Odyssee door Homerus

Zakelijke gegevens
Titel: De omzwervingen van Odysseus
Auteur: Homerus
Vertaald door: dr. Onno Damsté
Bewerkt door: M. Zwiers
Illustratie: Arne Zuidhoek
Vormgeving en omslag: Studio Spectrum
Illustratie omslag: Arne Zuidhoek
Uitgever: Uitgeverij Het Spectrum Utrecht / Antwerpen
Eerste druk: 1978
Aantal pagina’s: 189
ISBN: 90-274-4282-7

Samenvatting
Odysseus zat op een eiland vlakbij Kalypso. De goden gingen vergaderen of Odysseus al weg mocht van het eiland of niet. Athene vond dat Odysseus wel weg mocht en wilde dat Zeus hem hielp om weer terug te keren naar zijn land Ithaka. Zeus vind ook dat het wel lang genoeg heeft geduurd maar wist niet hoe hij Odysseus weer terug kon krijgen in zijn vaderland omdat Poseidon het Odysseus nooit zal vergeven dat hij het oog weg had genomen van zijn goddelijke cycloop. Zeus vond dat Poseidon zich eroverheen moest zetten en als het de wil van alle goden was Odysseus terug te laten keren, dat hij moeilijk kon achterblijven. Ze besloten Hermes naar het eiland van Kalypso te sturen om haar het nieuws te brengen dat Odysseus een vlot moest bouwen en zij hem moest laten gaan. Ondertussen in het paleis van Odysseus, waar zijn vrouw Penelope en zijn zoon Telemachos waren achtergebleven, hadden huwelijkskandidaten zich gevestigd op het plein. De huwelijkskandidaten waren bezig alle bezitten van Odysseus op te eten toen Telemachos bezoek kreeg van Pallas Athene in de gedaante van een mens. Ze vertelde hem dat hij naar Pylos moest gaan en daar informeren bij koning Nestor of hij iets van zijn vader had gehoord. Daarna moest hij naar Menelaos in Sparta. Athene verdween weer en Telemachos bereidde zich voor op zijn reis.
Eenmaal in Pylos aangekomen brachten de bewoners net een offer. Na een uitgebreide maaltijd en een lang gesprek kwam Telemachos erachter dat Nestor ook niets wist over zijn vader. Telemachos ging met de zoon van Nestor naar Menelaos. Ze kregen een grote maaltijd en Telemachos raakte ontroerd toen ze het over Odysseus hadden. Hij ging naar een slaapstee en bracht daar de nacht door. Menelaos wist hem de volgende dag te vertellen dat hij alleen van Odysseus wist dat hij bij de nimf Kalypso was. Telemachos was dol gelukkig toen hij dit hoorde. Ondertussen hadden de huwelijkskandidaten samen besloten om Telemachos bij terugkomst te doden en alvast schepen bij de kust neer te leggen zodat ze hem konden zien aankomen.

