Beeldende kunst: het erfgoed

Ik ben op 25 november 2014 samen met Delphine Monhemius naar het Erfgoedcentrum geweest, in de Rozet in Arnhem. Dit Erfgoedcentrum is in het bezit van verschillende beelden en schilderijen uit de geschiedenis. We hebben daar het beeld van Sint Agnes gezien, het beeld is in de Beeldenstorm in de 16e eeuw verwoest door de protestanten, en heeft daardoor geen hoofd meer. De naam van de kunstenaar is niet bekend omdat het een katholiek beeld is, die altijd in de kerk heeft gestaan en omdat het al voor de 16e eeuw gemaakt moet zijn. Daardoor is het ook niet bekend in welk jaar precies dit beeld is gemaakt.

Het beeld is gemaakt van steen en is ongeveer 70 cm hoog en 20 cm breed.

Ik heb dit beeld gekozen, omdat het een geschiedenis heeft, maar ook is gemaakt als kunst. Het heeft dus een grote rol in het (Katholieke) geloof gespeeld. En het geeft ook goed de gevolgen van de geschiedenis weer, van de periode waarin de Beeldenstorm heeft plaatsgevonden.

Het beeld staat dus in het Erfgoedcentrum in de Rozet. Daar worden veel beelden, schilderijen en werken tentoongesteld, vooral uit de geschiedenis. Je kunt er ook boeken lenen en boeken lezen.

Het beeld was oorspronkelijk een beeld van St. Agnes, een belangrijk figuur voor de katholieken. Na de Beeldenstorm is het hoofd er van afgehakt, en is alleen het lijf overgebleven. Daardoor kan het ook gezien worden als een modern beeldhouwwerk. Het is een beige/crèmekleurig beeld. Het lijf heeft een doek of een soort jurk om zich heen gewikkeld. Op de plek waar het hoofd heeft gezeten zit nu een plat vlak, en ook in een deel van de rechterschouder zit een gat. De linkerhand is nog wel te zien, en die houdt iets vast wat op een Bijbel lijkt. Bij de voeten ligt een lam, die wordt afgebeeld omdat haar naam, Agnes, lam betekent. Het beeld is nu donkerder doordat het al minimaal 500 jaar oud is en omdat het natuurlijk vernield is. De doek is aan de rechterkant van haar wat lichter dan aan haar linkerkant. De rest van het beeld is grijzer.                                                                Het beeld van St. Agnes

Het kunstwerk heeft een katholieke stijl, het was immers een beeld van de Katholieken. Je kunt ook pas na goed kijken zien dat het een mens (of een heilig figuur) moet voorstellen. Het beeld lijkt op een soort voet te staan, en waarschijnlijk heeft het beeld een lam aan haar voeten, zoals op de beelden van haar te zien is die nog wel heel zijn gebleven.                                   

Het beeld is van steen gemaakt. Ik weet niet precies welk soort steen, dit wordt ook niet aangegeven bij het beeld. Dit komt waarschijnlijk omdat het al voor de 16e eeuw gemaakt is. We hebben het nog nagevraagd in het Erfgoedcentrum, maar die konden er ook geen antwoord op geven. Het zal naar alle waarschijnlijkheid van dezelfde steensoort zijn gemaakt  als andere (religieuze) beelden uit die tijd.

Het grootste gedeelte van het beeld is beige/crèmekleurig, dus heel licht. Daardoor ziet het beeld er op de een of andere manier ‘heilig’ uit. Hetgeen wat lijkt op een Bijbel, wat zij in haar linkerhand vast heeft, is enigszins bruin van kleur dus dat moet dan naar alle waarschijnlijkheid een Bijbel voorstellen. De Bijbel is ook een beetje beschadigd nu, door de Beeldenstorm. Maar het beeld was waarschijnlijk helemaal beige, of misschien wel helemaal wit. Daardoor heeft het beeld er ook meer uitgezien als een religieus beeld.

Er is niet echt gebruik van licht gemaakt, in de tentoonstelling zijn er wel lampen op gericht zodat je het beeld goed kan bekijken. Maar in het beeld zelf is geen gebruik gemaakt van lichteffecten. Er zit ook geen schaduw in, want door de lichtbron die van buitenaf op het beeld schijnt, krijg je al schaduwen.

Er zit wel wat verschil in kleur om ruimte aan te geven, zoals dat de benen of voeten wat grijzer zijn dan de kleur van het gewaad. En ook zit er wat reliëf in het beeld om natuurlijk vormen en ruimte aan te geven.

Het is een asymmetrische compositie, want het heeft niet 1 aandachtspunt en het is ook niet symmetrisch, of spiegelend gemaakt. Het is ook niet verdeeld in twee vlakken.

Het was een beeld van de Katholieken, St. Agnes was een heel belangrijk meisje. Zij stierf als dertienjarige martelares voor het Christendom. Ze kwam op voor kuisheid, vrouwen, maagden en slachtoffers van verkrachting. Agnes betekent Lam, daarom heeft ze ook een lam aan haar voeten. Het is dus voor religieuze doeleinden gemaakt.

Dit beeld is gemaakt voor in de (Katholieke) kerk. Om St. Agnes te eren. Dat weet je omdat dat ook werd aangegeven bij het beeld, en omdat het de kleur en de vorm had zoals de meeste kerkelijke beelden.

Ik vind dit beeld een heel erg mooi beeld, het heeft aan de ene kant een mooie betekenis maar het heeft ook een tragische geschiedenis. Van die geschiedenis zie je nog steeds de sporen, waardoor het beeld ook weer zich onderscheidt van andere beelden van St. Agnes. Het is daarom goed dat het bewaard is gebleven omdat je tastbare dingen overhebt van de geschiedenis.

Ik vind wel dat de kunstenaar goed heeft geprobeerd om met de juiste middelen, de inhoud over te brengen. Ten eerste omdat de kleuren goed zijn gebruikt, zoals de meeste religieuze beelden, wit. Dat maakt duidelijk dat dit een religieus, en ook Katholiek, beeld moest voorstellen.
Ten tweede omdat de vorm goed is gemaakt, door de vorm zie je goed dat het een vrouw moest voorstellen. En ook dat het een religieus beeld is, omdat het een gewaad aan heeft en het een Bijbel in haar hand heeft.

Ik zou dit beeld aanraden om te bekijken omdat het een mooie geschiedenis heeft en je ook wat meer leert over de geschiedenis, want je leert meer als je er ook echt voorbeelden bij ziet dan uit een geschiedenisboek.
Verder zou ik het ook aanraden omdat een bijzonder beeld is, het is niet vaak gebeurd dat beelden toch nog bewaard zijn ge bleven na zo’n vernieling.
Ook zou ik dit beeld aanraden omdat het een belangrijk beeld was voor de Katholieken. St. Agnes was een belangrijk figuur voor hen en daarom is het bijzonder om dat beeld te bekijken, de Katholieken hebben ook met gevaar voor eigen leven dit beeld kunnen bewaren.