Vrijgevochten door Thea Beckman

Titel: Vrijgevochten
Schrijfster: Thea Beckamn
Uitgever: Lemniscaat
Jaar van Uitgave: 1998
Aantal blz: 234

2 Het verhaal

Op 1 januari 1705 wordt Jasper Lievenszoon de Bonte te Zierikzee geboren. Bij de geboorte van Jasper sterft zijn moeder. Zijn vader denkt dat hij niet alleen voor Jasper kan zorgen, dus komt Jasper te wonen bij een gezin in de buurt; bestaande uit moeder Deesje, vader Simon (werkzaam als koperslager) en 4 zusjes: Hester, Catrina, Wiebe en Hanneke.
Op zijn zevende jaar gaat Jasper voor het eerst naar school, daar leert hij twee vrienden kennen: Pieter en Jacob van Ham. Hun vader is schipper. Vanaf dan droomt Jasper ervan om reizen op zee te maken en matroos te worden.

Op zijn tiende jaar komt de vader van Jasper, hem weer terughalen om hem op te leiden als timmerman.
Zo gaat Jasper van school af en gaat hij terug bij zijn vader wonen.
Jasper heeft talent om timmerman te worden maar nog steeds droomt hij van verre zeereizen.
Dan breekt in Amsterdam en omgeving de pest uit, behalve in Ziezerikzee. Pestvrije havens worden populair en er worden jonge jongens gezocht voor de zeevaart. Zo komt Jasper terecht op het schip de Anne Maria, eigendom van kapitein Hemelrijk.
Jasper wordt koksmaatje en hij is gelukkig op het schip, hij voelt zich gezond en gelooft dat, dat komt omdat hij een nieuwjaarskind is.
Het schip heeft als eindbestemming de havenstad Cadiz in Spanje. Maar het schip maakt een tussenstop in Lissabon om een kleine lading te lossen.
Enkele dagen later trekken ze verder. Na een voorspoedige reis zijn ze bijna aan gekomen bij de stad Cadiz, tot ze in de golf van Biskaje, Barbarijse zeerovers tegenkomen. Het zijn Tunesiërs en het hele schip wordt leeg gekaapt.
De hele bemanning moet zich uitkleden, op het hemd na en ze worden opgesloten in de kruidkamer.
Aangekomen in Tunesië worden ze naar een slavenverblijf gebracht. Het is een gebouw met één deur en geen ramen, een ruimte met een plat dak en een binnenplaats. De ruimte is verdeeld in een paar nissen, iedere nis is bestemd voor 6 man. In het midden van de binnenplaats is er ruimte voor kookvuurtjes. Het stinkt er, en er is verder niemand.
De boeien van de slaven worden losgemaakt en iedere slaaf krijgt een slavenband om de enkel, ze kijgen ook kleding. Na een middag in het slavenverblijf komen ’s avonds de andere slaven binnen. Zo maakt Jasper kennis met twee Groningers; Wijnand Heulmans en Doude van Rossum. Zij vertellen hem, wat er nu waarschijnlijk met hem gaat gebeuren.

De volgende ochtend moeten de slaven meteen aan het werk, de nieuwe slaven moeten helpen het schip de Anne Maria aftebreken. Tegen de middag worden er vijf slaven uit gekozen om slaven van de bey te worden. Dat betekent dat ze slaaf voor de kaapvaart worden, ze worden galeislaaf; of ze moeten in de steengroeven werken.
Jasper begint te beseffen wat het is om slaaf te zijn: je verliest jezelf, je wordt een verhandelbaar gebruiksvoorwerp.
Zo worden Jasper en de andere matrozen naar de slavenmarkt gebracht, ze worden aan een paal vast gebonden en gekeurd. Een Janitsaren soldaat koopt Jasper.
Thuis bij de Janitsaar mag hij zich gaan wassen en ontmoet hij twee andere slaven. Die hem vertellen wat er met hem gaat gebeuren. Hij moet koken, bedienen, kamer schoonmaken, kleren wassen en de wapens schoonhouden.
Jasper heeft het goed bij de Janitsaar maar hij krijgt toch heimwee.
Na een paar maanden vertelt Bohomil (de naam van de Janitsaar) dat hij vertrekt om oorlog te voeren tegen de Berbers in Bergland. Jasper smeekt hem, om hem mee te nemen, en dat doet hij.
Eerst maken ze een lange tocht door de woestijn waar Jasper voor het eerst kennis maakt met dromedarissen. Ze komen aan bij de eerste Berberdorpen. De woningen zijn uitgehakt in de rotsen en elk dorp is verstevigd met ruwe steenblokken.
De Janitsaren vallen de dorpen aan omdat de dorpen gestraft moesten worden.
Als de Janitsaren terug komen moet Jasper een steekwond in de schouder van Bohomil verbinden, daarbij wordt hij geholpen door een zwarte slaaf, Mkamba. Jasper krijgt veel eerbied voor de slaaf en ze worden goede vrienden.
Als ze verder trekken raakt de watervoorraad op en moeten ze een oase zien te vinden. Bij de eerstvolgende oase blijkt het water bedorven te zijn en moeten ze verder. Als ze bij de tweede oase aankomen is het water ook daar bedorven. Dus moeten ze verder naar Qsar, waar ze water in overvloed hebben. Qsar is een opslaghuis van de Nomaden die er goederen doorverhandelen. Ze blijven er vier dagen.
Na een aantal dagen komen ze eindelijk aan in de stad Tataouine. Vanuit daar gaan de Janitsaren op verkenning uit. Bohomil en Jasper hoeven niet mee omdat Bohomil nog steeds last van zijn schouder heeft.

