Sigmund Freund

"Wat deed sigmund freud precies?" Sigmund Freud (1856-1939) en Anna Freud (1895-1982)

Hoe zagen zij Het gekwetste Kind? Sigmund Freud ontwikkelde een methode om het gewonde kind te genezen en Anna Freud ontwikkelde de theorie over de afweermechanismen. Sigmund Freud noemde de neiging tot herhaling van het verleden de 'herhalingsdwang'. Freud was de eerste die tot het inzicht kwam dat onze neurosen en karakterstoornissen het resultaat zijn van onopgeloste conflicten uit de kindertijd, die zich door ons hele leven heen blijven herhalen. Hij probeerde het gewonde Kind te doen genezen door te voorzien in een veilige omgeving waarin het naar buiten zou kunnen komen en zijn onvervulde behoeften op de therapeut
overdragen. Daarop zou dan de therapeut als nieuwe ouder voor het verwonde Kind optreden, zodat dit zijn onvoltooide zaken kon afwerken en genezen worden. Freuds methode vereiste een
enorme investering van tijd en geld, en deed dikwijls een ongezonde afhankelijkheid bij de patiënt
ontstaan. Nog volgens Freud: De oudste en tegelijkertijd meest extreme opvatting houdt de gedachte in dat de mens wordt geboren met een tweetal primaire driften (de doodsdrift en de libido) die door de omgeving
gesocialiseerd moeten worden. Het ego wordt geacht deze driften (het id) te beteugelen en poogt ze in evenwicht te brengen met de eisen van het super-ego. De mens wordt in deze visie in feite
als een asociaal wezen gezien (een bundeltje driften) dat via opvoeding en socialisatie leert zichzelf te beheersen en rekening te houden met de omgevingseisen. Het lustprincipe wordt
vervangen door het realiteitsprincipe. (van der Ploeg p 56) Binnen de psycho-analytische denkwijze vormt het onderscheiden van afweermechanismen als centraal kenmerk in het menselijk functioneren een aparte vermelding. Sinds het standaardwerk van Anna Freud (1952) over de aard, de vorm en de betekenis van defensiemechanismen, zijn deze functies niet meer weg te denken uit de psycho-analytische stroming. Verdedigingsmechanismen kan men omschrijven als cognitieve handelingen om zich te beschermen tegen de negatieve effecten van extreme angst. Er bestaat een uitgebreid repertoire
van dergelijke mechanismen. Ek mens maakt zich in de loop van zijn leven bepaalde van deze strategieën meer en minder eigen. Men kan meer primitieve mechanismen onderscheiden zoals
ontkenning, maar ook meer complexe zoals identificatie. Vanuit ontwikkelingspsychologisch standpunt kan men opmerken dat jeugdigen zich eerst de meer ongenuanceerde
defensiemechanismen (ontkenning) eigen maken en later de meer gedifferentieerde wijzen (identificatie) om zichzelf in evenwicht te houden (Cramer, 1987).

We vermelden hier enkele van de meest gangbare defensiemechanismen: 1. Ontkenning: Dit wordt als het eerste mechanisme beschouwd dat een kind ontwikkelt om zich te beschermen
tegen bedreigende invloeden waaraan het zich fysiek niet kan onttrekken. Het
ontkenningsmechanisme verdringt de situatie uit het bewustzijn. In deze visie blijft het echter actief
in het onderbewustzijn en kan bv. via versprekingen alsnog zijn aanwezigheid aantonen. 2. Projectie: Via dit mechanisme kan de jeugdige eigen onaangename gevoelens projecteren in anderen. Die
gevoelens kunnen variëren van angst tot agressie. Bekend is ook het voorbeeld van de
zondebok, op wie dikwijls de onaangename gevoelens van frustratie van een hele groep (ontstaan door bv het autoritaire optreden van de leraar) worden geprojecteerd. 3. Identificatie: Met dit mechanisme maakt men zich de kwaliteiten van anderen eigen om daarmee meer een
gevoel van veiligheid en eigenwaarde te verkrijgen. Dit mechanisme ondergaat dikwijls een
proces dat aanvankelijk bestaat uit het nadoen van anderen en overgaat in het overnemen van
waarden en normen van de andere. Een variant hiervan is de identificatie met de agressor, waarmee men de illusie schept minder angst te hebben voor de aanvaller en zich veiliger te
voelen.

