The Discovery of Heaven (2001)

Regie: Jeroen Krabbé Scenarioschrijver: Edwin de VriesWant
Producent: Ate de Jong
Stephen Fry, Greg Wise, Neil Newbon en Flora Montgomery zijn de hoofdrolspelers, zij spelen Onno Quist, Max Delius, Quinten Quist en Ada Brons
Engelstalige verfilming naar het boek van Harry Mulisch: ‘De Ontdekking van de Hemel’ uit 1992. Verfilmd in 2001 (première: 25 oktober) Ik heb de film gezien in de bioscoop ‘CineCity’ in Doetinchem. De film is niet in te delen bij een van de grondgenres. God wil dat de Tien Geboden terugkeren naar de hemel. De engelen mogen niet zelf naar de aarde reizen om de verloren Stenen Tafelen op te halen. Zij moeten een mens ‘creëren’, die slim genoeg is om de Stenen Tafelen te vinden en daarna bereid is om zijn leven te offeren om ze naar de Hemel te brengen. De engelen die de opdracht moeten vervullen selecteren drie mensen die geschikt lijken. De mannen Onno Quist, zoon van een voormalig Minister-president, en astronoom Max Delius, zoon van een Nazi-vader en een Joodse moeder ontmoeten elkaar ‘bij toeval’. Zij laten de celliste Ada Brons toe in hun hechte vriendschap. Deze vriendschap lijkt toevallig maar is helemaal van bovenaf geregeld door de engelen. Ada raakt zwanger en weet niet of Max of Onno de vader is. De geboren zoon, Quinten, ontwikkelt zich al snel als een heel bijzonder kind. Hij is de uitverkorene en moet proberen de opdracht van de engelen uit te voeren. Op zijn vijfde verjaardag krijgt hij een foto van het Sancta Sanctorum, een gebouw in Rome dat hem erg aanspreekt. Als hij later ouder is gaat hij zijn weggelopen vader zoeken in Rome en vind dan de stenen tafelen in het Sancta Sanctorum. Deze brengt hij dan naar Jeruzalem, de plaats waar de Stenen Tafelen op de berg Sinaï aan Mozes werden overhandigd. ’s Avonds bezoekt hij de Moskee met de zilveren koepel, Al-Aqsa, waar het Heilige der Heiligen zou zijn, om zijn taak te volbrengen en de Stenen Tafelen naar de hemel te brengen. Hij gaat op de rots staan in het midden van de Moskee, lost op in het licht en komt in de Hemel. De taak is volbracht. Het verhaal speelt zich af op de volgende locaties:  Amsterdam  Auschwitz  Kamp Westerbork en sterrenwacht Dwingelo  De Hemel  Jeruzalem  Kasteel het Nijenhuis  Rome (Sancta Sanctorum) Deze plaatsen zijn erg belangrijk en bepalen voor een groot deel de sfeer van de film. Amsterdam is de plaats waar Onno en Max wonen. Vernietigingskamp Auschwitz is de plaats waar de moeder van Max de dood heeft gevonden en daarom roept een bezoek aan die plaats vele emoties op. Kamp Westerbork en de sterrenwacht zijn de werkplekken van Max, de astronoom. De Hemel is de plek van waaruit alles wordt bestuurd. Van boven regelen de engelen het hele leven van de vier hoofdrolspelers. In Jeruzalem eindigt het verhaal, op de plek van het Heiligste der Heiligen, met het oplossen van Quinten in het licht. Kasteel het Nijenhuis is de plek waar Quinten opgroeit, niet bij zijn waarschijnlijke vader Onno maar bij zijn voogd Max. Onno was niet in staat het kind alleen op te voeden en zijn vrouw Ada lag in coma, vandaar dat de Quinten zijn jeugd doorbrengt bij Max in het kasteel. In Rome staat het Sancta Sanctorum, de plek waar de uitverkorene de Stenen Tafelen vind. Net als de verschillende locaties speelt ook zeker de belichting een belangrijke rol in de film. De hemel wordt gezien als een donkere plaats, ergens in het heelal, die slechts verlicht word door kaarsen. Op aarde speelt het zonlicht een grote rol. Bepaalde ruimtes worden enkel en alleen verlicht door de zon en daar komt geen kunstlicht aan te pas. Zoals bijvoorbeeld de zolder en de schuur in het kasteel, de Moskee met de zilveren koepel en bepaalde vertrekken in het Sancta Sanctorum. Wat ook opvallend was waren de lichtflitsen die gebruikt werden om herinneringen of dromen van iemand aan te geven. En Quinten kon het zien als er iemand dood ging doordat hij diegene in een lichtflits zag. De kleding van de hoofdpersonen was niet opvallend. De mensen droegen kleren uit de jaren zestig, gewone Nederlandse kleding voor die tijd. Tijdens hun bezoek aan Jeruzalem droegen Quinten en Onno ook hun gewone kloffie, maar de mensen die daar woonden droegen sluiers en jurken. De engelen in de hemel droegen allemaal zwarte jurken. Wat nog opvallend was aan de kleding was de laatste scène, waarin Quinten oplost in het licht. In die scène droeg hij slechts een handdoekje om zijn middel en was verder helemaal naakt. Er wordt niet opvallend gebruik gemaakt van muziek. Wel als achtergrond maar het speelde