Nadat Odysseus te horen had gekregen van Kalypso dat hij een vlot moest bouwen en daarmee naar huis kon begon hij meteen te bouwen.
Na een goed vlot te hebben gebouwd en goed was uitgerust met voedsel en wijn ging hij de zee op. Daar dobberde hij zeventien dagen rond en de achttiende dag waren er bergen van de Faeken in zicht. Toen werd hij ontdekt door Poseidon die een flinke storm liet komen. Odysseus wist zich nog aan de mast beet te grijpen en dobberde zo rond over zee. Ino, een vroeger sterfelijk vrouw maar nu godin, kreeg medelijden met Odysseus. Hij moest zijn kleren uit doen en de mantel van Ino aan. Als hij weer aan land was moest hij de mantel weer terug gooien in zee. Zo gezegd zo gedaan en Odysseus zwom naar het land toe. Toen hij op het eiland was wierp hij de mantel in zee en viel in slaap. De volgende dag komt hij de dochter van Alkinoös tegen. Hij vraagt haar om een paar kleren en vroeg haar of ze hem de weg kon wijzen. Ze gaf hem kleding en de gelegenheid zich te wassen en nam hem daarna mee naar het paleis. Bij Alkinoös kreeg hij een slaapplaats en vertelde hij over zijn verhalen.
Hij vertelde over hoe hij met zijn bemanning strandde op een eiland. Hij ging samen met zijn bemanning het eiland verkennen en ze kwamen uit bij een grot waar allemaal schapen en geiten stonden en liters wijn was. Ze gingen er naar binnen om te wachten op de reus die deze grot bewoonde. Het bleek een Cycloop te zijn. Toen hij weer terug was vroeg Odysseus hem zijn bemanning en hem te besparen. De Cycloop vroeg naar zijn naam en Odysseus zei dat hij Niemand heette. Hij at twee mannen op en viel in slaap. De volgende dag at hij weer twee mannen op en ging hij naar buiten om zijn vee te hoeden. Odysseus maakte met zijn overige bemanning een punt aan een grote olijftak en toen de Cycloop weer terug was gaf Odysseus hem een glas sterke wijn. Ze duwden de gloeiend hete punt van de tak in het oog van de Cycloop waardoor hij gillend het rotsblok voor de ingang weghaalde. Andere Cyclopen werden wakker en vroegen wat er aan de hand was. De Cycloop zei dat Niemand hem van zijn oog had beroofd en de andere zeiden tegen hem dat hij maar weer moest gaan slapen. Oddyseus en zijn bemanning bonden zich onder ieder onder drie rammen die de volgende ochtend naar buiten gingen. De Cycloop liet hun gewoon naar buiten gaan na alle rammen te hebben geaaid en Odysseus ging weer met zijn bemanning terug naar het schip en voer verder, achternagezeten door rotsblokken die de Cycloop hun achterna gooide.
Ze kwamen aan bij Aeolus en kregen van hem een zak met wind. Toen ze bijna thuis waren werden de bemanningsleden nieuwsgierig over wat er in de zak zou zitten en maakte hem open. De wind blies het schip weer terug en ze kregen geen nieuwe van Aeolus.
Ze kwamen na lang varen aan bij Kirke en ze verlootte wie er op verkenning zouden gaan. De mannen die het paleis van Kirke tegen kwamen werden veranderd in dieren maar er was één man die buiten bleef en zag wat er gebeurde. Hij ging terug en Odysseus wilde terug gaan. Ze kregen bericht van Hermes dat Odysseus een plant moest eten bij de thee die hij aangeboden kreeg van de godin Kirke en als zij hem met haar staf wilde raken moest hij haar aanvallen alsof hij haar wilde doden, dan zou ze vragen of hij bij haar wilde slapen en dat mocht hij dan niet weigeren maar alleen als zij een zware eed zou afleggen. Alles gebeurde zoals Hermes had gezegt en ze bleven daar ruim een jaar. Kirke vertelde hem dat als hij verder wilde hij naar het land van de Kimmeriërs moest gaan en daar een kuil moest graven. Hij moest de mooiste zwarte ram van de kudde daar slachten en het bloed in die kuil laten lopen. Dan zouden er allemaal geesten erop af komen. Hij moest dan de ram villen. De geesten zouden van het bloed willen drinken maar hij mocht alleen Teiresias ervan laten drinken. Dan zou Teiresias hem weer herkennen en vertellen wat hij wilde weten. Toen ze daar waren geweest en Odysseus wist wat hij wilde weten ging hij weer terug naar Kirke. Kirke vertelde hem dat hij langs de Sirenen moest varen en dan langs de zeskoppige Skylla of langs de Charybdis die driemaal per etmaal het water opzoog en daarna weer uitspuugde. Ze waarschuwde hem dat hij de Skylla niet kon doden dus dat er zes bemanningsleden zouden overlijden. Als ze daar langs zouden zijn zouden daar prachtige koeien en schapen staan waar ze absoluut vanaf moesten blijven omdat die van de Zonnegod waren.
Toen ze na de lange reis langs de Sirenen en de Skylla bij het eiland aankwamen wilden sommige bemanningsleden runderen slachten omdat ze honger hadden. Ze slachtten de runderen en aten er de volgende zes dagen van. Toen kwam er een zware storm en ze gingen weer aan boord van het schip in de hoop de storm te ontlopen. Maar helaas al zijn makkers vielen in het water en alleen Odysseus overleefde de storm. Na negen lange dagen kwam hij bij Kalypso op het eiland aan.
Oddyseus hield op met vertellen en hij kreeg een schip met bemanning mee om hem naar Ithaka te brengen. Hij kwam aan bij zijn vaderland en Athene ging Telemachos opzoeken in Sparta om hem te vertellen dat hij terug moest keren. Ook kwam Athene langs Odysseus om hem onherkenbaar te maken zodat hij niet meteen aangevallen werd door de huwelijkskandidaten als hij bij zijn paleis aankwam.
Odysseus kwam aan bij zijn oude dienaar die zijn zwijnen hoedde. De man vertelde Odysseus over de huwelijkskandidaten die al zijn zwijnen op aan het eten waren. De dienaar wilde niet geloven dat Odysseus terug zou komen. Hij nodigde Odysseus uit voor het avondmaal en bood hem een slaapplaats aan.
Telemachos ging vanuit Sparta terug naar Pylos. In Pylos nam hij afscheid van de zoon van Menelaos en ging verder per schip. In Ithaka aangekomen ging hij te voet verder naar de zwijnenhoeder waar Odysseus ook was. Hij kwam aan bij de hut toen Odysseus en de zwijnenhoeder aan het ontbijten waren. Ze hadden het over de huwelijkskandidaten die alles aan het plunderen waren in het paleis van Odysseus. Telemachos zei tegen de zwijnenhoeder dat hij naar Penelope moest gaan om haar te vertellen dat hij veilig uit Pylos weer terug was. Hij ging daarheen en Telemachos zei tegen Odysseus dat hij zo even een ander persoon in hem had gezien en vroeg of hij misschien een god was. Odysseus zei dat hij zijn vader was en dat het even schrikken voor hem was. Telemachos omarmde zijn vader en barstte in snikken uit. Ze bespraken hoe ze het beste de huwelijkskandidaten uit het paleis konden verjagen. Telemachos zou terug keren naar het paleis en Odysseus zou later terugkeren als een oude zwerver.
Ondertussen had de zwijnenhoeder aan Penelope verteld dat Telemachos veilig was aangekomen en keerde terug naar zijn zwijnen. De huwelijkskandidaten hadden dit ook gehoord en vroegen zich af of ze nog wel Telemachos om het leven moesten brengen. Ze besloten de goden om raad te vragen en als die zouden zeggen dat ze hem niet mochten doden zouden ze het niet doen en anders wel.

