Wat stilte wil door Arthur Japin

Wat stilte wil door Arthur Japin 

Niveau 3

2022

Inhoud

Het verhaal volgt de bijna 30-jarige Anna Witsen aan het einde van de negentiende eeuw. Ze is een vrouw van goede komaf en heeft groot talent voor zingen. Zingen is Anna´s passie, het maakt haar gelukkig. Ze wil graag beroemd zangeres worden en ziet niets in een traditioneel leven van thuisblijven om voor de kinderen te zorgen. Dat is echter wel wat vrouwen van haar stand behoren te doen. Wanneer ze op het conservatorium wordt aangenomen, zet vader Witsen een streep door zijn dochters ambities. Zij mag haar talent van hem alleen in huiselijke kringen tentoonstellen. Verslagen en somber schikt ze zich hiernaar. Ondertussen komt ze door haar broer, Willem Witsen, die onderdeel is van de Amsterdamse literaire wereld, in aanraking met veranderende normen. In gezelschap van mensen als Willem Kloos en Albert Verwey, die later grote literaire figuren zullen worden, kan ze, in tegenstelling tot bij haar familie, zichzelf zijn. Daarnaast heeft haar tante Thea Taets sterke nieuwe ideeën over vrouw-zijn en socialisme, hierdoor gelooft Anna dat er voor haar meer in het leven is dan het huishouden. Na lang vechten tegen haar familie en de normen en waarden van die tijd krijgt Anna een kans om haar droom waar te maken en op te treden. Als dat echter in een drama eindigt, ziet zij geen andere optie dan terug het pad op te lopen dat altijd al voor haar vastlag. 

Mening

het boek geeft hoop. Je hoopt dat Anna geluk vindt, ook al is ze een vrouw in de 19e eeuw, je hoopt dat ze haar dromen kan volgen, ook al is ze een vrouw in de 19e eeuw, je hoopt dat ze kan zingen zonder dat haar vader en zus haar als schande zien, maar ze is en blijft een vrouw in de 19e eeuw. Anna´s dromen waren te groot voor een vrouw uit de 19e eeuw. Het feit dat ze als krankzinnig werd gezien en naar het ´Geneeskundig gesticht voor krankzinnigen´ werd gebracht puur omdat ze haar dromen achterna ging en haar liefde ging opzoeken is erg droevig. Het was waar dat Julius een getrouwde man was met kinderen, maar om haar nu Krankzinnig te noemen en op te sluiten voor bijna 3 jaar, is wel erg dramatisch. Ze was gewoon verblind door de liefde en het enige wat ze wilde was geliefd worden en lief kunnen hebben. 

Titelverklaring

De wereld waar Anna in leefde was te klein voor haar. Het werd als schande gezien dat ze zong. Anna wilde vrij leven, vrij denken en vrij zijn. Dat waren precies de dingen die niet mogelijk waren. De normen en waarde in die tijd waren oneerlijk voor mensen als Anna. Er werd van haar verwacht dat ze trouwde, een goede vrouw zou worden en voor de kinderen zal zorgen, maar zo was Anna niet. Anna was allesbehalve stil en dat was juist het probleem. Anna werd zo onderdrukt dat haar teugelloze fantasie, enthousiasme, passie en liefde uiteindelijk de redenen zijn geweest van haar ondergang. Anna was te luid voor iemand die in een wereld van stilte leefde. 

