De Utrechtse Domtoren

De beschrijving van een gebouw

1 Keuze van je onderwerp

Aanleiding voor het bezoeken van ‘De Utrechtse Domtoren’, was de interesse in de cultuur en geschiedenis van de stad en provincie Utrecht. De Domtoren is de hoogste kerktoren van Nederland. De toren is ruim 600 jaar oud en kent een rijke historie.

Een gids van RonDom (het bezoek aan de Domtoren ging gepaart met een rondleiding) vertelde ons meer hierover en liet vroeger weer herleven.

2 Het aanzicht

De toren is opgebouwd uit drie delen. Het onderster deel is een vierkant (I), dat bestaat uit een reeks kelders (A), die onder andere als gevangenis werden gebruikt. Boven de 4,60 meter diepe kelders ligt het eerste vierkant, dat 38,60 meter hoog is. Dit is de onderdoorgang met daarboven de Michaelskapel; de kapel van de bisschop (B). Daarboven ligt de zogeheten Egmondkapel (C). Het tweede vierkant (II), 29,48 meter is, bevat de ruimte voor de luiklokken, met onder andere de luizolder (D) en de klokkenkamer (E) zelf. Tenslotte volgt de lantaarn (III), waaraan vanouds de wijzerplaat van de uurklok hing en waarin later het carillon (F) geplaatst werd. Dit achtkant is 26,00 meter hoog. De bovenste omloop ligt op bijna 95 meter hoogte, met de spits komt het geheel op 106,75 meter en met de windvaan wordt de toren in totaal 112,50 meter. Hiermee was de toren indertijd –en als kerktoren tot op de dag van vandaag- de hoogste toren van het land.

Als bouwmateriaal werd voornamelijk baksteen gebruikt, naast allerlei soorten natuursteen, die grotendeels van de afgebroken delen van de romaanse Dom afkomstig waren. Het materiaal werd aangevoerd over water (de Oudegracht) en door een kraan op de kade gehesen. Vervolgens werd het via de Servetstraat naar de bouwplaats gebracht.

De Domtoren is oorspronkelijk van buiten beschilderd geweest; rode blokken met witte voegen en wit voor de decoratieve onderdelen, zoals traceringen en de lantaarn. Door het schilderwerk viel het verschil in gebruikte materialen niet op.

3 De locatie

Ruim 600 jaar geleden kwam de Utrechtse Domtoren gereed. De plaats was zo gekozen dat de bereikbaarheid optimaal was. Als men toen bovenop de toren stond, zag men niet anders dan het platteland. Het gebouw paste echt in de directe, historische omgeving. Omgekeerd was Utrecht van verre herkenbaar aan zijn hoge, ‘slanke’ toren. Tegenwoordig ligt er een stad van bijna een kwart miljoen inwoners rondom de Dom en van buiten komend duikt het silhouet van de toren soms onverwacht op. Toch is de Domtoren het hoogste gebouw van Utrecht gebleven en dat hoort zo te blijven, omdat de toren het symbool is van Utrecht; een moderne stad met een historisch hart.

4 De functie

De bouw van de hoogste kerktoren van de Nederlanden moet een indrukwekkend gebeuren geweest zijn. De kerktoren onderstreept de vooraanstaande positie en de rijkdom van de Utrechtse kerk. Maar de toren werd ook door de Utrechtse burgers met bewondering en trots bekeken zijn. De ‘hoogste toren in de Christenheid’ zei tenslotte ook iets over de belangrijkheid van hun stad.

Het gebouw moet groot (lang) en indrukwekkend (bouwstijl) zijn. Het zal op een plaats moeten staan waar het helemaal tot zijn recht komt en het moet er goed verzorgd uit zien. Naar mijn mening voldoet dit gebouw aan alle eisen. Het is de grootste toren van Utrecht, de gotische bouwstijl geeft een bepaald charme, en het past prima in het historische deel van Utrecht.

Oorspronkelijk was de toren vanuit een losstaand gebouw aan de zuidkant van de toren binnen te gaan. Een luchtbrug verbond beide gebouwen ter hoogte van de bisschopstrap. In die luchtbrug bevond zich de loge van de bisschop. Van daaruit kon hij –op grote afstand- de mis in de kerk bijwonen.

De Egmondkapel is nooit als kapel bedoeld geweest. Aan het eind van de middeleeuwen werd de ruimte gebruikt door de torenwachter. Al bij de bouw waren een stookplaats en een latrine geplaatst. Hier stond ook het torenuurwerk.

Daarboven bevindt zich de luizolder. Hier worden, zoals de naam al doet vermoeden, de klokken geluid. Ook hangt hier de kerkklok. Deze ruimte ligt op een logische plaats, omdat het geluid van de klokken zo goed te horen is en de klok op juiste afstand staat.

Daarboven bevindt zich het carillon waar de beiaard een korte melodie op enkele klokken bespeelde.

Vanaf de lantaarn, die op zo’n 96 meter hoogte zit, heeft men een prachtig uitzicht op de stad. Deze ruimte moet dus behoorlijk hoog liggen.

5 De schoonheid

Ik ben van mening dat het gebouw een meerwaarde aan de omgeving verleent. Het past in de omgeving; historisch Utrecht. En het gebouw op zich zelf is indrukwekkend. De historie die erachter zit maakt dit bouwwerk tot een fascinerend geheel.

Wanneer je de nauwe wenteltrap beklimt, krijg je even het gevoel dat je je in de middeleeuwen begeeft. Het gebouw heeft een bepaald charme dat me aantrekt, maar ik voel me er absoluut niet in thuis. Het is meer alsof je een kijkje neemt in het verleden.

De grootte en de gotische bouwstijl geven het gebouw een eigen gezicht. De toren is niet vervallen, maar je ziet wel meteen dat hij heel oud is.

6 Beoordeling

Er is door een hevige storm een stuk van de kerk en een deel van de luchtbrug verwoest. En ook door de restauratie is het historisch charme van enkele ruimtes er niet op vooruit gegaan. De sterkere punten is allereerst de symboliek. Verder is het een mooi gebouw, gezien de bouwstijl, vorm, grootte, etc.

Ik heb geen aanbevelingen om verbeteringen aan te brengen. Ik hoop dat de toeristische sector de sfeer en het charme niet wegneemt. Verder vond ik het leuk om een keer gezien te hebben.

Al met al een prachtig gebouw in alle opzichten!!!