We behandelen hier niet alle manieren waarop de jeugdige zich kan beschermen tegen door hem
als bedreigend ervaren handelingen en gevoelens. Elk mens maakt gebruik van dergelijke
mechanismen die tijdelijk ook hun goede kanten kunnen hebben. Maar het wordt een probleem
wanneer men zich voortdurend van deze mechanismen blijft bedienen. Daarmee vertekent men
de realiteit en gaat functioneren op een wijze die de jeugdige steeds meer in conflict met zijn
omgeving zal brengen. Terwijl het de bedoeling van deze mechanismen is om met de omgeving in
evenwicht te blijven, wordt door consequente toepassing ervan juist het tegendeel bewerkstelligt. (van der Ploeg p. 58-59-60). Freud: een ijzersterk merk
Een bezoek met Sigmund Freud aan Wenen is in meer dan één opzicht een emotionele gebeurtenis. Hij woonde, studeerde en werkte er sinds 1860, vanaf zijn vierde dus. In dat jaar telde Wenen zo'n 15.000 joodse inwoners
waarvan meer dan de helft leefde in armoedige omstandigheden in de joodse wijk Leopoldstadt. Ook de familie
Freud woonde daar. In 1873 begon hij zijn studie aan de universiteit, hetzelfde jaar waarin een beurskrach op vrijdag 9 mei een spoor van
vernielingen achter liet. Journalisten hielden het op 'machinaties' van joodse bankiers die verantwoordelijk waren. En het was voor het eerst dat Freud geconfronteerd werd met antisemitisme dat niet langer latent was maar steeds dreigender vormen aannam. Uiteindelijk zal hij Wenen verlaten als het nazisme al te prominente vormen begint aan te nemen. En nu is hij terug. Om een eredoctoraat in ontvangst te nemen, de opening van de 250ste franchise van zijn keten van particuliere klinieken luister bij te zetten en de eerste notering van de aandelen van zijn onderneming aan de Weense effectenbeurs bij te wonen. De emissie is twaalf maal overtekend. De man die van de nazi's zijn persoonlijke bezittingen terug moest kopen, komt nu een paar honderd miljoen ophalen. Hoezo triomf? Een vraaggesprek met een levende legende. Wat vindt u eigenlijk van al die kritiek op de psycho-analyse? Ach, daar komt een hoop kinnesinne bij. Laten we wel zijn: toen ik ermee begon liepen patiënten met ernstige lichamelijke
symptomen soms jaren rond zonder dat de oorzaak onderkend werd. Als ze al niet in een gekkenhuis gestopt werden waar ze
nooit meer uitkwamen. Toen ik dus op grond van mijn waarnemingen poneerde dat er wel eens onder de oppervlakte van alles
mis zou kunnen zijn, zette ik daarmee m'n collega's neer als sukkels. Die hadden het al die tijd niet gezien. En heeft u wel eens
een medicus gezien die spontaan z'n fouten toegeeft? Ga toch weg, ze hebben jaren zitten slapen. Maar de psycho-analyse zoals u 'm neer zette zou nogal achterhaald zijn? U verwijt Henry Ford toch ook niet dat hij geen airbags monteerde in zijn Fords? U moet mijn product plaatsen in de tijd
waarin ik het ontwikkelde. Zie het als een asperientje, dat bestaat ook nog steeds. Natuurlijk zijn er nogal wat pijnstillers
bijgekomen, die hebben allemaal een stuk van de markt gepakt maar dat doet er allemaal niks aan af: de meeste mensen
mensen zweren bij het oude en vertrouwde. Dat zie je trouwens overal. Neem Coca Cola, die gingen er bijna onderdoor toen
ze zo nodig modern moesten. Ze wisten niet hoe gauw ze terug moesten naar een recept uit de vorige eeuw. Kijk naar Mc
Donalds. Het lijkt wel of u alleen maar in termen van geld en producten kunt spreken. U bent toch medicus? Nou en? Het een staat het ander toch niet in de weg? Zelf heb ik het nooit doorgehad maar m'n dochter Anna zag het
