Welke invloed heeft het Jodendom op Praag gehad?

PRAAG



Welke invloed heeft het Jodendom op Praag gehad?



1

Inhoudsopgave


Voorblad Blz. 1

Inhoudsopgave Blz. 2

Inleiding Blz. 3


Deelvragen:

Wat is zichtbaar van de Joodse cultuur? Blz. 4


Wat is er nog overgebleven van de rituelen van Blz. 7

het Jodendom in Praag?


Wonen er nu nog veel Joodse mensen in de stad? Blz. 9


Werden alle Joden uit Praag ook naar Blz. 10

Terezin stad gebracht?


Conclusie Blz. 11

Bronnen Blz. 13










2

Inleiding


Met stedenreis zijn wij naar Praag geweest. Voor ons P.O. hebben wij het onderwerp; Jodendom in Praag gekozen. Onze hoofdvraag luid:


Welke invloed heeft het Jodendom op Praag gehad?


Ook hebben wij natuurlijk deelvragen moeten maken. Dit zijn:


- Wat is zichtbaar van de Joodse cultuur?


- Wat is er nog overgebleven van de rituelen van het

Jodendom in Praag?


- Wonen er nu nog veel Joodse mensen in de stad?


- Werden alle Joden uit Praag ook naar Terezin stad gebracht?



Wat is het jodendom eigenlijk?


Van de drie monotheïstisch godsdiensten is het Jodendom de oudste. De andere twee godsdiensten waarin een God centraal staat, het Christendom en de Islam, stammen van het Jodendom af. Centraal in het geloof van de Joden staat de Thora, dat is ook wel de hebreeuwse bijbel. De Thora vertelt de oorsprong en geschiedenis van het Joodse volk, vanaf de Schepping van de aarde. Van de 18 miljoen Joden wonen er 4.9 miljoen in Israël, 5.2 miljoen in de Verenigde Staten en 7.9 miljoen verspreidt over andere landen.


Wij hebben de eerder genoemde deelvragen onderzocht. Dat gebeurde gedeeltelijk gedurende de stedenreis in Praag en gedeeltelijk gewoon thuis.









3

Wat is zichtbaar van de Joodse cultuur?

Al sinds de middeleeuwen zijn er Joodse mensen in Praag. Sinds 1850 is de Joodse wijk (Josefov) officieel bij Praag gekomen. Tegen het einde van de 19e eeuw ging de wijk erg achteruit en heeft het stadsbestuur bijna alles laten slopen. De Joodse wijk van toen, is nu niet meer terug te vinden. Natuurlijk staan er nog wel een aantal Joodse dingen; zes synagogen, het Joodse stadhuis en de Joodse begraafplaats. Deze gebouwen wordt samen het Nationaal Joods Museum genoemd.

Het leven van de Joden in Praag is niet zonder invloeden geweest op de stad. Ze namen hun eigen gebruiken mee en hadden hun eigen gebouwen. Natuurlijk zijn de Joden die in Praag wonen (woonden) weer heel anders dan de Westerse Joden. Wat maakte de ‘Praagse Joden’ nou zo specifiek en hoe groot was hun invloed nou op de stad?

De Joodse wijk in Praag is erg bijzonder. Op die plek bouwden de Joden in de 13e eeuw de ‘Oud-nieuw-synagoge’. Dat is de oudste bewaard gebleven synagoge in Europa. De Joden mochten zich met heel veel dingen niet bemoeien. Heel veel werk was er voor Joden niet bij. Bijna het enige waar voor Joden wel werk in te vinden was, was als bankier. Christenen vond het een zonde als je zo met geld bezig was. Christenen moesten zich op God, het leven en de natuur richten, niet op geld. Daarom waren deze banen voor de Joden.


(Een Joodse bank. De tekeningen op de gevel geven dit weer)






4

De Joodse begraafplaats is erg indrukwekkend. Tot de 15e eeuw mochten Joden niet buiten de stadsmuren begraven worden. Dat moest binnen hun stadsmuren gebeuren, op hun eigen stuk grond. Door plaatsgebrek werden de overleden Joden allemaal één begraafplaats begraven.

