Z 17 door Jef Geeraerts

Titel: Z 17 Auteur: Jef Geeraerts Uitgeverij: Manteau Plaats van uitgave: Antwerpen / Amsterdam Jaar van uitgave: 1991 Samenvatting: De Belgische Rijkswacht heeft drie elitekorpsen: de BOB (Bewakings- en Opsporingsbrigade), het SIE (Speciaal Interventie Escadron oftewel de Groep Diane) en het POSA (Peleton Observatie,Surveillance & Arrestatie). Uit deze eenheden worden volgens uiterst strenge normen mensen geselecteerd, bijgenaamd de Zoeloes . Ze leven onder een valse identiteit, beschikken over safe houses , rijden in auto's met ongeregistreerde kentekens en zijn gespeciali-seerd in korte-termijninfiltratie, vooral om te fungeren als pseudo-drugskoper. De 'Zoeloe' die in deze roman de hoofdrol speelt, heeft rangnummer Z17. In werkelijkheid heet hij Max Diemen. Hij is adjudant en kandidaat-officier, tien jaar getrouwd met de computerprogrammatrice Martine en heeft een verhouding met Nancy. Op dinsdag 1 oktober ontmoet hij in Antwerpen een Mexicaan-se cocaïneleverancier. Max heeft belangstelling voor vijftien kilo. Ze spreken af dat de over-dracht twee dagen later op de parkeerplaats van hotel Scandic Crown in Knokke zal plaatsvin-den. Hij is van plan vijf kilo voor zichzelf achterover te drukken en van de opbrengst een lynxmantel voor Nancy te kopen. Via zijn safe house gaat hij naar huis. Martine is al naar bed. Omdat hij geen zin heeft om bij haar te slapen, brengt hij de nacht door op de canapé. De volgende dag traint hij anderhalf uur intensief met zijn karateleraar. Daarna brengt hij aan zijn chef verslag uit van de lopende zaken. Een daarvan betreft de afpersing door buitenlandse jongeren die als 'parkeerwachters' optreden. Max heeft besloten met zijn team een val op te zetten. De jongens worden op heterdaad betrapt en buiten de stad door de agenten flink afgetuigd. Na afloop snuift hij een 'lijntje' coke en gaat dan met een dienstauto de stad in. Hij breekt in in een willekeurige flat en steelt een gouden hanger. Thuis vindt hij zijn vrouw voor de televisie. Ze kijkt voor de zoveelste keer naar de videofilm Singing In the Rain . Ze krijgen ruzie en hij slaat haar één keer hard in het gezicht. Opnieuw slaapt hij een nacht op de canapé. Hij ontmoet de Mexicaan en een contactpersoon op de afgesproken plaats. Zorgvuldig contro-leert hij de kwaliteit van de coke en het gewicht van de zakjes. Er is echter niet geknoeid. Dan komt er onverwachts een auto met Duits kenteken de parkeerplaats opgereden. Twee mannen stappen uit en gluren nieuwsgierig bij hen naar binnen. 'Carlo' de contactpersoon, stapt uit om de Duitsers weg te sturen. Terwijl hij met ze praat, slaat Max de Mexicaan neer en roept zijn team te hulp. Enkele minuten later is de arrestatie voltooid. Max heeft intussen vijf kilozakjes cocaïne verduisterd. Op weg naar de kazerne stopt hij bij een viaduct over de E 19 om zijn buit te verbergen. Tot zijn verbazing merkt hij dat een van de zakjes ontbreekt; hij heeft maar vier kilo. Om zijn opwinding te onderdrukken, snuift hij opnieuw een 'lijntje'. Na de briefing neemt hij contact op met zijn secretaresse in het safe house . Ze vertelt dat er iemand gebeld heeft om een afspraak met hem te maken. Het blijkt een van zijn collega's te zijn, John van de A-ploeg, die hem een kilo cocaïne te koop aanbiedt. Max denkt eerst dat er een val voor hem wordt opgezet, maar al gauw blijkt dat John het meent. Hij voelt echter weinig voor een deal en houdt in eerste instantie de boot af. Wanneer John dreigt met een anonieme klacht bij de Rijkswacht, is hij echter wel gedwongen met hem in zee te gaan. Die avond rijdt Max tot de tanden bewapend naar de kanaalbrug in Schoten, waar hij met John heeft afgesproken. Hij heeft ook valse nummerplaten en autopapieren bij