De Hussieten en hun rol bij De Reformatie

Nu we de gehele geschiedenis kennen van de Hussieten, kunnen we een goed beeld krijgen van wat deze ketterse stroming heeft betekend voor de Reformatie. Ondanks dat de Hussieten niet in de eindexamenboeken worden vermeldt, denk ik dat deze ketterse stroming erg belangrijk is geweest voor de Hervorming, die wel uitgebreid wordt behandeld. 
Eerder noemde ik de laatste woorden van Johannes Hus al: ’Vandaag braadt u een gans, maar uit mijn as zal binnen honderd jaar een zwaan oprijzen die u niet zult kunnen braden.” Volgens historici zou Hus hiermee doelen op Luther die als zwaan zal oprijzen en die de hervorming daadwerkelijk zal doorzetten. Maarten Luther verwijst in zijn boeken dan ook een aantal keren naar de profetie van Hus. In een geschrift uit 1531, Glosse auf das vermeinte kaiserliche Edikt, schrijft Luther dat Hus vanuit de gevangenis, nog vóór zijn terechtstelling dus, had geschreven dat de katholieken een gans gingen braden, maar honderd jaar later een zwaan zouden horen zingen. In twee andere geschriften, uit 1537 en 1541, verwijst Luther naar dezelfde uitspraak. Er wordt echter getwijfeld aan de juistheid van deze profetie. Deze zou namelijk in de zestiende eeuw zijn bedacht en wordt pas voor het eerst teruggevonden in ‘The book of Martyrs (1563) van John Foxe. In de biografie over Hus uit 2013 van David Schaff, wordt ook deze profetie niet genoemd en eindigt Hus zijn leven met een Latijns lied. Ondanks de discutabele betrouwbaarheid van de profetie, is het wel belangrijk om op te merken dat Luther deze profetie wel als waar beschouwde, aangezien hij er meerdere malen naar verwijst. Hij ziet zichzelf als de zwaan, de opvolger van Hus.  Waarschijnlijk zag Luther Hus dan ook als voorbeeld. Dat is ook terug te zien aan meerdere overeenkomsten tussen de twee. Net als Hus vertaalde Luther de Bijbel in de volkstaal. De concilie in de Zuid-Duitse stad Konstanz waar Hus zich moest verantwoorden voor zijn daden is te vergelijken met de Rijksdag van Worms, waar Luther terecht stond.  Beide personen zijn in de ban gedaan.  Buiten de feitelijk overeenkomsten komen ook veel ideeën van Hus en Luther overeen. 
Luther stelde, net als Hus, de aflatenhandel, de simonie en corruptie binnen de katholieke kerk aan de kaak.  Ook was Luther het eens met de menig van Hus dat er geen geestelijken nodig waren voor het contact tussen God en de mens. De Bijbel was namelijk de basis van het geloof.  Veel overeenkomsten dus waaruit we kunnen concluderen dat Luther Hus wel degelijk als voorbeeld zag.
Aan de andere kant kan er gediscussieerd worden over de rol van Hus. In hoeverre was hij nou belangrijk voor de Reformatie. Hus was namelijk geen origineel denker. Hij baseerde de meeste ideeën op, de al eerder genoemde,  John Wycliff,  die ook de Bijbel binnen het geloof vooropstelde, vond dat Gods woord het beste verkondigd werd in de volkstaal  en die de autoriteit van de paus en de predestinatie verwierp. Ideeën die Hus heeft overgenomen.  We zouden dus kunnen stellen dat niet Hus en de Hussieten de Hervorming in de hand hebben gewerkt, maar John Wyclif met zijn ideeën. Hus was enkel een popularisator van de  ideeën  van Wyclif.  Hij gaf enkel de vonk door. Er zijn  meerdere 16e-eeuwse prenten bekend die eenzelfde verhaal schetsen: Wyclif wordt afgebeeld als degene die met vuurstenen een vonk maakt, die Hus in staat stelt de kaars aan te steken, waarmee Luther een vreugdevuur ontsteekt. Je zou aan de hand van deze afbeelding inderdaad kunnen zeggen dat Hus en zijn aanhang enkel de vonk doorgaf, maar je zou ook kunnen zeggen dat hij cruciaal is geweest door Luther de vonk van de reformatie de overhandigen. Hus was degene die een ontzettend grote aanhang kreeg. Veel aanhangers van Hus zijn aanhangers van Luther geworden en hebben daarmee de Lutherse ideeën gevoed.  Luther is uiteindelijk niet op de brandstapel gezet, ondanks de smeekschriften van de geestelijkheid, omdat Karel V had gezien dat Sigismund, die Hus had veroordeeld, later spijt betuigde voor zijn daad. Karel V sprak dan ook: "Ik zal niet blozen als Sigismund”. Als Hus niet als martelaar was gestorven, had Karel V Luther wellicht gelijk tot de brandstapel veroordeeld, omdat hij geen voorbeeld had van hoe de Hussieten reageerden op de dood van Hus. Hoe het zou zijn gegaan als Hus er niet was geweest kunnen we echter niet vertellen, omdat het simpelweg niet zo was.

