Standpunten partijen

VOLKSGEZONDHEID PvdA • Algemeen: De gezondheidszorg heeft zowel een taak in het voorkomen en genezen van ziekten als in het verzorgen van mensen. Een goede en toegankelijke gezondheidszorg -voor jong en oud- is een maatstaf voor beschaving in een solidaire en welvarende samenleving. • Wachtlijsten: Ondanks een extra instroom van 100.000 mensen in de zorg zijn er nog steeds wachtlijsten. Om die terug te dringen moeten de werkdruk worden verminderd en de arbeidsvoorwaarden worden verbeterd. Op alle niveaus wordt het mogelijk leren en werken te combineren. En de beperkte toelating voor de artsenopleiding wordt afgeschaft. • Ziektekostenstelsel: Particuliere ziektekostenverzekeringen, de ziekenfondsverzekering en de AWBZ gaan op in één nieuw basispakket: de gepaste zorgpolis. Die omvat alle noodzakelijke basiszorg. De premie is voor het grootste deel inkomensafhankelijk en stijgt met het inkomen. VVD • Algemeen: Het huidige zorgstelsel is inflexibel, ondoorzichtig en ondoelmatig. De grootste opgave voor de komende jaren is het invoeren van een eigentijds stelsel voor volksgezondheid. Dat nieuwe zorgstelsel draait om de wensen van mensen en om de kennis en kunde van artsen en verplegers. • Wachtlijsten: De opleidingscapaciteit van artsen en tandartsen wordt niet meer aan een numerus fixus gebonden. Dat draagt bij aan het wegwerken van tekorten van huisartsen, tandartsen en specialisten. Het aantal gekwalificeerde handen aan het bed dient te worden vergroot, mede met behulp van functiedifferentiatie. • Ziektekostenstelsel: De nieuwe basisverzekering wordt uitgevoerd door particuliere zorgverzekeraars. Een wettelijk verplichte ,,standaardpolis'' dekt alle noodzakelijke vormen van zorg. Zorgverzekeraars krijgen een wettelijke acceptatieplicht. De premier is volledig nominaal (vast). Dat houdt cliënten en verzekeraars kostenbewust. CDA • Algemeen: Uitgangspunt in de zorg moet weer zijn dat mensen snel worden geholpen bij ziekte of hulp krijgen als ze verzorging nodig hebben. Het budget van de zorginstellingen en het aantal operaties dat een ziekenhuis mag uitvoeren, moeten niet langer centraal worden bepaald. De gezondheidszorg moet uitgaan van de vraag en niet langer van het aanbod. • Wachtlijsten: De wachtlijsten worden teruggedrongen dankzij een nieuw vraaggestuurd zorgstelsel. De uitgangspunten daarvoor zijn een minder centrale regelgeving, betere arbeidsvoorwaarden en meer keuzemogelijkheden voor de burger, onder behoud van solidariteit. • Ziektekostenstelsel: De premie voor de standaardpolis in de nieuwe basisverzekering staat los van het inkomen. Een eventuele achteruitgang in inkomen kan achteraf via de fiscus worden gerepareerd. Zo wordt de inkomenssolidariteit tussen jong en oud, zieke en gezonde mensen, gehandhaafd. D66 • Algemeen: Een nieuw stelsel van verzekeringen is nodig om de kwaliteit van de zorg te verbeteren. Het doel is om in de toekomst iedereen snel en goede hulp te bieden tegen een betaalbare premie. • Wachtlijsten: De numerus fixus voor medische opleidingen wordt afgeschaft. Een negende medische faculteit moet worden opgestart. Naast een uitbreiding van de opleidingsmogelijkheden, moet ook de arbeidsmarktpositie van verpleegkundigen en verzorgenden worden versterkt. Ook herintreders verdienen meer aandacht. • Ziektekostenstelsel: In het nieuwe zorgstelsel moet de positie van de patiënt worden versterkt. In de verplichte verzekering worden alle vormen van gepast zorg, zowel de care als de cure, ondergebracht. De verzekeringspremie is voor een substantieel deel onafhankelijk van het inkomen. Inkomenseffecten worden via de belasting gecompenseerd om armoedeval te voorkomen. GroenLinks • Algemeen: De huidige organisatie van de zorg remt eigen initiatief en creativiteit van patiënten, instellingen en mensen die in de gezondheidszorg werken. De zorg voor chronische zieken, ouderen en gehandicapten groeit niet met de tijd en de welvaart mee, waardoor een tweedeling dreigt. • Wachtlijsten: Wachttijden moeten tot een sociaal en medisch aanvaardbaar niveau worden teruggebracht. Wachttijden voor levensbedreigende ziekten en voor ernstige psychische problemen zijn onaanvaardbaar. Veel winst valt te behalen door een betere organisatie en afstemming in de zorg. • Ziektekostenstelsel: Er komt een brede basisverzekering voor iedereen, volledig gefinancierd via inkomensafhankelijke premies. Verzekeringen hebben een acceptatieverplichting. De overheid stelt het basispakket vast en de hoogte van de premie. SP • Algemeen:We garanderen gezondheidszorg voor iedereen. Er komt een nationale zorgverzekering, gebaseerd op solidariteit. De gezondheidsverschillen tussen arm en rijk worden aangepakt en de jeugdzorg verbeterd. De verslavingszorg wordt meer gericht op preventie en maatschappelijk herstel. • Wachtlijsten: Op elke 20 verplegenden of verzorgenden moet er tenminste één bijkomen. Op termijn is één op de tien gewenst. Werken in de zog moet beter beloond worden. Betere stagevergoedingen, hogere leerling- en aanvangssalarissen moeten de instroom van nieuwe mensen bevorderen. • Ziektekostenstelsel: Er moet een nationale zorgverzekering voor alle burgers komen, die is gebaseerd op solidariteit. De premies worden naar draagkracht bepaald en worden geïnd via de belasting. Het basispakket bevat alle medisch noodzakelijke en maatschappelijk gewenste zorg. ChristenUnie • Algemeen: De gezondheidszorg bestaat uit een systeem dat te typeren valt met de begrippen, behoeftegestuurd, hoogwaardig, respect voor het leven en sociaal. • Wachtlijsten: Een uitbreiding van het aantal opleidingsplaatsen en een ruimere toelating van basisartsen tot de opleiding voor specialist kunnen bijdragen aan de bestrijding van de wachtlijsten. • Ziektekostenstelsel: Het toekomstige zorgstelsel moet vooral een sociaal stelsel zijn. We moeten solidair met elkaar zijn in het dragen van de kosten. Gezonden ,,helpen''daarin de zieken en jongeren ,,helpen'' daarin de ouderen. Dat is een principiële keuze. SGP • Algemeen: Meer mensen, meer middelen en een evaluatie van de interne organisatie van de gezondheidszorg zijn broodnodig om kwalitatief goede zorg te bieden. De inzet van vrijwilligers moet met behulp van vergoedings- en verlofmogelijkheden worden verruimd. • Wachtlijsten: Het geringe aantal zorgverleners is een punt van grote zorg. Het werken in de zorg moet weer maatschappelijk aanzien krijgen. Verbetering van de arbeidsomstandigheden, marktconforme beloning, arbeidstijdverlenging in plaats van verkorting en het terugdringen van het ziekteverzuim zijn hiertoe noodzakelijk. Ook moet de opleidingen aantrekkelijker worden gemaakt en het aantal duale leertrajecten moet uitgebreid worden. • Ziektekostenstelsel: Er moet een basispakket komen. Gemoedsbezwaren moeten