zich. Van de kanaal-brug rijden ze samen naar de heide bij Brasschaat. De bewoonde wereld is meer dan een kilometer ver. Op het moment dat overdracht van geld en verdovende middelen zal plaatsvinden,schiet Max John met zes schoten overhoop. Zorgvuldig wist hij daarna zijn vingerafdrukken uit en rijdt terug naar Antwerpen. De volgende dag wordt hij bij de kolonel ontboden. Er is ook een inspecteur van de Gerechtelijke Politie, Raem. Ze vertellen dat John vermoord is en vragen hem of hij enig idee heeft van toedracht en dader. Het kost hem moeite zich van de domme te houden. Even wordt het benauwd als Raem Johns agenda tevoorschijn haalt, waarin zijn naam en het valse kenteken genoteerd staan, maar hij weet de situatie onder controle te houden. Als hij weer thuis is, belt hij Nancy op, daarna kijkt hij urenlang televisie. Halverwege de avond belt de kolonel hem op om te vertellen dat het kenteken vorig jaar gestolen is in Parijs. Het merk-waardige is, dat de bijbehorende auto destijds niet gestolen werd. Verder is er bij John thuis een kilo coke gevonden. De kolonel drukt hem op het hart op zijn tellen te passen, want bij de rivaliserende 'Gerechtelijke' zien ze de Rijkswacht maar al te graag een uitglijden maken. Als Max bij Nancy is, begint ze over de film Les Noces Rouges van Claude Chabrol.Daarin vermoordt een Franse burgemeester zijn vrouw om de weg vrij te maken voor zijn maîtresse: een 'divorce à l'Italienne'. Ze vraagt Max of hij Henri, haar man, op dezelfde manier uit de weg wil ruimen. Hij verklaart haar echter meteen voor gek. De werkelijkheid in een film is immers heel anders dan de 'echte' werkelijkheid! Hij heeft geen zin om achter de tralies te belanden. Met ruzie gaan ze uit elkaar. Als hij naar huis rijdt, ziet hij dat hij geschaduwd wordt.Hij geldt dus voor 'de Gerechtelijke' als een verdachte. Thuis belt hij Nancy op, die inmiddels tot bezinning is gekomen en spijt heeft van alles wat zij hem zoëven naar het hoofd heeft geslin-gerd. Ze spreken af elkaar in een hotelletje in de buurt opnieuw te ontmoeten. Daar bespreken ze haar voorstel opnieuw en nu gaat Max door de knieën. Als hij later bij de kazerne langs gaat,vertelt de kolonel dat het onderzoek naar de moord op John muurvast zit. Op de avond dat de moord op Henri gepland is, wacht Max hem op bij het sportcentrum Boso in Deurne. Hij slaat hem met een ploertendoder enkele keren op zijn achterhoofd en wil vervolgens het lichaam achterin de auto leggen om het in een nabij gelegen bos te begraven. Onverwachts komt er echter nog een man naar buiten, die vraagt of hij ergens mee kan helpen. Voor de man beseft wat er gebeurt, heeft Max de ploertendoder voor de tweede keer gebruikt en zo is hij even later met twee lijken onderweg. Nadat hij ze begraven heeft, wist hij zo goed mogelijk alle sporen uit, brengt de auto naar een bevriende opkoper in de stad en loopt dan het eerste het beste café binnen om wat te eten. Terwijl hij op de bestelling wacht, flirt hij met de serveerster en om één uur die nacht gaat hij met haar mee naar huis. De volgende dag brengt hij aan Nancy telefonisch verslag uit. Ze is op van de zenuwen en wil zo snel mogelijk het land verlaten. Hij drukt haar echter op het hart geduld te hebben en geen domme dingen te doen. Hij ontdekt dat 'de Gerechtelijke' van werkwijze veranderd is. Er is een zendertje onder zijn auto aangebracht en hij wordt nu op grotere afstand gevolgd. Om geen argwaan te wekken, laat hij het apparaatje zitten. Hij verandert wel van auto. In het weekend reageert hij zijn spanningen op Martine af door haar bont en blauw te slaan. 