1.1 Primaire gegevens

Titel:Voor een verloren soldaat
Schrijver: Rudi van Dantzig
Uitgeverij: de Arbeiderspers
1e Druk: 1986
Aantal bladzijdes: 273
Genre: Autobiografische roman.

1.2 Verantwoording keuze

Het boek was een pocket uit de Penta serie van 2000. Deze serie worden door mijn ouders met de regelmaat gekocht. Mijn moeder had het boek gelezen en zij dat het en goed boek was.
Vaak heeft zij wel ongeveer de zelfde smaak als ik. Dus ben ik het toen gaan lezen.

1.3 Verwachting vooraf

In eerste instantie sprak het boek me helemaal niet aan, omdat het wéér over de oorlog ging. Dat genre had ik wel een beetje gehad. Maar toen ik hoorde dat het uiteindelijk meer om pedofile aanradingen ging die zich in de oorlog af speelde, ben ik me toch voor het boek gaan interesseren. Dat brengt tenslotte een soort spanning met zich mee.

1.4 De 1ste reactie achteraf

Het verhaal was niet zo als ik van te voren gedacht had. Ik vond het boek vooral in het begin veel te langdradig. Er zaten veel stukken in die ik niet echt essentieel vond voor het boek en die toch vrij lang duurde. Ik hou van mooie boeken waar ook de nodige spanning in zit. Dit boek was erg mooi, maar de spanning vond ik vaak ver te zoeken. Ik denk ook niet dat het boek is geschreven met de gedachten om het er een spannend verhaal van te maken.

1.5 Samenvatting

Als de 2de WO al een paar jaar aan de gang is, besluiten de ouders van Jeroen dat het maar beter is als Jeroen voor een tijdje naar Friesland gaat. In friesland was het toendertijd in verhouding met Amsterdam een stuk veiliger en gezonder. Jeroen wordt “samen met een aantal andere kinderen uit Amsterdam” met een wagen naar Friesland gebracht. Daar eemaal aangekomen worden ze ondergebracht bij verschillende families
.Jeroen komt terecht bij een vissers familie die een huis in Laxuum bewonen. Jeroen noemt zijn nieuwe pleegouders van af dat moment hait en mem. Net zoals hun eigen 7 kinderen. Het leven in Laxuum vind jeroen heel anders dan het leven in A’dam. Jeroen moet dan ook erg wennen aan de omgeving, de dagelijkse routine en de rol die god in het leven van de familie vervuld.
De enige houvast die Jeroen heeft, is zijn vriend Jan. Jan is net zoals Jeroen vanuit A’dam tijdelijk naar Friesland gekomen om daar vervolgens tijdelijk bij een boeren gezin in te wonen. Jeroen klampt zich dan ook aan Jan vast. Jan toont echter weinig intresse. Deze bevalt het wel in Friesland en houd zich liever met het bedrijfs leven op de boerderij bezig.
Jan is qua gedachte gang al iets volwassener als Jeroen. Hij is dan ook de gene die er voor zorgt dat jeroen zich voor het eerst bewust wordt van zijn seksuele gevoelens.
Als Jeroen al enige tijd in Friesland is, blijkt het dat er Amerikaanse soldaten zijn gekomen om Nederland te bevrijden. Deze soldaten komen ook in Friesland. Als Jeroen de soldaten ziet is hij vreselijk nieuwsgierig. Zeer gevleid is hij dan ook als één van de Amerikanen hem een kauwgommetje aanbied. Nog spannender vidn hij het als die zelfde Amerikaan aan hem vraagt of hij een ritje met een jeep wil maken. De betreffende soldaat stelt zich voor als Wolt.
Wolt laat aan jeroen blijken dat hij erg gëinteresseerd in hem is. Maar Wolt blijkt later een beetje te gëinteresseerd te zijn. Zo erg dat hij Jeroen begint te betasten op onwenselijke plaatsen. In 1ste instantie is jeroen erg geschrokken van de gebeurtenis. Maar even later blijkt dat jeroen het ook allemaal wel erg interessant vind. Door zijn nieuwsgierig heid blijft het dan ook niet bij 1 keer. Wolt vind het geweldig dat hij zo zonder probelemen met Jeroen kan rot zooien. Hij is enkel op lust uit en merkt dan ook niet echt dat Jeroen zelfs een beetje verliefd op hem geworden is.
Plotseling kan Jeroen de soldaat niet meer vinden. Helaas blijkt dan dat de soldaten naar een andere plaats zijn vertrokken.Jeroen is radeloos.
Een paar dagen later komt zijn moeder hem weer op halen om terug te gaan naar A’dam. Maar heozeer jeroen in het begin ook terug verlangt heeft naar huis, weet hij niet of hij dat nog wel wil. De kans dat hij wolt hier nog tegen kan komen is tenslotte groter dan de kans om hem in A’dam tegen te komen. Toch kiest hij uiteindelijk voor zijn moeder.
Eemaal in a’dam aangekomen ziet hij dat ook daar veel amerikaanse soldaten aan het werk zijn. Een tijdje zoekt hij ook ion A’dam nog verder naar Wolt. Na een tijdje verwaterd dat echter en staakt hij zijn zoek actie.
Ongeveer 24 jaar later Ziet Jeroen een opname opde TV over oude verzetsstrijders. Heel even denkt Jeroen weer terug aan het jaar 1944. Maar beseft op dat moment heel goed, dat het iets is van vroeger en dat dat ook zo zal blijven.

