Dagbladen

Massamedia Dagbladen en Milosevic
Maarten de Haas
Klas: 4/5 Havo
Onderzoek in het kader van het schoolonderzoek Maatschappijleer 2001-2002
Inhoudopgave: 1. Inleiding
2. hoofdvraag
hypothese
deelvragen
3. toelichting onderwerp
4. conclusie
5. bronvermelding
6. activiteiten onderzoek
7. bijlagen 1
Inleiding In het kader van het schoolonderzoek Maatschappijleer moet ik een onderzoeksverslag maken over massamedia. Als massamedia heb ik gekozen voor het dagblad. Ik heb in de dagbladen, de Volkskrant en de Telegraaf, de vergelijking in nieuwsberichtgeving onderzocht, in de zaak Milosevic. Sloboban Milosevic staat terecht voor het Joegoslavië Tribunaal wegens oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid. Op dit moment is de zaak Milosevic regelmatig en gedurende langere periode nieuws. 2
Hoofdvraag, Massamedia: dagblad

Gekozen dagbladen: de Volkskrant en de Telegraaf
Gekozen onderwerp: de zaak Milosevic. De verschillen in de berichtgeving over hetzelfde onderwerp, nl de zaak Milosevic in het dagblad de Volkskrant en de Telegraaf. Hierbij let ik op de plaats van het artikel, de belangrijkheid, het taalgebruik en achtergrondinformatie in beide dagbladen. Hypothese: ik verwacht……. Ik verwacht als uitkomst dat de Telegraaf veel minder zakelijk is dan de Volkskrant en dat de
Telegraaf een sensationeler beeld geeft van de gebeurtenissen dan de Volkskrant. Dit verwacht ik o.a. omdat de gekozen krantenkoppen spectaculairder zijn bij de Telegraaf. Ik verwacht verder dat de berichtgeving van het door mij gekozen onderwerp in de Telegraaf minder groot en verder op in de krant te vinden zijn, dan in de Volkskrant. Het gaat namelijk om een ingewikkelde politieke juridische rechtzaak, gedurende een langere periode. Deelvragen: A. Wat is de geschiedenis van zowel de Telegraaf als de Volkskrant? B. wat is de identiteit / doelgroep van de Telegraaf en de Volkskrant? C.Wat is het verschil en de invloed van de kosten tussen beide kranten (aantal lezers / abonnementen / advertenties etc.) D. Wat is het verschil in krantenknipsels van de Telegraaf en de Volkskrant over hetzelfde onderwerp op hetzelfde tijdstip? E. Welke verschillen zijn er tussen de opmaak en de inhoud van de berichten in de Telegraaf en de Volkskrant? A: Wat is de geschiedenis van zowel de Telegraaf als de Volkskrant
De Telegraaf: Tot WO1 -De Telegraaf verscheen als dagblad voor het eerst op 1 januari 1893. Aan de wieg stond jonkheer Henry Tindal, een politieke actieve man die sinds 1888 het avondblad de Amsterdammer bezat. Maar dit blad was voornamelijk op elite gericht. Tindal zag een gat in de markt om een krant uit te geven (de Telegraaf) als ochtendblad dat politiek en godsdienstig neutraal moest zijn en veel aandacht aan handel, scheepvaart en nijverheid zou moeten besteden. Met daarnaast, een goedkoop avondblad De Courant, voor het volk. Hiernaast kocht Tindal nog een aantal andere kranten op en liet zich vestigen in de Electrische drukkerij in de Gravenstraat in Amsterdam, de eerste “drukfabriek” van ons land. Hoewel de Telegraaf een langzame start maakte sloeg de krant toch aan. De Telegraaf onderscheidde zich door een levendig uiterlijk en, geheel naar Tindals idee, door uitvoerige, actuele berichtgeving. Omdat Tindal zakelijk geen kei was, ging in 1901 de krant failliet. Hierbij kwam nog dat Tindal in 1902 stierf. Maar H.M.C. Holdert blies de