evenwel ontheffingsmogelijkheden krijgen. Ook moet bezwaar aangetekend kunnen worden tegen ethisch verwerpelijke behandelmethoden. Iedereen moet de mogelijkheid krijgen om zich aanvullend te verzekeringen tegen zaken die niet in het basispakket zijn opgenomen. Lijst Pim Fortuyn • Algemeen: In eerste instantie wordt geen extra geld voor de gezondheidszorg uitgetrokken, met uitzondering van de ouderen waarvoor meer personeel noodzakelijk is. Heldere criteria inzake kwaliteit en kwantiteit van de zorg en het frequent hierop afrekenen, bereiken dat de burger weer krijgt waar hij recht op heeft. De inzet is meer zorgverlenenden, minder managers en meer kleinschaligheid. • Wachtlijsten: Met name de wachtlijsten voor levensbedreigende ziekten zijn onacceptabel. Om deze terug te dringen moet het huidige budgetteringssysteem worden afgeschaft, zodat de medische specialist extra ingrepen mag verrichten. De specialist krijgt dan loon naar werken op basis van een uurtarief. Leefbaar Nederland • Algemeen: Het mes moet in de enorme overhead en de kosten voor managers en deskundigen. Niet langer het aanbod, maar de vraag moet centraal staan in de zorg. Particuliere initiatieven worden aangemoedigd, waardoor de concurrentie toeneemt. De consument heeft meer keuzemogelijkheden. • Wachtlijsten: Wachtlijsten kunnen alleen worden weggewerkt als niet langer arbeidsorganisaties, ambtenaren en ingehuurde managers centraal staan. De bureaucratie is kostenverslindend. Een kwart daarvan moet worden weggesneden en ingezet worden voor meer handen aan het bed. ONDERWIJS PvdA • Algemeen: Scholen moeten zelfstandiger worden en eigen beleid ontwikkelen. De overheid stelt exameneisen, de scholen beslissen over de leermethoden. Meer aandacht voor volwassenenonderwijs, vmbo en middelbaar beroepsonderwijs. Uitval in het mbo tegengaan door diplomabonus. • Lerarentekort: Arbeidsvoorwaarden voor de leraar moeten flexibeler. Meer inzet moet beloond worden met meer salaris. Meer en schonere werkruimten voor leraren. Meer zij-instromers en onderwijsassistenten in de klas. Aanpak lerarentekort door betere samenwerking opleidingen en scholen. • Basisvorming en Studiehuis: Tijd van grote, opgelegde vernieuwingen als studiehuis is voorbij. Scholen moeten zelf met aanvullende ideeën komen. Projecten die aanslaan worden beloond. • Hoger onderwijs: Grenzen aan de derde geldstroom voor wetenschappelijk onderzoek. Onderzoeksuitgaven omhoog tot minimaal het OESO-gemiddelde. OV-studentenkaart blijft hoe dan ook behouden. VVD • Algemeen: Onderwijs moet leerlingen meer uitdagen hun talenten te benutten en minder een massaproduct worden. Daarom moet er meer autonomie komen en moet er 1,2 miljard euro extra naar het onderwijs. Ouders krijgen meer zeggenschap. Meer aandacht voor beroepsonderwijs. • Lerarentekort: Het vak van leraar moet professioneler worden: Leraar moet zijn tijd weer besteden aan het begeleiden van leerlingen. Meer functiedifferentiatie om leraren administratieve rompslomp uit handen te nemen. Meer gelegenheid voor leraren om zich bij te scholen. Iedere leraar een aparte werkruimte, meer financiële prestatie- en carrièreprikkels. • Schoolgrootte: Maak het scholen beter mogelijk zich, waar nodig, in kleinere eenheden op te splitsen. • Basisvorming en Studiehuis: Scholen krijgen meer vrijheid die meer naar eigen inzicht in te vullen. Meer differentiatie naar niveau in de basisvorming. • Hoger onderwijs: Universiteiten en hogescholen moeten meer de internationale markt op om te concurreren met het buitenland. Verder moeten zelf de collegegelden kunnen vaststellen en in andere talen college gaan geven. Doorzetten van experimenten met 'vouchers'. Opleidingen internationaal laten accrediteren. CDA • Algemeen: De school wordt meer zelf verantwoordelijk. Achterstanden in het onderwijs moeten worden ingehaald door extra geld. Scholen mogen dit regelvrij inzetten. Leerlingen moeten sociale waarden en respect op school leren. (Voorbereidend) beroepsonderwijs verdient meer aandacht. Afschaffen les- en boekengeld. Maatschappelijke stage in het voortgezet onderwijs. • Lerarentekort: Verbetering van (de groei van) lerarensalarissen. Meer ruimte voor studieverlof. Het wordt scholen makkelijker gemaakt personeel van buitenaf aan te trekken. Meer aandacht voor ondersteunende taken, zoals onderwijsassistenten. • Schoolgrootte: Het onderwijs is toe aan kleinschaligheid. Draai beknellende regels terug om scholen ruimte te geven voor een menselijker maat. • Basisvorming en Studiehuis: Kleiner verplicht kerncurriculum om scholen meer vrijheid te geven. Schrap overbodige niet-examenvakken in het studiehuis. • Hoger onderwijs: Studiefinanciering minimaal op peil houden. Geen differentiatie in collegegeld. Selectie van goede studenten aan de poort mag, onder strikte voorwaarden. Meer geld voor wetenschappelijk onderzoek. D66 • Algemeen: Onderwijs moet veel flexibeler worden. Ouders, leraren en leerlingen hebben steeds andere wensen. Er moet een einde komen aan de 'overregulering' door de overheid, die meer aan de scholen zelf moet overlaten. Scholen beslissen meer over hun eigen geld. Vmbo en mbo hebben extra aandacht nodig. • Lerarentekort: Positieverbetering voor leraren. Prestaties of bijzondere kwaliteiten belonen. Meer mogelijkheden om zicht te houden op een verandering van carrière: binnen het onderwijs, daarbuiten of in combinatie. Daarnaast stimuleren dat mensen uit het bedrijfsleven les kunnen gaan geven in het beroepsonderwijs. • Schoolgrootte: Einde aan de gedwongen schaalvergroting in het onderwijs. De bekostigingssystematiek moet worden veranderd zodat grote scholen zich weer kunnen omvormen naar kleinschalige gemeenschappen. In de toekomst kan lokaal/regionale samenwerking de plaats innemen van fusies. • Basisvorming en Studiehuis: Studiehuis niet langer verplicht voor leerlingen. Zij moeten vrijer zijn in vakkenkeuze, aantal vakken en specialisatieniveau. Scholen moeten meer vrijheid hebben om leerlingen te beoordelen met combinaties van toetsen en werkstukken. Beperk aantal vakken in basisvorming. • Hoger onderwijs: Stop verhoging van collegegeld. Soms moeten collegegelden juist worden verlaagd of afgeschaft, wanneer aan bepaalde hoger opgeleiden een groot tekort bestaat. Meer flexibiliteit door middel van onderwijsstrippen, vouchers. Betere afstemming hogescholen en universiteiten, eventueel onder voorwaarden topopleidingen. GroenLinks • Algemeen: De school moet kinderen meer met verantwoordelijkheid leren omgaan. Kinderen moeten meer sociale vaardigheden op school leren. Het ontstaan van zwarte en witte scholen in het onderwijs moet actiever worden tegengegaan, evenals het recht van bijzondere scholen om leerlingen te weigeren. Einde aan het 'brandmerken' van scholen door middel van het