Personages

Anna Witsen

Het boek volgt Anna Witsen. Anna heeft een teugelloze fantasie en wil vrij leven, vrij denken en vrij zijn. Anna verzet zich tegen de regels van haar vader en verlangt naar meer, net als haar overleden broer Karel deed. Anna begreep niet waarom haar vader haar een passie voor muziek had bijgebracht terwijl hij vervolgens niet wil dat ze er verder mee gaat. ´dat vrouw zijn, wat is dat toch voor lot, waarom laten ze ons aan de vrijheid ruiken als we vervolgens worden gedwongen er afstand van te doen´ had Anna gezegd. Anna heeft een passie voor zingen, zingen is wat zij het liefst doet. Zij wil, moet en zal zingen. Zij blijft haar zangtalent en zangtechniek met steun van componist Julius Röntgen verbeteren, zonder dat haar vader dit weet. Anna wordt verliefd op Julius. Hij was degene die haar altijd steunde in dat wat zij het liefst deed. Maar verliefd zijn op Röntgen kon niet, hij was namelijk getrouwd en had 2 kinderen. Ondanks dat hij getrouwd was en kinderen had, hadden hij en Anna toch gekust. Na de kus was Julius in het buitenland voor werk, Anna had lang niets van Julius gehoord en het enige waar ze aan kon denken was de kus. Ze besloot stiekem op reis te gaan naar Julius om hem te vertellen dat ze verliefd op hem was. Haar familie heeft door wat er gaande is tussen Anna en Julius en zij vinden het een schande. Wat nu als iemand er achter komt, dat zal grote gevolgen hebben voor hun allemaal. Cobi´s man werkte bij de overheid en op die manier lukte het hun om Anna halverwege haar reis op te sporen en op te laten pakken. Na deze gebeurtenissen besloten haar zus en vader dat het het beste was om Anna naar het  ´Geneeskundig gesticht voor krankzinnigen´ te sturen. 3 jaar lang zat ze daar opgesloten. Na haar tijd in het gesticht kan Anna weer naar huis. Ze krijgt met behulp van Julius en zijn vrouw amanda weer een kans om op te treden. Dit was haar kans om weer een nieuw beter leven op te bouwen. Dit verandert echter in een groots drama, Anna had vals gezongen en het bericht over het dramatische optreden had in de krant gestaan, ze besluit na deze gebeurtenis weer terug te keren naar het huis waar ze samen met haar vader had gewoond. Dit was juist de plek die ze het liefst achter zich wou laten, maar na haar optreden zag ze geen andere mogelijkheid. Anna had altijd gedacht dat haar stem de sleutel tot haar vrijheid was, maar nu bleek dat haar stem haar juist tot iedereen heeft ontmaskerd. Droefheid was Anna´s leven geworden, haar ziel was te veel geworden. Ze wist wat haar te doen stond, haar enige kans op een nieuw leven had ze verspeeld.  Anna was de bevroren vijver naast haar huis op gelopen. Ze zong, haar stem had lange tijd niet meer zo vrij geklonken, zo helder als glas, elke noot zuiver. Ze luisterde nog even naar de klanken, en liet zichzelf toen gaan.

Willem Witsen

Willem is het 5 jaar jongeren broertje van Anna. Anna en willem hebben een erg goede band. Willem is een schilder en heeft een literair genootschap, samen met zijn vrienden die dichters en schrijvers zijn. Ze noemde zich flanor. Onder hen Kloos, Perk, Alberdingk Thijm, Van Eeden, Verweij, etc. Zij zijn nu ook wel bekend als de Tachtigers. Zij richtten met zijn allen de nieuwe gids op. Zijn vrienden waren studenten met een passie voor kunst en een grensloos verlangen. Willem herkende zijn passies in zijn vrienden, zijn vrienden durfde vrijer over hun passies te spreken dan Willem zelf. Bij zijn vrienden kon Willem zichzelf zijn. Cobi mag zijn vrienden niet. Ze zegt bijvoorbeeld dat ze alleen vrienden zijn met Willem omdat ze meeliften van zijn geld. Willem neemt zijn zus Anna vaak mee naar bijeenkomsten met zijn vrienden. Anna was dan de enige vrouw, maar toch werd ze erg gewaardeerd en aangemoedigd door zijn vrienden, Zij herkennen in Anna een zielsverwant. Bij Willem en zijn vrienden kan Anna, in tegenstelling tot bij haar familie, zichzelf zijn. Willem liet Anna vaak bij hem logeren, zodat ze even weg kon van huis, vader had dan gezegd dat hij goed op haar moest letten, maar Willem liet haar altijd haar gang gaan en gaf haar de vrijheid die ze nodig had. Toen Cobi en vader hadden besloten om Anna naar het gesticht te sturen waren de vrienden er kapot van, ze vonden het erg oneerlijk. Ook probeerde Willem en Free van Eeden Jonas jan en Cobi over te halen Anna niet naar het gesticht te sturen, maar dit had weinig effect. In de 3 jaar dat Anna in het gesticht zat was Willem vaak langsgekomen, hij nam dan altijd zijn kunstwerken mee. Anna vroeg dan altijd naar het blad en zijn vrienden. Ze hoopte soms dat ze langs zouden komen, maar ze schaamde zich toch te erg voor de situatie waar ze zich in bevond om hen onder ogen te komen. De enige van Willems vrienden die op bezoek was gekomen was Kloos. Kloos zat zelf in een depressie en leefde erg mee met Anna. In de tijd dat Anna vrij kwam was Willem vertrokken naar Londen met zijn vriendin Blanche Ford om te werken. Hij vertrok, deels ook omdat hij zich schuldig voelde om Anna's situatie. Toen Anna nog een kans had gekregen om op te treden na haar tijd in het gesticht had ze Willem een brief gestuurd en uitgenodigd, maar Willem wou niet gaan. Pas na Anna's dood was Willem teruggekeerd naar huis. Hij was de dag van Anna's ceremonie aangeschoven bij zijn Amsterdamse vrienden die hij lange tijd niet had gezien. Het was alsof hij zijn gemis pas voor het eerst volledig kon lezen in hun verslagen blikken, zonder een woord was hij in huilen uitgebarsten. Voor het eerst sinds zijn zus haar dood kwam de pijn waar tegen hij had gevochten los. Zijn vrienden huilden met hem mee. Het deed Willem pijn Anna nooit verteld te hebben hoe erg zijn vrienden haar als een van hen beschouwden. 