's Maandags wordt hij verwacht bij de inspecteur Van Mieghem van de Gerechtelijke Polite. Die vertelt hem dat sinds vrijdagavond ene Henri Mertens wordt vermist en dat op diezelfde avond ook een politieagent is verdwenen. Zijn auto stond op de parkeerplaats bij het sportcentrum in Deurne en op het asfalt is bloed gevonden. Omdat bekend is dat Max een verhouding heeft met Mertens' vrouw, vraagt de inspecteur of hij informatie heeft die licht op de zaak zou kunnen werpen. Na dit onderhoud moet Max bij Raem langs, die hem confronteert met enkele opmerke-lijke ontdekkingen met betrekking tot de moord op John. Allereerst zijn er op het zakje cocaïne onbekende vingerafdrukken gevonden. Verder wil Raem weten waar hij op 13 juli 1990 was.Max moet het antwoord schuldig blijven en verdwijnt met slaande deuren. Hij is kwaad omdat hij er maar ternauwernood in geslaagd is buiten schot te blijven. 's Avonds biedt hij Schone Frans,een kennis uit de onderwereld, coke te koop aan. Frans houdt in eerste instantie de boot af,maar ten slotte doen ze toch zaken. Daarna gaat hij naar Biche, de serveerster, en zakt met haar de hele nacht door. 's Morgens vroeg stelt hij haar voor samen naar Paraguay te gaan. Via Schone Frans komt hij in contact met Jean Vergote, die belangstelling heeft voor de cocaïne. De transactie zal de eerstkomende vrijdag plaatsvinden in het Antwerpse Holiday Inn.Bij een reisbureau koopt hij twee vliegbiljetten Amsterdam-Atlanta en daarna gaat hij met Biche uit eten. 's Avonds haalt hij de coke uit het talud van de E 19 en verpakt ze in Biches flat in zakjes van een kilo. Op de morgen van de bewuste vrijdag vertelt de kolonel hem dat hij binnenkort voor een jaar terug moet naar de Militaire School. Hij raakt te goed bekend in het drugsmilieu en bovendien vinden zijn superieuren dat hij eindelijk eens officiersexamen moet doen. Hij mag de lopende zaken afhandelen, krijgt nog een laatste opdracht en dan zit zijn actieve dienst er voorlopig op.Het is duidelijk dat protesteren geen zin heeft. De ruil van geld en cocaïne lijkt vlekkeloos te verlopen en dat maakt Max overmoedig. Hij wil beide en daarom slaat hij Vergote met een goed gemikte karateslag neer. Vervolgens loopt hij rustig de kamer uit, met het geld en de drugs. Tot zijn verbijstering wordt hij op de gang echter meteen door de Gerechtelijke Politie gearresteerd. Met behulp van Schone Frans en Jean Vergote is er een val voor hem opgezet en hij is daar als de eerste de beste beginneling ingelopen. In de kazerne wordt hij door Raem verhoord. Hoewel het bewijsmateriaal nauwelijks ontsnappingsmogelijkheden biedt, weigert hij schuld te bekennen. Zelfs wanneer Raem vertelt dat Nancy heeft doorgeslagen, geeft hij niet toe. Als Raem ten slotte zijn emoties niet langer de baas kan, slaan ook bij Max de stoppen door. Hij wil de inspecteur te lijf, maar wordt onmiddel-lijk door enkele potige bewakers beetgepakt en met een kalmerende injectie onschadelijk gemaakt. Enkele dagen later moet hij zijn verhaal aan de kolonel vertellen. Daarna wordt hij door onbeken-de mannen opgehaald en naar een safe house in Brussel gebracht. Daar krijgt hij via de computer een nieuwe opdracht van de CIA. Vergote heeft zijn aanklacht tegen hem ingetrokken, de zaak is in de doofpot gestopt. Karakteristiek
De roman is opgebouwd uit 32 genummerde hoofdstukken, die soms een datum als titel hebben.In totaal bestrijkt de geschiedenis de periode van dinsdag 1 oktober tot en met woensdag 23 oktober. De hoofdstukken zijn afwisselend cursief en romein gedrukt. De cursief gedrukte vormen samen met het - romein gedrukte - slothoofdstuk het vertelheden. Er is een Bijvoegsel,waarin 15 afkortingen en andere uitdrukkingen uit het politiejargon worden verklaard. Voetnoten in de tekst verwijzen hiernaar. Voorin het boek staat een korte inleiding over de 'Zoeloes' van de Belgische Rijkswacht. Het boek heeft 200 bladzijden.