succesformule nieuw leven in. Hij verlaagde de abonnementsprijs, breidde de redactie uit en stelde meer pagina’s ter beschikking, kortom de krant werd dikker en levendiger.Holdert nam in dertig jaar tijd acht andere kranten over, waarvan de bekendste Het Nieuws van den Dag was. Hierbij ging het Holdert niet eens om de krant, maar om de plek aan de Nieuwe Voorburgwal van de Verenigde Drukkerijen, die Het Nieuws van den Dag drukte. Tindal liet op die plek een nieuw gebouw maken van 35 meter hoog (in die tijd één van de hoogste gebouwen van A’dam.) Het uitbreken van WO1 maakte de krant nog onmisbaarder dan in vredestijd. De Nederlandse regering, die angstvallig de neutraliteit van ons land handhaafde, zag scherp op de pers toe. Vanaf WO2 -Tijdens de 2e WO sprong vooral de Telegraaf in het oog met haar fel anti-Duitse houding. De krant werd verweten de neutraliteit van Nederland ernstig in gevaar te brengen. Hoofdredacteur J.C.Schröder werd eind 1915 op verdenking van een misdrijf tegen de veiligheid van de Staat enkele weken in preventieve hechtenis genomen. Na een lange reeks van processen werd hij vrijgesproken. Hoewel het verhaal dat de Telegraaf fout was in WO 2, nog altijd hardnekkig de ronde doet, gedroeg de krant zich niet afwijkend van andere dagbladen. Andere kranten deden in de oorlog in feiten dezelfde berichtgeving. De Telegraaf viel destijds meer op omdat het toen al de grootste krant van Nederland was en bovendien een voor die tijd zeer uitdagende en moderne opmaak hanteerde. Dr. R. Vos concludeerde in zijn boek “niet voor publicatie, de legale Nederlandse pers tijdens de Duitse bezetting”: “Hoewel De Telegraaf weinig reden heeft om trots op de bezettingsjaren terug te zien, moet worden vastgesteld dat het redactionele beleid eerder wijst in de richting van het streven kwalijke invloeden zoveel en zolang mogelijk tegen te gaan, dan op capitulatie en dienstbaarheid, zoals door velen met grote stelligheid is beweerd of zelfs bewezen wordt geacht. Als dagbladuitgever heeft Holbert zich niet wezenlijk anders dan zijn Collega’s gedragen.” De Volkskrant: Tot WO2 -de Volkskrant is op 2 oktober 1919 opgericht. Een paar maanden later, vanaf 19 januari 1920 verschijnt de krant om de dag. Op 1 oktober 1921 wordt de Volkrant een dagblad. De volkskrant heeft haar wortels in de katholieke arbeidsbeweging en wordt in 1932 volledig eigendom van het Rooms-katholieke werkliedenverbond, dat zijn hoofdzetel in Utrecht heeft. In 1935 verhuist de Volkskrant van Den Bosch naar Utrecht. De krant groeit uit tot een dagblad met nationale allure en heeft in 1939 27.000 abonnees. Van 4 oktober 1941 tot 8 mei 1945 stopt de Volkskrant zelfs haar publicatie onder druk van de bezetting. Vanaf WO2 -in de eerste jaren na de oorlog ontwikkelde de Volkrant, onder leiding van hoofdredacteur Joop Lűcker, zich tot een van de belangrijkste landelijke dagbladen in Nederland, met een oplage van 109.000. De opvolger van het Rooms-katholieke Werkliedenverbond, de Katholieke Arbeidsbeweging (KAB) is nog steeds de eigenaar van de krant. Maar dit betekent niet dat de Volkrant een soort Vakbondsblad is. de redactie mikt doelbewust niet alleen op arbeiders maar op brede lezersgroep in de Katholieke kring. Wel oriënteert de krant zich jarenlang duidelijk op de Katholieke ethiek en politiek. De grote verandering in de jaren 60 en 70: in de sfeer van de