2.1 Tijd en Ruimte

Het boek speelt zich af rond 1944. Als de 2de WO aan z’n eind begint te lopen. Het grootste gedeelte van het boek speelt zich af in het Friese plaatsje Laxuum. Alleen in het begin en aan het eind speelt het verhaal zich af in A’dam. Het leven in A’dam wordt omschereven als chaötisch en benouwend. Het leven in Freisland daarentegen wordt omschreven als strak, ordelijk en ruimtelijk.
Het verhaal speelt zich in één enkel jaar af.
Aan het eind van het boek wordt er echter een groote tijdssprong gemaakt naar 1980.

2.2 Wijze van vertellen

Het verhaal is op een chronologische manier weergegeven en er is gebruik gemaakt van flash backs.

2.3 Spanning

Er is naar mijn mening weinig spanning in dit boek te vinden. Het is meer een boek dat je laat meeslepen met je emoties. Het wekt een beplaade gevoelens op.

2.4 Thema/ Motieven

Het hoofd thema van dit boek is homoseksualiteit. Een jongen van 11 jaar komt er tijdens zijn groei naar volwassenheid achetr dat hij gevoelns heeft voor mannen.
Er komen een aantal motieven in dit boek naar voren; de 1ste is eenzaamheid. Jeroen groeit dat jaar op in een wereld vol onzekerheid. Omdat hij een onwetende buitenstaander is.
De 2de is de weg naar volwassenheid. Jeroen’s lichaam begint langzamerhand te groeien en hij gaat nadenken over intieme relaties en het geloof.

2.5 Personages

Jeroen, hij is de hoofd persoon in het boek. In 1944 is hij 11 jaar. In het daar op volgende jaar zal hij zich in Friesland bevinden vanwege de oorlog en de hongerwinter. Zijn weg naar volwassenhei wordt verteld in het tijds bestek van dat ene jaar.

Wolt, is een Amerikaanse soldaat die in dienst is van de gealiëeerde tijdens de 2de WO. Hij heeft een eenzijdige seksuele relatie met Jeroen. Waardoor jeroen ontdekt dat hij om mannen geeft.

Hait en Mem Visser, zij zijn de voorlopige pleegouders van Jeroen. Bij hen is hij terecht gekomen in Friesland. Gedurende dat ene jaar zorgen zij ervoor dat Jeroen wordt voorzien van Voedsel, onderdak en Liefde. Zij zorgen ervoor dat hij een regelmatig leven leid waarin god centraal staat.

Jan Hogevorst, hij is een oud buurjongetje van jeroen uit A’dam. Jeroen en hij trekken in het begin nog wel eens met elkaar op, omdat ze beide vreemdelingen zijn in het dorp. Jeroen is ongeveer net zo oud als Jan en ook hij verblijft in een pleeggezin in Friesland.

Ouders van Jeroen, zij zijn verontruste ouders in een tijd van ellende. Voor jeroens eigen bestwil sturen ze hem naar Freisland, zodat hij daar kan aansterken en om te zorgen dat hij zo min mogelijk van de ellende meemaakt. Jeroen is in het begin nog erg aanhankelijk aan zijn ouders. Naderhand slijt dat enigszins.

Kinderen van de Familie Visser, zij zorgen er voor dat jeroen meer begrijpt van het simpele leven in Friesland. Zodat hij niet helemaal alleen meer is. Elk kind is verwoord met een bijzondere eigenscahpe en sterke karakters.

Sociogram:

2.6 Titel, ondertitel, Motto

Titel; Voor een verloren Soldaat
Motto, Voor Brnadine, Hermina, mijn moder, mijn friese disgenoten, indank

2.9 Relatie text, Context

Autobiografische roman.

