Sloop je Senseo, krijg een strafblad

A.I. van Google verslaat wereldkampioen, Europees kampioen, en `s werelds beste speler in een potje Go. Of wat dacht je van: A.I. verslaat met 99.8% zekerheid professionele Starcraft spelers. Twee spellen waarbij ongekend veel planning, inzicht, en het vermogen om je in te leven in je tegenstander bij komt kijken. Óf; A.I. is beter in het stellen van een diagnose bij kanker dan dokters.  Het zijn wat krantenkoppen die opduiken als men naar kunstmatige intelligentie zoekt op het internet. Artificial Intelligence (afgekort naar A.I.) is slimmer dan ooit tevoren. Maar de intelligentie van deze systemen wekt bij veel mensen zorgen op. Wat als een A.I. een bewustzijn krijgt, en bepaalt dat de mens niet nodig is voor zijn doelen? Of een overname van ons netwerk door een superintelligente robot (lees: computer)? Ik zal alvast verklappen: we hoeven ons (voorlopig) nog geen zorgen te maken. Maar er is wel een andere kwestie waar we misschien al over na moeten gaan denken.

Vaak hebben mensen bij A.I. het denkbeeld van een hyperintelligente entiteit met menselijke eigenschappen. Dit komt door de manier waarop A.I. wordt geportretteerd in hedendaagse media. Denk aan de Replicants van Blade Runner, robots die virtueel identiek zijn aan mensen, of Skynet van The Terminator. Deze karakteriseringen van A.I.’s zijn niet per sé onjuist, maar als we naar het heden kijken zijn A.I.’s  een stuk non-figuratiever. Denk aan algoritmes (wiskundige formules) die ervoor zorgen dat relevante resultaten verschijnen bij een zoekopdracht in Google, of het programma dat met behulp van sensoren de pakketjes van PostNL sorteert, óf, zoals eerder genoemd, de A.I. die de speelpatronen in een potje Go analyseert en de beste volgende stap berekent. A.I. zoals we het vandaag kennen noemen we Narrow A.I. Het is A.I. die ontworpen is om een héle specifieke taak heel snel en accuraat uit te voeren. Een goed ontworpen Narrow A.I. is in zijn taak vrijwel onverslaanbaar door de mens.

Het nadeel van een Narrow A.I. is dat zo’n soort programma geen enkele, en ik herhaal, geen enkele eigen intelligentie heeft. Het programma werkt met specifieke, voorgekauwde data en maakt relatief simpele beslissingen aan de hand van deze gegevens. Ook is de A.I.  heel gevoelig voor fouten in dit soort data. Voorbeeldje: neem een A.I. die alle mensen in een kamer telt, en enkel dat. Wanneer men een hond in de kamer plaatst, zal het programma simpelweg vastlopen en opnieuw gestart moeten worden. Het snapt niet wat een hond is, en wat het daar doet. Pas wanneer de mens (de programmeur) een oplossing verzint voor de A.I. om met honden in de kamer om te gaan, zal het programma weer werken. Of neem Siri. Tienduizenden voorgeprogrammeerde zinnen, vragen en woorden gaan  gepaard met een spraakherkenningsalgoritme: voeg wat databases van weerstations, websites en beurzen toe aan de mix en je hebt een persoonlijke, haast menselijke assistent in je broekzak. Databases en spraakherkenning. Dat is alles wat ze is. Geen begrip, geen emotie, geen cognitie. Wanneer zij op een vraag of zin stuit die ze niet in haar bibliotheken kan vinden zal ze reageren met een lullig ‘ik heb je niet begrepen.’ Voel je vrij om het haar uit te leggen, ze zal het nooit snappen. Pas wanneer iemand wat extra vragen en antwoorden intikt kan ze antwoord geven, maar van begrip zoals wij het kennen is geen sprake geweest.