De zwijnenhoeder was terug aangekomen bij Odysseus en Telemachos en de volgende dag ging Telemachos terug naar de stad. Niet veel later kwamen Odysseus en de zwijnenhoeder er achteraan. Op een gegeven moment merkte een van de huwelijkskandidaten hem op en ze vroegen aan de zwijnenhoeder waarom hij hem had meegenomen. Toen zei Telemachos dat ze niet om hem moesten letten. Ondertussen kreeg Odysseus ruzie met Iros en er ontstond een tweestrijd. Eerst sloeg Iros hem maar Odysseus sloeg zo hard terug dat hij gillend op de grond viel en het bloed hem in de mond. Odysseus greep hem bij z´n voet en sleepte hem naar buiten.
Toen Odysseus met Telemachos in het paleis stond bedachten ze dat ze alle wapens naar die hal moesten halen. Toen alle wapens daar waren gingen ze weer terug naar het plein.
Toen bedacht Penelope een proef. Odysseus had een grote boog die moeilijk en zwaar te spannen was. Wie een pijn met die boog door twaalf bijlen kon schieten werd haar nieuwe echtgenoot. Om de beurt gingen ze maar er ontstond onenigheid over wie de boog zou krijgen. Telemachos zei dat hij het meeste recht had hem door te geven en gaf hem aan Odysseus. Odysseus lukte het de pijl door de twaalf bijlen te schieten en hij stelde voor een groot maaltijd te houden bij daglicht.
Odysseus en Telemachos stelden zich op in volle wapenrustingen en Odysseus ontdeed zich van zijn lompen en sprong op de drempel, richtte zijn pijl op Antinoös en raakte hem in zijn keel. Sommigen dachten dat het een ongeluk was maar Odysseus was woedend. De huwelijkskandidaten probeerden zich nog te verdedigen door te zeggen dat het allemaal Antinoös zijn schuld was maar dat hielp niets. Er kwam een hele slachtpartij en Athene kwam ook nog langs in de gedaante van Mentor. Ze ging Odysseus helpen en één voor één werden ze afgeslacht.
Toen Penelope hoorde van haar dienares dat Odysseus echt terug was werd een vreugde haar de baas. Maar ze bleef hardnekkig geloven dat hij het niet was. Dus liet ze hem op de proef stellen. Eerst liet Odysseus iedereen baden en schone mooie kleren aantrekken. Ook liet hij een paar dansers komen en een zanger op een citer. Daarna baadde Odysseus zelf en trok ook mooie schone kleren aan. Penelope liet haar slavin Odysseus zijn oude bed verslepen maar Odysseus ging daartegenin. Hij noemde alle details van het bed en waarom ze het niet kon verslepen. Toen brak de weerstand van Penelope. Ze barstte in tranen uit en liep recht op hem af. Ze omhelsde en kuste hem. Ze zei dat hij niet boos op haar moest zijn en Odysseus zei dat alle goden hen gelukkige ouderdom zouden verlenen. Hij vertelde vervolgens zijn hele reis aan Penelope.
Inmiddels was het verhaal van de dood van de huwelijkskandidaten snel rond de stad gegaan.
Odysseus was met zijn zoon naar Laërtsen gegaan en daar kregen ze ruzie. Ze wilden weer op de vuist gaan maar Zeus maakte er een einde aan en Odysseus en Telemachos gingen terug naar huis. Later kwam Pallas Athene deze twee staten nog vrede brengen.