Na de verkenning trekken ze verder en na een aantal dagen komen ze aan bij een Oase: Beni Aissa.
Het leger en de slaven blijven er overnachten. Middernacht wordt Jasper wakker van een hels kabaal, aan alle kanten wordt er geschreeuwd. Er wordt gevochten. Van schrik stoot Jasper zijn hoofd aan de ezelwagen waar hij onder ligt; hij bloedt en raakt een tijdje bewusteloos. Een halfuur blijft Jasper doodstil liggen, dan wordt de wagen boven hem weggetrokken. Iemand schopt tegen hem aan, hij voelt pijn maar hij houdt zich dood.
De mannen gaan weg en Jasper beseft dat het de wraak van de Berbers is, hij kijkt rond en ziet geen levenden meer. Hij denkt: ik moet weg voordat ze terugkomen en hij staat duizelig op en probeert weg te lopen.
Na uren in de woestijn te hebben rondgelopen, snakt hij naar water en opeens valt hij in een gat. Hij raakt bewusteloos en als hij wakker wordt ziet hij allemaal mensen om zich heen staan.
Hij is terechtgekomen in een holwoning.
Als Jasper goed wakker is vragen de holbewoners hem zijn naam en waar hij vandaan komt, ze geven hem op als vermiste slaaf. Jasper komt te weten dat het holdorp Hedeche heet.
Na een paar weken wordt hij opgehaald en krijgt hij werk in Gabès. Hij wordt landbouwer.
Jasper voelt zich alleen en eenzaam, maar al vlug wordt hij overgeplaatst en komt hij Wantvlo tegen, een oude Scheepsmaat van hem.
Jasper komt in een slavenverblijf terecht waar iedereen ruzie heeft, hij probeert daar vrede te stichten zodat ze
met z’n alle de opzichters te baas kunnen zijn. Niemand werkt mee en de opzichters krijgen in de gaten wat hij aan het doen is, dus wordt hij weer weggevoerd en krijgt hij werk bij de Pasja.
Op een dag komt de Agha op bezoek ( iemand die een nog hogere functie heeft dan de Pasja). Jasper vangt een gesprek op, over de wraak van de Berbers en Jasper vertelt wat hij er mee te maken heeft. Zo wordt hij opgeëist als slaaf van Bohomil, die nu toebehoort aan de Bey. Hij gaat naar Tunis en wordt op de slavenmarkt verkocht aan Akbar Abdallah; de man die de Anne Maria kaapte. Daar wordt hij bediende.

Jasper is inmiddels zeventien jaar oud.
Hij wordt na een tijdje voorgesteld aan de dochter van Akbar: Rajina.
Akbar vraagt hem om met Rajina te trouwen, hij zou dan het hele Fortuin van Akbar en zijn vrijheid krijgen, op één voorwaarde; hij moet Moslim worden. Akbar vraagt hem dit omdat Rajina te vrij is opgevoed om met een gewone Moslim te trouwen. Hij heeft vijf dagen bedenktijd. Uiteindelijk beslist Jasper om aan zijn geloof vast te houden en om galeislaaf te worden.
Ook al staat galeislaaf zijn, bekend als een soort doodstraf, Jasper vindt het heerlijk, hij voelt zich onderdeel van een groot geheel. Rode Maarten, ook een oude scheepsmaat van hem, bevindt zich op hetzelfde schip als dat van hem.
s’Avonds komen ze aan in de havenstad Bizerte waar ze overnachten.
Ze varen verder en in de straat van Gibraltar wordt een Spaans schip; de Pedro Gomez gekaapt.
Er zit een lek in het schip en Jasper, Rode Maarten en Jens (=een galeislaaf) moeten het lek repareren. Ook moeten ze het in de gaten houden en op het schip meevaren, natuurlijk onder toezicht van een aantal opzichters.
Jasper bedenkt een plan. Tijdens het reparen van het lek weet hij de rest van de bemanning op het schip allerlei scherpe voorwerpen toe te stoppen. Tijdens een hevige storm die ‘s avonds opduikt weten hij, Rode Maarten en Jens de officier te overmeesteren. Dan gaan ze met de rest van de bemanning het gevecht tegen de opzichters aan.
Uiteindelijk winnen ze en varen met het schip naar Cadiz, daar gaan ze voor anker, en ze delen zich op.
Jens, Rode Maarten en hij besluiten met een Engels konvooi schip richting Engeland te gaan. Rond half januari komen ze aan in de haven van Plymouth. En de heilige drie-eenheid (zo worden ze genoemd op het Engelse konvooi schip) gaat uiteen. Jasper gaat terug naar Ziezerikzee en hij is nu achttien jaar oud.

