Dom van Florence

Algemene gegevens

Naam: Santa Maria del Fiore, de Dom van Florence

Plaats: Florence, Italië

Architect: het gebouw is ontworpen door Arnolfo di Cambio en Francesco Talenti, de koepel is ontworpen door Filippo Brunelleschi

Tijd van de bouw:

1296- Arnolfo di Cambio begint aan de bouw
1310- Arnalfo di Cambio sterft waardoor het project wordt stilgelegd
1331- de Guild of Wool Merchants neemt de leiding over de bouw over
1334- Giotto is bouwmeester en bouwt een toren langs de Dom

1348- Francesco Talenti gaat met de bouw van de toren verder
1359- Francesco Talenti voltooit de klokkentoren
1418- er wordt een prijsvraag uitgeschreven voor wie de koepel mag ontwerpen
1420- Filippo Brunelleschi heeft de technische oplossing voor het bouwen van de koepel gevonden en begint aan de constructie ervan
1436- de kathedraal wordt ingewijd door paus Eugenius IV
1871- Emilio de Fabris heeft een façade ontworpen
1887- de façade is af

Stijl: Italiaanse renaissance en voor een deel Gotiek

Functie: kathedraal

Grootte:

- 153 meter lang
- 38 meter breed op zijn smalst
- 90 meter breed op zijn breedst
- de koepel heeft een doorsnede van 42 meter
- hoogte van koepel zonder top (lantaarn + vergulde koepel) is 91 meter
- totale hoogte is 107 meter breed

Motivatie

Het is vrijwel het beroemdste gebouw van Florence. Het is duidelijk een mengeling van twee stijlen. De eerste opzet was een gotisch gebouw maar de koepel wordt gezien als hét voorbeeld van een product uit de renaissance. Het lijkt me een heel mooi gebouw en erg indrukwekkend. Doordat we met kunstgeschiedenis, bij tekenen, de renaissance hebben besproken kan ik de kenmerken van de renaissance in dit gebouw herkennen.

Voorbereiding

Ter voorbereiding op deze culturele activiteit heb ik het hoofdstuk architectuur gelezen in palet. Ook heb ik op internet een aantal websites over Florence bekeken zoals: wereldsteden.pagina.nl en
www.florence.ala.it. Ik heb informatie opgezocht over de bouw van de kathedraal en hoeveel het kost om naar binnen te gaan.

Verwachting

Ik verwacht dat het gebouw erg mooi zal zijn. Ook denk ik dat het indrukwekkend zal zijn.

Beschrijving

Op 8 september 1296 begon de bouw van de Dom, de kathedraal oftewel de Santa Maria del Fiore. Het is, na de Sint Pieter in Rome, de Sint Paul in Londen en de kathedraal in Milaan, de grootste kerk ter wereld.

De architect die aan de bouw begon was Arnolfo di Cambio. Hij werd geboren in 1245 en stierf in 1310. Hij was een van de grotere architecten van zijn tijd. Hij was ook bouwmeester bij de bouw van de Santa Croce en de Palazzo della Signoria. Dit is zijn bekendste project.

De Santa Maria del Fiore werd gebouwd in plaats van de oude kerk, de Santa Reparata. Het ontwerp dat Arnolfo di Cambio maakte week erg af van het ontwerp van het oude gebouw. Het dikgedrukte gedeelte op het plaatje stelt het plan van de oude kerk voor. Het lichtere gedeelte is de plattegrond van de huidige kerk.

Nadat di Cambio stierf namen verschillende architecten zijn leidingschap over de bouw over. In 1334 was Giotto bouwmeester. Hij wilde iets van zichzelf bij de kerk maken. Dus ontwierp hij de klokkentoren. De klokkentoren is eigenlijk meer decoratief bedoeld dan voor gebruik. Omdat Giotto in 1337 stierf heeft hij alleen de onderkant voltooid. De versieringen zijn gemaakt door Andrea Pisano. De rest van de toren is afgemaakt door Francesco Talenti.

De kathedraal is nu bijna af, alleen de koepel moet er nog bovenop. Men weet alleen niet hoe je een koepel moet bouwen. In 1418 wordt er een prijsvraag uitgeschreven. Wie de technische oplossing weet mag de koepel bouwen. Na lang twijfelen wordt in 1420 uiteindelijk een winnaar gekozen: Filippo Brunolleschi. De koepel is dubbelschalig. Het binnenste koepelgewelf is versierd met fresco’s van G. Vasari. In 1434 is de koepel af en op 1 januari 1436 wordt de dom ingewijd door paus Eugenius IV.