3.1 De literaire recensie

Het verhaal van rudi van Dantzig komt erg realistisch over. De aspecten die naar voren komen zijn op een goede manier weergegeven waardoor je een betere kijk krijgt op de situatie.

Je kunt je natuurlijk afvragen of dit boek iets nieuw s heeft toegevoegd aan de Nederlandse lieratuur. In eertste instantie is dat misschien niet te verwachten omdat je denkt dat het een boek is wat over de oorlog zal gaan. Nu is het geval echter dat het boek niet uitsluitend over de oorlog gaat. Het is een belangrijk onderdeel, maar belangrijker is toch de onzekerheid van de jongen zijn geaardheid dat zich afspeelt in een tijd waarin je niet aan je geaardheid kon twijfelen.

Doordat het boek zich afspeelt in een klein dorpje in Friesland, ontstaat er een bepaalde sfeer. Deze sfeer wordt ook mede bepaald door de aandacht die de familie visser schenkt aan het geloof. Door dat de schrijver gekozen heeft voor een ruimte zoals deze komt ook de eenzaamheid en isolatie veel beter naar voren.

Persoonlijk denk ik dat de bedoeling van de schrijver achter het schrijven van dit boek goed gelukt is, door de verbintenis te maken tussen de oorlog, het geloof en homoseksualiteit.

Recensie A
. Trouw van 05-06-1986, 'De bevrijding van Dantzig' door Hanneke Wijgh

In 'Voor een verloren soldaat' staat een ontroerend verslag van de hereniging van de schrijver met zijn moeder, na de bevrijding in 1945. 'Ik beweeg niet en druk me tegen de muur. Ik ben opeens wantrouwend en dodelijk benauwd voor het moment waarop ik bijna een jaar heb gewacht. Ik kijk naar de grond en verzet geen voet.'

Toch is 'Voor een verloren soldaat' niet om deze scène geschreven. Het onmiskenbare hoogtepunt in het boek is zijn ontmoeting met een Amerikaanse soldaat, tijdens de bevrijding. Walt of Wolt, zoals Van Dantzig hem noemt, geeft hem kauwgom, rijdt hem rond in een grote truck, zwemt samen met hem in het haventje en verkracht hem in een legertent.
Echt goed raad weet de elfjarige jongen niet met de tegenstrijdige emoties die de soldaat bij hem oproept. Hij voelt zich gestreeld omdat hij door een 'bevrijder' is uitverkoren, maar tegelijk voelt hij zich weerloos en schuldig over zijn eerste seksuele ervaring. Hevig drukt op hem de vrees dat zijn Friese huisgenoten zijn geheim ontdekken en hem de deur zullen wijzen: 'Ga, verdwijn maar, we gruwen van je, van jou en je stadse manieren.' Ze hebben het al die tijd geweten maar wachtten zwijgend af. Nu zullen ze mijn koffer pakken en me aan de dijk zetten, en ze hebben gelijk, ik ben walgelijk, ik ben een zondaar, ik moet naar de hel. Gestraft zal ik worden, gepijnigd...'

Rudi van Dantzig heeft de hongerwinter in Friesland doorgebracht bij de familie Visser in Laaxum, een gehucht aan de dijk bij Stavoren. Het gezin telde zeven kinderen, het huis was eigenlijk te klein, maar er kon nog gemakkelijk een hongerig kind uit Amsterdam bij toen de dominee erom vroeg.

'Voor een verloren soldaat' is opgedragen aan zijn moeder Berendina Hermina en aan zijn voormalige disgenoten.
De Amerikaanse (of Canadese?) soldaat die zo definitief ingreep in zijn jongensbestaan, heeft Van Dantzig nooit teruggezien. Wel heeft hij lang en verbeten naar hem gezocht toen hij eenmaal terug was in Amsterdam. Het was een obsessie, die hem nachtmerries bezorgde of uit zijn slaap hield. Een keer dacht 'Jeroen' toen hij naar school liep dat hij zijn soldaat had terug gevonden, maar dat bleek een vergissing. Ook de foto die Wolt hem had gegeven, ging verloren toen zijn moeder per ongeluk zijn bloes waste en het portretje uit zijn borstzak in de teil met sop verdween. Zelfs de achternaam van Wolt is hij kwijt. In het boek noemt hij hem Narbutus, Walter P. "Zo'n soort klank moet het ongeveer geweest zijn."