Cobi witsen

Cobi is de oudere zus van Willem en Anna. Cobi vond het ongepast dat Anna zong en ze zag het als een schande. Cobi trouwt met Bram Arntzenius. Zijn vrouw stierf na de bevalling van een drieling, Bram werd toen weduwnaar. Hij had voor de bevalling al 3 kinderen dus is nu een vader van 6. Hij woont in Den Haag en werkt bij de overheid. Door met bram te trouwen is Cobi plots de moeder van 6 kinderen. Cobi verlaat het grote huis waar ze met Anna en vader woonden en vertrekt naar Den Haag. Anna was nu alleen achtergelaten in het grote huis met vader. Op de trouwdag van Cobi mocht Anna toch 2 liedjes zingen, ook al vond Cobi het zingen een gekte ging ze het toch wel missen. Cobi vond het idee om moeder te worden eng en het drong nu pas tot haar toe dat ze helemaal niet wist hoe ze een moeder moest zijn. Als Cobi het huis uit gaat, huurt ze een vrouw in die Anna kan helpen met het huishouden. De huisvrouw leek een lichte afkeuring te hebben naar Anna. Cobi voelde zich schuldig tegenover Anna dat zij wel wist te ontkomen aan haar leven op Ewijckshoeve terwijl Anna er nog altijd leeft. Cobi komt erachter dat Anna verliefd is op Julius, dit is een groots schande en Cobi is bang dat mensen er achter zullen komen. Dat zal grote gevolgen hebben voor de reputatie van het gezin. Als ze erachter komt dat Anna stiekem op reis is gegaan om Julius op te zoeken in het buitenland is ze woest, ze vindt het gestoord dat Anna stiekem weg was gerend naar een getrouwde man. Bram werkte bij de overheid, dus het lukte hem om Anna op te laten sporen en op te laten pakken, zodat ze wel terug moest keren naar huis. Hierna besluiten Cobi en Jonas jan samen om Anna naar het geneeskundig gesticht voor krankzinnigen te sturen. Na Anna's zelfmoord bleef Cobi volhouden dat het een ongeluk moest zijn geweest, dit was vooral om de schande te beperken. 