In totaal zijn er meer dan twaalfduizend (!!) grafstenen en op veel plaatsen liggen de doden, meer dan tienduizend (!!) mensen, in wel twaalf lagen boven elkaar. Tot 1787 zijn hier mensen begraven, want in dat jaar kwam er een nieuwe begraafplaats.

Vanaf toen heeft niemand meer aan dit kerkhof gezeten. Alle stenen, groot en klein, staan schots en scheef of komen soms nog maar een stukje boven de grond uit. Aan de stenen kun je verschil in rijkdom zien, rijke bankieren hebben grote stenen. Ook verschil in oudheid kun je zien. De zwarte stenen zijn het oudst en de witte marmeren komen uit de 16e en 17e eeuw.

Bezoekers kunnen kleine steentjes of briefjes met spreuken/wensen in de gleuven van de stenen leggen als eerbetoon aan de overledenen.










5


Ook staat er in Praag een synagoge genaamd ‘Pinkas Synagoge’. Deze synagoge is in 1479 opgericht door Rabbi Pinkas. In de jaren ’50 werden de namen van 77.298 mannen, vrouwen en kinderen van Bohémen en Moravia die door de Jodenvervolging waren omgekomen, als eerbetoon in de muren van de synagoge gekrast. De namen werden in de oorlog in het geheim bijgehouden door leden van de synagoge. Álle muren door de héle synagoge staan vol met namen. In 1989 is dit monument gerestaureerd.


15 Mei, de dag dat wij dit monument bezochten was er ook een expositie. Er hingen kindertekeningen die gemaakt waren in Terezin, vlak voordat

ze naar een vernietigingskamp zouden worden gebracht. Dit was erg indrukwekkend om te zien.

De hele Joodse bevolking heeft een flinke kras opgelopen door de Tweede Wereldoorlog. Zo ook de stad Praag.













6

Wat is er nog overgebleven van de rituelen uit de tijd voor WOII?


Omdat er nog een aantal Joden in Praag wonen, vroegen wij ons af, of de Joden nog steeds hun eigen rituelen over hebben. Het zijn er nog een aantal en sommigen zijn er nu niet meer. Om te beginnen:


De Joodse begraafplaats.

In Praag zijn we ook naar de Joodse begraafplaats geweest. Daar zagen we iets wat we nog nooit gezien hadden. Namelijk, allemaal stenen op elkaar en door elkaar heen. De Joden vinden, dat een graf niet verstoord mag worden. De lijken moeten voor altijd op dezelfde plaats blijven liggen waar ze begraven waren. Daarom kan als een begraafplaats vol is, deze niet meer worden uitgebreid. Er wordt op de oude graven een laag aarde gebracht en de volgende mensen die dood gingen werden zo een stukje hoger begraven. En dat was dus boven op de oorspronkelijke graven. Nu is dat niet meer zo.


De rol van de vrouw. De man en vrouw hebben verschillende taken in het huwelijk die elkaar weer aanvullen. De taak van de man is meer het geloof volgen en om veel in de synagoge te zijn. Die van de vrouw is het huishouden en de kinderen goed te verzorgen. In de huidige samenleving is het meer vanzelfsprekend dat de vrouw ook buitenshuis gaat werken. Maar in joodse gemeenschappen is dat niet populair, omdat de rol van de vrouw erg belangrijk is in huis. Vooral in bij de zeer orthodoxe Joden zijn deze regels een feit.


Besnijdenis. Waarom Joden besneden worden is iets uit de geschiedenis. God zou een verbond hebben gesloten met een aartsvader Abraham. Het verbond hield in om de nakomelingen van God tot een volk te maken. Als teken van goedkeuring heeft God de besnijdenis voorgeschreven. De besnijdenis houdt in dat een jongen op de achtste dag na zijn geboorte besneden wordt. Dan wordt de voorhuid weggesneden. De besnijdenis is heel belangrijk, het gaat zelfs voor de Sabbat.











7

De Sabbat is de zevende dag van de joodse week, en moet volgens de voorschriften in de Tenach een feest dat elke week voor de joden weer terugkomt. Het moet worden gevierd door dat er geen arbeid gedaan wordt. Volgens het Hebreeuws bijbelboek ruste God op deze dag uit van zijn schepping die hij in de zes dagen daarvoor tot stand had gebracht. De sabbat wordt gevierd thuis of in de synagoge. Het is een dag van vreugde en vrede. De sabbat begint op vrijdagavond met zonsondergang en eindigt op zaterdagavond wanneer het volledig donker is.