De recensent eindigt met de volgende overweging:
Als de oorlog definitief voorbij is, zegt de meester in Warns tegen de kinderen, dat zij een opstel moeten schrijven over hun belevenissen tijdens de eerste bevrijdingsdagen. Het jongetje Jeroen komt niet verder dan de eerste regel: "Toen we hoorden dat de oorlog voorbij was, liepen we...' De meester zegt ontstemd als hij het bijna lege blaadje ziet: "Later zul je beseffen wat voor geweldigs er in deze dagen is gebeurd, dan zul je je schamen dat je er zo weinig over wist te vertellen."

RecensieB
2. De Volkskrant van 06-06-1986 door Aad Nuis

Het boek van de choreograaf Rudi van Dantzig, Voor een verloren soldaat, is eerder een werk van zorgvuldig opgeschreven herinnering dan van verbeelding Dat alles erin precies zo en niet anders is gebeurd, is een vermoeden dat zich bij het lezen meteen al sterk opdringt.
Nu zijn jeugdherinneringen van bekende persoonlijkheden meestal in de eerste plaats interessant omdat men er de auteur en zijn daden beter door begrijpt. Ook dit boek maakt veel duidelijk over Van Dantzigs balletten, maar op de eerste plaats komt dat niet. Ook als we nooit van de auteur of zijn overig werk zouden hebben gehoord, zou dit een belangwekkend boek zijn. Het blijkt namelijk dat de jonge Rudi - of Jeroen - op zijn elfde iets is overkomen dat op zichzelf de moeite van het vertellen waard is, iets bijzonders dat tegelijk ook iets exemplarisch heeft. Dat geldt zowel voor bet openbare deel van zijn lotgevallen in het laatste oorlogsjaar als voor het tot dusver geheim gebleven deel ervan.

Het is Van Dantzig in zijn boek om veel meer te doen dan om het relaas van zijn leven onder de Friezen. De schildering van dat kinderbestaantje, niet ongelukkig na de eerste schrik maar eenzelvig en een beetje aan de gewone orde der dingen onttrokken, blijkt slechts een lange inleiding op de gebeurtenis die Jeroen een dag na de bevrijding overkomt. Een Amerikaanse (of Canadese) soldaat neemt hem mee in zijn vrachtauto en wijdt hem in in de homoseksuele liefde. Je kunt het ook een verkrachting noemen de werkelijkheid lijkt iets verwarrends daartussenin De overweldigde jongen, die tot op dat moment alleen vage en onbegrepen gevoelens van homo-erotische aard heeft gekend, wordt op een ingrijpende en ontwrichtende manier verliefd op de soldaat. Na een korte verhouding verdwijnt die abrupt als zijn onderdeel zich verplaatst. Terug in Amsterdam blijft de jongen hem zoeken, - tevergeefs natuurlijk. Hij blijft alleen met zijn geheim.

Nuis noteert dat de gebeurtenissen niet worden opgeblazen en ook niet gesmoord in ironie, niet geromantiseerd en evenmin gedemoniseerd. Waarschijnlijk geldt ook hier dat veel mensen vergelijkbare, hoewel in omstandigheden afwijkende ervaringen zullen hervinden in hun geheugen bij het lezen van dit boek. Voor anderen kan het zeker het begrip vergroten voor de innerlijke werkelijkheid van zulke met schrik en afkeer beladen relaties.
Hij heeft er wel het een en ander op aan te merken. De stijl weerspiegelt wel de zorg voor natuurgetrouwe weergave, maar de schrijver lijkt daarbij lang niet altijd gespitst op de kortste, scherpste en meest beeldende manier van zeggen, zodat de aandacht hier en daar verslapt. Het slot heeft daar het meest onder te lijden, volgens hem.Toch overheerst bij hem een positief oordeel over de roman.

3.2 Persoonlijke beoordeling

Ik kan niet ontkennen dat ik het een mooi boek vond. De gebeurtenissen in het boek waren erg realistisch weergegeven. Daardoor werd het echter ook af en toe iets te saai. Mede door de chronologische opbouw was er weinig spanning.
Het taalgebruik in het boek was goed te volgen en dat zorgde ervoor dat je lekker door kon lezen.
De iets wat spannendere momneten kwamen als jeroen en de soldaat elkaar weer zagen. Dan kwamen de gevoelens van Jeroen naar boven.
Ik denk ook dat het boek voornamelijk draaide om de gevoelens van Jeroen. Dit zorgde ervoor dat ik het ervaart heb als een mooi en emotioneel boek.
Persoonlijk hou ik meer van boeken waar wat meer spanning in zit en wat minder diepgang in de persoon zelf.
Het einde vond ik het tragischt. Doordat het niet afloopt zoals je gehoopt had. Het is niet bepaald een happy end.