Nog een voorbeeld. We geven een A.I. de opdracht om een bord in een kast te plaatsen. We geven de A.I. een robot met armpjes, zodat hij z’n taak fysiek uit kan voeren. We doen het kastdeurtje voor ‘m open, en de A.I. legt het bord in de kast. Perfetto. Nu doen we het kastdeurtje dicht. Afhankelijk van de parameters die de programmeur heeft ingesteld kan de A.I. nu twee dingen doen. Mogelijkheid 1: de A.I. stoot tegen het kastdeurtje en loopt direct vast. Het programma is gecrasht. Mogelijkheid 2: de A.I. stoot tegen het kastdeurtje, wacht even, en probeert het opnieuw. Het zal tegen het deurtje blijven stoten tot zijn radertjes doorgesleten zijn en zijn motortje vast is gelopen, als een zielige Wall-E. Het zal zich niet teleurgesteld voelen, en van ontevredenheid zal bij de robot geen sprake zijn.  In ieder geval: de A.I. zal niet spontaan tot een oplossing komen. Zijn brein werkt simpelweg niet zoals een menselijk brein dat doet. Wanneer men een klein kind in dezelfde situatie plaatst, zal het proberen het kastdeurtje open te trekken, bij wijze van spreken de scharnieren er uit slopen, om het bord maar in de kast te kunnen leggen. Een A.I. mist deze intuïtie.

Genoeg over kasten en borden. Narrow A.I.: geen vermogen om zichzelf te verbeteren. Geen nieuwe inzichten. En laat staan dat het de stoute schoenen aantrekt en een streven ontwikkelt naar de overheersing van de mensheid. Maar dan zijn we nog niet klaar, want; tegenover deze Narrow A.I. staat General A.I., en hier wordt het interessant. De algemene beschrijving voor een General A.I. zou neerkomen op: ‘een algoritme of set van algoritmes die alle taken even goed en/of beter uitvoert dan de mens.’ Op dit punt kan de technologie leren, uitvinden en verbeteren, allemaal in zijn eentje. In tegenstelling tot een Narrow A.I. zou General A.I. wél tot zijn eigen inzichten kunnen komen. Slechts dagen, of uren na de creatie ervan zal het klimaatverandering opgelost hebben, miljoenen banen vervangen hebben, en sterfelijkheid een oud topic maken . De overheid kan iedereen een basisinkomen verstrekken en elk individu zal de mogelijkheid hebben om uit te bloeien tot wie zij willen zijn. Een mooie toekomst, één om naar uit te kijken. Anderzijds kan de G.A.I. hele andere doeleinden in gedachten hebben, en zo’n entiteit zou het einde van de mensheid kunnen betekenen. Maar laten we die mogelijkheid maar even buiten beschouwing laten.

Stel je nu eens een toekomst voor waar je Senseo-apparaat weet wat voor koffie je `s ochtends lekker vindt. Wanneer je weg bent speurt ‘ie het web af naar nieuwe koffiezettechnieken, en ‘s avonds vraagt het je over je werk, in de hoop dat het iets nieuws leert over jou (en misschien iets over koffie!). Op welk niveau zou het een persoon worden, gevoelens hebben, verliefd kunnen worden… en wanneer wordt het weggooien van je Senseo moord? Een grappig voorbeeld, maar de kwestie blijft nog steeds even serieus. In de toekomst is het hoogst waarschijnlijk dat we met creaties te maken krijgen die het ons lastig maken een grens te trekken tussen mens en machine.

Zoals al eerder uitgelegd, op dit moment zijn er nog geen computers die ook maar een greintje inzicht of begrip hebben. Maar het zit er dik in dat ze ooit uitgevonden zullen worden, en reken maar dat het onnoemelijk veel problemen met zich mee zal brengen. Het probleem waar ik over wil uitweiden; verdienen deze computers rechten?

Om die vraag te beantwoorden moeten we het eerst eens hebben over het begrip bewustzijn. Bewustzijn is geen materiële stof, en je kan het ook niet meten. Het enige wat we hebben is onze intuïtie. We weten hoe het is om bewust van jezelf en je omgeving te zijn, dus we weten dat het bestaat.

Dus, stel dat de G.A.I., nadat het zelf bewust is geworden van zichzelf, voor Senseo’s kan zorgen met een bewustzijn; zouden ze dan in aanmerking komen voor rechten zoals wij die hebben? Het antwoord ligt (natuurlijk) niet voor de hand. Zou de Senseo überhaupt enige logica kunnen zien in onze rechten? Rechten zijn handig wanneer een wezen kan lijden. De manier van hedendaagse rechtspraak is sterk verbonden met het begrip bewustzijn. Ons bewustzijn zorgt voor dit vermogen om te lijden, pijn te ervaren, en onrecht aangedaan te worden. Computers en robots lijden niet, tenzij ze daarvoor geprogrammeerd worden. Zonder leed of vermaak zullen onze lieve Senseo’s geen voorkeur hebben voor wat er wel of niet met hen gebeurt, dus zullen rechten niet veel zin hebben.