De Joodse feestdagen vormen samen de cyclus van het Joodse jaar.


Bar mitswa en Bat mitswa. Een Joodse jongen wordt Bar mitswa op zijn dertiende verjaardag. Bar mitswa betekent ‘zoon van het gebod’. Hij is dan als het ware meerderjarig in het geloof. Bij de viering van het Bar mitswa worden moet de jongen een stuk uit de Toran lezen. Dit moet hij op de goede toon doen.

Een meisje wordt ‘Bat mitswa’ op de dag na haar twaalfde verjaardag. Zij heeft daarvoor ook geboden geleerd. Dit zijn geboden van de reinheid van het huis en haar eigen lichaam. Er zijn niet echt speciale gebruiken van het vieren van het ‘Bat Mitswa’ worden. Maar tegenwoordig wordt het net zo gevierd als bij Bar mitswa.











8

Wonen er nog veel Joodse mensen in Praag?


In de Middeleeuwen waren er twee Joodse gemeenschappen in Praag. Langzamerhand vormden deze twee buurten samen één joods getto. De bewoners werden zwaar gediscrimineerd. In de 16e eeuw moesten ze zelfs met een gele cirkel lopen om hun schande te benadrukken dat ze Joods waren, en ze werden de hele tijd van van alles en nog wat beschuldigd.


Josevof, de vroegere Joodse getto


De Joodse bevolking leefde van handel. De Joden werden door de Christelijke bevolking buitengesloten van het Politieke leven. Ze moesten binnen de stadspoort leven.


Rond het jaar 1717 woonden er zo’n 12.000 joden in Praag. Dat was een kwart van de totale bevolking in Praag. Ook was het de grootste Joodse gemeenschap in Europa en de stad werd genoemd als het belangrijkste centrum van de joodse wetenschap en cultuur. De stad maakte deel uit van het Habsburgse rijk.


In 1740 besteeg Maria Theresia de troon. Dit leidde tot een Oostenrijkse erfopvolgingoorlog. Maria Theresia beschuldigde de Prager Joden ervan dat die met haar vijanden zouden hebben geheuld. Om die reden verbande zij in 1744 alle Joden uit Praag. De Joodse gemeenten in onder andere Engeland en Nederland deden pogingen om Maria Theresa op andere gedachten te brengen. Dit hielp niet, en ze bleef bij haar besluit. In het begin van 1745 verlieten alle Joden Praag. Sommige Joden bleven in de buurt van de stad Praag in de hoop dat er betere tijden zouden aanbreken, anderen zochten ergens anders een woonplaats.


In 1848 kregen de Joden pas burgerrechten en een tijdje later werd de joodse wijk een officieel gebied van Praag. Rond 1900 werden de meeste huizen in de Joodse wijk door slecht onderhoud afgebroken.


¬Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het grootste deel van de Joodse bevolking weggevoerd, meestal naar het nabijgelegen concentratiekamp Terezin-stad. In 1939 waren er 120.000 mensen in de Joodse gemeenschap. Daar bleef na de tijd van dat ze naar Terezin-stad werden gevoerd weinig van over. Na de terreur van de nazi’s deden de communisten er weinig aan de rechten en mogelijkheden van de hier nog levende Joden te herstellen. Heel veel Joden emigreerden dan ook naar de Verenigde Staten, of andere Europese landen. Tegenwoordig wonen ongeveer nog maar 1400 Joden in Praag.









9

Werden alle Joden uit Praag naar Terezin-stad gebracht?


Het was natuurlijk de bedoeling van Hitler om het volk ‘rein’ te houden en een menselijke selectie te maken. Het was hier o.a. de bedoeling om de hele Joodse gemeenschap uit te roeien. Zo ook de Joodse mensen uit Praag.