verandering en de daarbij behorende fricties vindt in 1964 het ontslag van Lűcker plaats. De leiding wordt overgenomen door Jan van der Pluijm. Vanaf die tijd wordt de volkskrant steeds meer een dagblad met een uigesproken progressief karakter en trekt vooral jonge lezers aan. Op 25 september 1965 verdwijnt de onderkop ‘Katholiek dagblad voor Nederland’. Op die dag neemt de Volkskrant ook haar intrek in een nieuw gebouw aan de Wilbautstraat in amsterdam, pal tegenover het nieuwe gebouw van het Parool. In 1968 gaan de buren samen en vormen Perscombinatie NV. In 1975 sluit Trouw zich hierbij aan. De maatschappelijke ontwikkelingen gaan in die jaren niet aan de Volkskrant voorbij. De krant engageert zich kritisch met de vernieuwingsbeweging, de journalistiek wordt vrijer. De krant groeit in alle opzichten, wordt dikker en heeft in 1970 meer dan 200.000 abonnees. In 1982 zijn er al weer 50.000 bijgekomen. In de jaren 80 en 90: in dit jaar (1982) neemt Harry Lockeveer het roer bij de redactie over. Er volgt een periode van ingrijpende vernieuwingen. De krant wordt uitgebreid met een aantal katernen. In 1995 neemt Lockeveer afscheid als hoofdredacteur, hij wordt opgevolgd door Pieter Broertjes. In datzelfde jaar fuseert Perscombinatie met DNU. Uitgever van onder andere NRC Handelsblad en het Algemeen dagblad. De Volkskrant blijft in omvang en oplage groeien. In 1999 worden er gemiddeld per dag zo’n 350.000 volkskranten gedrukt. Op zaterdag 4 september verschijnt bij de zaterdagkrant het eerste Full color Volkskrant Magazin
B. Wat is de identiteit / doelgroep van de Telegraaf en de Volkskrant? Volkskrant
Identiteit
De Volkskrant is niet partijpolitiek gebonden, en ook niet gelieerd aan een kerkgenootschap, een vakbeweging of welke andere organisatie dan ook. De Volkskrant wil in de eerste plaats zo goed en zo volledig mogelijk nieuws brengen, zakelijk en genuanceerd maar wel met 'smoel'. Dat wil zeggen dat de berichten en artikelen samen een bredere sociale, politieke en economische samenhang hebben waaruit een duidelijke visie op humaniteit en progressiviteit spreekt. In het redactiestatuut staat over de identiteit van de krant letterlijk: 'De Volkskrant is een landelijk ochtendblad dat zich tot taak stelt de lezers eerlijk en zo veelzijdig mogelijk te informeren. Zij is voortgekomen uit de katholieke arbeidersbeweging. Mede daarom wil zij vooruitstrevend zijn en vooral opkomen voor verdrukten en ontrechten. In het bijzonder beoogt zij ontwikkelingen te bevorderen die een belofte inhouden voor een menswaardiger samenleving'. In de preambule bij het Redactiestatuut van 1999 stelt de hoofdredactie nogmaals expliciet: 'De redactie van de Volkskrant is zich ervan bewust dat de krant voortkomt uit een traditie van emancipatie. Zij weet zich blijvend geïnspireerd door de gedachte dat alle mensen, tot welke groep zij ook behoren, gelijke rechten hebben op ontwikkeling en ontplooiing, en beschouwt het als haar maatschappelijke opdracht de emancipatie te bevorderen. Daaronder verstaat zij het wegnemen van sociale, economische, politieke en intellectuele belemmeringen en het streven naar gelijkberechtiging'. Tot twintig jaar na de Tweede Wereldoorlog was de Volkskrant een katholiek dagblad. De Volkskrant volgde dan ook in het algemeen de opvattingen van de katholieke kerk en hulde zich feitelijk in de geel/witte kleuren. Dit veranderde in de jaren zestig. De krant ontwikkelt zich dan steeds meer tot een progressief dagblad en voelt zich kritisch verbonden met de vernieuwingsbeweging in die jaren. Dat is tot op de dag van vandaag essentieel gebleven voor de Volkskrant, maar zonder binding aan een ideologische of politieke stroming, zij het rood of paars. Lezersprofiel
