Platoon (1986)

‘Platoon’ werd geregisseerd door Oliver Stone en was voor het eerst te zien op het grote scherm in 1987. Stone is geboren op 15 september 1946 te New York City. Op 19-jarige leeftijd probeerde hij universiteit te Yale, maar hij gaf op na één jaar, in 1965. Datzelfde jaar verhuisde hij voor enkele maanden naar Vietnam om er Engels aan te leren. In 1967 ging Stone in het leger. 15 maanden lang keerde hij terug naar Vietnam, als soldaat. Na de oorlog maakte hij films zoals Seizure, Midnight Express, Scarface en Salvador. Het is echter aan Platoon dat hij zijn grote doorbraak te danken heeft. De film kreeg lofbetuigingen zoals “the greatest film ever made about the Vietnam War” en “Oliver Stone: our greatest Director”. Nadat hij in de hele wereld bekend geraakt was, regisseerde hij nog o.a. Wall Street, The Doors, Natural Born Killers en zijn recentste film Nixon. Iets wat zeker het vermelden waard is over Oliver Stone, is zijn grote bijdrage aan de verfilming van de Vietnamese Oorlog. Platoon neemt ons mee naar het front, terwijl Born on the Fourth of July ons de gevolgen van de oorlog bij de gewone mens toont. Tenslotte zien we in Heaven and Earth de oorlog van aan de andere kant. Platoon won 4 oscars, waaronder die van Beste Film en Beste Regisseur. De film was tevens de doorbraak van enkele bekende acteurs zoals Charlie Sheen en Johnny Depp. a) Inhoud Platoon vertelt het verhaal van de Vietnamese Oorlog uit het standpunt van een jonge, naïve soldaat, Chris Taylor. Zijn gevechtseenheid is opgesplitst in twee kampen. Eerst is er dat van Sgt. Barnes. Dit zijn de “juicers”, de mannen die graag drinken, maar die alles zouden doen om te winnen. Daar tegenover staat de groep van Sgt. Elias, de “heads”. Deze soldaten roken graag een jointje. Ook deze groep wil winnen, maar ze behouden steeds hun menselijkheid. Taylor staat ertussen en moet machteloos toekijken hoe het fout loopt. Wanneer ze één van hun soldaten vermoord terugvinden slaan de stoppen door bij de meeste onder hen. Ze verjagen alle inwoners uit een dorp en steken het in brand. Ondertussen gaat de oorlog verder… Sgt. Barnes vermoordt Sgt. Elias, maar niemand durft tegen Barnes op te staan. De groep wordt door de Vietcong aangevallen en doordat Taylor voor de tweede keer gewond is geraakt, mag hij naar huis.
b) Verfilming  Beeldgrootte
Veel totaal –en halftotaalopnames zijn er niet. Wanneer er toch een halftotaalopname gebruikt wordt, is dat meestal om een schrikwekkend, angstaanjagend gevoel uit te drukken (bv. wanneer het dorp afbrandt – 0:55:50 en 0:57:55). Van nabij-opnames (knee-shots) wordt doorheen de film veel gebruik gemaakt. Vooral wanneer soldaten in rij lopen of vluchten, wordt deze beeldgrootte gebruikt. Ook wanneer een conversatie aan de gang is, zie je soms een knee-shot (bv. 0:14:04). Wanneer soldaten onder elkaar praten, eveneens als ze daarbij ondertussen aan het lopen of het wandelen zijn, zie je een zeer-nabij-opname genomen vanaf een begeleidende travelling (bv. 0:58:12). Middelgrootopnames zijn het meest in de film aanwezig. Dit vooral wanneer soldaten sluipen of wanneer ze aangevallen worden en proberen terug te schieten (bv. 1:05:04). Ook hier vindt je veel begeleidende travellings terug, bijvoorbeeld als Sgt. Barnes sluipt doorheen het Vietnamese woud (bv. 1:14:20). Wanneer een gesprek tussen 2 personen aan de gang is, wordt vaak een over-the-shoulder shot gebruikt. Dit brengt de 2 personen a.h.w. wat dichter bij elkaar en je maakt de conversatie mee alsof je er zelf bij bent. Doorheen de film ontdek je ook wat extreme-close-ups. Wanneer de vijand dichterbij sluipt en iedereen gespannen afwacht, zie je geregeld een shot van een oog, waaruit je de spanning bijna kunt aflezen.  Opnamehoeken
Bijna alle beelden worden opgenomen vanuit normale gezichtshoek. Toch zijn er enkele uitzonderingen. Wanneer de ganse eenheid in de helikopter zit en Elias achtervolgd wordt door een 50-tal Vietcong, zie je dit alles gebeuren vanuit de helikopter (1:17:39). Dit is dus een vogelperspectief. Deze scène is wellicht ook één van de meest pakkende scènes van de hele film. Ook muziek heeft hierin een belangrijk aandeel (zie later; geluid). Heel uitzonderlijk komt er ook een kikkerperspectief voor. In het begin van de film (0:04:13) wordt het zonlicht dat door de bomen komt, gefilmd.  Beweging
