Hoofdstuk 2 nummer 5

Keuzeopdracht 5: Er zijn in de loop van de geschiedenis verschillende expressionistische stromingen in de schilderkunst te traceren. Geef een korte omschrijving van de historische en culturele context van drie stromingen en hun stijlkenmerken. Zoek van elke stroming representatieve illustraties en voeg die bij de beschrijvingen. Het Expressionisme is een schildersstijl waarbij vooral de gevoelswaarde die de schilder ervaart naar aanleiding van het onderwerp de boventoon voert. Dit in tegenstelling tot het Impressionisme waarbij vooral het afbeelden van de werkelijkheid die men ziet voorop staat. Bij het expressionisme wordt vooral met het gebruik van kleur sterk afgeweken van de werkelijkheid. De kleur wordt gebruikt om gevoelens te accentueren. In het expressionisme worden ook natuurvoorbeelden vervormd om de expressiekracht te verhevigen. Daarbij wordt soms het perspectief opzettelijk niet meer juist toegepast. Ook andere academische vorm- en beeldtaal wordt opzettelijk vermeden. De schilders van de Blaue Reiter wilden om die reden absoluut geen opleiding op de kunstacademie volgen. Het expressionisme is begonnen in Duitsland, vooral in de kunstenaars bewegingen Die Brücke, Der Blaue Reiter, Die Neue Sachlichkeit en het Bauhaus. In 1911 gebruikte Herwald Walden voor het eerst de term "expressionisme" in zijn polemisch tijdschrift "Der Sturm". Het expressionisme kende een bloeitijd in het eerste kwart van de 20ste eeuw. In die periode waren de belangrijkste expressionistische schilders: · Duitsland: Emil Nolde, Franz Marc, Ernst Barlach, Wilhelm Lehmbruck en Karl Schmidt-Rottluff · Oostenrijk: Egon Schiele · Rusland: Wassily Kandinsky, Alexei Jawlensky · Nederland: Charles Eyck en Jan Sluyters · Belgie: Het bekende Vlaamse expressionisme wordt ons voornamelijk gebracht door de 2de kunstenaarsgroep van de Latemse Scholen, in de 1ste helft van de 20ste eeuw, met Constant Permeke, Gust De Smet en Frits Van den Berghe. Ook James Ensor wordt tot de expressionisten gerekend. · Noorwegen Edvard Munch
Ook in eerdere en latere periodes zijn echter expressionistische werken geschilderd. Het expressionisme als uitdrukkingsstijl bestaat in het begin van de 21ste eeuw nog steeds. Ook in de periode ver voor de bloeitijd zijn schilders te vinden die een expressionistische stijl gebruikten. Voorbeelden van schilderijen uit het eind van de 19e eeuw die expressionistisch aandoen zijn: · De schitterend vlammende cypressen van Vincent Van Gogh, of de schilderijen van zijn kamer, waarin hij de laatste dagen van zijn leven doorbracht. · De schilderijen van Edvard Munch die op de Berlijnse expositie van 1892 een schandaal veroorzaakten. · De opvallend suggestieve affiches van de Franse Henri de Toulouse-Lautrec. Der Blaue Reiter: ‘Der Blaue Reiter’ is een kunstenaarsgroepering en wordt gezien als de tegenhanger van ‘Die Brücke’. Deze kunstenaarsgroepering kwam uit München. De kunstenaars van ‘Der Blaue Reiter’ hadden niet allemaal dezelfde stijl en dezelfde onderwerpen. Hun eerste expositie was op 18 november 1911 in de München. De mensen die zich aansloten bij deze groepen wisselden per keer. Er was dus geen sprake van een vaste groep. Een paar mensen die bij ‘Der Blaue Reiter’ hoorde zijn: - Paul Klee - August Macke - Jawlensky - Frans Marc - Kandinsky

Al die kunstenaars verzetten zich tegen kunst waarbij alle aandacht gericht werd op het uiterlijk van vormen. Zij vonden dat de vorm van een kunstwerk wordt bepaald door de geest van de kunstenaar. Die Brücke ‘Die Brücke’ werd op 7 juni 1905 opgericht door vier Dresdense bouwkundestudenten: Fritz Bleyl, Ernst Ludwig Kirchner, Erich Heckel en Karl Schmidtrottluff. Het is niet zeker waar de naam ‘Die Brücke’ vandaan komt. De leden van ‘Die Brücke’ begonnen met dikke lagen verf waardoor ze niet goed spontaan konden werken. Pas toen ze hun verf met benzine gingen aanleggen en met varkensharen penselen en plamuurmessen gingen werken werd hun werk soepeler. Een paar mensen die bij ‘Die Brücke’ hoorden zijn: - Ernst Ludwig Kirchner - Fritz Bleyl - Karl Schmidt-Rottluff - Erich Heckel
In ‘Die Brücke’ was grafisch werk(vooral litho en houtsnede) belangrijk. ‘Die Brücke’ en ‘Der Blaue Reiter’ vormen samen de basis van het (Duits-) expressionisme. Fauvisme
Op de eerste tentoonstelling van een groep schilders in 1905 in Parijs riep de criticus Vauxcelles bij het zien van zoveel kleuren: ‘Donatello parmi les fauves’(Donatello ter midden van wilde beesten). Hij doelde met deze uitspraak op een bronzen figuurtje dat in dezelfde zaal stond. Sindsdien wordt deze schildersbeweging les fauves (de wilde beesten) genoemd. Een paar mensen die bij het fauvisme hoorden zijn: - Henri Matisse - Albert Marquet - Manguin - Puy
Het fauvisme is een franse expressionistische stroming. Bij het fauvisme werden zuivere kleuren en zwart en wit gebruikt. De fauvisten gebruikten geen kleurovergangen. De vormen worden werden vereenvoudigd en er werden zwarte lijnen omheen gemaakt. Er werd bij fauvisme geen perspectief gebruikt. De ruimtesuggestie kwam vooral door: overlappen, verkleinen naar achteren en door kleurgebruik.Onderwerpen in het fauvisme waren landschappenen mensen in de natuur en in de stad. De stroming heeft maar een paar jaar geduurd. De onderwerpen werden niet natuurgetrouw weergegeven maar in de kleuren die de emoties van de kunstenaar symboliseerden. De schilderijen die in die stromingen gemaakt zijn, zijn erg belangrijk geweest voor de schilderijen zoals ze nu gemaakt worden. Afbeeldingen: Kandinsky
Kirchner
Matisse