verder geen grote rol. Op spannende momenten werd de muziek harder en op andere momenten werd de muziek juist heel zachtjes. Er waren ook momenten dat de achtergrondmuziek helemaal stil viel en dat je slechts de geluiden hoorde die bij de omgeving hoorden of de muziek van de cello van Ada. De muziek die Ada maakt op de cello speelt wel een grote rol omdat mede door deze muziek Ada en Max met elkaar in contact komen. En vanwege haar talent wonen Max en Onno ook verscheidene concerten bij. Onno Quist (gespeeld door Stephen Fry) is de zoon van een voormalig minister-president. Hij is een ongeordend man, die niet houd van opruimen. Hij is erg veelzijdig, in veel dingen geïnteresseerd. Voor hem is Ada Brons de vrouw van zijn leven. Max Delius (gespeeld door Greg Wise) is een zoon van een Nazi-vader en een joodse moeder. Hij is een intelligent man en astronoom van beroep. Van jongs af aan is hij er van overtuigt de hemel te ontdekken. Ook Max valt op Ada Brons. Zowel Onno als Max weten niet dat alles wat er gebeurt van boven is geregisseerd. Ze bouwen een hechte vriendschap op en krijgen pas karakter naarmate ze ouder worden. Quinten Quist (gespeeld door Neil Newbon) is volgens iedereen de zoon van Ada en Onno, maar later in de film wordt duidelijk dat hij eigenlijk de zoon is van Ada en Max. Hij is een intelligente jongen die zijn leeftijdgenoten ver voor is. Quinten ziet dingen die er niet zijn, hij is eigenlijk paranormaal begaafd en in staat gesprekken te voeren met zijn moeder die in coma ligt. Als hij iemand ziet in een lichtflits weet hij dat diegene de eerst volgende is die dood gaat. Zijn dromen hebben een soort voorspellende werking. Door zijn dromen wordt zijn nieuwsgierigheid opgewekt. Ada Brons (gespeeld door Flora Montgomery) is een artistieke vrouw die een grote passie heeft voor muziek. Ze speelt heel goed cello en geeft ook verscheidene concerten. Ze wordt eerst verliefd op Max, maar omdat Max haar lang niet alles verteld over zijn leven en gevoelens zet ze een punt achter de relatie. Dan ontstaat er een romance tussen Ada en Onno en die twee trouwen met elkaar. Ada gaat vreemd met Max en ze krijgen een kind, maar iedereen denkt dat het kind van Ada en Onno is. Ada raakt echter in coma door een ongeluk en Onno is niet in staat alleen het kind op te voeden zodat Max de voogd wordt van Quinten. De meeste informatie over de hoofdpersonen werd bekend door wat ze zelf deden en vertelden. Maar ook via andere personen kreeg je informatie. Zo vertelde de vader van Onno bijvoorbeeld enkele karaktertrekken die hij en zijn zoon gemeen hadden. Het belangrijkste thema dat speelt in deze film is het bestaan van toeval. De bedoeling van de regisseur was om van een Nederlands boek een internationale film te maken. Het verhaal ‘De ontdekking van de hemel’ had zo’n grote indruk gemaakt op Jeroen Krabbé dat hij er graag een film van wilde maken die voor iedereen te begrijpen was. De regisseur heeft zoveel mogelijk de verhaallijn van het boek gevolgd maar de scenarioschrijver heeft bepaalde delen gescrapt omdat het een boek van ruim 900 bladzijden is. De oorzaak van de keuze van de regisseur is dat het verhaal grote indruk op hem maakte en dat hij het intact wilde houden. Hij heeft enkele personen laten verdwijnen en wat aspecten veranderd maar toch zeker de grote lijn van het verhaal aangehouden. Recensie: The Discovery of Heaven - Jeroen Krabbé Uitgegeven: 25-10-2001 13:10

Verfilming van Mulisch raakt klem onder omgevallen boekenkast
Het publiciteitsoffensief van The Discovery of Heaven heeft de hele maand oktober geduurd. Na een gala-première in Amsterdam en diverse voorpremières in een aantal steden draait de film vanaf 25 oktober eindelijk in het hele land. Het is zo'n beetje een patriottische plicht geworden naar de Duurste Nederlandse Film Aller Tijden te gaan. Laat ik voorop stellen dat The Discovery of Heaven als project ontzag afdwingt. Kosten noch moeite werden gespaard, locaties over de hele wereld afgestruind, zelfs de hemel wordt aangedaan. Een hemel die trouwens zo vreugdeloos oogt dat je niet meer wil weten hoe de hel er in het universum van Mulisch uitziet. Vanuit het hemelse rijk wordt het leven van de mens gestuurd. 'Toeval bestaat niet, alles gebeurt met een reden' is dan ook de slagzin van de film. En daar zit het probleem. Want in een boek van 900 bladzijden mag zo'n waterdichte literaire constructie vol gestuurd 'toeval' werken, in een film van twee uur gaat dat trucje al snel irriteren. Het is bovendien erg lastig mee te leven met personages die zelf niet weten waarom ze doen wat ze doen, omdat ze slechts op aarde zijn gezet voor een 'abstract' doel: de stenen tafelen terugbrengen naar de hemel. Wandelende baarmoeder