Volkskrant abonnees zijn overwegend jong, 25-50 jaar, hoog opgeleid. Zij zijn veelal te vinden in de middelbare en hogere beroepen, zijn redelijk welvarend en maatschappelijk betrokken. De Volkskrant heeft van maandag t/m vrijdag een oplage van 352.898 exemplaren per dag. Op zaterdag zijn dat ongeveer 450.000 kranten. Dit komt door het extra hoge aantal losse verkoopexemplaren op die dag. Hiervan zijn 296.322 in 1999 abonnees en 53.304 in binnenland en 3.270 in buitenland bij losse verkoop.Van de lezers stemt 31 % op de Partij van de Arbeid, 27 % op Groen Links, 10 % stemt VVD, 10 % D66 en 7 % stemt CDA.De lezers besteden op doordeweekse dagen gemiddeld een half uur aan het lezen van de krant. In het weekend is dat zo'n anderhalf uur. De helft van de abonnees leest de krant grotendeels of helemaal. De maandagkrant wordt het minst intensief gelezen, de zaterdagkrant het meest. De meerderheid van de abonnees heeft grote interesse in binnenlands nieuws (84 %), op afstand gevolgd door buitenlands nieuws (75 %), politiek (70 %), sociaal maatschappelijk werk (63 %), reizen en vakantie (52 %) en wetenschap en techniek (51 %). Telegraaf
Identiteit

De Telegraaf is de grootste krant in Nederland. De krant ziet het als haar taak om de lezer zo goed mogelijk te voorzien van al het nieuws dat van belang is. Daarnaast heeft de krant een verstrooiend element in zich. Door de autoriteiten goed te volgen zijn de media (waaronder dus De Telegraaf) de waakhonden van de democratie. Als grootste krant heeft De Telegraaf daarin een belangrijke functie. De Telegraaf is een krant die niet gebonden is aan enige politieke partij, kerkelijke richting of belangengemeenschap. Dit is vastgelegd in de statuten van de krant. Het dagblad is dus onpartijdig. Deze onpartijdige houding komt tot uiting in de brede berichtgeving in de krant. Natuurlijk huldigt de krant een aantal uitgangspunten, die breed gedragen worden in de Nederlandse samenleving. Zo is de krant tegen elke vorm van discriminatie. De Telegraaf is voorstander van het staatsbestel dat thans in Nederland functioneert, d.w.z. dat de krant de parlementaire democratie steunt. Echter de Telegraaf is van oudsher niet gekoppeld aan een partij en staatkundige richting. Ook binnen het verzuilde Nederland (tot aan de jaren 60) was er behoefte aan een dergelijke onafhankelijke nieuwsbron. De Telegraaf is dus geen product van de verzuiling maar heeft binnen de verzuilde samenleving een eigen, onafhankelijke plek verworven. Lezersprofiel
De gemiddelde betaalde oplage van De Telegraaf ligt rond de 800.000 exemplaren per dag. Tijdens de vakantieperiode is de dagelijkse oplage circa 1,2 miljoen kranten en is De Telegraaf in vrijwel alle grote vakantiecentra in onder andere Frankrijk, Spanje, Portugal, Italië en Griekenland verkrijgbaar. Daarmee is De Telegraaf veruit het grootste dagblad van ons land. De Telegraaf wordt alleen al in Nederland dagelijks door ruim 2 miljoen mensen van 13 jaar en ouder gelezen. Dat wil zeggen dat 1 van de 6 Nederlanders dagelijks De Telegraaf leest, terwijl één van de twee Nederlanders van 13 jaar en ouder wel eens De Telegraaf leest. De doelgroep van de Telegraaf is Iedereen die Nederlands kan lezen. C. Wat is het verschil en de invloed van de kosten tussen beide kranten (aantal lezers / abonnementen / advertenties etc.) De kosten: het abonnement voor de Telegraaf kost per jaar €196,20 het abonnement voor de Volkskrant kost per jaar €222,25
