Formele kenmerken Auteur: Adriaan van Dis
Titel: ‘Zilver’ Ondertitel: ‘Of het verlies van de onschuld’ Jaar van eerste uitgave: 1988
Omslagillustratie: twee benen met hoge hakken. Aantal bladzijden: 160
Motto: ...de gedachte dat ergens een fout gemaakt is en dat er een land moet zijn waar ik thuishoor en waar ik kan vliegen... Opdracht: ‘Voor Tilly, schateiland’ Inhoudelijke kenmerken: Er zijn drie verschillende delen in het boek, namelijk: ´Het huis´, ´Oudleede´ en ´De stad´. Samenvatting: Zilver is een jongen van 13 jaar en hij heeft geen vader en moeder meer. Zilver woont bij een kinderjuffrouw en de enige man die over de vloer komt is de tuinman. Zilver heeft een grootte fantasie en droomt veel. Hij droomt vooral over meisjes, maar hij kan niets waar maken. Hij is namelijk nog erg kinderachtig in de huid van een puber. Zilver schrijft ook al zijn eerste keren op in zijn 'eerste keren boek'. Dan stuurt de Juffrouw hem naar Oudlede, een internaat. Daar ontmoet Zilver Laszlo, een oudere Joodse jongen die veel sport. Volgens Laszlo is dat de manier om een goede man te zijn en daarom gaat hij Zilver helpen een 'man' te worden. Later leert Zilver nog een oudere jongen kennen, Douzy. Douzy is een jongen die houdt van dichten en hij leert het dichten aan Zilver. Zilver vindt het wel jammer dat Laszlo niet met Douzy op kan schieten. Later moeten alle kinderen van Oudlede 'de bivak' gaan doen, dat is een week lang zwoegen. Zilver weet niet of hij bij Laszlo of bij Douzy in het groepje wil en besluit daarom dat hij helemaal niet mee wil en snijdt zichzelf zodat hij samen met de kok op het internaat achterblijft. Maar doordat Zilver niet mee gaat worden Douzy en Laszlo bij elkaar in het groepje gezet en die worden betrapt en gaan er van door. Daardoor komen ze niet terug op het internaat. Als Zilver later naar huis mag is hij veranderd. Zilver leert Linda kennen en samen dansen ze op een feest. Zijn eerste zoen kreeg hij toen ook van Linda. Daarna gaat Zilver naar Gerard om hem om adviezen te vragen. Het helpt nog niet, want Linda vindt hem een mietje. Daardoor denkt Zilver dat hij een homo is en op advies van Gerard gaat hij naar de hoeren. Nu is hij een man hoort Zilver erbij!
Thema: Het thema van het boek is opgroeien. Door het hele verhaal heen is Zilver aan het proberen om van puber op te groeien naar man. Hij wil bijvoorbeeld ontdekken of hij homoseksueel is of juist niet. Zilver wil opgroeien op vele fronten, zoals op het gebied van liefde (met een meisje zoenen) of op het gebied van uiterlijk (hij wil baardgroei). Hij is continue bezig met ´het-man-worden´en houdt er zelfs een boekje met ´eerste-keren´op na. Vertelwijze: Het verhaal wordt geschreven in de tegenwoordige tijd. Er vinden een aantal dialoogjes plaats met Zilver in de hoofdrol, vooral tussen Zilver en de juffrouw en later in het verhaal ook met Laszlo en Douzy. De verteller beschrijft niet zo veel, ik heb verhalen gelezen (bijvoorbeeld Harry Mülisch) waarin elke boom beschreven werd. In dit verhaal viel dat ontzettend mee. Titel, ondertitel en motto: De titel ´Zilver´ is niet moeilijk om te verklaren. Zilver is de hoofdpersoon in het boek. De ondertitel ligt anders. Met ´het verlies van de onschuld´ wil de schrijver zeggen dat Zilver in de loop van het boek verandert van onschuldige tot schuldige. Zilver is eerst een braaf jongetje, dat luistert naar zijn juffrouw. Later steelt hij zelfs van zijn juffrouw en steelt hij ook voor Douzy. Zilver verliest, terwijl hij man wordt, zijn onschuld. Het motto ´de gedachte dat ergens een fout gemaakt is en dat er een land moet zijn waar ik thuishoor en waar ik kan vliegen´ is geschreven vanuit het perspectief van Zilver. Zilver bedoelt dat hij zich nergens thuis voelt, hij verlangt naar ´zijn´ land waar hij zichzelf kan zijn en vrij is in wat hij doet. Hij is in het boek ook vaak aan het dagdromen, vaak is hij dan in zijn droom aan het vliegen. Opbouw: De hoofdstukken