Handelsmonopolie VOC-heden

Inleiding
Bij elke paragraaf in het werkboek staat een ‘zoek verder’ opdracht. Je moet bijvoorbeeld informatie zoeken over dingen in het heden die met een gebeurtenis in de geschiedenis te maken hebben. Het zijn vaak opdrachten waarbij je de gevolgen of overblijfselen van een gebeurtenis in de geschiedenis uitzoekt.
Wij hebben de keuze uit drie van deze opdrachten; we moeten kiezen uit die ‘zoek verder’ opdracht van paragraaf 1, 2, of 3 van hoofdstuk 3.Ik heb gekozen voor de opdracht van paragraaf 3. De opdracht staat als volgt in het boek beschreven:
‘De VOC had in de 17e eeuw een monopolie op handel met het oosten. Hoewel het niet meer voorkomt dat een bedrijf van de overheid een octrooi krijgt, bestaan er nog steeds monopolies. Zoek naar bedrijven die nog steeds een monopoly hebben.’


In dit verslag lees je over het monopolie van de VOC en hoe het tegenwoordig met de monopolies zit.



Bronnen
Het Monopolie van de VOC
De VOC was in verschillende opzichten een bijzonder bedrijf. Ze verkochten bijvoorbeeld aandelen, wat heel modern was in die tijd, en hadden monopolie op verschillende gebieden, uiteindelijk zelfs op de hele specerijenhandel. Dit betekend dat de VOC het alleenrecht heeft in de specerijenhandel, dus zonder concurrentie van andere landen.
De VOC beschikte ook, naast het monopolie, over de volgende rechten:
• De VOC mocht geweld gebruiken
• De VOC mocht namens de Nederlandse staat verdragen afsluiten met andere vorsten
• De VOC mocht land in bezit nemen namens de Nederlandse overheid.
Met Europese concurrenten als de Portugezen, Spanjaarden en Engelsen voerden de Nederlanders een verbeten strijd om het monopolie in de specerijenhandel. De VOC mocht van de Staten Generaal forten te bouwen, oorlog te voeren en verdragen te sluiten. Na een gewelddadige oorlog, die enkele decennia duurde, trok de VOC aan het langste eind. Alle Europese rivalen waren uit de productiegebieden in het oosten van de Indonesische gebied verdreven. De bevolking van een klein aantal specerijeilanden was verplicht de gehele oogst aan de Nederlanders te leveren. Dit gebeurde bijvoorbeeld op Banda. De specerijen die daar vandaan kwamen, voornamelijk foelie en nootmuskaat, werden in een kleine oplage verbouwd; in perken. Omdat de specerijen in overvloed waren, zakte de prijs. Daarom ging de VOC de hoeveelheid noodmuskaat en foelie beperken. Zo werd het zeldzaam en dus duur.
De Bandanezen werden gedwongen om alleen de VOC van de specerijen te voorzien. Dit was het begin van de monopolie van de VOC. Ze hielden de monopolie in stand door forten te bouwen en de bevolking uit te moorden; in 1622 werd de hele bevolking van Banda uitgemoord, omdat de Bandanezen niet meewerkte.

Een andere belangrijke bron voor de VOC was de kaneelhandel in Ceylon. In 1658 werden hier de Portugezen verdreven, waardoor de kaneelhandel in handen van de VOC kwam.

Kortom, de monopoly was erg belangrijk voor de VOC en voor Nederland. Door het compleet in handen hebben van de winstgevende specerijenhandel, zijn er veel gevolgen voor Nederland. Ook de bevolking van gebieden die onder de heerschappij van de VOC leefde, profiteerde. De Nederlanders betaalde veel meer dan de andere kooplieden deden.
Slachtoffers van het VOC-monopolie waren de bewoners van bijvoorbeeld de Banda-eilanden, die als gevolg van de monopolie werden uitgemoord.

Monopolie in het heden
Als een bedrijf een monopolie heeft, betekend dat dit bedrijf een bepaald product of dienst als enige aanbiedt, dus zonder concurrentie.
In het heden komt een monopolie nog wel voor, maar er zijn niet veel bedrijven met een alleenrecht. Doordat de bedrijven als paddenstoelen uit de grond schieten, is er amper meer een product/dienst met een monopolie. Er zijn bijna geen diensten of producten meer die maar door één bedrijf worden aangeboden. Vroeger hadden de spoorwegen, posterijen en telefoon een monopolie, maar tegenwoordig is dat niet meer zo. Ook de Wegenwacht is niet meer de enige die je te hulp schiet als je zonder benzine langs de weg staat; in 2004 kwam Route Mobile op de markt.
Zo heeft alles wel verschillende aanbieders, van enkele auto, raam, printer of zakje drop vind je zo verschillende aanbieders.
Er zijn wel verschillende producten met een octrooi; dat betekend dat de uitvinder van dat product de enige is die het op de markt mag brengen.

De VOC kan je vergelijken met multinationals in het heden. De VOC had bepaalde bevoegdheden en privileges die multinationals van tegenwoordig niet hebben. Aan de andere kant toont de VOC veel overeenkomsten met een multinational in het heden:
• De VOC had vestigingen in het buitenland (handelsnederzettingen, kantoren, fabrieken)
• De VOC had een uitgebreide administratieve organisatie opgebouwd; ze verkochten aandelen om de kosten te spreidden.

• De VOC was een zeer grote onderneming
• De VOC ging over een grote hoeveelheid goederen en producten
Hieronder volgt een overzicht van het schaarse aantal bedrijven met een monopolie :
- Servex: alle winkels op NS stations zijn in handen van Servex. Het is een dochteronderneming van de NS.
- Microsoft: dit is geen zuivere monopolie, omdat er ook andere aanbieders zijn van computers en software. Consumenten kiezen vaak toch voor Microsoft, omdat veel computerspellen alleen voor windows zijn uitgebracht.
- Holland Casino: alleen dit bedrijf heeft casino’s in Nederland.