Jonas Jan witsen (Vader)

Jonas Jan was vroeger het hoofd geweest van de maatschappij tot bevordering der toonkunst en organiseerde grote muziekfeesten. Hij heeft het Amsterdamse conservatorium opgericht en daarna ook een concertzaal opgericht. Hij was een groot muziekliefhebber, maar bezat zelf geen muzikaal talent en hij zag dit als iets dat zijn geluk belemmerde. Hij vond het heel belangrijk dat zijn kinderen wel een instrument bespeelden. Maar toch vindt hij het zingen van Anna maar een gekte. Anna begreep niet waarom haar vader haar een passie voor muziek had bijgebracht terwijl hij vervolgens niet wil dat ze er verder mee gaat.

Jonas Jan had getwijfeld om Anna naar het gesticht te sturen. Jonas Jan was bang dat hij haar niet uit liefde naar het gesticht stuurden, maar uit angst. Toen Anna na haar tijd in het gesticht weer de kans had gekregen om op te treden, liet Jonas Jan haar haar gang gaan, Hij dwarsboomde haar niet meer. Jonas Jan en Cobi besluiten naar het concert te gaan. Tijdens het concert zat Jonas Jan snikkend op de eerste rij met een zakdoek in zijn hand, hij huilde van trots. Na het dramatische afloop van het concert keert Anna weer terug naar Ewijckshoeven waar ze weer samen gaat wonen met haar vader. Ze zou nu thuis voor haar vader zorgen, ze spraken niet veel met elkaar. Toen Anna zelfmoord had gepleegd was haar vader degene die haar lichaam had gevonden. Hij had haar de vijver uit gesleept en was bij haar lichaam neergeknield smekend om vergiffenis 

Thea Taets

Was de beste vriendin van de moeder van Anna, ze is een soort tweede moeder voor Anna geworden sinds haar moeder is overleden. Zelf was Thea jong weduwe geworden. 

Thea´s ideeën over vrouw-zijn en socialisme sterken Anna’s geloof dat er voor haar meer in het leven is dan het huishouden. Thea gaat regelmatig naar protesten om bijvoorbeeld de rechten van arbeiders te ondersteunen. Thea had Anna meegenomen naar de stad, want ze zou in de stad spreken voor vrouwenrecht. In de stad werd een man aangevallen en Anna en Thea namen het voor de man op en schreeuwde tegen de aanvallers dat ze moesten stoppen. Uiteindelijk escaleerde het de ruzie in een nog groter gevecht waarbij 26 doden waren gevallen en 80 verwonden. Willem vond het niet kunnen dat Thea Anna naar zoiets had meegesleurd, ook al was het niet opzettelijk. Willem had Thea gezegd dat omgang tussen haar en Anna niet meer gewenst was. Thea vertrok naar Parijs voor werk en zag Anna daarna lange tijd niet. 

Julius en Amanda Röntgen

Amanda is een blonde zachtaardige verschijning, ze is Zweeds en was in Zweede beroemd violist geweest. Julius is de echtgenoot van amanda, hij speelde piano en geeft les op een muziek school. Hij is beroemd componist en heeft zijn eigen concertzaal. Amanda en Julius hebben samen 2 kinderen en ze hebben beide een goede band met Anna. 

Julius heeft altijd veel vertrouwen in Anna en geeft haar veel kansen om haar zangkunsten naar buiten te brengen. Hij laat haar auditie doen voor de muziekschool, maar dat keurde Jonas Jan af. Julius geeft Anna nog wel regelmatig zangles. Anna heeft sterke gevoelens naar Julius toe, en er is vaak spanning tussen de twee. Ze hebben een keer gezoend en Anna is erg verliefd op Julius. Wat Julius van Anna vind en wat zijn gevoelens naar haar toe zijn, is niet echt bekend, want eigenlijk lees je in het boek alleen wat Anna van Julius vind en haar gevoelens naar hem toe en dus niet echt andersom. Amanda weet niks af van de kus, maar wel heeft ze door dat Anna Julius een beetje leuk vindt. Ze spreekt Anna er echter niet op aan en laat het gaan. Tijdens dat Anna in het gesticht zat was Amanda langsgekomen, ze is toen voor Anna's raam gaan staan en speelde vanaf buiten een muziekstuk van Julius op de viool. Amanda had een ziekte opgelopen na haar 2e bevalling, artsen hadden haar afgeraden om te reizen, maar ze was toch gegaan. Na Anna's tijd in het gesticht geeft Julius haar weer een kans om haar carrière opnieuw op te starten, hij zorgt ervoor dat Anna weer een zang debuut kan maken in zijn concertzaal. Na de dood van Anna waren Amanda en Julius beide naar de herdenking gegaan, over hun reactie op Anna's dood wordt niet verteld. 