openbaar maken van Cito-scores. • Lerarentekort: Tegengaan van de acute dreiging van het lerarentekort door salarisverhoging en een lagere werkdruk, betere scholing van leraren en meer geld naar extra faciliteiten. • Schoolgrootte: Scholen voor voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs en de zogeheten regionale opleidingscentra zijn 'leerfabrieken' geworden. Daar moet meer geld naartoe voor individuele begeleiding van leerlingen. Stop fusiegolf in het onderwijs en draai die zo nodig terug. • Hoger onderwijs: Stop beperking van studieduur. Geef studenten 'studietax': studiekosten worden later naar hoogte van inkomen treugbetaald. Terugdringen commercie in de wetenschap. Nauwere samenwerking hogescholen en universiteiten. SP • Algemeen: Toenemende tweedeling na jaren bezuinigen weer inhalen met forse investeringen, 3 miljard euro extra. Alleen met meer geld kunnen lerarentekort, ziekteverzuim en toenemende onveiligheid worden tegengegaan. Tegengaan van iedere bemoeienis van bedrijfsleven. Vmbo moet uit de 'verdomhoek' met meer geld en prioriteit. • Lerarentekort: Centraal vaststellen lerarensalarissen, die door het Rijk betaald worden. Lonen structureel omhoog. Meer ruimte voor vervangend personeel. Betere opleiding en hoogwaardige nascholing basisschoolleraren, om professionaliteit te verbeteren. • Schoolgrootte: Megascholen bevorderen de anonimiteit van de leerlingen en maken de afstand tussen de besturen, de docenten en leraren en de leerlingen groter. Daarom dient het beleid omgebogen te worden in de richting van schaalverkleining: kleinere scholen en kleinere groepen. • Basisvorming en Studiehuis: Zorgvuldige evaluatie naar effect van onderwijsvernieuwingen en eventueel terugdraaien. De profielen in het studiehuis moeten worden opengebroken, zodat leerlingen meer mogelijkheden krijgen om zélf hun vakkenpakket te kiezen. Verlichting van de Tweede Fase door het hoge aantal werkstukken te beperken. • Hoger onderwijs: Stop experimenten met vouchers. Postdoctorale onderzoekers moeten een vast dienstverband krijgen, om ze voor de wetenschap te behouden. Ook hoger salaris voor ander personeel. De doorgeschoten verwevenheid van opdrachtgevers en wetenschappelijke onderzoekers moet worden teruggedrongen. ChristenUnie • Algemeen: Initiatieven om autonomie scholen te vergroten krijgen alle steun. Wel moet er goed toezicht op scholen blijven. Private financiering wordt niet toegestaan. Vrijheid van het geven van onderwijs moet beschermd worden. Lesgeld wordt afgeschaft. Tekorten en achterstanden van scholen wegwerken met extra investeringen. Stringent beleid om voortijdig schoolverlaten tegen te gaan. • Lerarentekort: Wegwerken salarisachterstanden van leraren. Verbeteren werkomstandigheden door scholen beter te faciliteren en te onderhouden. Meer variatie van functies op school en mobiliteit van de leraar op de arbeidsmarkt, om het imago te verbeteren. Meer zij-instromers uit het bedrijfsleven voor de klas. • Schoolgrootte: Mensen gedijen beter in een kleinschalige leefomgeving. Grootschalige voorzieningen kennen zeker in het onderwijs de nodige nadelen. Scholen worden gestimuleerd om ook bij bestuurlijke of organisatorische schaalvergroting, de kleinere schaal van de onderwijsvoorzieningen in de stad of het dorp zelf, zoveel mogelijk te handhaven. • Basisvorming en Studiehuis: Het voortgezet onderwijs heeft de komende jaren vooral rust nodig. De evaluatie van het studiehuis in 2003 zal duidelijkheid moeten scheppen over eventuele aanpassingen. Het is noodzakelijk dat de basisvorming wordt herijkt zonder dat daarbij aan alle uitgangspunten van dit concept wordt getornd. • Hoger onderwijs: Meer aandacht voor waarden en normen in de wetenschap. De hoogte van de aanvullende beurs wordt mede afhankelijk van het aantal studerende kinderen binnen een gezin. Betere loopbaanperspectieven personeel om brain-drain te voorkomen. SGP • Algemeen: Handhaving artikel 23 van de Grondwet, geen school mag gedwongen worden leerlingen op te nemen die zij niet willen. Meer aandacht voor godsdienst in de lessen. Overheid is terughoudend als het gaat om inhoud van het onderwijs, dus terugdringen aantal regels. Ouders meer betrekken bij het onderwijs. Extra steun voor zwarte scholen. Meer geld om Nederland minimaal op de OESO-norm te krijgen. Aanpak vroegtijdig schoolverlaters. • Lerarentekort: Het behouden van leraren is prioriteit nummer één. Het vergroten van de personele mobiliteit kan hieraan bijdragen. Daarnaast moet de bestrijding van het ziekteverzuim worden geïntensiveerd. Het aantal wachtgelders in het onderwijs moet worden teruggebracht. Dit is mogelijk door te investeren in nascholing, begeleiding, taakvariatie en leeftijdsbewust personeelsbeleid. Voor wachtgelders die niet meer in het onderwijs aan de slag komen, zal actief worden gezocht naar herplaatsing. • Schoolgrootte: Schaalvergroting kan goed zijn. De SGP wil onvermijdelijke schaalvergroting kleinschalig organiseren met de menselijke maat als uitgangspunt. Dat vraagt een ruimhartig nevenvestigingsbeleid. Schaalvergroting in het voortgezet onderwijs is ver genoeg doorgevoerd. In het basisonderwijs is een (bestuurlijke) fusie soms de beste oplossing. • Basisvorming en Studiehuis: Tegengaan versplintering vakken in de basisvorming. meer ruimte voor differentiatie naar niveau. In het studiehuis moet rust komen om leraren te laten wennen aan anders lesgeven. Meer aandacht voor feitenkennis van scholieren. De docent is niet alleen maar begeleider in het studiehuis, maar ook vakman en gezagsdrager. • Hoger onderwijs: Tegengaan van gedifferentieerde collegegelden. Het vormende karakter van de wetenschap wordt bedreigd door de markt. Meer ruimte om opleidingen in duur te laten verschillen. De wetenschap mag de schepping onderzoeken binnen bijbelse grenzen. Lijst Pim Fortuyn • Algemeen: Het onderwijs blijft achter en moet daarom worden geherstructureerd op basis van wensen uit de arbeidsmarkt. Eerst saneren, dan investeren. Terugdraaien bureaucratie. Meer deregulering en geen onderwijsexperimenten meer. • Lerarentekort: Aantrekken van meer leraren door een marktconfrome beloning van onderwijsgevenden. • Schoolgrootte: Schaalvergroting moet worden tegengegaan. Ieder kind moet op de fiets naar de basisschool kunnen. Leefbaar Nederland • Algemeen: Sterk terugdringen van regelgeving uit Zoetermeer. Docenten, ouders en leerlingen moeten de zeggenschap over school weer terugkrijgen. Er moeten meer verschillende schooltypes komen. • Lerarentekort: Onderwijskrachten die in de WAO zitten, worden parttime op school ingezet voor bijvoorbeeld computerbijles. • Schoolgrootte: Het 'grootschalige massagebeuren' in het onderwijs heeft ervoor gezorgd dat de herkenbaarheid voor leerlingen ontbreekt en is onwenselijk.