haarscherp. Al die tijd was ik bezig met de wetenschap, mijn patiënten en mijn publicaties. Ik was gevierd maar de kansen zag
ik pas toen ik al bijna dood was. Ik stond op het punt om mijn goede vriend Schur te vragen om me een fatale dosis te geven, ik was het zo zat die verrekte kanker. Zelfs mijn hond bleef uit mijn buurt, zo stonk ik uit mijn mond. En toen viel het dubbeltje: ik kan er nou wel uitstappen maar dan gaat mijn gedachtegoed of naar de ratsmodee of anderen lopen ermee binnen. Nou, het dreigde allebei te gebeuren. Dat heeft me de kracht gegeven om nog even door te trekken. Zo'n bijna-dood-ervaring kan ik iedereen aanbevelen, daar publiceer ik binnenkort nog wat over. Anna hield vol dat ik het zelf beet moest pakken en niet moest overlaten aan van die stumpers die spugen in de bron waaruit ze drinken en aan de andere kant hun zakken vullen met mijn levenswerk. Dat gaf me de kracht, ik ben nu al bijna zestig jaar klachtenvrij en ik voel me dertig. Maar dan begrijp ik nog altijd niet waarom het zo'n onderneming moest worden? Dan moet je binnenkort maar eens plaatsnemen op mijn sofa, in deze fase is het nog behandelbaar. Om te beginnen heb ik in
het bedrijfsleven rondgekeken, gezocht naar handige snuiters. Zeg maar captains of industry die zelf al de nodige bezoeken aan
hun therapeut achter de rug hadden. Dan kennen ze het product. Vervolgens heeft Anna uit de doeken gedaan wat we wilden
en vooral wat ze er zelf aan over konden houden. Dat hoefden we echt geen twee keer te vertellen. We hebben gekeken naar
grote ideeën en hoe die succesvol uitgebouwd worden. Het lijkt een beetje op al die Chinezen waaraan je ik weet niet hoeveel
fietsen, auto's, computers en noem maar op kunt verkopen. Een gigantische markt maar het duurt nogal wel even voordat elke
Chinees de muntjes heeft. Daarom zijn we naar Amerika gegaan en ik mag wel zeggen: met krankzinnig succes. Natuurlijk zijn
er minder Amerikanen dan Chinezen maar ze sterven van het geld en van de problemen. Want dat is ook een minder kantje van
China, ze weten daar nog helemaal niet dat ze problemen hebben. Ze hebben wel wat anders aan hun hoofd. Nee, dan de
States. Laten we wel zijn, je telt daar niet mee als je vrouw niet ten minste een breast- en nosejob heeft gehad en je niet allebei in therapie bent. Je hoeft die kraan alleen maar open te draaien. Dat lijkt me een beetje simpele voorstelling van zaken.... Hoe kom je daar nou bij! Om te beginnen hebben we een ijzersterk merk: Freud. Dat hebben we wereldwijd gedeponeerd, daar kan niemand meer aankomen. De rechten hebben we ondergebracht in Zwitserland, in Zug om precies te zijn. Daar betaal je over dat soort zaken schandalig weinig belasting. Daar weten ze bij Elsevier trouwens ook alles van, die zitten daar ook. En dan gaat het erom: hoe bewaak je de kwaliteit van je merk? Daar hebben we hele strikte regels voor opgesteld, zo'n dik handboek. En toen kwam die Eisner - die hebben we bij Disney weggehaald nadat hij al die bypasses had gekregen, dat zijn
toch keerpunten in zo'n man zijn leven - met het idee van een franchise- en licensing organisatie. Ik vond het briljant. Hij had dat bij Disney ook gedaan. Miljarden opgehaald, met Mickey Mouse! Wat kost dat, zo'n franchise? Anderhalf miljoen dollar en twintig procent van je jaaromzet met een minimum van 100.000 dollar. Zo doen we het in Amerika
maar natuurlijk kijken we in elk land naar de marktsituatie. Afhankelijk van de lokale omstandigheden gaan we wel eens wat