Leeservaringen:

De belangrijkste gebeurtenissen:
‘Voor jou heb ik een goede raad en ik hoop dat je die zult opvolgen. Rust een goed schip uit met twintig mannen en ga op zoek naar je vader. Wellicht vang je ergens een gerucht op. Ga eerst naar Pylos en informeer daar bij koning Nestor of hij misschien iets weet over zijn lot en ga vervolgens naar Menelaos in Sparta, die van alle Grieken het laatst is thuisgekomen. Hoor je ergens dat je vader nog in leven is en op de thuisreis, blijf dan nog een jaar op hem wachten, ook al kost je dat moeite.’
Er wordt hier goed omschreven wat er allemaal moet gebeuren. Dit is erg handig, wel jammer is dat het heel erg in detail wordt verteld, waardoor het erg langdradig wordt.



Onderwerp van het boek:
‘Er was een tijd dat alle Griekse helden , voorzover zij de gevaren van oorlog en zee overleefd hadden, weer veilig aan de eigen haard waren teruggekeerd, behalve één: Odysseus.’
Ik vind het leuk om van die mythes en verhalen over de oude Grieken te lezen maar het is best wel langdradig geschreven. In het begin dacht ik dat het boek alleen maar over Telemachos, de zoon van Odysseus, ging en minder over Odysseus maar later in het boek komt Odysseus met zijn avonturen toch weer terug.

De personages die een belangrijke rol spelen:
‘Die held verbleef noodgedwongen in een grot, de woning van de stralende nimf Kalypso, die hem graag als echtgenoot wilde, ook al wist ze dat hij er alleen maar naar verlangde terug te zijn bij zijn eigen vrouw. Toen echter het jaar gekomen was waarin hij, naar het al veel eerder gevallen besluit van de goden zou mogen terugkeren naar zijn paleis op Ithaka, bleek het einde van zijn beproevingen nog net gekomen en bleef hij nog ver van de zijnen.’
Er wordt voor mijn gevoel niet echt goed omschreven wie een persoon nou precies is en wat hij of zij doet maar je hebt ook niet het gevoel dat je informatie mist.

De opbouw van het boek en tijdsverloop:
‘Toen hield Odysseus op en allen zwegen, diep onder de indruk van zijn boeiende verhaal.’
De tijdsverloop vind ik soms een beetje vreemd. Je gaat van Odysseus naar de goden naar Telemachos en dan weer terug. Je hebt eigenlijk geen idee waar je dan precies in het verhaal zit. Er wordt wel goed aangeduid hoelang iets duurt maar niet altijd even goed. Soms wordt het er helemaal niet bij verteld maar het belemmert niet bij het lezen.