Zoals eerder gezegd komen nogal wat beelden voor die genomen zijn vanuit een rijdende camera. Er zijn echter ook enkele beelden die genomen zijn door een bewegende, strompelende camera (bv. 0:53:41 en 1:23:44). In deze gevallen is er een gevecht bezig. Deze ruzie wordt nog versterkt door de schokkende camera.  Interpunctie
Eén overvloeier springt in het oog. Dit is die wanneer een soldaat rook blaast en in die rook een zon tevoorschijn komt (0:30:00).  Flashbacks
Doorheen de film komen geen flashbacks voor. Wat er wel te zien valt, zijn fragmenten van brieven die de jonge soldaat schrijft naar zijn oma. Ze bevatten zijn gevoelens en zijn kijk op wat er allemaal gaande is. Hij zet er alles op een rijtje en schrijft in iedere brief hoe hij verlangt om terug te keren. c) Belichting Een deel van de beelden zijn opgenomen in het donker. Je ziet bijna niks, tot zelfs helemaal niks. Dit zorgt ervoor dat je je meer in de rol van de soldaat inleeft, je bent m.a.w. zelf bang voor wat er zal komen. Soms zie je ook dat er gefilmd wordt tegen het zonlicht en dat je dus de personages niet goed meer kan zien. Ook dit brengt realisme in de film. d) Geluid Het geluid (en de muziek) is niet weg te denken van deze film. Er waren natuurlijk geluiden zoals het geluid van de jungle, van geweerschoten etc. Om de spanning nog eens extra te benadrukken, hoor je (bv. 0:21:28) de hartslag van de jonge soldaat. Ook dit toont aan dat muziek veel kan veranderen aan hoe een film overkomt. Er waren eveneens veel momenten van stilte. Dit zorgde voor een opbouw in spanning. Toch is vooral de muziek heel belangrijk in deze film. In het begin krijg je muziek te horen die later in de film geregeld terug zal komen. Het draagt heel wat bij aan de sfeer van het fragment. Zonder de muziek zou de film misschien de helft van zijn waarde verliezen. e) Cast Alle grote filmrecensenten zijn het erover eens dat alle acteurs hun rol in deze film meer dan waard zijn. In de pers verscheen o.a. “The Stars are so good, the supporting cast almoust doesn’t matter”(1).
f) Waarheidsgetrouw? De film zou zo uit de Vietnamese Oorlog kunnen genomen zijn. Het verhaal is realistisch en alle grote lijnen verlopen waarheidsgetrouw, uitgezonderd van de verhaallijn, want die is natuurlijk verzonnen. Toch zijn kenners erin geslaagd om enkele foutjes te ontdekken. Sommige wapens, gebruikt in de film, waren zo’n 20 jaar voor op hun tijd. Zo droeg Sgt. Barnes een Cold Steel die pas in 1982 op de markt zou komen. g) Doel? “Het was Francois Truffaut die ooit zei dat het niet mogelijk is om een anti-oorlogsfilm te maken. Alle oorlogsfilms, met hun energie en hun zin voor avontuur, hebben de neiging om strijd te vergelijken met plezier, beweerde hij. Indien Truffaut Platoon ooit gezien zou hebben, zou hij die mening zeker gewijzigd hebben. Dit is namelijk een film die oorlog bekijkt vanop het grondniveau, vanuit de ogen van een soldaat. Het geeft niet de minste aanleiding om oorlog met enthousiasme te vergelijken, integendeel!(2)” Stone heeft geprobeerd een oorlogsfilm te maken die geen fantasie is, geen legende, geen metafoor, geen boodschap betekent. Het is eenvoudigweg een herinnering aan wat Vietnam voor hem betekende. Toch laat hij zich niet vangen aan de val waar Truffaut over sprak, de val waar zoveel regisseurs van oorlogsfilms in trappen: deze film is méér dan zomaar een oorlogsfilm! Hij wekt een afgrijnzen op bij het publiek, een gevoel van zinloosheid. Vooral daarom wordt deze film aanzien als één van de betere films ooit gemaakt. (1) P. Attanasio, The Washington Post, 16 januari 1987 (2) R. Ebert, Chicago Sun-Times, 30 december 1986 Tot slot… Platoon laat het publiek zeker niet onberoerd. Deze film kreeg talloze positieve reacties, terecht! Oorlogsfilms worden niet door alle mensen even hoog aangeschreven. Persoonlijk vind ik veel oorlogsfilms niet mooi. Ze tonen gevechten, vernielingen, bombardementen, etc. Deze film bevat al deze elementen, maar voegt er nog heel wat aan toe. De interne ruzies, de opkropping van allerlei gevoelens, etc. zijn nog maar enkele van die dingen die de film boven andere oorlogsfilms doet uitsteken. Misschien klinkt het als een cliché, maar deze film is een aanrader, zelfs voor diegenen die oorlogsfilms niet zo aantrekkelijk vinden. Platoon is een film die je gewoon gezien moet hebben!