VEILIGHEID PvdA
De basis van een veilige samenleving ligt in huiselijke kring. Geweld in huiselijke kring is onaanvaardbaar. (..) Als solidariteit ergens voor de hand ligt, is dat wel met slachtoffers van misdrijven. Het wordt weer normaal dat iedereen zich aan de regels houdt en verantwoordelijkheid neemt. Meer 'blauw' op straat werkt alleen als er meer toga's in de rechtbank komen. Ook de rechterlijke macht wordt daarom versterkt. Europol moet uitgroeien tot een volwaardige Europese politie-instantie. VVD
Verhoging van de pakkans en opsporingspercentages krijgen de hoogste prioriteit. De politie moet efficiënter worden ingezet door administratieve en technische zaken over te hevelen naar ondersteunend personeel. Het veiligheidsbudget moet met 1,75 miljard worden verhoogd. Ondermeer voor versterking van de politie, het openbaar ministerie en de magistratuur. recidivisme moet leiden tot extra strafverzwaring. CDA
Veiligheid is een sociaal Grondrecht dat in de Grondwet hoort te worden opgenomen. Het CDA wil tienduizend extra rechercheurs, agenten en toezichthouders. Elke aangifte en rechtshulpverzoek uit het buitenland moet tot opsporingsinspanning leiden. Criminele recidivisten moeten rekenen op een hogere straf. D66
Veiligheid is in eerste instantie een taak van de overheid, maar ook van de mensen zelf. In iedere gemeente moeten burgmeesters met de inwoners voor elke buurt een integraal veiligheidsplan opstellen. Iedere gemeente moet een rampenplan hebben en daar regelmatig mee oefenen. De politieorganisatie moeten worden 'gedemocratiseerd'. Het aantal officieren van justitie moet worden uitgebreid om 'lik op stukbeleid' op grotere schaal mogelijk te maken. De positie van slachtoffers en nabestaanden moet in het strafrechtelijk traject worden verbeterd met betere informatie en spreekrecht tijdens de zitting. GroenLinks
Een doorsnee politieagent brengt slechts negentien minuten per werkdag daadwerkelijk surveillerend op straat door. De overige tijd brengt hij op het bureau door. bedrijven, instellingen en organisaties krijgen de verplichting om fraude vanaf tienduizend euro te melden bij het openbaar ministerie. ME'ers in actie moeten een duidelijk herkenbaar rugnummer dragen. Het verbod op de inzet van criminele burgerinfiltranten moet worden gehandhaafd. SP
Teveel misdrijven worden niet opgehelderd, teveel daders worden niet vervolgd en berecht. De capaciteit van opvolging, vervolging en berechting moet op korte termijn op peil worden gebracht. Vormfouten mogen in beginsel geen reden zijn voor invrijheidstelling van verdachten. Er moet meer aandacht komen voor de sociale en culturele omstandigheden die crimineel gedrag bevorderen. De tweedeling in de samenleving als het om veiligheid gaat, omdat degenen die het kunnen betalen extra veiligheid bij particuliere beveiligers kunnen kopen, moet worden gestopt. ChristenUnie
De sterke arm van de politie schiet tekort om geweldsdelicten, diefstallen en andere misdrijven te voorkomen. Criminele organisaties opereren internationaal en worden steeds professioneler. Het antwoord ligt voor een deel in meer mankracht en meer capaciteit, resulterend in grotere pakkans. De samenwerking tussen politie en justitie binnen de EU-landen en binnen de landen die de anti-terrorismeverdragen hebben ondertekend, moet worden geïntensiveerd. SGP

De overheid heeft, als dienares van God, de taak, het onrecht in de samenleving te beteugelen. Gezag is een lelijk woord in de samenleving geworden. De politie moet niet meer onderhandelen, maar gewoon aanpakken en met gezag optreden. Gedogen ondermijnt de rechtstaat. De overheid nodigt de burger bijna uit tot ongehoorzaamheid door zelf de regels niet te handhaven. Handhaven is een kerntaak van de overheid en móet, zeker op het gebied van veiligheid. Lijst Pim Fortuyn
Elk gedoogbeleid ten aanzien van veiligheid in de publieke ruimte moet verdwijnen. Burgemeesters en gemeenteraad moeten rechtstreekse zeggenschap over de politie krijgen. De Koninklijke Marechaussee moet dezelfde bevoegdheden als de politie krijgen bij het aanhouden en opsluiten van criminelen om de grensoverschrijdende criminaliteit tegen te gaan. Leefbaar Nederland
De bureaucratie bij politie en justitie is tever doorgeschoten en moet worden terug gedrongen. Vormfouten mogen niet tot vrijspraak leiden, maar moeten hersteld kunnen worden. Er komen zorgvuldige wettelijke regelingen voor prventief fouilleren, identificatieplicht en DNA-onderzoek. Wapenbezit wordt strenger aangepakt en zwaarder bestraft. Er komt meer aandacht en financiële vergoedingen voor slachtoffers van misdrijven. VREEMDELINGENBELEID PvdA
Bij het asielbeleid is de strakke, maar rechtvaardige regeling die is neergelegd in de Nieuwe Vreemdelingenwet uitgangspunt. Internationale afstemming en harde aanpak van mensensmokkel zijn noodzakelijk. Organisaties die zich inzetten om vluchtelingen in de regio op te vangen, krijgen steun. Er moeten in Europees en VN-verband omtwikkelingsprogramma's worden opgezet voor terugkerende vluchtelingen. VVD
Asielprocedures moeten snel en consequent worden uitgevoerd. Voorzieningen voor asielzoekers moeten vooral een sober karakter hebben. Criminele illegalen moeten in de gevangenis blijven tot duidelijkheid is over hun identiteit en nationaliteit en de manier waarop ze worden uitgezet. Aangehouden criminele illegalen die niet in voorlopige hechtenis terecht komen moeten in bewaring worden gesteld tot de datum van de rechtszitting
CDA
Nederland moet internationale asiel- en vluchtelingenverdragen respecteren. Bij de opvang van vluchtelingen moet opvang in de regio waar betrokkenen vandaan komen, uitgangspunt zijn. Werkgevers die illegalen in dienst hebben, moeten forser worden aangepakt. Eventuele uitzettingskosten moeten op de betrapte werkgever verhaald worden. D66
Er moet één Europees asielbeleid komen met minimumnormen voor humane opvang. Uitgeprocedeerde asielzoekers die buiten hun schuld niet kunnen terugkeren naar het land van herkomst, moeten recht op opvang behouden. Asielzoekers die nog in procedure zijn, moeten de kans krijgen om te werken en deel te nemen aan de samenleving. De mogelijkheden voor opvang van vluchtelingen in de regio waar ze vandaan komen, moeten worden verruimd. De financiële bijdrage van Nederland aan de EG en de UNHCR moet daarvoor worden opgehoogd. GroenLinks
het Nederlandse asiel- en migratiebeleid heeft de afgelopen jaren teveel in het teken gestaan van afschrikking van potentiële nieuwe vluchtelingen. Het accent moet meer op rechtvaardigheid en solidariteit komen. De mensenhandel in minderjarige asielzoekers moet strenger worden aangepakt. Asielzoekers die definitief zijn afgewezen, houden recht op opvang zolang ze meewerken aan hun terugkeer. Lukt dat niet, dan krijgen ze na drie jaar een permanente verblijfsstatus. SP