Ervaring

Het eerste wat ik van het gebouw zag was de achterkant. Ik kwam vanuit een steegje aanlopen en zag een gestreept gebouw. Ik keek omhoog en zag dat het de dom was. Een deel stond in de steigers omdat ze het aan het schoonmaken waren. Je kon een duidelijk verschil zien tussen de stukken muur die ze al hadden gehad en de stukken muur die ze nog moesten.

Ik liep naar de voorkant toe. Daar was het ontzettend druk. Er zaten veel mensen op de trappen en er stond een lange rij voor de ingang. Ik heb eerst de buitenkant bekeken en ben later naar binnen gegaan. De voorkant was heel druk versierd. Het was ook heel mooi.

De kathedraal heeft aan de voorkant drie deuren. De twee buitenste deuren zijn open de middelste niet. De middelste is de grootste deur. In de portalen om de deuren heen zijn afbeeldingen gemaakt uit het leven van Maria, aan wie de kerk is gewijd. De drie belangrijkste afbeeldingen staan boven de deuren. Boven de linkse deur staat Barmhartigheid, boven de middelste deur staat Madonna met de Schutspatronen en boven de rechtse deur staat Trouw.

De versieringen op de rest van het gebouw bestaan voor een groot deel uit geometrische vormen. Er zit veel symmetrie in. Dit zijn beide kenmerken van de renaissance.

Iedere deur staat voor een soort toren. Het is geen echte toren, het lijkt alleen een toren van de voorkant. Iedere toren heeft twee steunpilaren aan beide kanten. In deze steunpilaren staan beelden van heiligen. Boven is nog een rij van beelden van heiligen. Aan de onderkant loopt een dunne band met daarin de namen van alle mensen die aan de bouw hebben meegewerkt gebeiteld. De middelste toren steekt boven de andere twee uit. In iedere toren zit een rond raam. Op de voorkant komen ook de zwarte strepen terug die op de rest van het gebouw te zien zijn. De voorkant is als enige kant helemaal versiert met beelden. Op de andere muren staan alleen de zwarte strepen, die ook geometrische figuren vormen. De ronde ramen zijn ook over het hele gebouw terug te vinden.

De klokkentoren staat los van de kerk. Hij is wel in dezelfde stijl versierd. Eigenlijk valt hij niet zo erg op omdat je druk bezig bent met de voorkant in je op te nemen. De voorkant is zo druk versierd dat hij alle aandacht opeist.

Nadat ik de voorkant had bekeken ging ik naar binnen. Voor de ingang stond een bord waarop stond dat korte broeken en blote schouders verboden waren maar iedereen werd gewoon toegelaten. De toegang was gratis. Er stonden ook maar weinig suppoosten.

Ik kwam binnen aan de rechterkant waar ik meteen op een klein winkeltje stuitte waar ze boeken over de kathedraal verkochten. Toen ben ik naar het midden gelopen waar je alles goed kon bekijken. Het is heel erg groot. Aan het plafond was duidelijk te zien dat het een Gotisch ribgewelf was. Er viel licht binnen door kleine spitsboogramen. Het eerste dat me opviel was dat er geen banken stonden. Aan de zijkanten stonden wel stoelen en ook een paar banken zoals je dat meestal in kerken ziet. Helemaal vooraan stonden twee grote kandelaars in de vorm van een kerstboom waarop allemaal rode waxinelichtjes stonden te branden. Daarna kwam een lege ruimte en daarachter stond het altaar.

Aan de zijmuren hingen verschillende schilderijen met daarop bijbelse taferelen. Het interieur is eigenlijk heel sober, vooral als je het vergelijkt met de buitenkant. Ik ben langs de schilderijen gelopen. Wat er precies op stond weet ik niet meer. Zo kwam ik uit bij de koepel. Dat vond ik het allermooiste aan de kerk. De binnenkant is helemaal versierd met schilderingen ook weer van bijbelse figuren. Het is met heldere kleuren geschilderd. Je kon zien dat er ook een gang was waar mensen liepen. Die gingen naar boven om boven op de koepel het uitzicht te bewonderen. Dat heb ik niet gedaan.


