Winti

Winti-cultus Winti (in het dagelijks spraakgebruik gewoon wind) is een onder meer in Suriname onder de Creolen voorkomende cultus waarin het geloof in bovennatuurlijk wezens (Winti) centraal staat. Deze zouden bezit kunnen nemen van een mens en via hen mededelingen doen (bijvoorbeeld over de toekomst) en ziekten van bovennatuurlijke aard genezen. De cultus is ontstaan uit de verschillende religies die de negerslaven indertijd vanuit West-Afrika met zich meebrachten naar Suriname. De Winti-cultus is in zoverre uniek dat zij in tegenstelling tot andere Afro-amerikaanse religies nauwelijks Christelijke elementen bevat. Ten aanzien van Winti worden vier pantheons onderscheiden: die van aarde, lucht, water en bos. Aan het hoofd van ieder pantheon staat een godheid. De godin van de aarde, Mama Aisa, is het hoofd van alle Winti. Het begrip Obia (een genezergod; bovennatuurlijke kracht; amulet) speelt een centrale rol. Obia kan ziekten brengen. Bonuman bezit de kennis om in een goede verstandhouding met de Obia te leven. Lukuman (vaak dezelfde persoon als Bonuman) ziet ziekten, terwijl Dresiman deze ziekten kan genezen. Ook in de Nederlands (transculturele) psychiatie bestaat thans veel aandacht voor Winti, daar deze (vaak latent) een belangrijke plaats inneemt in de Afro-Surinaamse cultuur in Nederland. Ook het psychiatrisch centrum van het AMC maakt gebruik van de kennis van Winti-genezers, wat blijkt uit de volgende fragmenten uit een artikel dat ik vond in het archief van de Telegraaf. Winti in het AMC Weggedrukt in een weiland tussen de Bijlmermeer en Abcoude, net aan de overkant van de ringweg rond het ziekenhuis, ligt het psychiatrisch centrum van het AMC. Het voormalige paviljoen III van het Wilhelmina Gasthuis was het eerste gebouw dat eind jaren zeventig werd neergezet op de lokatie waar het nieuwe academische ziekenhuis zou komen. Uit die tijd stammen ook de eerste ervaringen met Wintigenezers.
`Van integratie tussen reguliere alternatieve psychiatrische behandeling is geen sprake', zegt drs. Hans Vermeulen, psychiater en chef de clinique van het psychiatrisch centrum van het ziekenhuis. `Wel is er over en weer respect en wordt erkend dat er twee werelden zijn. De behandelingen kunnen soms wel samen gaan.' Bij het psychiatrisch centrum van het AMC komen mensen binnen met geestelijke stoornissen. Soms is dat een extatisch ziektebeeld, waarbij mensen wartaal uitslaan en nauwelijks reageren op de buitenwereld. Een fenomeen dat voor westerlingen duidt op een psychose. Bij Winti geldt dat, als iemand zulke symptomen heeft, een geest bezit van iemand genomen kan hebben. Vermeulen: `Bij een patiënt van westerse afkomst zullen we bij een psychotisch ziektebeeld nooit aan Winti denken. Ik geloof niet dat zij daar veel last van kunnen krijgen. Maar bij iemand van Surinaamse afkomst houden we wel degelijk rekening met die mogelijkheid. Meestal geeft de familie dat ook wel aan. Wij vragen meesatl actief of Winti in de familie een rol speelt.' Het besluit om een lukuman of een bonuman te vragen is een positief besluit, benadrukt Vermeulen: `Niet omdat geen andere behandeling zou werken. Evenmin zeg ik dat Winti altijd tot genezing leidt, maar ik heb wel eclatante successen van een Wintibehandeling mogen meemaken.' Van de ongeveer tweehonderd patiënten met een psychotisch beeld die jaarlijks bij het AMC binnen komen, sturen de psychiaters er zo'n vijftien door naar een Wintigenezer. De verantwoordelijkheid ligt bij het ziekenhuis. Daarnaast worden de behandelprotocollen voor een psychose gevolgd. `Die zijn niet zo strikt,', zegt Vermeulen, `mensen met een psychose vormen een uiterst heterogene groep. Winti geldt voor ons als een aanvulling op de gewone psychiatrie. Ik heb nooit meegemaakt dat als we iemand naar een lukuman stuurden, dat we dan met de psychiatrische behandeling gestopt zijn.' Vermeulen vindt het heel begrijpelijk dat je ook naar andere culturele geneeswijzen kijkt. Als je als arts maar met één referentiekader werkt, is het alsof je tegen je eigen binnenkant kijkt, je kijkt selectief. In het verleden werkte in het psychiatrisch centrum iemand die gespecialiseerd was in Winti. Die is nu een eigen praktijk begonnen, maar fungeert voor het AMC nog steeds als contactpersoon en mogelijke behandelaar. `We willen die Winti-expertise toch weer in huis halen', zegt Vermeulen. `Nu betalen wij het consult, maar de behandeling niet. In het ideale geval zit die in het verzekeringspakket.' Soms betaalt de familie van de patiënt voor een behandeling in Suriname omdat een aantal rituelen die op de voorouders betrekking heeft alleen daar uitgevoerd kan worden en een aantal van de benodigde kruiden is alleen daar beschikbaar. In een enkel geval is er een speciaal potje voor beschikbaar bij het Riagg ZuidOost waaruit zo'n reis bekostigd kan worden. Ook de gemeente Eindhoven betaalde onlangs een reis van een drugsverslaafde naar Suriname voor een behandeling door een Wintimedicijnman.