Theorie: Mythen

Namen van dagen en maanden

Heel wat namen van dagen en maanden zijn afgeleid van namen van goden. Lees de omschrijvingen en vul de juiste dag of maand in. De tips over de benaming in het Romeinse Rijk kun je ontcijferen door je kennis van het Frans boven te halen.
Klik op een nummer om de vraag te zien. Vul je antwoord in en voer het in. Als je alles hebt ingevoerd, controleer je je antwoord.

Horizontaal 1. Deze naam verwijst naar de Romeinse oorlogs- en beschermgod Mars. MAART
Verticaal 1. Deze naam verwijst naar de Romeinse godin Maja, de beschermster van alles wat groeit en bloeit en ook van de vruchtbaarheid. Je vindt haar naam in het Frans terug in het woord 'mai'. MEI
Verticaal 2. Deze naam verwijst naar de Germaanse oppergod Wodan. Wodan had de heerschappij over de storm, de jacht en het dodenrijk, vooral dan voor krijgers die gevallen waren tijdens oorlogen. De Romeinen stelden Wodan gelijk aan hun god Mercurius. Je vindt zijn naam in het Frans terug in het woord 'mercredi'. WOENSDAG
Horizontaal 3. Deze naam verwijst naar Freia, de Scandinavische godin van de liefde en de vruchtbaarheid. Ze staat daarmee op gelijke voet met de Romeinse godin Venus. Je vindt haar naam in het Frans terug in het woord 'vendredi'. VRIJDAG
Verticaal 4. Juno was de Romeinse godin van het vrouw zijn, het huwelijk en de geboorte. Je vindt haar naam in het Frans terug in het woord 'juin'. JUNI
Verticaal 5. Deze naam verwijst naar de Germaanse god van de gerechtigheid en de oorlog Ziu. Rechtspraak werd in die dagen 'het ding' genoemd, in ons taalgebruik 'het geding'. In het oude Romeinse Rijk is deze dag ook genoemd naar de god van de oorlog Mars. Je vindt zijn naam in het Frans terug in het woord 'mardi'. DINSDAG
Horizontaal 6. Deze naam verwijst naar de Romeinse god Janus. Dat was de god van alles wat een ingang kan zijn, zoals deuren en poorten. Janus heeft twee gezichten, één aan elke kant van zijn gezicht zodat hij tegelijkertijd voor en achter zich kan kijken. Niet toevallig dus dat precies deze maand naar hem genoemd is. Je vindt zijn naam ook in het Frans terug in het woord 'janvier'. JANUARI
Horizontaal 7. Deze naam verwijst naar de Germaanse god Donar, een andere naam voor de Scandinavische god Thor, god van het onweer en beschermer van de mensen. De Romeinen hadden daarvoor hun god Jupiter. Je vindt zijn naam in het Frans terug in het woord 'jeudi'. DONDERDAG
Horizontaal 8. Deze naam verwijst naar de planeet Saturnus. ZATERDAG

Mythologische uitdrukkingen

Deze woorden of uitdrukkingen vinden hun oorsprong in de Griekse mythologie.
Lees ook aandachtig de feedback. Je steekt er wat van op!

1. Tantaluskwelling
C. kwelling waarbij je vlakbij ziet wat je wilt, maar er niet bij kunt
Juist. Tantalus was een koning die zo tegen de goden gezondigd had, dat ze hem op een vreselijke wijze straften in de onderwereld. Ze zorgden ervoor dat hij niet kon drinken of eten: als hij dorst had, verdween het water en wanneer hij een vrucht wilde pakken, zwiepten de takken weg door de wind.

2. Achilleshiel
A een fatale zwakke plek in iets wat verder onkwetsbaar lijkt
Juist. De Griekse held Achilles werd door zijn moeder bij zijn geboorte in een rivier gedompeld om hem onkwetsbaar te maken. Ze hield hem vast bij zijn hiel, die dus niet met het water in aanraking kwam en zo de enige kwetsbare plek van zijn lichaam werd.

3. Oedipuscomplex
B. complex van een jongen die zich onbewust tot zijn moeder aangetrokken voelt
Juist. Oedipus was de zoon van de koning van Thebe. Het orakel voorspelde de koning dat hij ooit gedood zou worden door zijn zoon Oedipus en dat die daarna met zijn eigen moeder zou trouwen. De koning verbande zijn zoon, maar hij werd gevonden en opgevoed door een hert.
De voorspelling kwam uit: in een gevecht overwon Oedipus zijn vader (zonder te weten dat hij zijn vader was) en daarna trouwde hij met Iokaste (zonder te weten dat zij zijn moeder was).