Analyse

Wat zie je? Een heel symmetrisch gebouw. Er komen veel geometrische vormen in voor. Ook functioneren de delen heel zelfstandig zoals bijvoorbeeld bij de drie voorportalen. Dat zijn drie “torens” die ook onafhankelijk van elkaar hadden kunnen staan. Boven op het gebouw staat een koepel en boven op de koepel staat een klein tempeltje. Dit stuk wordt de lantaarn van de koepel genoemd. Een lantaarn heeft niet altijd de vorm van een tempel maar dit is een koepel uit de renaissance en in die tijd werden er veel klassieke bouwelementen in gebouwen verwerkt. Dit is daar dus een voorbeeld van. Aan de achterkant zie je naast de grote koepel ook nog twee kleine koepels. Deze koepels staan op de kleine kappellen die tegen de kerk aan zijn gebouwd. De ramen hebben een spitsboogvorm. Dit is gotische invloed. Binnenin zijn er ook gotische invloeden te zien zoals het ribgewelf. Maar al met al is de stijl van de kerk toch meer vroege renaissance dan late gotiek. De klokkentoren staat los van de kerk. De toren is vierkant en hoog. Hij heeft rondboogramen en is in dezelfde stijl versierd als de kerk.

Hoe is het gemaakt?

Vormgeving- De grote vormen zijn eenvoudig en strak maar de beelden zijn heel gedetailleerd gemaakt. De geleding is vooral horizontaal gericht. Dit wordt nog eens benadrukt door de zwarte, horizontale strepen. De ramen van de kerk zijn spitsbogen. De ramen van de klokkentoren zijn rondbogen. Dit komt omdat de ramen van de klokkentoren later zijn ontworpen. Rondboogramen is een kenmerk van de renaissance. Spitsboogramen is een kenmerk van de gotiek.

Constructie- Er is gebruik gemaakt van skeletbouw. Het ribgewelf in het middenschip is duidelijk gotisch. De pijlers zijn echter niet versierd met ronde staven, wat typisch is voor de gotische bouwstijl. De koepel is achthoekig. Hij bestaat uit een binnenkoepelgewelf, een grote tussenruimte en de buitenkoepel.

Versiering- In de versiering zitten veel geometrische figuren. Ze zijn gemaakt met strakke, zwarte strepen. Ook grijpen de versiering terug naar de kunst in de klassieke oudheid. Bij de beelden bijvoorbeeld en het tempeltje boven op de koepel. De versiering op de klokkentoren bestaat meer uit geometrische vormen dan uit invloeden van de klassieke oudheid. Bij de kerk zelf is het allebei aanwezig.
Materiaal- De dom bestaat vooral uit marmer. Er zijn drie soorten marmer gebruikt. Wit marmer uit Carara, groen marmer uit Prato en roze marmer uit Maremma. Ook de klokkentoren bestaat uit ditzelfde marmer. De ramen zijn gemaakt van glas in lood. Natuurlijk zijn er ook basismaterialen zoals hout en steen gebruikt maar het merendeel bestaat uit marmer.

Wat is het karakter? Het is een heel harmonisch gebouw. Alles klopt. De versiering is buiten vrij uitbundig en binnen redelijk sober. Het is op de grens van twee stijlperioden gebouwd. De gotiek en de renaissance. Je kunt van beide stijlen kenmerken terugvinden in de bouw maar de meeste kenmerken zijn van de renaissance. Dit komt omdat toen er aan het ontwerp begonnen werd we al in de late gotiek, vroegrenaissance zaten. De stijl en de grootte van het gebouw komen goed tot hun recht in de omgeving. Doordat het aan een plein ligt staat de kathedraal vol in de aandacht. De gebouwen er omheen zijn voor een groot deel ook in renaissancestijl gebouwd.

Waarvoor en waarom is het gebouwd? De kathedraal is gebouwd omdat het kerkelijke bestuur van Florence in die tijd had besloten dat er een nieuwe kathedraal moest komen ter vervanging van de Santa Reparata. De functie van het gebouw is dus een kathedraal en de opdrachtgever was de kerk.


Eigen mening

Ik vond het een ontzettend mooi gebouw. Het is heel knap gebouwd. Waar je ook kijkt alles is helemaal in harmonie met elkaar. En de versiering is ook mooi. Aan de voorkant is het erg uitgebreid. Als je echt alles van de voorgevel zou willen bekijken ben je al de halve dag bezig. Binnenin was het vrij donker, dat was wel jammer. Maar de koepel was heel licht. Daardoor kwamen de schilderingen die op het binnenkoepelgewelf zijn geschilderd goed uit. Dat stuk vond ik het mooiste aan dit gebouw.

Terugkoppeling naar de verwachting

Ik had verwacht dat het een mooi en indrukwekkend gebouw zou zijn en dat was het ook inderdaad. Het was zelfs nog mooier dan ik had verwacht. We hebben er een tijd naar moeten zoeken omdat er veel kleine steegjes zijn in Florence en veel hoge gebouwen waardoor je de dom niet overal bovenuit ziet steken, maar dat was het zeker waard.