van het boek beginnen waar het andere hoofdstuk geëindigd is. Maar de drie delen, ´Het huis´, ´Oudleede´ en ´De stad´, beginnen wel op een nieuwe bladzijde. Er begint een nieuw deel op het moment dat Zilver van ruimte verandert. Eerst speelt het verhaal zich voornamelijk in huis af bij zijn juffrouw. In het tweede deel is hij op de school Oudleede. En in het derde deel komt hij weer terug naar de stad. Verder is er ook sprake van een ontwikkeling per deel. Eerst is hij braaf en nog niet ontwikkeld, op Oudleede ontwikkeld hij zich maar moet hij nog ontdekken (homoseksueel of hetero), in het derde deel komt hij tot de ontdekking alleen eindigt het verhaal zonder dat de lezer het te weten komt. Want Zilver is wel bij een hoer om het te ontdekken, maar de conclusie wordt niet gegeven. Het verhaal heeft dus een open einde, want de lezer weet niet of Zilver nu homoseksueel is of hetero. De opbouw van het verhaal is gericht op de ontwikkeling van Zilver. Personages: Zilver: Zilver is de hoofdpersoon van het boek. Hij groeit op en maakt een ontwikkeling door van jongen tot man. Hij is wees, wordt opgevoed door de juffrouw en heeft geen broers of zussen. Zilver is de vriend van Laszlo en Douzy op Oudleede. In zijn eigen stad heeft hij contact gehad met Gerard (als adviseur) en Tom. Op Linda en Marieke was hij verliefd. Zilver is een rond karakter, omdat zijn karakter wordt ontwikkeld. Juffrouw: De juffrouw wordt niet echt beschreven behalve dat ze altijd in rouwige kleren loopt. Haar karakter is streng en saai. Ze voedt Zilver het hele verhaal op dezelfde manier op, haar karakter verandert dus niet, maar ze vormt wel het karakter van Zilver. Er wordt ook maar één kant van haar karakter getoond. De juffrouw is dus een vlak karakter. Marieke: Zij is een mooi meisje volgens Zilver. Marieke leeft niet in zo´n rijk milieu als Zilver. Marieke vindt Zilver een kakker, maar is wel een tijd bevriend met hem. Als hun vriendschap eindigt wil Zilver zijn karakter veranderen. Hij wil harder worden voor zichzelf en hij zoekt ook een bijbaantje. Marieke heeft dus bijgedragen aan de karaktervorming van Zivler, maar heeft zelf geen ontwikkeling doorgemaakt. Zij is dus een vlak karakter. Laszlo: Laszlo is Hongaars en een zeer bekwame sportman. Hij helpt Zilver met touwklimmen. Hij wordt nooit gepest op Oudleede, omdat hij zo sterk is, hij kan zich weren. Net als Marieke helpt ook Laszlo bij het vormen van Zilver (fysiek), maar hij ondergaat zelf geen verandering gedurende het boek. Laszlo is dus een vlak karakter. Douzy: Douzy houdt van gedichten schrijven. Net als Laszlo zit ook Douzy op Oudleede. Douzy probeert Zilver te verlijden, maar Zilver trapt hier niet in. Zilver blijft wel bevriend met Douzy. Zilver was een soort slaaf van Douzy. Douzy leerde Zilver dichten en op deze manier had dus ook Douzy een bijdrage geleverd bij het vormen van Zilver tot man. Maar ook Douzy heeft geen karakterontwikkelingen doorgemaakt en is dus een vlak karakter. Gerard: Gerard is een soort adviseur van Zilver op het gebied van liefde. Gerard is een leerling van Zilver´s oorspronkelijke school. Hij is tevens één van de weinige personen op school waar Zilver contact mee heeft. Gerard heeft ook invloed op Zilver´s karakter op het gebied van liefde, maar wederom maakt hij zelf geen ontwikkelingen door. Ook hij heeft een vlak karakter. Linda: Linda zoent als eerst met Zilver. Zij wil ook verder met hem gaan, maar ze ziet in dat Zilver angsten heeft en vindt hem maar een mietje. Zilver gaat nadenken hierover en wordt misschien ook wel door Linda in zijn ontwikkeling gestuurd. Linda verandert zelf niet en is dus een vlak karakter. Het viel mij dus op dat elke personage een bijdrage gaf aan de ontwikkeling van Zilver. Er worden als het ware een aantal ingrediënten bij elkaar gegooid en dat vormt een recept. Voor dat ik deze opdracht maakte had ik dit nog niet ingezien, deze opdracht is dus nuttig en interessant geweest.