Nederland moet pal staan voor een ruimhartig beleid voor politieke vluchtelingen en geen gehoor geven aan de roep dat het land ‘vol' is. Asielzoekers mogen werken als zij in afwachting zijn van een beslissing over hun verblijfsstatus. De rijke landen moeten meer middelen beschikbaar stellen voor de opvang van vluchtelingen in hun eigen regio. Witte illegalen moeten een verblijfsvergunning krijgen. Illegalen en uitgeprocedeerde asielzoekers mogen niet in Nederland blijven. Indien nodig krijgen ze een startpremie om opnieuw te beginnen in het land van herkomst. ChristenUnie
Asielverzoeken moeten zorgvuldig getoetst worden, het opkomen voor politieke vluchtelingen is een christelijke plicht. Opvang moet zoveel mogelijk plaats vinden in de regio van herkomst. Bij repatriëring moet moet het zeker zijn dat in het land van herkomst fundamentele mensenrechten, waaronder godsdienstvrijheid niet worden geschonden. Voor uitgeprocedeerde gezinnen met kinderen geldt een bijzondere zorgplicht. SGP
Ruimhartig asielbeleid geldt vooral voor vluchtelingen die vervolgd worden vanwege hun christelijke geloof. Maar het asielbeleid is niet bedoeld voor mensen die louter verbetering van hun economische positie beogen. Uitgeprocedeerde asielzoekers moeten onder toezicht terugkeren naar hun vaderland. Het is voor de SGP onacceptabel dat de meeste afgewezen asielzoekers niet terugkeren, maar op allerlei manieren gedoogd worden in de samenleving. Lijst Pim Fortuyn
Nederland is geen immigratieland. Vluchtelingen dienen in de regio te worden opgevangen. Om de Nederlandse samenleving op orde te krijgen, moet aan immigratie maximaal weerstand geboden wordt. Nederlandse ambassades en plaatselijke media moeten worden ingeschakeld om het nieuwe, aangescherpte asielbeleid uit te dragen. Leefbaar Nederland
Nederland is niet vol, maar het is er wel erg druk. Binnen een Europees beleid moet Nederland een verhoudingsgewijze bijdrage leveren aan de opvang van politieke vluchtelingen. Asielprocedures moeten worden ingekort tot maximaal zes maanden. Integratie van vluchtelingen, waaronder het leren van Nederlands, is een voorwaarde voor verder verblijf. INTEGRATIE PvdA
Integratie veronderstelt dat iedereen gelijke rechten en plichten heeft. Naast de gemeenteraadsverkiezingen moeten niet-Nederlanders ook de kunnen meestemmen bij andere verkiezingen. De eis dat bij het verkrijgen van het Nederlanderschap afstand wordt gedaan van de oorspronkelijke nationaliteit, moet komen te vervallen. De rijkswet op het Nederlanderschap dient in de zin te worden gewijzigd. Van nieuwe Nederlanders wordt verwacht dat zij inburgeren. De overheid zorgt voor voldoende aanbod, variëteit en kwaliteit zodat mensen daadwerkelijk in staat zijn een inburgeringcursus te volgen en af te maken. Alleen wie de cursus heeft afgemaakt kan terugvallen op de sociale zekerheid. VVD
Nederland is veelkleurig en divers. Integratie dient altijd uit te gaan van het unieke van iedere persoon. De persoonlijke omstandigheden en niet de groep waartoe men behoort dienen hierbij het uitgangspunt te zijn. Vreemdelingen die in Nederland worden toegelaten moeten zo snel mogelijk Nederlands leren. Ze moeten tevens inzicht krijgen in de Nederlandse regels en wetten. Daartoe wordt hun een inburgeringcursus aangebonden waaraan deelname verplicht is. Tegen degenen die die verplichting niet nakomen, worden sancties ingesteld. Ook oudkomers moeten de inburgeringcursus, op straffe van sancties, afmaken. CDA

De samenleving dient nieuwkomers de kans en de ruimte te geven om op eigen wijze, maar uiteraard binnen de waarden en normen van de Nederlandse rechtsstaat, in te burgeren. Daarbij wordt nog steviger ingezet op de actieve kennis van de Nederlandse taal. Een definitieve verblijfsvergunning wordt pas afgegeven als het inburgeringtraject met succes is afgesloten. Er komt een deltaplan Nederlandse taal voor eerste en tweede generatie immigranten in en buiten de grote steden. D66
Zelfstandig kunnen deelnemen aan de maatschappij en werk en leren van de taal blijven de uitgangspunten van het integratiebeleid. Tolerantie en diversiteit, maar altijd binnen de ononderhandelbare grenzen die zijn gesteld in de Nederlandse wetgeving. Nieuwe migranten zijn verplicht een inburgeringcursus te volgen zodat ze de taal leren en bekend raken met de maatschappij. Sancties zoals bijvoorbeeld het korten op de uitkering, moet voorkomen dat de inburgeringscursussen niet worden afgemaakt. De combinatie werk en inburgering moet worden uitgebreid. GroenLinks
We moeten ons het omgaan met culturele verscheidenheid eigen maken. Tegelijkertijd moeten we ons bezighouden met de vraag wat de onderlinge binding, de cohesie is van een samenleving die zo divers is. Welke omgangsvormen zijn gewenst? Wanneer en waar is tolerantie een mooi woord voor onverschilligheid? Voor alle nieuwkomers geldt een inburgeringsplicht van een jaar. Inburgering wordt maatwerk: ingespeeld wordt op de opleiding, de ervaring en de ambitie van betrokkenen. SP
We kiezen voor samen leven. Met een deltaplan voor integratie bestrijden we de groeiende scheiding in witte en zwarte scholen en de segregatie in de wijken en bevorderen we de integratie
Migranten dienen de gelegenheid te hebben en actief te worden gestimuleerd om gratis taallessen te volgen. De wachtlijsten hiervoor moeten zo snel mogelijk worden weggewerkt. In de wijken moeten laagdrempelige taalscholen komen. Bovendien kunnen goede taallessen op tv worden uitgezonden. ChristenUnie
Nederland is feitelijk een multiculturele samenleving, maar deze multiculturaliteit is daarmee nog geen norm. De Nederlandse samenleving ontving een christelijk stempel. Het is van belang het gemeenschappelijke erfgoed zorgvuldig te onderhouden. Kennis van de Nederlandse taal en geschiedenis speelt bij de integratie een belangrijke rol. Daarnaast moet ook kennis over de invloed van de bijbel, als voorwaarde voor het verstaan van onze cultuur, onderdeel uitmaken van de inburgeringtrajecten
SGP
Uitingen van racisme en vreemdelingenhaat dienen krachtig bestreden te worden. Voorkomen moet worden dat een achterblijvende sociale en economische positie optreedt, die een voedingsboden kan vormen voor criminaliteit of raciale denkbeelden. Gestreden wordt voor behoud van overblijfselen van onze christelijke cultuur en tegen introductie van elementen die strijdig zijn met die christelijke cultuur. Elke nieuwkomer in onze samenleving moet een inburgeringcursus volgen. Om deelname en succes te bevorderen moet niveaudifferentiatie worden toegepast. Nieuwkomers moeten niet alleen iets leren over de geschiedenis van ons land, maar ook over de belangrijke rol die het protestantisme gespeeld geeft in het ontstaan van Nederland. Lijst Pim Fortuyn
Om de Nederlandse samenleving op orde te brengen, moet maximale weerstand aan immigratie worden geboden. Culturele ontwikkelingen die haaks staan op de gewenste integratie en emancipatie, als uithuwelijken, eerwraak, en vrouwenbesnijdenis, dienen wettelijk te worden bestreden. In de vorm van ondermeer culturele vorming kan aandacht worden besteed aan de joods-christelijke-humanistische ontwikkelingen in Europa. Veel migranten ontberen deze informatie, waardoor een ongewenste tweedeling in de maatschappij ontstaat, die zich met name in de grote steden manifesteert