Het eerste uur zorgt Stephen Fry goddank nog voor wat humor en relativering. Fry speelt Onno Quist, een morsige intellectueel die op een avond in het Amsterdam van de jaren zestig in de auto van Max (Greg Wise) belandt. Ze worden vrienden voor het leven en blijven dat wanneer Ada (Flora Montgomery) hun hemels driemanschap completeert. Maar Ada is voor de hemelse samenzwering slechts een wandelende baarmoeder waaruit een engel geboren moet worden. En zodra zij is bezwangerd (door Onno, of door Max, dat wordt lang geheim gehouden) gaat de film bergafwaarts. Het grote gebaar doet zijn intrede. Bomen en meteorieten storten ter aarde om personages onschadelijk te maken. Dat de hoofdrolspelers door het noodlot worden getroffen zodra de hemel ze niet meer nodig heeft, maakt de kijker op den duur onverschillig. Het zal wel. Wie is de vader van Quinten, Max of Onno? Who cares? De blonde Quinten, voorbestemd om een engel te worden, brengt weliswaar het grootste offer, maar het laat je koud omdat hij nooit tot leven is gekomen. Hotelhanddoek
Wanneer hij in Jeruzalem de stenen tafelen terugbrengt in een bombastische scène, zie ik geen engel, maar een vage jongen in een hotelhanddoek op een paard. En denk ik aan Tomb Raider, waarin ook al een androgyne heldin met een vadercomplex twee brokken steen kort voor een kosmische deadline aflevert. De blonde meisjesachtige jongen die de poster siert is tevens de zwakste schakel van de film. Dat de aanstekelijke tronie van Stephen Fry op de poster ontbreekt is, de grootste misser uit het hemelbestormende publiciteitsoffensief rond de ontdekking van de hemel. Uiteraard is het te hopen dat deze dure film zijn publiek (Mulisch-liefhebbers?) vindt, zoals ook de Friese kostuumfilm Nynke een onverwacht groot publiek bleek aan te spreken. Ik heb de omgevallen boekenkast van Mulisch en Krabbé twee keer over me heen laten komen, maar mij liet De Ontdekking helaas volkomen koud. gevonden op: http://nu.nl/document?n=45305
Het hoofdthema van deze film is het bestaan van toeval. De regisseur is er wel in geslaagd om uit te werken dat niks wat op aarde gebeurd toeval is maar dat alles van bovenaf wordt geregeerd. Op het laatst werd het zelfs een beetje eentonig. Dat ben ik wel eens met de schrijver van bovenstaande recensie. “Want in een boek van 900 bladzijden mag zo'n waterdichte literaire constructie vol gestuurd 'toeval' werken, in een film van twee uur gaat dat trucje al snel irriteren.” Ik vind de film niet geloofwaardig door de jongen die oplost in het licht en de hemel. Er gebeuren dingen die niet mogelijk zijn. Ook op het punt van de hoofdrolspelers ben ik het eens met de recensent. Stephen Fry past precies in zijn rol. Hij brengt de nodige humor in de film. Hem vond ik de beste hoofdrolspeler. Ook Greg Wise vond ik goed spelen. Onno en Max vormen een leuk duo. Ada daarentegen vind ik stukken minder. Dat komt ook omdat ze zich verlegen voor moet doen. Ze brengt geen humor of spanning in de film. Haar rol is minder leuk dan die van Onno en Max. En dan als laatste de uitverkorene. Neil Newbon vond ik niet goed spelen. Zijn vertoning in de handdoek op het eind van de film is bespottend. De recensent schrijft over Neil: “De blonde meisjesachtige jongen die de poster siert is tevens de zwakste schakel van de film.” Het gebruik van licht in de film vond ik mooi. De lichtflits als er iemand dood ging, het oplossen van Quinten in het licht en de zonnestralen in het Sancta Santorum. Dat vond ik wel een sterk punt van de film, dat steeds terugkerende licht als er iets ging gebeuren. De muziek viel eigenlijk niet op. Het was gewoon achtergrondmuziek en speelde geen grote rol. Als ik zo terug kijk op de film vond ik het verhaal heel mooi. Het uitbeelden van het verhaal stukken minder. Onno en Max speelden hun rol leuk, de andere twee waren stukken minder. Ik heb het boek van Mulisch nog niet gelezen, maar misschien dat ik dat nog eens ga doen als ik tijd heb. (900 bladzijden lees je niet uit in een uur) In de film werd het steeds terugkerende ‘toeval’ zo langzamerhand saai. Maar misschien dat dat in het boek niet het geval is. Om een goede vergelijking te kunnen maken tussen de film en het boek wil ik het boek graag lezen. Er zaten wel mooie scènes in de film maar daar bleef het dan ook bij. Eindoordeel: leuke film om een keer gezien te hebben, maar zeker niet leuk genoeg om vaker dan één keer te zien.