Verhaallijnen

Het verhaal heeft 1 verhaallijn, de verhaallijn bepaald de opeenvolging en samenhang van gebeurtenissen. Door de verhaallijn ontwikkelen personages zich, Anna, Jonas jan en Willem ontwikkelen zich bijvoorbeeld heel erg door de loop van het verhaal. De personages worden geconfronteerd met verschillende situaties en met uitdagingen en ze worden gedwongen tot het maken van keuzes die hun karakter en relaties beïnvloeden.

Perspectief:

Het verhaal is geschreven vanuit een alwetende/auctoriale verteller. Een alwetende verteller biedt diepte en inzicht in personages, creëert spanning en verbindt de lezer met het verhaal. De alwetende verteller neemt de lezer als het ware aan de hand en leidt hem door het verhaal heen. De alwetende vertellen weet al wat er gaat gebeuren, maar neemt zelf geen deel in het verhaal. 

Tijd

In het boek wordt eigenlijk alleen naarmate het einde gemanipuleerd met de tijd. In hoofdstuk 26 wordt Anna door haar vader en zus naar het gesticht gestuurd en hoofdstuk 27 speelt zich dan 3 jaar later af, er wordt dus gebruik gemaakt van een tijdsprong. In Hoofdstuk 28 en in de eerste helft van hoofdstuk 29 wordt verteld over Anna's tijd in het gesticht en wie er bij haar op bezoek is gekomen, er wordt dus gebruikt gemaakt van een flashback. De 2e helft van hoofdstuk 29 gaat weer door naar het heden, nu wordt er dus weer gebruikt gemaakt van een tijdsprong. Aan het begin van het verhaal (eerste bladzijde) is de herdenking van Anna's broer Karel. Anna rent voordat de herdenking begint de bevroren vijver achter haar huis op, Willem rent achter haar aan. Terwijl ze op de vijver staat zing ze heldere klanken, Willem probeerde haar eraf te krijgen, omdat het gevaarlijk is en omdat de gasten er al snel zouden zijn. ´bedenk toch eens wat voor dag het is Anna´ had Willem naar haar geroepen waarop Anna had geantwoord ´dat is het nu juist, daar denk ik de hele tijd aan, wie ik ben en wat voor dag het is. Ik wil een keer aan iets anders denken´ ze zong op de vijver omdat het haar van de werkelijkheid weghield. Ze voelde zich vrij als ze zong. Richting het einde van het boek staat Anna weer op dezelfde vijver als waar ze op had gestaan op de herdenking van Karel, deze keer is het om een compleet andere reden. Anna had altijd gedacht dat haar stem de sleutel tot haar vrijheid was, maar nu bleek dat haar stem haar juist tot iedereen heeft ontmaskerd. Droefheid was Anna´s leven geworden. Ze wist wat haar te doen stond, haar enige kans op een nieuw leven had ze verspeeld. Dit keer zong ze weer, maar nu was het voor de laatste keer, haar stem had lange tijd niet meer zo vrij geklonken, zo helder als glas, elke noot zuiver. Ze luisterde nog even naar de klanken, en liet zichzelf toen gaan. Het verhaal eindigde met dit keer haar herdenking. 

Thema en motieven:

Thema's:

vrijheid 

liefde

verlangen

dromen 

muziek

Positie van de vrouw

depressie

verdriet

Al deze thema's hebben een sterke relatie met de werkelijkheid 

ik vind dat de schrijver de thema's erg goed heeft uitgewerkt. Het is duidelijk dat dit de thema's van het boek zijn, want de personages voelen vaak deze emoties en er staat bijvoorbeeld vaak uitgebreid in het boek geschreven over vrijheid, liefde, verlangen etc.