Leefbaar Nederland
Een leefbaar en multicultureel Nederland kent een verdraagzame bevolking zonder lange tenen. Vrijheid van meningsuiting wordt volledig gerespecteerd, maar mag niet leiden tot het aanzetten tot of oproepen van geweld. Alle vormen van racisme en discriminatie op grond van ras, levensbeschouwelijke overtuiging, nationaliteit, afkomst en sekse wordt met kracht bestreden. MILIEU PvdA • Algemeen: Veel vormen van economische groei stellen ons voor nieuwe problemen met betrekking tot het milieu. Dat laat zijn sporen na: het klimaat verandert, in de steden is teveel lawaai en luchtvervuiling, de natuur versnippert. Zorg voor duurzaamheid, voor kwaliteit van het milieu is essentieel voor de kwaliteit van de samenleving. Het platteland moet vitaal zijn en zich onderscheiden van de stad. Door bundeling van wonen en werken wordt het platteland minder belast. In natuurgebieden wordt niet gebouwd. • Ecotax: Duurzaamheid in de economische structuur kan worden bevorderd door een ecotaks voor grootverbruikers. Huishoudens lopen al voorop met de ecotaks. Ter wille van het milieu is een bescheiden verhoging te overwegen, vooral gericht op het bovengemiddelde verbruik. Groene en lichtgroene stroom blijven vrij van ecotaks. • Energiebeleid: Zuinig, schoon en efficiënt omgaan met energie kan door een 'energieladder' met drie treden: energiebesparing, gebruik van duurzame bronnen en schoon en efficiënt opwekken van de fossiele energie. De kerncentrale in Borssele wordt eind 2003 gesloten. Uitbreiding van het opgesteld vermogen aan kernenergie mag niet zolang intrinsiek veilige kerncentrales niet beschikbaar zijn en het vraagstuk van een veilige opslag van radioactief afval niet is opgelost. Verhandelbare emissierechten en verhandelbare gebruiksplichten zijn veelbelovend. VVD • Algemeen: De totale vraag naar ruimte is groter dan de beschikbare oppervlakte. Functies moeten worden gecombineerd, bijvoorbeeld water, natuur, recreatie en landbouw in een gebied. Milieubeleid moet getuigen van realisme. Het stimuleren van doelmatigheid door prijsvorming op de markt heeft de voorkeur boven overheidsregulering. De milieuwetgeving moet in verband met de Nederlandse concurrentiepositie worden afgestemd op Europese regelgeving. • Ecotax: Milieubelastingen worden niet verder verhoogd zonder compensatie van de extra kosten. Huidige nationale energieheffingen niet verhogen; in afwachting van Europese maatregelen stabiliseren. • Energiebeleid: Nationale energieheffingen worden niet verhoogd. Verdere privatisering van energiebedrijven is vereist. De hoofdtransportnetten voor gas en elektriciteit moeten distributiebedrijven en grootverbruikers toegang bieden tot meerdere aanbieders van gas en elektriciteit in binnen- en buitenland. Wanneer privatisering van distributie aan kleinverbruikers en consumenten voordelen in dienstverlening oplevert, wordt die stap genomen. Kernenergie, indien veilig, wordt niet bij voorbaat uitgesloten. CDA • Algemeen: Het landelijke gebied dient haar specifieke eigenschappen te bewaren. Er mag geen verstening en verstedelijking plaatsvinden. Wonen en werken moeten in balans zijn met natuurbehoud en landschapsbeheer. Voorkomen moet worden dat het platteland wordt gezien als uitwijkplaats voor wat in de stad niet meer kan. De groei van de bevolking en van de economie zet het milieu verder onder druk. Milieuproblemen moeten voortvarend worden aangepakt. Ruimte voor het bedrijfsleven om naar eigen inzicht de vastgestelde milieudoelen te halen. • Ecotax: Er moet een Europese ecotaks komen waarbij de opbrengsten worden gebruikt om duurzame energie te stimuleren (bijvoorbeeld subsidie voor zonnepanelen). • Energiebeleid: De omschakeling naar een koolstofarme economie moet sneller gaan, onder meer door een forse verhoging van het aandeel van duurzame energiebronnen, zoals wind- en zonne-energie, in de totale energievoorziening. De kerncentrale in Borssele moet tot het einde van de technische levensduur openblijven, om tijdig aan de Kyoto-doelstelling te voldoen. Nieuwe kerncentrales zijn niet aan de orde. Beleid voor energiebesparing bij nieuwgebouwde en bestaande woningen moet met kracht worden voortgezet. D66 • Algemeen: De economie moet zich voegen naar de grenzen die de ecologie stelt. Is de economische groei hoger dan verwacht, dan wil D66 extra geld vrijmaken voor het milieubeleid. • Ecotax: D66 wil een verhoging van de regulerende energieheffing en een uitbreiding naar grootverbruikers. • Energiebeleid: Kolencentrales moeten meer biomassa gebruiken of vervroegd sluiten. Kernenergie is onacceptabel. Openbare gebouwen en geluidswallen krijgen verplicht zonnepanelen als dat zinvol is. Zwaar inzetten op grootschalige offshore windparken. Subsidie van niet-duurzame energie moet verdwijnen. D66 wil investeren in de opvang en opslag van CO2 in de bodem, nieuwe kleinschalige technieken zoals warmtepompen en koppeling van CO2-uitstoot aan toepassing in de tuinbouw. Europees CO2-emissiehandel. GroenLinks • Algemeen: Het is nodig om duidelijke keuzes maken voor een beter milieu, onder meer door verandering van de belastingen. Vervuiling wordt duurder, schone producten goedkoper. Aanvullende maatregelen zijn nodig voor het terugdringen van milieuvervuiling, die een belangrijke oorzaak is van de afnemende natuurkwaliteit. • Ecotax: Ook bedrijven moeten ecotax op energie gaan betalen. Zo wordt voor bedrijven energiebesparing en duurzame energie aantrekkelijker. De ecotax moet voor alle verbruikers, dus ook de grootverbruikers, gelden, liefst in Europees verband, of mogelijk nog internationaler. • Energiebeleid: Nederland moet stroom uit bruinkoolcentrales, kerncentrales en verouderde kolencentrales weigeren, omdat deze veel meer CO2 uitstoten dan aardgascentrales. Verkoop van netten voor elektriciteits- en gaslevering moet worden voorkomen. Het totale energieverbruik in Nederland dient in de komende kabinetsperiode met 5 procent te worden verminderd. SP • Algemeen: Dat milieuorganisaties tegenwoordig meer leden tellen dan politieke partijen geeft aan dat er een grote betrokkenheid van mensen bij natuur en milieu is. De overheid zou daarvan gebruik moeten maken en een duurzaam milieubeleid tot richtsnoer moeten nemen van haar handelen. Economische groei wordt veel te vaak gerealiseerd ten koste van natuur en milieu. • Ecotax: Voor energiegrootverbruikers dient een 'ecotaks' ingevoerd te worden met een tarief dat correspondeert met het huidige gewogen prijsvoordeel van Nederlandse grootverbruikers ten opzichte van grootverbruikers in de omringende landen. • Energiebeleid: Er moeten veel meer windparken komen. De wanverhouding in energieverbruik tussen ons in de Westerse wereld en de mensen in de rest van de wereld dient te veranderen. Import van atoomstroom moet verboden worden. De kerncentrale van Borssele moet zo spoedig mogelijk sluiten. Ook de uraniumverrijkingsfabriek Urenco in Almelo moet snel op slot. ChristenUnie • Algemeen: Een beleid dat gericht is op een ongeremde economische groei