In Ziezerikzee wordt hij hartelijk ontvangen door zijn vader en Deesje.
Na een tijdje rondgedoold te hebben, besluit hij om toch net als Rode Maarten mee te gaan met het schip de Prinses Amalia, onder leiding van schipper van Ham. Om matroos te worden.

3 Titelverklaring
Jasper heeft zich letterlijk en figuurlijk vrijgevochten uit de slavenhandel


4 Hoofdpersonen:
Jasper is de enige hoofdpersoon in het boek, maar omdat ik een beschrijving van meerdere personen moet geven heb ik ook nog vader en Rode Maarten gekozen

5 Beschrijving hoofdpersonen

Jasper Lievenszoon de Bonte: Jasper is een nieuwjaarskind en hij denkt dat hij daarom altijd geluk heeft. Hij is een rustige en een verstandige jongen. Hij is vrij opgevoed in een groot gezin. Hij is niet verwend, het enige waarvan hij droomt, is van verre zeereizen. Hij heeft een groot doorzettingsvermogen. Ondanks vele tegenslagen blijft hij moed houden, en heeft hij dromen over de toekomst
Uiterlijk: Jasper groeit op tot een stevige jongeman, dit komt mede doordat hij zwaar werk heeft moeten verrichten.

Vader: De echte vader van Jasper (waar hij niet bij is opgegroeid omdat hij Jasper niet kon opvoeden). Het is een eenzelvige en zeer zwijgzame man die niet goed weet wat hij nou met Jasper aan moet.

Uiterlijk: Wordt niet beschreven in het boek

Rode Maarten: Een vriend die hij ontmoet heeft op de Anne Maria, en die hij later weer tegenkomt op het galeischip. Hij is erg verstandig en geeft niet gauw op.
Uiterlijk: Een forse jongen met rood haar en sproeten, vandaar zijn bijnaam ‘Rode Maarten’

6 Plaats
De inleiding van het verhaal speelt zich af in Ziezerikzee, een klein havenstadje in Zeeland.
De rest van het verhaal speelt zich af door heel Tunesië, ze trekken van Tunis naar Karirouan naar Gabès naar Matmata naar Beni Aissa, Hedeche, Medenine en tenslotte naar Tataouine.
De zeereis gaat langs Spanje, door de golf van Biskaje richting Tunesië.

7 Tijd
Het verhaal speelt zich af in de 18e eeuw, 1705-1723.
De mensen bewegen zich voort op dromedarissen, en de godsdienst is nog erg streng. Iedereen in Tunesië probeert Jasper ervan te overtuigen dat hij Moslim moet worden.
Ook worden er in deze tijd geen slaven meer verhandeld

8b Voorkant boek
Zie voorkant; het is een scène uit het boek waarin de bemanning van de Anne Maria aankomt in Tunesië.

9 Het probleem

Het probleem van het boek is de slavenhandel in Tunesië, het schip waar Jasper in meereist wordt gekaapt. Alle bemanningsleden worden slaaf. Het probleem van Jasper en vele andere slaven is vrij komen, uiteindelijk lukt hem dat.

10a Is het een realistisch verhaal
Ik denk dat het verhaal redelijk realistisch is voor die tijd, omdat er toen ook al slavenhandel plaatsvond in Tunesië. Natuurlijk wordt er een avontuurlijk verhaal bij verzonnen

10b Is het een herkenbare situatie
Nee, in deze tijd vindt er geen slavenhandel plaats in Nederland of in andere landen.

11 Wat is de bedoeling van de schrijfster
Zij wil je laten kennis maken met een interessante, andere cultuur.
Het verhaal speelt zich af in Tunesië, je maakt kennis met de cultuur en godsdienst uit Tunesië. Er wordt in Tunesië veel waarde gehecht aan de godsdienst dus wordt er ook veel over verteld.

12 Mijn mening
Ik vond het een spannend boek en een mooi verhaal omdat het vlot verteld werd. Het verhaal maakte me nieuwsgierig. Het wordt heel spannend verteld en Jasper maakt heel erg veel mee, het is absoluut geen langdradig verhaal. Je leeft helemaal met Jasper mee omdat je te maken krijgt met zijn gedachten en gevoelens. Het is heel interessant om zoveel over een andere cultuur in een andere tijd te weten te krijgen.

Extra

Een kaartje uit het boek waarop de route staat die Jasper heeft afgelegd naar Tunesië en zijn trektocht door de woestijn van Tunesië. De beschrijving van de route staat bij het kopje ‘plaats’.