Oplage: de Telegraaf heeft gemiddeld een oplage van 800.000 per dag de Volkskrant heeft gemiddeld een oplage van 353.000 per dag
Advertenties: de Telegraaf heeft een hoog aantal advertenties in heel veel rubrieken tegen een laag tarief. de Volkskrant heeft een matige hoeveelheid advertenties in relatief weinig rubrieken tegen een hoog tarief. Verschil beide dagbladen: Abonnee / lezer en adverteerder voor het dagblad de Telegraaf is goedkoper uit. De omzet is hoger, de doelgroep breder en meer kwantiteit maar dan wel minder kwaliteit? dan bij de Volkskrant. De Volkskrant heeft een kleinere oplage, is duurder en in zekere zin minder “volks-krant”dan de telegraaf. De abonnee / lezer en adverteerder is kritischer en bewuster in zijn keuze als het gaat om een dagblad. Meer abonnees voor een goedkoper dagblad als de Telegraaf betekent ook relatief minder onkosten voor dit krantenconcern. D. Wat is het verschil in krantenknipsels van de telegraaf en de volkskrant over hetzelfde onderwerp op hetzelfde tijdstip? 16 februari
De telegraaf, pagina 11, 436 woorden: Milosevic roept hoge politici op als getuigen. De Volkskrant, pagina 4, 545 woorden: Milosevic eist rol aanklager op. De Telegraaf laat erg duidelijk blijken dat Milosevic zich niet schuldig pleit en gaat vrij ver in op het bewijsmateriaal van Milosevic (de foto’s) . Ze geven details en maken het luguber, terwijl de Volkskrant alleen feiten geeft over Milosevic en met betrekking tot de foto’s niet verder gaat als “bloederige foto’s.” In het artikel van de Telegraaf is regelmatig sprake van details die bijdragen tot een uiting van de sfeer ter plekke; zoals - Milosevic die de lachers op zijn hand kreeg -, of – Milosevic liet foto’s zien met gedetailleerd commentaar en passerende verschrikkelijke taferelen -. In het Volkskrantartikel staat achtergrondinformatie m.b.t. de oproep van de getuigen door Milosevic. Bijvoorbeeld de vragen: wat als de getuigen weigeren en is het wel mogelijk zo’n oproep van Milosevic? 21 februari
De Telegraaf, pagina 10, 411 woorden: Aanklager laat steekje vallen bij getuigenis Milosevic-proces. De Volkskrant, pagina 4, 515 woorden: Milosevic is niet onder indruk van verhaal Schachtoffer. De volkskrant vermeld nog een keer wat de aanklacht is en schrijft dat een getuige is geweigerd. Dit komt niet in het artikel van de Telegraaf voor. Echter hierin staat wel vermeld dat Milosevic aan May vraagt om hulp bij het verkrijgen van een visum voor zijn vrouw. Opvallend is dat beide kranten gebruiken het woord ‘belabberde’en is een deel van de tekst letterlijk hetzelfde! Dit zou kunnen omdat het overname van tekst is van het ANP. Dit staat nl. boven beide artikelen als bronvermelding. 22 februari