lager zitten, maar niet langer dan nodig is. Wie kan dat betalen? Dat is geen enkel probleem. De banken staan te springen om 't te financieren. Kijk, we werken alleen maar met psychiaters, medisch specialisten zeg maar. Die hebben eerst minstens tien jaar gestudeerd en dan moeten ze een praktijk kopen of zich
inkopen in een maatschap. Wat dacht je dat dat kost? Die zijn heus wel wat gewend. En waar komen ze in terecht? Ze moeten
zich drie keer in de rondte werken om het allemaal terug te verdienen en of dat lukt moeten ze maar afwachten. Dan neemt de
overheid weer dit besluit, dan weer dat. Nee, dan ons concept. We zitten boven in de markt, geen ziekenfondsgedoe. We
creëren vraag. Weer zo'n aardige zet: daar hebben we die Saatchi's opgezet. Als je Margaret Thatcher in het zadel kunt helpen moet het met Freud helemaal lukken. Dat betalen we uit die twintig procent van de omzet die iedereen afdraagt. Tenminste $ 100.000,- a piece, we hebben nu 250 franchisenemers wereldwijd dus reken maar uit. Da's een budget van $25.000.000,- daarmee kun je tig keer prime time in de Superbowl. Als je dat zou willen tenminste, want dat is natuurlijk niet ons publiek. Ik weet nog goed dat we begonnen met die campagne. 'Wat is er eigenlijk mis met u' was het thema en dat dan in de
management- en financiële bladen. Toen hebben we wel even een kwaliteitsprobleem gehad, we hadden de vraag volledig
onderschat. Je wilt toch een bepaalde doorlooptijd hebben. Zoiets als die Big Mac bij McDonalds die nooit langer dan vijf
minuten mag liggen. Toen hebben we mensen moeten teleurstellen maar daar hebben we van geleerd. We doen nu kortere
sessies en minder sessies per behandeling. Zo kun je meer mensen het gevoel geven dat ze zich beter voelen in kortere tijd. Dat
is niet zonde, ze komen toch wel terug. Wat kost zo'n sessie? Tweehonderdvijftig dollar voor vijfenveertig minuten. Een franchisenemer doet zo'n tien sessies per dag. We gaan uit van
tweehonderd werkbare dagen per jaar dus hij zet zo'n 500.000 dollar per jaar om. Daarvan draagt hij twintig procent af aan
de organisatie en we gaan ervan uit dat hij nog maximaal 150K aan kosten heeft. Huisvesting, receptioniste, je kent dat wel. Als hij met minder dan $ 250.000,- per jaar naar huis gaat, doet hij het niet goed. Want die $ 250 per sessie is een minimumtarief, daarvoor moet je bij ons langs komen. Wat een absolute groeimarkt is, dat is dat wij bij jou langs komen. Eerlijk gezegd hebben we dat een beetje afgekeken van die Troost bij jullie - Ted Troost. Da's helemaal geen psychiater maar hij had het goed bekeken. Die ging er gewoon op af, op die Gullit en Van Basten. Kijk, die jongens zijn natuurlijk God, zolang ze 'm erin schoppen. Maar lukt dat een tijdje niet, dan worden ze flink labiel. En dan zegt Troost: ik kom zelf wel even, in Milaan. In Londen. Dat kan die jongens op dat moment niks schelen, al kost het tienduizend dollar per dag. En dat kost het bij ons dan ook. We hebben er laatst een gehad die wilde drie maanden zijn psychiater bij zich hebben. Drie maanden! Als hij dat wil, dan doen we dat. En het gekke is, zo'n vent voelt zich daarna echt beter. Niet goed, maar stukken beter. Komt u nog wel eens toe aan wat inhoudelijkheid? Doet u nog wel eens wat onderzoek? Natuurlijk, ik zou niet zonder kunnen. Al is het allemaal wel wat minder geworden want je moet je toch afvragen waarvoor je
het doet. Zeg maar, onderzoek voor het onderzoek, wat ik vroeger wel deed, dat is er niet meer bij. Je wilt toch dat het een