Historische tijd: Het verhaal zal zich afspelen halverwege de 20e eeuw (jaren ´50, jaren ´60). Dit leid ik af uit het internaat. Oudleede is een soort internaat en dat is al van een aantal jaar terug. Ik dacht bij het boek aan de film ´kruimeltje´ en dat is ook uit die tijd. Ook de strenge regels op school en in huis is niet van deze tijd, maar meer uit de jaren ´50 en jaren ´60. In het boek stonden geen jaartallen vermeld, dus moest ik de tijd afleiden uit deze voorbeelden. Plaats: De plaatsen waar het verhaal zich afspeelt zijn te koppelen aan de verschillende delen van het boek. Het eerste deel, ´Het huis´, speelt zich af in de villa van de juffrouw waar Zilver wordt opgevoed. Hij gaat af en toe wel naar school, maar het grootste deel wordt geschreven in het huis van Zilver en de juffrouw. Het tweede deel, ´Oudleede´, dat in de Achterhoek ligt speelt zich af op een internaat waar Zilver naar toe is gestuurd. Het derde deel, ´De stad´, speelt zich weer af in Zilver´s eigen woonplaats. Maar niet meer alleen in huis, maar ook op feestjes e.d. Ik denk dat deze plaatsen wel belangrijk zijn, de schrijver heeft niet voor niets de drie verschillende plaatsen aangegeven met een nieuw deel. Bovendien heeft elke plaats een fase van zijn opvoeding in zich. Plaats 1= kinderachtig, Plaats 2= ontwikkeling, Plaats 3= Volwassen. Perspectief: Het perspectief ligt bij de hij- of zijfiguur, doordat het een personele vertelsituatie is. De schrijver beschrijft alleen het innerlijk van Zilver en kruipt als het ware in het lichaam van de hoofdpersoon. Hij beschrijft ook alleen de gedachte e.d. van Zilver en niet van de andere personen. Het perspectief is dus subjectief. Tijdsduur: De verteltijd is 160 pagina´s (ongeveer 5 uur), de vertelde tijd is echter 2 jaar. In het begin is de Zilver 13 jaar oud aan het einde van het verhaal, als hij het internaat heeft verlaten viert hij zijn 15e verjaardag. De schrijver maakt sprongetjes in het verhaal, niet-continu. Elke keer wanneer er in een andere tijd wordt gesprongen duidt de schrijver dit aan met een witregel, of hij begint met een nieuw hoofdstuk/ deel. Het verhaal loopt over het algemeen chronologisch alleen kijkt Zilver één keer terug in de tijd na de bivak, omdat hij die zelf niet heeft meegemaakt (flash-back). De schrijver wil dus de personele vertelsituatie nog meer benadrukken. Idee: Het boek is geschreven om aan te geven op welke manier een jongen zich ontwikkeld van jongen tot man. Ook wordt aangegeven welke obstakels de jongen tegenkomt. De schrijver zal het idee hebben gehad om de lezer die ontwikkeling zo zorgvuldig mogelijk voor te schotelen. (Het idee is niet geformuleerd door de schrijver zelf, maar heb ik afgeleid uit het verhaal).
Literaire theorie: ´Zilver´ is een ontwikkelingsroman. De definitie van een ontwikkelingsroman; De romanvorm waarbij de innerlijke groei van een personage wordt beschreven. Dit verhaal past exact bij deze definitie. ´De innerlijke groei van een personage´ kun je vergelijken met de verandering van kinderachtige jongen tot volwassen man van Zilver. Het is dus een ontwikkelingsroman. Oordeel: Ik vond het geen geweldig boek om te lezen. Er zat namelijk helemaal geen spanning in het boek. Toch wilde ik doorlezen en dat was waarschijnlijk, omdat ik de ontwikkeling van Zilver interessant vond. De meest saaie momenten van het boek vond ik het dagdromen van Zilver. Het werd voor mij toen te sprookjesachtig en het leek een beetje op fictie en als ik één genre niet leuk vind dan is het fictie. Ook het slot vind ik frustrerend, want ik kwam er niet achter wat nu zijn liefde was; mannen of vrouwen (of allebei). Zilver ging namelijk naar een hoer en wilde er op die manier achter komen of hij hetero was. Het verhaal had dus een open einde en daar houd ik ook niet van, ik wil namelijk graag weten hoe het verhaal af loopt. Wat mij heel erg aantrok was de manier van schrijven. Adriaan van Dis gebruikte vaak een soort rijmvorm en ik merkte dat ik zelf het verhaal ook in dichtvorm ging lezen (in dat ritme). Ik denk dat de schrijver dit bewust heeft gedaan om Zilver´s liefde voor dichten te benadrukken. Aan de andere kant kon ik de schrijver af en toe niet volgen. Op een gegeven moment dacht ik dat Zilver al op Oudleede zat, maar toen bleek dat alleen de plannen waren gemaakt. Maar over het algemeen kon ik het verhaal goed volgen en schreef de auteur in een gemakkelijk te lezen taal. Het boek viel voor mij dus op vele fronten tegen. Het enige aspect dat mij trok was de ontwikkeling van Zilver, maar dat was gelukkig ook het belangrijkste van het boek. Al met al heb ik me dus niet echt zitten vervelen, hoewel er in het boek wel een aantal tegenvallers zaten. Eerlijk gezegd had ik zelf meer van dit boek verwacht, omdat ik door een aantal andere leerlingen was getipt om dit boek te lezen. Ze beloofden mij veel spanning, maar die spanning heb ik zelf niet ondervonden.