De Telegraaf, pagina 11, 223 woorden: Milosevic boos na stoppen verhoor. De Volkskrant, pagina 4, 621 woorden: Milosevic vraagt door over UCK-terreur in Kosovo. De telegraaf komt met een klein berichtje. Hierin vermelden ze echter wel dat in het sterk Angelsaksisch getinte rechtssysteem van het tribunaal de getuigen van de ene partij een kruisverhoor mag worden afgenomen door de tegenpartij, wat de volkskrant alleen vermeld als kruisverhoor en dit niet uitlegt. Ook vermeld de Telegraaf de aanklacht nogmaals. De weergave van het artikel is toegespitst qua verhaal zoals het in de rechtzaal is verlopen. De volkskrant komt met een groter artikel waarin zij (in de eerste alinea) een vraag stellen aan de lezer. De inleiding is beschouwend. Later in dit artikel gaan ze, met behulp van enkele citaten, in op wat de getuige heeft gezegd. 26 februari
De Telegraaf, pagina 11, 140 woorden: ‘Kosovaarse levend verbrand’ De Volkskrant, pagina 4, 367 woorden: Bloedbad in Kosovo werd weggepoetst. Ook nu komt de Telegraaf met een kleiner artikel dan de Volkskrant. Het artikel in de Telegraaf is dramatischer geschreven , visueler en meer op het gevoel geschreven o.a. door gebruik van details. De Volkskrant begint weer met een inleiding en geeft een korte samenvatting van de zaak Milosevic tot nu toe. Verder geeft de Volkskrant meer informatie over wat er tijdens de rechtzaak is gezegd, is wederom beschouwend en geeft tegelijkertijd een hoop feiten weer. Conclusie: E. Welke verschillen zitten ertussen de opmaak en inhoud van kranten? De Volkskrant; De Volkskrant heeft een redactiestatuut. De redactie is verantwoordelijk voor de krant. De Volkskrant heeft vastgestelde nieuwsselectie, deze criteria zijn dagelijks en consequent terug te vinden. Een hiervan is: De nieuwswaarde met o.a.; -actualiteit (is iets vandaag of lang geleden gebeurt) -nieuwe ontwikkeling (het bericht moet iets nieuws toevoegen) -continuïteit (het bericht dient om de lezer op de hoogte te houden) Ook werkt de volkskrant volgens ethiek en normen. Journalisten weten dat kranten macht en invloed hebben. Maar zij beseffen dat ze daar zeer zorgvuldig mee om moeten gaan. Persvrijheid betekend precies wat er staat, maar het begrip wordt in voorkomende gevallen ook gedragen door verantwoordelijkheid en soms ingetogenheid, maar altijd gedreven en begeleid door journalistieke nieuwsgierigheid. De Volkskrant heeft een zakelijk / feitelijke

benadering van de lezer. De Telegraaf; De Telegraaf heeft in grote lijnen een formule samengesteld waar de redactie aan moet voldoen. Deze formule bestaat bij de Telegraaf uit 3 onderdelen: -het eerste onderdeel van de formule omvat de onderwerpen waarover de krant schrijft en hoeveel aandacht deze krijgt. De Telegraaf geeft op de voorpagina in ieder geval altijd een bericht dat de lezer verwondert, ontroert of aan het lachen maakt. Maar de leesbaarheid van het nieuws staat altijd centraal. Het moet toegankelijk zijn. En een krant moet gesprekstof opleveren volgens de Telegraaf. -deel twee van de formule is de manier waarop een krant wordt opgemaakt. Bij de Telegraaf is de opmaak erg belangrijk, want zij vinden dat als de opmaak en lay-out niet uitnodigend is om te lezen, verliest de krant een kracht die als saai wordt ervaren. De Telegraaf wil dan ook dat het belangrijke nieuws het meest opvalt met daarnaast amusement, informatieve of sportieve onderwerpen die de lezer meteen opmerkt. -deel drie van de formule is de toon, de benadering van de lezer. De Telegraaf heeft een menselijke benadering. Sorry maar vanaf punt drie kan ik niet meer vinden ik hoop dat jullie
Hier wat aan hebben en zo niet pech gehad