leidt tot het ‘opeten van landschappelijke waarden, natuurfuncties, milieuwaarden en karakteristieke cultuurwaarden, alsof ons land, deze wereld slechts een gebruiksvoorwerp is. Respect voor een zorgvuldig beheer van de schepping vraagt om een radicaal andere houding. Niet alleen de overheid, maar ook bedrijven en burgers behoren hun verantwoordelijkheid te nemen om de milieudruk te doen afnemen en milieuschade te herstellen. • Ecotax: De ecotax voor energiegrootverbruikers moet in Europees verband zo snel mogelijk worden ingevoerd. • Energiebeleid: Nu ook de privatisering van energiebedrijven aan de orde is, moeten de energienetwerken (kabels en pijplijnen) in overheidshanden blijven, zodat onafhankelijke exploitatie en voldoende investeringen in vervanging en vernieuwing gegarandeerd zijn. Om import van ‘vuile stroom te ontmoedigen, moet de herkomst van elektriciteit door etikettering transparant worden gemaakt. Kernenergie wordt afgewezen zolang er geen duurzame en betrouwbare oplossing is gevonden voor de veiligheids- en afvalproblematiek. SGP • Algemeen: De opdracht de aarde niet alleen te bouwen, maar ook te bewaren, stelt ons voor de eis een goed milieubeleid te voeren. Dat gaat uit van de stelling dat beter teveel geïnvesteerd kan worden omdat we nu eenmaal bepaalde risico's niet willen lopen, dan dat achteraf gecontateerd moet worden dat we te weinig gedaan hebben. • Ecotax: Het belasten van milieuvervuilende en subsidiëren van milieuvriendelijke activiteiten is een goede methode. Milieubelastingen mogen niet leiden tot lastenverzwaringen voor burgers en bedrijfsleven die zich milieuvriendelijk gedragen. • Energiebeleid: Publieke zeggenschap dient gewaarborgd te blijven voor energiebedrijven. Subsidies kunnen alternatieven stimuleren, zoals onderzoek naar alternatieve energiebronnen, instandhouden en uitbouwen van kennis over kernenergie, annaleg van regionale windparken en windparken op zee. Lijst Pim Fortuyn • Algemeen: Het falende grotestedenbeleid en de stijgende criminaliteit zijn er de oorzaken van dat bedrijven en de middenklasse wegtrekken uit de stad. Hierdoor neemt de druk op het platteland toe. Deze oorzaken wegnemen zal het milieu grotere winst bezorgen dan alle goedbedoelde plannenmakerij en milieuregelgeving. • Ecotax: Het belastingstelsel dient te worden opgeschoond van de inflatiebevorderende en lastenverhogende belastingen zoals te hoge BTW, te hoge overdrachtsbelasting, ecotaks en te hoge belastingen door lagere overheden. Leefbaar Nederland • Algemeen: Alle maatregelen die een duurzaam milieubeleid bevorderen hebben prioriteit. We kunnen niet zuinig genoeg zijn op ons kostbare milieu. • Energiebeleid: Monopolies dienen niet geprivatiseerd te zijn. Dat geldt met name voor de kabelnetten, de telefonie, energie, water, het openbaar vervoer (spoorwegen), Schiphol en de grote havenbedrijven. CULTUUR PvdA
Structurele verhoging van het cultuurbudget tot 1% van de netto-rijksuitgaven. Vierjaarlijkse cultuurnota wordt vervangen door meer permanente beoordeling, bijvoorbeeld per sector. Alle instellingen moeten in de kleurrijke samenleving staan, en worden mede afgerekend op de mate waarin ze nieuwe publieksgroepen bereiken. Rijksmusea zijn langer en flexibeler open, en zijn één dag per week gratis toegankelijk. Cultuur staat in het PvdA-programma op één lijn met sport: ‘cultuur en sport verhogen de kwaliteit van de samenleving.' VVD
Het cultuurbudget krijgt een financiële impuls van 100 miljoen gulden (euro?!). Veel cultuur gedijt prima zonder subsidie, maar bij met name onorthodoxe projecten volstaat marktwerking niet. Kwaliteit is het belangrijkste criterium bij beoordeling subsidieaanvragen door deskundigen, politici beperken zich tot een marginale toetsing. De rol van de overheid dient tot een minimum te worden beperkt. CDA
Subsidies voor culturele instellingen worden minder vanuit Den Haag, en meer per regio of provincie georganiseerd. Meer aandacht voor het culturele voorzieningenniveau in de regio. Huidige aanbodfinanciering moet op termijn worden omgezet in vraaggestuurde financiering: de overheid betaalt pas mee als er al andere, bijvoorbeeld particuliere, financiering geregeld is. Nederland en Vlaanderen bewaken en versterken het eigen culturele erfgoed in Europa, waaronder de Nederlandse taal. D66

Structurele verhoging van het cultuurbudget tot 1% van de rijksuitgaven. Koppelsubsidies moeten financiering van cultuur door particulieren en bedrijven stimuleren. Meer aandacht voor behoud van cultureel erfgoed: monumenten, archieven, archeologie. Musea krijgen ruimere openingstijden, en gratis toegang voor jongeren tot 21 jaar. Vrijplaatsen voor startende kunstenaars in de grote steden. De vaste boekenprijs moet behouden blijven. GroenLinks
Verhoging van het cultuurbudget tot tenminste 1% van de rijksuitgaven. Extra geld gaat naar (ver)spreiding van het professionele cultuuraanbod, kunsteducatie en kunst in de publieke ruimte. Vierjaarlijkse subsidiëring wordt vervangen door variabele termijnen. De Raad voor Cultuur wordt losgekoppeld van het ministerie van OC&W, de Tweede Kamer wordt de belangrijkste opdrachtgever. Meer aandacht voor amateurkunst, kleinschalige kunst en broedplaatsen voor experimentele kunst. SP
Verhoging van het cultuurbudget tot minimaal 1% van de rijksbegroting. Zo kan overheid tegengas bieden aan oprukkende macht van de commercie en verschraling van het cultuuraanbod. Onderscheid tussen professionele en amateuristische kunstbeoefening speelt bij subsidiëring geen rol. Jongeren krijgen een gratis museumjaarkaart, op zaterdag zijn alle musea voor iedereen gratis toegankelijk. Kunstenaars mogen naast volledige bijstandsuitkering maximaal 25% van dat inkomen bijverdienen met verkoop kunst. ChristenUnie
Kunstbeleid is in beginsel een zaak van regionale en lokale overheden. Bij de beoordeling van kunst mogen morele motieven mede bepalend zijn. Vrijheid van kunst is belangrijk, maar kunstenaars kunnen zich niet onttrekken aan verantwoording. Meer aandacht voor behoud cultureel erfgoed: monumenten, landschappen, machines. Nederlands-Vlaamse commissie vertaalt Engelse woorden in het Nederlands. Toegangsprijs van rijksmusea wordt 1 euro. SGP
De overheid ondersteunt 'verantwoorde kunstuitingen', d.w.z. 'creatieve uitingen waarin mensen zich op een bijzondere, verantwoorde wijze uiten'. Steun aan 'barbaarse kunstuitingen', d.w.z. 'uitingen zonder besef van zedelijke waarden, dan wel zonder smaak en gevoel', dient te worden afgebouwd. Extra subsidie voor monumentenzorg, voornamelijk kerken, en toegankelijk maken van archieven en musea. Lijst Pim Fortuyn