Motieven:

(terug kerende elementen)

verlangen keert telkens terug in het verhaal, telkens verlangt Anna er weer van om vrij te zijn. In elk hoofdstuk staat eigenlijk wel beschreven hoe erg Anna verlangt naar een leven waar ze vrij kan zijn. Aan het einde van het boek, na het concert, valt haar verlangen om vrij te zijn eigenlijk compleet weg. In plaats van vrij zijn, verlangt ze nu naar het einde, de dood. De dood is het enige wat haar nu nog uit dit leven kan redden.

Betrouwbaarheid van verhaal:

Het is een betrouwbaar verhaal, Het gaat namelijk om het leven van Anna Witsen die ook echt werkelijk heeft bestaan. Het is een waargebeurd verhaal. Wel wordt er vooral verteld vanuit Anna en Willems' perspectief, soms ook vanuit het perspectief van Willems' vrienden (Kloos en Van Eeden) Het is dus niet per se een heel betrouwbaar verhaal als het gaat om de levens van bijvoorbeeld Julius, Cobi en amanda. Als je meer te weten wil komen over Anna Witsen of het begin van de tachtigers is het wel een betrouwbaar verhaal.

Boodschap van schrijver:

De schrijver wil met dit verhaal laten zien wat er gebeurt als een talentvolle vrouw in de 19e eeuw met veel innerlijke kracht en talent, onderdrukt wordt door de normen en waarde van de tijd waarin ze leefde. Er was geen plek voor acceptatie voor wie Anna was en wat zij wou. Anna´s dromen waren te groot voor een vrouw uit de 19e eeuw. Anna was te luid voor iemand die in een wereld van stilte leefde. Als een vrouw met zulke grootse dromen als Anna zo erg wordt onderdrukt, is de dood het gevolg daarvan.

Diepere betekenislaag:

Het effect dat kleinering en onderdrukking heeft op een talentvolle vrouw met veel innerlijke kracht en talent. 

Historische tijd: 

Het verhaal vangt aan midden jaren tachtig van de negentiende eeuw. Het speelt zich grotendeels af in de villa op Ewijckshoeven en in Amsterdam, met een tweetal korte verplaatsingen naar Utrecht en Parijs.

Literaire stromingen van dit boek:

- Romantiek (1800-1860) 

Rond 1800 ontstaat er in Europa, een nieuwe literaire stroming: de romantiek. Kenmerk van deze stroming: ontsnappen aan de werkelijkheid.

- Realisme (1840-1880)

het realisme is een stroming die probeert het leven zo realistisch mogelijk weer te geven. Het is een reactie op de romantiek waarin idealisering van de werkelijkheid centraal stond. 

- Vrouwenliteratuur (1550-1850)

vrouwenliteratuur is gebaseerd op de ervaring van vrouwen in het leven en hun ideeën en opvattingen.

- Historische literatuur/ Historische roman

De historische roman is een roman binnen het genre van de historische fictie. Het verhaal speelt zich af bij waargebeurde gebeurtenissen en personen die echt bestaan hebben. 

Nawoord:

Anna's dood maakte grote indruk op de kunstenaars en schrijvers van haar tijd. Frederik Van Eeden schreef Willem Kloos vaak dagboeken en brieven over Anna. Ook van Hein en Verwey schreven boeken over Anna. Julius Röntgen schreef over Anna in zijn compositie ´Abscheid´. Frans Coenens verhaal ´vervreemd´ en Jan Toorops tekening ´tuin der weeën´ gingen ook over Anna. Ook kwam Anna in talloze romans uit die tijd terug, Frederik van Eeden schreef ´Van de koele meren des doods´. Het verhaal ging over de psychische beknelling van een vrouw in keurslijf van de dwingende burgermoralen, dat eindigde tot haar opsluiting, krankzinnigheid en verdrinking. Anna's levenseinde werd het meest indrukwekkend geschreven door Herman Gorter in zijn gedicht ´ In de zwarte nacht is een Mensch aangetreden´ Hierin benoemd hij het verlangen van de zangeres om haar stem te laten horen en hij beschrijft hoe zij die in haar laatste ogenblikken voluit durft te laten klinken.