beetje marktrelevant is, allemaal. Dat heb ik niet alleen, dat zie je overal. Wat vindt u eigenlijk van de ontwikkeling van het vak? Daar ben ik best tevreden over, al gaat het allemaal op en neer. Als je op mijn leeftijd gekomen bent, dan kun je daar ook met
wat meer afstand naar kijken. Je hebt nu bijvoorbeeld weer zo'n golf dat je als psychiater niet aan je patiënten mag zitten. Dat
past wel in deze tijd, hoewel ik het zelf nooit zo gedaan heb. Als je zo'n frigidaire op je sofa hebt wil je toch wel eens weten
hoe diep dat nou zit. Dat mag nu even niet, maar daar komen we weer van terug. Het zijn allemaal tijdelijke verschijnselen. En
dan zie je ook dat die paar stakkers die niet al te prudent zijn geweest, voor al hun collega's de gevangenis indraaien. Dat moet
dan maar, maar het blijft zuur. Ik denk dat we de kwaliteit aardig op peil hebben, in elk geval met ons product. Je ziet natuurlijk wel ontwikkelingen dat
anderen ons succes proberen te kopiëren maar dat is toch altijd minder. U heeft het zelf nooit zo gedaan....? Nee, dat is inmiddels toch wel bekend. Je kunt er over van mening verschillen wat de juiste aanpak is, maar mijn patiëntes zijn
er destijds bepaald niet zieker van geworden. Het is een keuze die vandaag de dag nog niet anders is: iemand met een groot
affectief manco, waarvan je bijna zeker weet dat ze de rest van haar leven nooit eens een baanbrekende ervaring zal hebben. Moet je daar als vertrouwenspersoon vanaf blijven? Vaak zitten ze erbij als Clint Eastwood: Make my day. Nou moet ik wel zeggen dat in mijn tijd de risico's stukken kleiner waren. Je dacht toch niet dat een rechter het in zijn hoofd
haalde om een gerespecteerd psychiater te veroordelen alleen maar omdat een patiënte - of wat mij betreft een aantal patiëntes - beweert dat hij zijn handen niet thuis kon houden? Dat is nu wel even anders. Hoe staat het eigenlijk met het antisemitisme, merkt u daar nog wel eens wat van? Je zou kunnen zeggen dat het allemaal wat meer naar de achtergrond is, het is zelfs stukken minder dan voor de oorlog. Dat komt natuurlijk ook omdat de joden inmiddels niet meer de eerste groep zijn om eens flink te grazen te nemen. Wat dacht u van het allochtonenprobleem. Je ziet dat overal die rechtse partijen toch vooral dáár mee bezig zijn. Zolang dat nog speelt, zijn wij joden even niet aan de beurt. Dat klinkt nogal cynisch, u vertrouwt het uiteindelijk toch niet helemaal? Nee, natuurlijk niet. We hebben die uitwassen gehad met nazi-Duitsland. Maar zoals u weet kijk ik toch altijd wat verder dan
wat iedereen ziet. Zolang er Christendom is, zijn wij niet veilig. Kijk, Hitler had een ondernemingsgewijze aanpak: met keiharde doelstellingen, een speciale infrastructuur en noem maar op. Dacht u nou echt dat je mensen - zelfs Duitsers - zomaar zover krijgt? Daar gaan bijna twintig eeuwen van christelijke verdachtmakingen aan vooraf. Wij joden deugen niet omdat we Jezus hebben vermoord, de zoon van God. Dat zal altijd zo blijven. Natuurlijk is het voor de beschaafde, zeg maar gerust: christelijke, wereld veel aantrekkelijker om het allemaal de Duitsers in de schoenen te schuiven. Anders moeten ze zeggen dat ze het zelf veroorzaakt hebben. Nou, wie doet dat? Kijk eens naar Stalin in Rusland, die heeft er ook miljoenen over de kling gejaagd. Wie hoor je daar nou eigenlijk over? En
China tijdens de Culturele Revolutie, helemaal niet interessant. Neem de Rode Khmer in Cambodja, relatief gezien was dat nog
veel erger dan de joden in Europa. Méér dan een miljoen mensen down the drain, op zo'n bevolking tikt dat flink aan. Neem
Ruanda, het gaat nog steeds door. Ik wil er maar mee zeggen: in wezen kijken we niet op een paar miljoen mensen, dat is niet