Al met al zien we dus dat de Hussieten een interessante en levendige geschiedenis kennen die zeker voor Tsjechië en de hoofdstad Praag ontzettend belangrijk zijn geweest.  De aanhang die Johannes Hus ondervond is ontzettend groot en door de radicalere tak van de Hussieten hebben zij zelfs het bestuur en daarmee de godsdienst van Praag weten over te nemen en invloed weten uit te oefenen of de rest van de bevolking. Ze lieten daarmee zien dat het wel degelijk mogelijk was om deze ideeën vrij de belijden.
Wat inhoud betreft zijn de ideeën van de Hussieten niet alles doorbrekend, nieuw of origineel, omdat zij zich hebben laten inspireren door de ideeën van John Wyclif. In inhoudelijk opzicht hebben de Hussieten dus niet heel veel bijgedragen aan de manier van denken, die uiteindelijk tijdens de Hervorming ook naar buiten kwam. Het was namelijk Wyclif die deze ideeën had ontwikkeld.
Door de manier waarop de Hussieten deze ideeën hebben doorgegeven, zijn de Hussieten wel erg belangrijk geweest. In dit opzicht zijn ze dus essentieel geweest voor de Reformatie. De Hussieten hebben met hun ideeën heel veel mensen bereikt, waaronder Luther. Luther nam een groot voorbeeld aan Johannes Hus en onderneemt vergelijkbare acties. De  Hussieten hebben Luther laten zien dat ze wél een geloof konden starten en die ze vrij mochten belijden. Johannes Hus en zijn aanhang zijn dus daadwerkelijk een belangrijke doorgever geweest van de eerste reformatorische ideeën. We weten niet of Luther, zonder de kaars van Hus, de vonk van Wyclif had kunnen vinden, maar duidelijk mag zijn dat de Hussieten een grote rol hebben gespeeld bij het ontstaan van de Hervorming.
Waar ik afgelopen week nog een standbeeld zag met enkel een naam daaronder, weet ik nu wat die naam betekend heeft voor Praag, voor Tsjechië en voor de hele kerkelijke wereld. En zo zijn die paar dagen vrij, die ontsnapping aan het schoolleven, alsnog ontzettend interessant en leerzaam geweest voor het vak geschiedenis. Want als ik niet in Praag was geweest, had ik Johannes Hus en de Hussieten niet leren kennen. 

Al met al zien we dus dat de Hussieten een interessante en levendige geschiedenis kennen die zeker voor Tsjechië en de hoofdstad Praag ontzettend belangrijk zijn geweest.  De aanhang die Johannes Hus ondervond is ontzettend groot en door de radicalere tak van de Hussieten hebben zij zelfs het bestuur en daarmee de godsdienst van Praag weten over te nemen en invloed weten uit te oefenen of de rest van de bevolking. Ze lieten daarmee zien dat het wel degelijk mogelijk was om deze ideeën vrij de belijden.
Wat inhoud betreft zijn de ideeën van de Hussieten niet alles doorbrekend, nieuw of origineel, omdat zij zich hebben laten inspireren door de ideeën van John Wyclif. In inhoudelijk opzicht hebben de Hussieten dus niet heel veel bijgedragen aan de manier van denken, die uiteindelijk tijdens de Hervorming ook naar buiten kwam. Het was namelijk Wyclif die deze ideeën had ontwikkeld.
Door de manier waarop de Hussieten deze ideeën hebben doorgegeven, zijn de Hussieten wel erg belangrijk geweest. In dit opzicht zijn ze dus essentieel geweest voor de Reformatie. De Hussieten hebben met hun ideeën heel veel mensen bereikt, waaronder Luther. Luther nam een groot voorbeeld aan Johannes Hus en onderneemt vergelijkbare acties. De  Hussieten hebben Luther laten zien dat ze wél een geloof konden starten en die ze vrij mochten belijden. Johannes Hus en zijn aanhang zijn dus daadwerkelijk een belangrijke doorgever geweest van de eerste reformatorische ideeën. We weten niet of Luther, zonder de kaars van Hus, de vonk van Wyclif had kunnen vinden, maar duidelijk mag zijn dat de Hussieten een grote rol hebben gespeeld bij het ontstaan van de Hervorming.
Waar ik afgelopen week nog een standbeeld zag met enkel een naam daaronder, weet ik nu wat die naam betekend heeft voor Praag, voor Tsjechië en voor de hele kerkelijke wereld. En zo zijn die paar dagen vrij, die ontsnapping aan het schoolleven, alsnog ontzettend interessant en leerzaam geweest voor het vak geschiedenis. Want als ik niet in Praag was geweest, had ik Johannes Hus en de Hussieten niet leren kennen.