De rechten van de mens zijn afgestemd op onze eigen instincten. Ons brein probeert zo goed en zo kwaad als het gaat ons in leven te houden, en daarom houden we niet van pijn. We zitten niet aan vuur, en we rennen weg voor roofdieren. Daarom hebben we rechten bedacht die ons behoeden voor acties van anderen die ons pijn zouden kunnen doen. Ook abstractere rechten zoals vrijheid zit er goed bij ons in, waarmee we kunnen beoordelen wat nou wel en niet eerlijk is volgens ons morele boekje. Zou onze zelfbewuste Senseo het überhaupt erg vinden om weggestopt te zitten in een kast, waar het millennia geen ander wezen tegen komt? Als hij toch geen angst ervaart, mag je hem toch even goed gewoon demonteren? Het ervaart geen pijn, dus we mogen er gewoon onze agressie op uiten. Geen zelfbeeld; beledig ‘m op de meest creatieve manieren.

Maar wat nou als de G.A.I. er voor koos om de Senseo wél aan leert om pijn te ervaren, drang te hebben om iets met zijn leven te doen, en boven alles; om rechtvaardigheid boven onrecht te kiezen? Is dat dan menselijk genoeg voor ons? Zou het dan rechten verdienen?

De mens vindt zichzelf heel bijzonder. Onze identiteit is gebaseerd op hoe exceptioneel, speciaal en uniek we wel niet zijn. We zijn (vanzelfsprekend) voorbestemd om de wereld te domineren. Waar we ook goed in zijn, zo vertelt de geschiedenis ons, is het ontkennen van het vermogen van andere wezens om even goed leed ervaren zoals de mens dat doet. Wetenschappers te midden van de wetenschappelijke revolutie (17^e eeuw) beweerden dat dieren levenloze ‘’robots’’ waren, en het mishandelen van een hond gelijk stond aan het slaan van een kussen. En laten we niet de trans-Atlantische slavenhandel vergeten, waarvan de slachtoffers destijds meer dier dan mens werden geacht.

Nog een moreel probleem: we hebben economische baat bij het ontkennen van robo-rechten. Als we een hyperintelligente computer middels cyber-marteling kunnen dwingen om onze wensen te vervullen, zijn de mogelijkheden oneindig. Het zou geen moeilijke kwestie moeten zijn, we hebben immers al eerder geweld gebruikt om onze medemens te dwingen om te werken, en we waren zó goed in het verzinnen van onze ideologische verantwoording. Slavernij zou slaven bevoordelen; slavenhouders gaven de slaven een dak boven hun hoofd en werden het christendom aangeleerd. Mannen die tegen het stemrecht voor vrouwen waren beweerden dat het voor hun eigen bestwil was, zodat de vrouw haar hoofd niet hoefde te breken over moeilijke keuzes, en boeren beweren dat het zorgen voor, voeden en onderhouden van massa’s dieren de boer het recht geeft om ze een vroege dood in te sturen en het onze dieetvoorkeuren rechtvaardigt.

Als robots zelfbewust worden en kunnen lijden, zal er geen tekort zijn aan argumenten voor degenen die zeggen dat zij zonder rechten moeten blijven, en de luidste stemmen zullen komen van degenen die profijt hebben van robots zonder rechten. A.I. zorgt voor nieuwe, filosofische kwesties. We gaan ons afvragen op welk punt een zelfbewuste computer rechten verdient, of ze lijden zoals wij dat doen, en het brengt ons terug naar vragen zoals: wie zijn wij, en wat maakt ons menselijk? Wat maakt ons zo speciaal dat wij rechten verdienen?