De culturele vorming en ontwikkeling van de Nederlandse burger is evenals het behoud van de bestaande cultuur in al zijn vormen van groot belang. LPF is echter van mening dat subsidiering van culturele ontwikkeling met grote terughoudendheid zal moeten geschieden. Hier zal spraak moeten zijn van het profijtbeginsel en is sponsoring op zijn plaats. SOCIALE ZEKERHEID PvdA • Arbeidsongeschikten (WAO): Bij de WAO wordt nog te veel uitgegaan wat mensen niet kunnen. Wie ten dele arbeidsongeschikt raakt heeft recht op werk. Mensen die vanwege hun gezondheid de arbeidsmarkt moeten verlaten mogen om die enkele reden niet in de bijstand terecht komen. De financiële prikkel die nu bestaat voor werkgevers (de Pemba-boete) moet blijven bestaan. De PvdA staat evenwel achter het SER-advies, waarin deze boete wel wordt afgeschaft. • Ouderen (AOW): De AOW moet welvaartsvast blijven. De stijging van het AOW-pensioen houdt gelijke tred met de gemiddelde loonstijging van de arbeidsmarkt. Ouderen moeten de mogelijkheid krijgen om na hun 65ste door te werken. Om ouderen de kans te geven langer actief te blijven op de arbeidsmarkt komen er tijdens de loopbaan meer mogelijkheden voor verlof en voor afwisseling van werken in vol- en deeltijd. VVD • Arbeidsongeschikten (WAO): De loondoorbetaling bij ziekte wordt met een jaar verlengd. Alleen werknemers die voor meer dan vijftig procent arbeidsongeschikt raken krijgen nog een WAO-uitkering. Net als in de WW moet er voor de WAO een referte-eis komen. Dat betekent dat een werknemer eerst een bepaald aantal jaren gewerkt moet hebben alvorens hij een uitkering kan krijgen. Een uitzondering hierop vormen arbeidsongevallen. • Ouderen (AOW): Ouderen moeten na hun 65ste kunnen blijven werken. De AOW dient welvaartsvast te blijven. Iedere burger dient zelf te blijven zorgen voor aanvullende pensioenvoorzieningen. Over de aanvullende pensioenen mag geen AOW-premie worden geheven. Dat betekent dat ouderen zelf niet hoeven mee te betalen aan het instandhouden van de AOW. CDA • Arbeidsongeschikten (WAO): Het huidige aantal WAO'ers is onaanvaardbaar hoog. Een fundamentele herziening van de WAO is nodig. Verlenging van de loondoorbetalingsplicht voor werkgevers bij ziekte van één naar twee jaar. Er moet met een helder en medisch duidelijk toepasbaar criterium komen. Het CDA schaart zich overigens achter het plan dat de Sociaal-Economische Raad heeft gemaakt voor de WAO. • Ouderen (AOW): Het in dienst houden van ouderen werknemers wordt financieel aangemoedigd. VUT-regelingen moeten zo snel mogelijk worden omgezet ingezet in flexibele pensioenregelingen. Mensen moeten hun pensioendatum kunnen uitstellen, zodat de AOW kan worden aangevuld met loon in plaats van pensioen. De AOW blijft altijd vanaf 65 jaar ingaan. D66 • Arbeidsongeschikten (WAO): Ook D66 wil de ziektewet verlengen naar twee jaar. Voor het in dienst nemen van een WAO kan een bonusregeling gelden. Werkgevers krijgen de verplichting gedeeltelijk arbeidsongeschikten te reïntegreren. D66 wil het SER-advies niet geheel overnemen. De prikkels voor werkgevers om werknemers uit de WAO te houden juist moeten worden versterkt. Uitkeringen mogen niet worden verhoogd. • Ouderen (AOW): De AOW blijft bestaan als een basispensioen met permanente koppeling aan de gemiddelde contractloonstijgin. D66 wil flexibilisering van de pensioengerechtigde leeftijd. Collectief verplichte pensionering vóór de AOW-gerechtigde leeftijd is uit de tijd. GroenLinks • Arbeidsongeschikten (WAO): Niet de regels maar de uitvoering van de WAO moet worden verbeterd. De loondoorbetaling bij ziekte wordt met een jaar verlengd. Zieke werknemers krijgen een wettelijk recht op aanpassing van het werk. Als bedrijven WAO'ers ‘veroorzaken' krijgen ze dwingende aanwijzingen van de Arbeidsinspectie voor verbetering van de arbeidsomstandigheden, verzuimbeleid en reïntegratie. GroenLinks heeft het SER-advies grotendeels onderschreven. • Ouderen (AOW): Ouderen die alleen moeten rondkomen van een AOW-uitkering moeten er tien procent in koopkracht op vooruit gaan. Dat worden bekostigd door alle ouderen AOW-premie te laten betalen. Voor allochtone ouderen (tussen 45-57 jaar) komen er extra maatregelen in het arbeidsmarktbeleid. SP • Arbeidsongeschikten (WAO): De WAO-rechten mogen niet worden aangetast of beperkt tot alleen mensen die volledig arbeidsongeschikt zijn. Om mensen die nu in de WAO zitten weer aan het werk te helpen, moeten er veel meer (aangepaste) arbeidsplaatsen komen. Middelgrote en grote werkgevers worden verplicht vijf respectievelijk zeven procent van hun arbeidsplaatsen open te stellen voor arbeidsgehandicapten. • Ouderen (AOW): De inkomens van ouderen met alleen AOW of een klein aanvullend pensioen moeten fors omhoog, door een koppeling aan de stijging van het minimumloon met 5% plus het inkomensafhankelijk maken van de huidige ouderenkorting. De AOW hoort welvaartsvast te zijn en te blijven. ChristenUnie • Arbeidsongeschikten (WAO): Nog altijd belanden veel werknemers in de WAO omdat te weinig aandacht is besteed aan de preventie van ziekteverzuim. WAO-uitkeringen moeten niet in hoogte en duur worden aangetast. Arbeidsongeschiktheid ten gevolge van de bijvoorbeeld zware combinatie van arbeids- en zorgtaken of arbeidsconflicten zal in beginsel niet kunnen leiden tot toegang tot de WAO. • Ouderen (AOW): De AOW moet welvaartsvast zijn. Ouderen die helemaal van de AOW afhankelijk zijn mogen niet verarmen. Leeftijdsdiscriminatie wordt tegengegaan. De sollicitatieplicht voor werklozen ouder dan 57,5 jaar moet weer worden ingesteld. Werkgevers kunnen in aanmerking komen voor een loonkostensubsidie voor deze categorie werknemers. SGP • Arbeidsongeschikten (WAO): Omkering van de maatschappelijke tendens die tot een steeds grotere werkdruk leidt, is hard nodig om het ziekteverzuim te verminderen. Er moet een WAO-systeem komen waarbij enerzijds zij die echt niet kunnen werken ruim voorzien worden van een uitkering, terwijl anderzijds zij die nog wel kunnen voldoende begeleiding krijgen en prikkels hebben om weer aan de slag te gaan. • Ouderen (AOW): Flexibele pensionering, verruiming van de mogelijkheden om in deeltijd te werken en het voorkomen van kortingen op pensioen als ouderen weer gaan werken, moeten er voor zorgen dat ouderen langer aan het werk blijven. De AOW moet mogelijk anders worden gefinancierd. Hierbij valt te denken aan verbreding van de heffingsgrondslag of een grotere rol van het draagkrachtbeginsel. Lijst Pim Fortuyn • Arbeidsongeschikten (WAO): WAO-uitkeringen worden uitsluitend verstrekt aan degene die arbeidsongeschikt is geraakt in of door werksituaties. Hiervoor dienen door artsen heldere en controleerbare medische criteria te worden opgesteld. Voor alle andere oorzaken van arbeidsongeschiktheid dient men een particuliere verzekering af te sluiten om te voorkomen dat men in de bijstand komt. Leefbaar Nederland • Arbeidsongeschikten (WAO): Het aantal WAO'ers wordt teruggebracht. Het program meldt dat zodra het SER-advies gereed is, de partij het standpunt over de WAO zal uitwerken. Dat meldt de website van LN nog steeds, het SER-advies was 22 maart gereed. • Ouderen (AOW): Om de AOW te garanderen wordt er premie geheven over alle AOW-uitkeringen (bijvoorbeeld tien procent) die gecompenseerd wordt met een hogere uitkering (bijvoorbeeld 113 euro per maand). Mensen die alleen van AOW rondkomenn zullen er enkele tientjes op vooruit gaan, mensen met hoge pensioenen gaan er op achteruit.