het punt. Het punt is dat de uitroeiing van de joden zwaar drukt op wat u en ik en nog veel meer christenen allemaal weten
maar niet willen toegeven. Het is een schuldgevoel dat honderden miljoenen Europeanen aangaat. Slepen we die voor de
rechter? Zolang we nog kunnen wijzen naar een ander blijft het echte probleem bestaan. Wanneer gaat het dan weer mis? Zoals het is geweest, zo'n vijftig jaar geleden, zo zal het niet snel meer worden. Om te beginnen hebben we nu Israël hoewel
dat knap dringen gaat worden als het hier mis gaat. Wij West-Europese joden zijn dan natuurlijk toch weer van een andere
orde, we zullen spijtig maar toch onze broeders en zusters uit andere werelddelen een stukje laten opschuiven. Dat zie je nu
ook al. En mocht welke vijand dan ook ons daar komen opzoeken, dan krijgt ie een ongelooflijk pak op zijn sodemieter. Wat
dat betreft zijn we wel veranderd, het gaat ons niet weer overkomen. We gaan niet weer rekenen op hulp van niet-joden. En om even op dat laatste door te gaan: in mijn 250 klinieken hebben we zo ongeveer iedereen die er een beetje toe doet in het
Westen wel op de sofa gehad. Dat staat allemaal op tape en ik kan u verzekeren dat het alleraardigst materiaal is. Zo'n
Russisch staatshoofd die in een sessie huilt om zijn moeder. Zo'n Amerikaanse senator die geslagen wil worden. En dan hebben we nog die topman van de Wereldbank die het alleen maar met kleine meisjes blijkt te doen. Met dat soort
materiaal bewijzen we nu relaties ook wel eens een dienst. Wat dat betreft was Hoover maar een heel kleine speler. Nee, de volgende keer wordt het beslist anders. Hoe staat u eigenlijk tegenover het gebruik van drugs? Vrijgeven, morgen nog. Zelf heb ik de nodige ervaringen achter de rug dus ik weet waar ik over praat. Morfine, daarmee zou
ik zelfs uit mijn lijden worden geholpen. Cocaïne, daar heb ik me helemaal suf mee geëxperimenteerd en ik gebruik het nog. Prima spul, vonden mijn patiënten trouwens ook. En ben ik er iemand mee tot last geworden, heeft het mij een slecht mens
gemaakt? Daar heb je weer dat moraliseren om het moraliseren, dat zit er toch diep in. Laatst hoorde ik dat het vrijgeven het
criminele circuit helemaal niet zou opheffen, die zoeken dan toch weer een andere bedrijfstak. Helemaal waar, maar die hele
periferie van kleine gebruikerscriminelen valt wel vrij. En daarmee driekwart van onze cellen. En hoe staat het met de seksuele moraal, daar is toch een hoop veranderd? Vanuit mijn bedrijfseconomisch belang gezien, zit het daar prima mee. Wezenlijk heeft de seksuele revolutie natuurlijk niks
veranderd. Er zijn nog dezelfde taboes, je loopt er hooguit al tegenaan als je vijftien bent terwijl je vroeger een paar jaar ouder was. Je ziet zelfs een zekere restauratie van oude mores. Dat lijkt wel ingegeven door aids maar dat komt alleen maar goed uit. Mensen willen het helemaal niet open en bloot met iedereen doen, ze willen het hooguit stiekem, dat is toch toegevoegde
waarde. En zodra het stiekem wordt komen er schuldgevoelens aan te pas, er wordt gelogen, gedraaid en bedonderd en dan
zijn we weer terug bij af. En dan krijgen we ze vanzelf weer op de sofa. Want kennelijk willen we nog altijd niet begrijpen dat
we gewoon zo in elkaar zitten, die Vroon heeft daar bij jullie een aardig boekje over geschreven, de Tranen van de krokodil
heet dat geloof ik. En omdat de meeste mensen er niet aan willen en er dus problemen mee hebben, zit ik in één van de
aardigste en snelst groeiende bedrijfstakken.