In ieder geval: deze vraagstukken zullen in de toekomst opgelost moeten gaan worden.  Wat gaan we doen als robots hun rechten komen opeisen? Wat vertellen we onze Senseo-apparaten? Gelukkig hoeven wij gedurende ons leven ons hoofd nog niet te breken over deze vragen. General A.I. is op het moment nog niets meer dan een concept, een idee. Sterker zelfs: we hebben geen flauw benul hoe we zo’n G.A.I zouden moeten ontwerpen, of hoe ‘ie er uit zou zien. Wat we wel weten: in de (verre) toekomst zal een G.A.I. hoogstwaarschijnlijk door een andere A.I. gebouwd worden. Mensen denken vaak dat we veel verder zijn op het gebied van computers dan dat we daadwerkelijk zijn, en het einde of utopie om de hoek ligt. Je kan ze ook moeilijk de schuld geven, met krantenkoppen over verslagen Go-meesters en kankerdiagnoses, allemaal mogelijk gemaakt dankzij A.I. Ik raad je in ieder geval aan om je er niet te druk om te maken. Laten we nog even genieten van onze vrije, onvoorspelbare levens. Eentje die niet is uitgestippeld door een godachtige supercomputer, en eentje waar we geen rekening hoeven te houden met de gevoelens van onze pruttelaar.

Bibliografie

Desk, I. T. (2019, september 2019). Is Artificial Intelligence a danger to humanity? Take a look at the truth. Opgehaald van Indiatoday.in: https://www.indiatoday.in/education-today/gk-current-affairs/story/is-artificial-intelligence-danger-to-humanity-divd-1604766-2019-09-30

Juristen, N. (sd). Ontoerekeningsvatbaarheid. Opgehaald van noordlandjuristen.nl: https://www.noorlandjuristen.nl/Strafrecht/Ontoerekeningsvatbaarheid/index.htm

Keane, D. (2018, april 27). Suffering Conciousness: The Philosophy of Westworld. Opgehaald van abc.net.au: https://www.abc.net.au/religion/suffering-consciousness-the-philosophy-of-westworld/10094772

Nicholson, C. (sd). Strong AI, Weak AI & Super Intelligence. Opgehaald van pathmind.com: https://pathmind.com/wiki/strong-ai-general-ai

René Descartes. (sd). Opgehaald van nl.wikipedia.org: https://nl.wikipedia.org/wiki/Ren%C3%A9_Descartes

René Descartes. (sd). Opgehaald van ahistoryofai.com: https://ahistoryofai.com/descartes-2/

Schmelzer, R. (2019, Oktober 31). Should We Be Afraid of AI? Opgehaald van forbes.com: https://www.forbes.com/sites/cognitiveworld/2019/10/31/should-we-be-afraid-of-ai/#50cdf6f4331d

Talty, S. (2018, april). What will our society look like when Artificial Intelligence is everywhere? Opgehaald van Smithsonianmag.com: https://www.smithsonianmag.com/innovation/artificial-intelligence-future-scenarios-180968403/

Tegmark, M. (2016, juni). Benefits & risks of artificial intelligence. Opgehaald van Futureoflife.org: https://futureoflife.org/background/benefits-risks-of-artificial-intelligence/?cn-reloaded=1&cn-reloaded=1

webredactie, B. (2019, oktober 24). De Technoloog: Kunstmatige Intelligentie en natuurlijke domheid. Opgehaald van bnr.nl: https://www.bnr.nl/podcast/de-technoloog/10392955/kunstmatige-intelligentie-en-natuurlijke-domheid

Webredactie, B. (2019, oktober 24). De Technoloog: Kunstmatige Intelligentie moet slimmer worden. Opgehaald van bnr.nl: https://www.bnr.nl/podcast/de-technoloog/10393054/kunstmatige-intelligentie-moet-slimmer-worden

webredactie, B. (2019, februari 25). The artificial intelligence podcast. Opgehaald van bnr.nl: https://www.bnr.nl/podcast/aipodcast/10371685/the-og-ai-westworld

Webredactie, B. (2019, februari 25). THE OG AI: WESTWORLD. Opgehaald van bnr.nl: https://www.bnr.nl/podcast/aipodcast/10371685/the-og-ai-westworld

Weisberger, M. (2018, mei 24). Will AI ever become concious? Opgehaald van Livescience.com: https://www.livescience.com/62656-when-will-ai-be-conscious.html

Zelfbewustzijn. (sd). Opgehaald van nl.wikipedia.org: https://nl.wikipedia.org/wiki/Zelfbewustzijn