Boroboedoer

DE BOROBOEDOER is een schepping der Hindoe-Javaansche kunst, dat wil zeggen, het is een voortbrengsel der gemengde Voor-Indische en inheemsche cultuur, gelijk die zich sinds het begin onzer jaartelling in een deel van den Indischen Archipel heeft ontwikkeld. Het monument is vermoedelijk in de achtste eeuw opgericht als centraal heiligdom van den Boeddhistischen godsdienst. Met de godsdienstige beteekenis hangt al dadelijk de vorm samen; het is geen tempel, waar men binnen kan treden, doch een massief gedenkteeken, een zoogenaamde stoepa. Zulk een bouwwerk werd oorspronkelijk geplaatst boven een reliek van den Boeddha of op de plek, waar een belangrijke gebeurtenis in zijn leven zich had afgespeeld; op den duur werd de stoepa op zichzelf een geheiligd monument, dat de Boeddhistische leer symboliseerde en dat zijn zegenenden invloed wijd en zijd in het rond verspreidde. Tevens moest het in zijn vormen het beeld geven van den kosmos, zooals de Boeddhist zich dien dacht. Ten einde nu den vereischten vorm te verkrijgen, heeft de ontwerper van den Boroboedoer, die volgens de traditie den naam van Goenadharma droeg, een natuurlijken heuvel als het ware met een steenen mantel omkleed. De zijden van dien heuvel werden daartoe terrasvormig afgeplat en zoo ontstonden, op telkens hooger niveau om het monument heenlopend, eerst vier vierkante gaanderijen en daarboven drie ronde terrassen. Op de muren der gaanderijen verheffen zich tempelvormige nissen, op de terrassen staan klokvormige bouwwerkjes, in welker wanden vierkante openingen zijn gelaten. In het midden van het bovenste terras, op het centrale en tevens hoogste punt van het heiligdom, is een groote klokvormige stoepa opgericht, welks wanden geheel gesloten zijn. De thans afgeknotte pinakel van dit centrale monument droeg oorspronkelijk drie steenen zonneschermen, door een juweel-ornament bekroond. In het midden van elk der zijden geeft een samenstel van trappen en poorten gelegenheid om den Boroboedoer te bestijgen. De gaanderijen zijn rijk versierd; aan beide wanden zijn er heilige teksten in beeld gebracht. Heeft men de vierde gaanderij verlaten en de terrassen bereikt, dan houdt alle versiering geheel op: men is boven de wereld der verschijnselen uit, en bevindt zich in de sfeer der meditatie. In de nissen boven de gaanderijen zoowel als onder de klokken der terrassen bevinden zich Boeddha-beelden. Ten slotte is uit den grooten centralen stoepa nog een onafgewerkte Boeddha te voorschijn gekomen, thans aan den voet van het heiligdom opgesteld. Den tekst, die volgens de bedoeling van den ontwerper door den geloovige van weleer in de eerste plaats in oogenschouw moest worden genomen, zoekt men op het oogenblik tevergeefs. Reeds tijdens den bouw van den Boroboedoer is het noodzakelijk gebleken een dreigende verzakking te voorkomen door een breede aanstapeling van steenen om den oorspronkelijken voet heen te leggen; deze is daardoor met een geheele (later opnieuw ontdekte) reliefreeks aan het gezicht onttrokken. De hier bedoelde tekst, die den grondslag moest vormen van de verdere geloofsleer, bevatte een uitwerking van de Wet van het Karma, dat wil zeggen de wijze, waarop de som van alle door een mensch in zijn leven verrichte daden, goede en slechte, zijn lot bepaalt in het hiernamaals, en met onafwendbare noodzakelijkheid een herboorte in deze wereld ten gevolge heeft.