Het taalgebruik:
‘Nee, uw verhalen zijn boeiend, maar ook vol voortreffelijke gedachten en u vertelt ze zoals een bekwame zanger zou doen.’

Het is oud Nederlands geschreven. Dit is soms erg moeilijk te begrijpen.



Beoordelingswoorden:

Voorspelbaar.
‘Hoor mij aan, leiders en raadslieden! Deze vreemdeling – zijn naam weet ik niet en ook niet waar hij vandaan komt – is na vele omzwervingen naar mijn paleis gekomen en vraagt ons om hem naar zijn vaderland te brengen. Ik stel u voor aan zijn verzoek te voldoen, zoals dat onze gewoonte is.’
Ik vind het boek op een gegeven moment een beetje voorspelbaar worden. Odysseus komt overal en steeds wordt hij maar gastvrij ontvangen. Overal mag hij komen slapen en eten zonder dat iemand zijn naam weet of waar hij vandaan komt. Ze proberen het wel spannender te maken om het te laten lijken dat hij niet overal even gastvrij wordt ontvangen maar steeds weer is het van kom maar binnen vreemdeling, we weten wel niet je naam maar je krijgt je eigen slaapplaats en een uitgebreid avondmaal.

Onwerkelijk.
‘Door het lot lieten we uitmaken wie het met mij zouden ondernemen die paal in het oog van de cycloop te drijven – juist de vier die ik zelf gekozen zou hebben, werden door het lot aangewezen.’
Ik vind het boek erg onwerkelijk. Het gaat over cyclopen, goden en Sirenes die je naar hun eiland kunnen lokken met hun gezang. Het is voor mijn gevoel meer fantasie dan werkelijkheid maar in hun tijd zullen ze het best normaal vinden dat goden bestaan en cyclopen gevaarlijk zijn. Ik vind het wel leuk om te lezen maar ik vind het erg onwerkelijk.

Doet me niets.
‘De cycloop begon zo verschrikkelijk te brullen, dat de rotsen ervan trilden en wij vol ontzetting achteruit deinsde.’
Ik vind het boek niet zo heel erg meelevend. Het verteld alleen het verhaal van Odysseus en dat is het. Ze laten je niet inleven of het spannend lijken of droevig maar ze vertellen alleen het verhaal. Je leest het verhaal en het laat me verder koud. Het laat me niet huilen of lachen of het verhaal zo goed onthouden dat ik het de volgende dag nog met detail kan navertellen. Het doet me gewoon niets.

Ongeloofwaardig
‘In bange stemming voeren we de engte binnen: aan de ene kant was Skylla, aan de andere kant slurpte Charybdis vervaarlijk het zilte water op.’

Ik vind het boek erg ongeloofwaardig. Ik geloof niet dat er ooit echt cyclopen zijn geweest die mensen opeten en één of ander monster dat water opzuigt en weer uitspuugt . Ze proberen het wel geloofwaardig te brengen wat ik dan wel weer leuk vind. Het lijkt ook of het echt is gebeurt en misschien is het dat ook wel.

Indrukwekkend.
‘De onnozelen dachten werkelijk nog dat hij per ongeluk Antinoös had gedood en beseften niet dat ook voor henzelf het einde nabij was, maar Odysseus wierp hen een dreigende blik toe en antwoordde: ‘Honden zijn jullie! Jullie dachten dat ik nooit meer uit Troje terug zou komen. Daarom durfden jullie mijn bezit verbrassen en bij mijn slavinnen te slapen en mijn vrouw lastig te vallen.’
Ik vind het boek wel indrukwekkend. Hoeveel kracht en moeite een man kan doen om thuis te komen in zijn eigen land en bij zijn vrouw en zoon. Het is indrukwekkend hoeveel moeite hij ervoor moet doen en dat hij er inderdaad zoveel moeite voor over heeft. Het is ook indrukwekkend hoe hij zijn bemanning en kameraden niet in de steek laat, ook al gebeurt dat uiteindelijk wel, hij probeert ze bij elkaar te houden en als één bemanning verder te gaan.

