surrealistisch manifest

Surrealistisch manifest

Het eerste surrealistisch manifest is geschreven door de Franse schrijver, dichter en essayist André Breton. Hij schreef het werk in 1924 en het werd in 1925 gepubliceerd.
Breton wordt gezien als grondlegger van het surrealisme. Hij beschrijft surrealisme als puur psychisch automatisme. Dat is een techniek van schrijven en schilderen waarbij het bewuste zo veel mogelijk wordt uitgebannen. Letterlijk zegt hij:

« Surréalisme, n.m. Automatisme psychique pur par lequel on se propose d’exprimer, soit verbalement, soit par écrit, soit de toute autre manière, le fonctionnement réel de la pensée. Dictée de la pensée, en l’absence de tout contrôle exercé par la raison, en dehors de toute préoccupation esthétique ou morale. »

’’Surrealisme, psychisch automatisme in zijn puurste vorm, waarbij men zich ten doel stelt zich uit te drukken – verbaal, middels het geschreven woord, of op andere manier – is het uiteindelijke functioneren van ons denken. Gedicteerd door de gedachte, in de afwezigheid van elke met rede uitgeoefende controle, vrijgesteld van enige esthetische of morele betrekking.’’

Het surrealisme werd daarom ook duidelijk gedefinieerd als puur intuïtief. Alleen door middel van automatisch schrijven en in fantasieën en dromen kon het onderbewustzijn zich manifesteren.

In die tijd werd gesteld dat zoiets als surrealistische schilderkunst niet kon bestaan, omdat schilderen een te bewuste daad was. Maar tegen 1925 zag Breton de definitie niet meer precies hetzelfde en hij raakte ervan overtuigd dat kunst een middel tot ontdekking kon zijn. Wat de surrealisten zelf al waren tegengekomen was de zwakke plek in de gehele definitie, het automatisme. Zij zagen in hun eigen werk al duidelijk het gevaar van monotonie en herhaling bij gebrek aan enige bewuste controle.

Breton gaf op 27 januari 1924 de volgende samenvatting van zijn werk:

Met betrekking tot een valse interpretatie van onze onderneming, die stomweg circuleert onder het publiek; verklaren we als volgt aan het gehele balkende, literaire, dramatische, filosofische, exegetische en zelfs theologische lichaam van hedendaagse kritiek:
- We hebben niks te maken met literatuur, maar we zijn zeer bekwaam, wanneer noodzakelijk, ervan gebruik te maken, zoals iedereen;
- Het surrealisme is geen nieuwe manier van expressie, noch een gemakkelijker, noch is het metafysica van poëzie. Het is een manier van totale bevrijding van de geest en al wat er op gelijkt;
- We zijn vastbesloten om een revolutie te ontketenen;
- We hebben het woord "surrealisme" enkel aan het woord "revolutie" verbonden om het ongeïnteresseerde, onbevangen en zelfs volledig wanhopige karakter van deze revolutie aan te tonen;
- We hebben geen voornemen om de zeden van de mensheid te veranderen, maar we trachten de broosheid van de gedachte aan te tonen en op welke verschuivende grondvesten we onze bevende huizen gebouwd hebben;
- We smijten deze formele waarschuwing naar de maatschappij. Wees op Uw hoede voor Uw afwijkingen en blunders, want we zullen er geen enkel over het hoofd zien;
- Bij elke gedachtekronkel van de maatschappij zullen we ze staan op te wachten;
- We zijn specialisten in het revolteren. Er is geen manier van actie waarvan we niet in staat zijn, wanneer noodzakelijk, ze te gebruiken;
- We zeggen in het bijzonder aan de Westerse wereld: het surrealisme bestaat. Wat is nu dit nieuwe -isme' dat aan ons wordt vastgemaakt? Het surrealisme is geen poëtische vorm. Het is een schreeuw van de geest die tegen zichzelf keert en vastbesloten is om haar ketenen te verbreken, ook al moet dit gebeuren met behulp van materiële hamers!
Bureaus de Recherches Surréalistes, 15 Rue de Grenelle
Getekend: Louis Aragon, Antonin Artaud, Jacques Baron, Joë Bousquet, J.-A. Boiffard, André Breton, Jean Carrive, René Crevel, Robert Desnos, Paul Eluard, Max Ernst…