Thematiek: Z17 is een onvervalste Geeraerts-policier: misdaadroman, psychologische roman en politieke roman in één. Geen whodunnit, want wie de dader is en dat hij gepakt wordt, is al vanaf het begin bekend. Dat neemt niet weg dat de afloop verrassend is. Het draait in deze roman vooral om de problematiek van undercover, de verleidingen waaraan alle undercoveragenten blootstaan. 'Ge moet van ijzer en staal zijn om eraan te kunnen weerstaan,' zegt de kolonel ergens als met name de financiële verlokkingen ter sprake komen. In dat opzicht blijkt Max Diemen niet van ijzer en staal te zijn. Het verhaal van zijn teloorgang is vrij gemakkelijk te reconstrueren: huwelijksproblemen, een veeleisende maîtresse, passie en natuurlijk de gelegenheid-die-de-dief-maakt. De combinatie van deze factoren zorgt er ook voor,dat hij van 'passief-agressief' - een term uit zijn beoordeling - 'actief-agressief' wordt. Hij is niet langer in staat om zijn gewelddadige natuur onder controle te houden. Het zijn echter niet alleen de vele verleidingen die het werk van een undercoveragent moeilijk maken. Het grootste probleem is de aard van het werk. Undercover is per definitie gebaseerd op bedrog. Een agent moet er altijd van uitgaan dat hij geschaduwd wordt en dat heeft een soort paranoia tot gevolg die op den duur ook in zijn privéleven voelbaar wordt. Daarnaast raakt hij, in zijn gefantaseerde leven, steeds meer het contact met de 'werkelijke' werkelijkheid kwijt. Zijn bestaan is een uitermate egocentrisch bestaan; je zou het zelfs filosofisch een solipsistisch* be-staan kunnen noemen. Tegen het eind van het boek blijkt dat Max Diemen het ook zo ervaart. Op weg naar Vergote denkt hij letterlijk: 'Alleen ik besta.' Dat verklaart ook waarom hij na zijn arrestatie het idee heeft in een griezelfilm rond te lopen: hij heeft nooit serieus rekening gehouden met de mogelijkheid door zijn collega's ontmaskerd te worden. Z17 is een politieke roman in zoverre het justitiële en politionele apparaat in België worden bekritiseerd. De rivaliteit tussen de Rijkswacht en de Gerechtelijke Politie speelt een rol,er zijn verwijzingen naar de beruchte doofpot-zaak François (met eveneens een corrupte politieman in de hoofdrol) en de CIA zou meer macht hebben dan Rijkswacht en Gerechtelijke Politie. Omdat Diemen waarschijnlijk voor de CIA belangrijk is, worden ook zijn misdaden in de doofpot gestopt. In een goede misdaadroman horen ook verwijzingen naar de politiek-maatschappelijke actualiteit thuis. In Z17 is er onder meer sprake van criminaliteit onder allochtone jongeren, van vreemdelingenhaat en de groeiende populariteit van het Vlaams Blok. Recensies: Fred Braeckman: 'Geeraerts koos voor de ik-vorm en weet aan het geheel vaart te geven. En dat mag je ten slotte van een thriller verwachten. Een enkele keer kan er zelfs wat gelachen worden. In een knappe subplot laat Geeraerts de Z-bende optreden tegen kleine criminelen die zoge-naamd tegen een vergoeding sjieke BMW's bewaken op een parkeerplaats. Alleen met de personages heb ik het in Z17 lastig: nergens kom je mensen van vlees en bloed tegen.Wel marionetten die in hun doen en laten beheerst worden door het verhaal.'( De Morgen , 25-10-1991) AdG: 'Een belangrijke bijdrage tot de vlotte leesbaarheid is zonder twijfel ook de 'ik'-vorm.Omdat alle hoofdstukken in de eerste persoon zijn geschreven, is de inlevingsmogelijkheid van het boek enorm.'(Gazet van Antwerpen , 29-10-1991) Tegelijk met Z17 verscheen bij uitgeverij Manteau een informatief boekje getiteld Profiel Jef Geeraerts. Behalve een beknopte biografie en een uitvoerige primaire en secundaire bibliografie zijn hierin opgenomen een essay van Prof. Dr. Dina Hellemans over de ontwikkelingen in Geeraerts' werk tot aan Kodiak.58 en een interview met de schrijver over zijn misdaadromans. *Solipsisme is de wijsgerige opvatting dat het eigen ik alleen bestaat en voorwerp is van het kennen en geen voorstelling van het gedachtenleven, zoals al het andere. Eigen mening: Doordat de schrijver heeft gekozen om het verhaal compleet in de ik-vorm te vertellen, weet je alle reacties, gedachtes en handelingen van de hoofdpersoon (Max Diemen). Dit zorgt ervoor dat je je goed kan inleven in de hoofdpersoon. Verder leest het boek snel door, omdat het steeds van een flashback naar een flashforward gaat. Ook door de velen open plekken leest het goed door, je krijgt voornamelijk een beeld van de hoofdpersoon. De vrouw van de hoofdpersoon komt nauwelijks in het boek voor, bijna alleen maar degenen waar hij mee vreemd gaat, Nancy en later nog Biche. En hun rollen in het boek zijn al klein. Verder vond ik het een spannend boek dat goed doorleest. Mijn punten van kritiek zijn dat je weinig personages goed leert kennen en dat het een groot open einde is, omdat Max toch weer wordt vrijgelaten. Je zou willen dat het boek daar verder gaat. De mening van de krant De Morgen hierboven ben ik het niet volledig mee eens. Er staat dat je nergens mensen van vlees en bloed tegen komt. Er zijn inderdaad weinig personages uitgediept, maar Max wel en Nancy en Biche ook, maar wel in mindere mate. De mening van de Gazet van Antwerpen ben ik het volledig mee eens, omdat het inderdaad vlot leest doordat het verhaal in de ik-vorm is verteld.