concentratiekampen

Concentratiekamp: Voordat we op de vragen kunnen ingaan is het belangrijk eerst aan te geven wat een concentratiekamp is en waarin deze verschilt ten opzichte van een interneringskamp en een gevangenis. Volgens de 'Grote Winkeler Prins' zijn concentratiekampen: kampen die zijn ingericht door bepaalde staten om daarin, op grote schaal, gevaarlijk of ongewenst geachte personen gevangen te houden. Typerend voor deze vorm van gevangenhouding is het ontbreken van een voorafgaand vonnis van een onafhankelijke rechter, waarin strafbare feiten en duur van vrijheids beroving zijn vastgelegd. Een interneringskamp is: Een afgesloten kamp voor personen van wie een gegrond vermoeden bestaat dat zij de openbare orde, rust en veiligheid in gevaar zullen brengen. Bij voorbeeld voor vluchtelingen en krijgsgevangenen in oorlogstijd of tegenwoordig binnen een rechtstaat voor veroordeelden die zich op het tijdstip van hun berechting in een staat van krankzinnigheid, ernstige geestesstoornis of zwakzinnigheid bevinden. Een gevangenis is: Een afgesloten inrichting (terrein en gebouw) waar de overheid mensen, die door een rechter tot een gevangenisstraf zijn veroordeeld, voor een bepaalde tijd opsluit en afzondert uit de samenleving. Zowel de redenen als het doel van de opsluiting zijn in de wet bepaald. In dit werkstuk beperken wij ons tot enkele gegevens uit de Duitse concentratie-kampen in de 2e wereld oorlog. Over de zo genaamde Jappenkampen in Indonesië bestaan nog veel meer gruwelverhalen dan over de Duitse kampen.

Deelvraag 1: Hoe kwamen de mensen in een concentratiekamp.

Deelvraag 2: Wat moesten de mannen meestal doen in een concentratiekamp?

In de winter van 1941 op 1942 werd het de nazi’s duidelijk dat de oorlog niet zo snel gewonnen zou worden als eerst werd verwacht. Om de oorlogmachine draaiende te houden was elke arbeidskracht hard nodig. Het Duitse leger kreeg een tekort aan manschappen en het was te gevaarlijk om te veel "vrijwilligers" uit de bezette gebieden in te zetten. Daarom werd besloten honderdduizenden mannen in te schakelen in de oorlogseconomie. Deze mannen zaten al in de concentratiekampen of werden opgepakt omdat ze zich niet vrijwillig voor "die Arbeitseinsatz" hadden aangemeld. Een kampgevangene was goed voor gemiddeld negen maanden slaven arbeid, zo rekende de SS Obergrupenfuhrer Pohl, verantwoordelijk voor de economische exploitatie van de kampen, zijn ondergeschikten voor. Alle kosten en baten verdisconteerd, leverde deze ‘verbruikte’ gevangene uiteindelijk ruim 1600 Rijksmark op. ‘Vernietiging door Arbeid’ werd het nieuwe parool in de concentratiekampen. De mannen werden niet alleen te werk gesteld in SS-bedrijven zoals Krupp, maar, naar mate de oorlog voortduurde, ook in particuliere ondernemingen zoals Siemens, AEG, BMW en IG Farben. De gevangenen moesten in barre omstandigheden barakken opbouwen, wegen en spoorbanen aanleggen en in steengroeven werken. En als je je niet aan de regels hield en te lang rustte dan werd je meedogenloos gestraft of zelfs vermoord. Rond veel kampen ontstond een netwerk van bijkampen, waaraan weer werkhallen, fabrieken en mijnen verbonden waren. Ook het Nederlandse concentratiekamp Vught, opgericht in januari 1943, had zijn arbeidscommando’s. Opgepakte verzetslieden en joden werkten er onder meer in het ‘Philipscommando’ dat knijpkatten, TL-buizen en radiolampen maakte. Een groot concentratiekamp als Buchenwald had al gauw meer dan honderd arbeids- en buitencommando’s. Dus de mannen moesten werken voor de Duitser aan van allerlei dingen als het maken van tanks, kanonnen (Krupp) en andere wapens, aan wegen, in de elektriciteit, in de motor industrie (BMW) en zelfs in schoenfabrieken.