4. Draad van Ariadne
B. een middel om klaarheid te brengen in een verwarde situatie
Juist. Ariadne was de dochter van koning Minos van Kreta. Op Kreta bevond zich een labyrint met daarin de verschrikkelijke Minotauros: een monster, half mens, half stier, waar elk jaar zeven jongens en meisjes aan geofferd werden. Theseus wou het monster overwinnen. Ariadne gaf Theseus een zwaard en een draad. Met het zwaard kon hij de Minotauros doden en met de draad kon hij zijn weg terug uit het labyrint vinden.

5. Salomonsoordeel
B. wijze, spitsvondige uitspraak in een moeilijk geschil
Juist. Deze uitdrukking komt uit een Bijbelverhaal (1Kon3,16-28): 2 vrouwen kwamen bij koning Salomon. Zij woonden in hetzelfde huis en baarden elk een kind. Eén van de twee kinderen was gestorven, en de vrouwen betwistten van wie het levende kind was. De vrouwen wilden beiden het levende kind voor zichzelf. Salomon vroeg daarop aan zijn dienaar om het kind in twee te hakken, zodat ze elk de helft zouden hebben. De echte moeder van het kind smeekte de koning om het kind in leven te laten en het desnoods aan de andere vrouw te geven. De vrouw die niet de moeder was, hield de dienaar niet tegen. Daaruit concludeerde Salomon dat de eerste vrouw de echte moeder was en zo kon het kind aan de juiste moeder teruggegeven worden.

Mythologische woordenschat

Welk woord hoort bij de foto? Als je het juiste antwoord aanklikt, krijg je ook de verklaring te lezen.

1)In Egypte wordt een sfinx voorgesteld als een leeuwengedaante met het hoofd van een mens. De Griekse sfinx is een gevleugeld monster met het lichaam van een leeuw en het hoofd en het bovenlichaam van een vrouw. Zij plaatste zichzelf op een hoge rots in de buurt van Thebe en de voorbijgangers legde zij een raadsel voor. Wanneer ze het raadsel niet konden oplossen, doodde zij hen. Het raadsel luidde: "Wat gaat 's morgens op vier, 's middags op twee en 's avonds op drie voeten?" Toen Oedipus antwoordde dat dat de mens was, die eerst op handen en voeten kruipt, dan op twee benen loopt en wanneer hij oud is op een stok steunt, stortte de sfinx zich van de rots.
In het moderne Nederlands wordt dit woord gebruikt om iemand te beschrijven die moeilijk te doorgronden is, een raadselachtige figuur.

2)De Odyssee is een epos van de dichter Homeros. Het gaat over de zwerftochten van de Griekse held Odysseus na de val van Troje.
Nu betekent 'een odyssee' een lange, moeizame tocht.
De naam van dit parfum heeft op zich niets met deze betekenis te maken, maar de woordspeling trekt wel de aandacht.

3) Atlas was in de Griekse mythologie een van de Titanen die de Olympus (de berg waarop de goden woonden) bestormden. Ze verloren de strijd en Atlas moest als straf de wereld op zijn schouders dragen.
Nu kennen we een atlas als een groot boek met kaarten. Het is echter niet zeker dat het woord 'atlas' in de betekenis 'groot boek met kaarten' etymologisch op deze Griekse reus teruggaat. Het was de kaartenmaker Mercator die deze naam voor het eerst aan zijn boeken gaf.
Maar 'atlas' is ook de naam van de bovenste halswervel die ons hoofd draagt. In deze betekenis gaat het woord wel terug op de naam van de reus.

4) De negen Muzen waren de Griekse godinnen van de kunsten en wetenschap.
In ons hedendaags taalgebruik is een muze een persoon of een zaak die een dichter inspireert.

Bijbelse uitdrukkingen en zegswijzen

Vul aan of geef de correcte uitdrukking bij de omschrijving.
1. van Pontius naar Pilatus sturen
2. Geef een Nederlandse uitdrukking die net hetzelfde betekent als die uit vraag 1: van het kastje naar de muur sturen.
3. Het Beloofde Land of meer algemeen een plaats van geluk en voorspoed wordt ook het land van melk en honing genoemd.
4. een ongelovige Thomas
5. In het Oude Testament is er sprake van een persoon die 969 jaar oud werd. Vandaar gebruikt men nog steeds de uitdrukking 'zo oud als Methusalem'.
6. Net aan iets ontsnappen, er maar net in slagen om een opdracht te vervullen: door het oog van de naald kruipen

Bron: CD-rom Nederlands: Nieuw Netwerk 4@