Voor mijn leeftijdsgroep.
‘Odysseus trof hem, na goed gericht te hebben, met zijn pijl in de keel en de punt daarvan drong dwars door zijn hals.’
Dit boek is voor mijn leeftijd en ouder geschreven. Ik zou namelijk dit niet aan een jonger kind laten lezen, het is best moeilijk geschreven en de details zijn niet altijd even fijn.

Langdradig.
‘Op een landtong zagen wij een grot, geheel met laurier omgeven. Daar zagen we een groot aantal schapen en geiten, opgesloten binnen een hoge wal van ruwe steenblokken, met pijnbomen en eiken eromheen. Die grot was de woning van een reus, die in de eenzaamheid dat vee verzorgde. Nooit kwam hij met anderen in aanraking en alle beschaving was hem vreemd.'
Het boek is soms erg langdradig geschreven met erg veel details hierdoor is het lastig om echt in het verhaal te komen en dit maakt het ook minder leuk.

Ontroerend.
‘Bij deze woorden maakte een overweldigende vreugde zich van Penelope meester. Uit haar bed springend, omarmde zij de oude vrouw en terwijl de tranen over haar wangen stroomden, zei ze: ‘Moedertje, vertel me dan toch, als hij werkelijk thuis is zoals je zegt, hoe hij alleen het tegen de vrijers heeft kunnen opnemen. Ze waren toch altijd met zovelen bijeen.’’

Ik vind het boek best ontroerend. Hoe een man eerst heel veel bezit en dat allemaal kwijt raakt inclusief zijn vrouw omdat vele mannen zijn plaats willen opvolgen naast zijn vrouw omdat iedereen denkt dat hij dood is. Vervolgens komt hij terug en verjaagd hij alle mannen die graag met zijn vrouw willen trouwen.

Overzichtelijk
‘Die dag hielden wij rust, maar de ochtend daarop zei ik tegen mijn bemanning: ‘Blijf hier op mij wachten, terwijl ik ondertussen met mijn eigen schip en makkers het land ga verkennen.’
Ik vind dat er in het verhaal een goede tijdsverloop zit. Je weet wanneer wat gebeurt ook al had ik soms dat ik vergat dat Odysseus het dan zat te vertellen maar er wordt wel duidelijk aangegeven wanneer hij stopt met vertellen en wanneer hij weer begint.

Leerzaam.
‘Maar wel zie ik kans u wapens te bezorgen uit de kamer waar Odysseus en zijn zoon ze naar mijn overtuiging hebben opgeborgen.’
Ik vind het verhaal best leerzaam. Het laat je zien dat je soms niet moet opgeven en moet doorzetten om ergens te komen, en ook al heb je dan soms tegenslagen dat je dan gewoon door moet gaan.


Informatie over de schrijver:
Homerus was een zanger en Griekse dichter die leefde van ca. 800 v.Chr. – ca. 750 v.Chr.
Hij maakte epische gedichten met daar een groot aantal heldendaden, godenverhalen en andere mytische verhalen.
Zijn twee gedichten, de Ilias en Odyssee, zijn de bekendste gedichten. Het is alleen niet zeker of deze gedichten wel door Homerus geschreven zijn.

Vertalingen:
Van de Ilias:
-Homerus: Ilias, de wrok van Achilles; ingeleid en vertaald in Nederlandse hexameters door H.J. de Roy van Zuydewijn.

-Homerus: Ilias, vertaald door M.A. Schwartz, Amsterdam 1956 (en vele herdrukken).
-Homeros, Ilias, Wrok in Troje, vertaald door Patrick Lateur in vijfvoetige jamben, Athenaeum - Polak & Van Gennep, Amsterdam, 2010.
Van de Odyssee:
-Homerus: Odyssee, de terugkeer van Odysseus; ingeleid en vertaald in Nederlandse hexameters door H.J. de Roy van Zuydewijn.
- Homerus: Odyssee, vertaald door M.A. Schwartz, Amsterdam 1956 (en vele herdrukken).
- Homerus: Odyssee, vertaald door Ben Bijnsdorp