Deelvraag 3: Wat moesten vrouwen doen in een concentratiekampen? Bij aankomst in de concentratiekampen werd er meestal direct een scheiding aangebracht tussen de gezonde mensen die te werk gesteld konden worden en de overige. Kamp Westerbork was alleen voor joden maar Auschwitz ook voor andere gevangenen. Voor zwangere vrouwen was er geen toekomst, zoals in het kamp Auschwitz waar de Endlösung plaatsvond. Ze werden wijsgemaakt dat ze overgeplaatst werden naar een ander kamp maar voor ze gingen moesten ze zich wassen. Ze werden in twee groepen verdeeld. De jonge sterke werden inderdaad gewassen en te eten gegeven. De tweede groep bestaande uit ouderen, kleuters, zieken en zwangere gingen naar hermetisch gesloten 'douche' ruimten en werden vergast. De gezonde mensen werden voor allerlei werkzaamheden ingezet zoals: de kleding industrie, het onderhoud van gebouwen en zelfs in de huishouding van hogere militairen. In München bestond een buitenkamp van Dachau waar uitsluitend vrouwen werkten in de daar gevestigde Agfa-fabriek. Alhoewel deze vrouwen nooit in het werkelijk concentratiekamp kwamen droegen zij wel een Dachaunummer. Over Kamp Vught schreef Mevrouw W.C. de Jong-Weber: ‘Daar stonden we met 74 vrouwen te ademen in een éénpersoonscel, met een gesloten raam, hoog in de muur, waar niemand bij kon. Tot overmaat van ramp draaide ze ook nog het licht uit, wat een extra kwelling was. Er brak meteen paniek uit. De cel was gevuld met in doodsnood gillende, huilende en hardop biddende vrouwen. Buiten bonsde ze op de deur. We moesten onze verdomde bekken dichthouden of ze zouden de brandspuit erop zetten… Alleen een Belgische vrouw, met een stem als een klok, kon boven het gegil uitkomen. Ze riep heel tactisch: Als jullie gauw willen stikken moeten jullie hiermee vooral doorgaan. Gebruik jullie hersens, zwijg en adem oppervlakkig, dan halen we het misschien!. Er heerste een ogenblik van dodelijk zwijgen. Toen verhief zich een gemurmel en werd het al snel sterker en eindigde weer in schreeuwen. Het is de hele nacht zo doorgegaan. Op geroep om stilte ebde het lawaai af en zwol weer aan, werkelijk zoiets als eb en vloed’…. Veel vrouwen werden ook ingezet in de bordelen voor de Duitse soldaten.

Deelvraag 4: Hoe was het overnachten in een concentratiekamp

Deelvraag 6: Waarom vielen er zoveel doden in een concentratiekamp en waar lieten ze deze doden. Het leven in een concentratiekamp was zwaar, onnoemelijk zwaar. Zo zwaar dat een groot percentage van de gevangene het niet heeft overleefd. Daarbij moet worden opgemerkt dat het gemiddeld genomen om jonge mensen ging die bij hun arrestatie in een goede lichamelijke conditie verkeerden. Toen de SS de bewaking van kampen overnam van de normale kampbewaking trad die zo onmenslijk bruut tegen de gevangenen op dat al gauw de eerste doden vielen. Was in de eerste jaren van de oorlog het eten nog redelijk, het is door de jaren heen steeds minder geworden tot er in de laatste jaren van de oorlog veel mensen gewoon stierven van de honger. Er werd een systeem ontwikkeld om gevangenen het leven vrijwel onmogelijk te maken. Onvermoeibaar waren de SS-ers in de weer met hun sadistische kwellingen. Geen moment werden de gevangenen met rust gelaten het hield nooit op. Zo konden bijvoorbeeld de toch al volstrekt uitgeputte gevangenen midden in de nacht uit hun bed worden gehaald om loodzware en overvolle vaten met uitwerpselen weg te brengen en buiten te legen. Doodmoe en ernstig vervuild konden zij na afloop weer gaan liggen, om er korte tijd later weer te worden uitgehaald om te worden bestraft voor het feit dat zij niet schoon waren. Voor de minste overstredingen werden de zwaarste straffen uitgedeeld. Rampspoedig waren ook de dagelijkse appèls; iedere ochtend en iedere avond opnieuw moesten de gevangenen worden geteld. Dat kon soms uren duren bij weer of geen weer. Veel concentratiekampen zoals het kamp Dachau waren een soort eindstation. Door het oprukken van de Geallieerden in het westen en de Russen in het oosten moesten steeds meer kampen worden geëvacueerd. Door de centrale ligging van Dachau gingen veel transporten daarheen. Deze toeloop in het toch al overvolle kamp veroorzaakte chaotische toestanden. Het was zaak het teveel zo spoedig mogelijk te lozen. Iedere dag gingen grote transporten naar nabijgelegen kampen of naar buitencommando's. De andere manier van lozen was het naar nabij gelegen ravijnen gaan. Bij die ravijnen moesten de mensen (vaak de zwakste van het kamp) in een rij gaan staan en werden ze met een machine geweer doodgeschoten en vielen in het ravijn. In de kampen zelf werden ook vaak mensen doogeschoten. Die gooiden ze in een grote, door gevangene gegraven, kuil. Als die kuil vol was werd deze toegedekt en moest er nieuwe kuil gegraven worden.