Deze werden met slimme listen naar Terezin-stad gelokt. Er werden prachtige propaganda films gemaakt. Terezin-stad was de hemel voor alle Joden, want daar mochten ze alles. Veel Joden gingen dus die kant op omdat ze dachten dat het daar veilig zou zijn en kregen daar ook zoals beloofd een leuk huisje, een etentje en een sigaartje toe. Vervolgens mochten ze kaartjes naar huis schrijven hoe goed het daar was en dat alles waar was wat Terezin-stad beloofd had. De familie dacht dat het allemaal goed was en kwam er ook naartoe, niet wetend dat hun familieleden al dagen geleden op een trein waren gezet naar een vernietigingskamp.


Ook werden velen gevangen gehouden in de Terezin gevangenis om te werken. Hier rechts zie je de poort met de tekst ‘Arbeit macht frei’. Waar iedereen bij aankomst door werd ‘verrast’. Verder is dit altijd al een gevangenis geweest maar in de Tweede Wereldoorlog werd dit dus ook een doorvoerkamp. In die tijd raakte deze gevangenis zo overbevolkt dat de barakken veel en veelste vol zaten en er mensen soms zelfs met velen in isoleercellen moesten overnachten i.p.v. barakken. Van de 40.000 Joden in Praag, werden er 36.000 in de gaskamers van Auschwitz vermoord. Maar ook in dit concentratiekamp (Terezingevangenis) zijn er veel gestorven aan ziekte, ondervoeding, uitputting of andere factoren.


Niet iedereen kwam eerst in dit doorvoerkamp. Sommige gingen naar andere doorvoerkampen of werden meteen naar een vernietigingskamp gebracht.


De Praagse bevolking heeft wel terug gevochten. Op 5 mei ’45 had Praag nog een opstand tegen de Duitsers. Vier dagen lang werd er gevochten en uiteindelijk werd de hoofdstad door de Russen bevrijd.



10

Conclusie


Hoofdvraag:


Welke invloed heeft het Jodendom op Praag gehad?



Uit de eerste deelvraag kunnen we opmaken dat er nog veel zichtbaar is van de Joodse cultuur. Overal staan nog synagogen en nog steeds is er een stuk te zien van de Joodse wijk, Josefov. Als je door de stad Praag loopt, zie je ook overal Joodse monumenten terug. Zo is er ook een monument op de Karlsbrug.

Voor onze tweede deelvraag was het iets lastiger. Omdat de Joodse mensen in Praag geen andere rituelen hebben dan andere Joodse mensen in heel de wereld. Heel veel rituelen zijn nog precies hetzelfde als vroeger. Behalve die met de begraafplaatsen, want nu worden de Joden niet allemaal op elkaar begraven.

In de tijd voor de Tweede Wereldoorlog woonden er nog veel meer Joodse mensen in Praag. Heel veel Joden zijn gesneuveld door de holocaust. Maar ook vóór de Tweede Wereldoorlog zijn er nog heel wat joden verdreven onder invloed van Maria Theresia.

In de tijd van de Tweede Wereldoorlog werden heel veel Joden vermoord. Veel zijn er eerst naar Terezinstad gestuurd om vervolgens naar een vernietigingskamp door te worden gestuurd.

Dit heeft natuurlijk grote invloed gehad op de Joodse gemeenschap.

In de stad Praag zie je veel terug van het Jodendom. Door hun cultuur namen ze natuurlijk veel gewoontes mee de stad in, die hier en daar terug te vinden zijn. Je kunt wel stellen dat Praag echt een Joodse stad is. Ze hebben een grote invloed gehad op deze stad.









12

Bronnen


Dit zijn de bronnen die we voor ons PO gebruikt hebben:





www.praag.nl/id/147


ww.praag.heemskerkstraat.nl/workshops.htm


www.rtl.nl/(/reizen/yorintravel/bestbudget/)/components/reizen/yorintrav el_2003/bestbudget/subhome/Praag.xml


www.google.nl

www.czecot.com/nl/?id_tema=24

www.nl.wikipedia.org/wiki/Sjabbat

www.israelinfo.nl/sabbat.htm

www.kuleuven.be/thomas/algemeen/obed/?rubriek=481


www.ruudsnatuur.web-log.nl/ruudsnatuur/tsjechi/index.html


www.kerkenisrael.nl/info/barmitswa.php