Voetballen of vechten? door Herman van Campenhout

Titel: Voetballen of vechten?
Auteur: Herman van Campenhout
Gebruikte druk: eerste druk, uit 2006
Verschijningsdatum: 2006
Aantal bladzijden: 80
Uitgegeven bij: Davidfonds/Infodok

Samenvatting
1. Als lezer beland je midden in de Eerste Wereldoorlog, op donderdag 24 december 1914; de oorlog is inmiddels vijf maanden gaande. Een groep Britse soldaten krijgt te horen dat zij zijn gekozen om de komende twee weken de loopgraven van Ploegsteert te verdedigen. Soldaat Frank Sumption is er daar één van. Met de last van zware bagage marcheren ze twee uur lang naar de loopgraven. Hier nemen ze de posities over van soldaten die maar al te graag uit de loopgraven verdwijnen.

2. Frank draait zijn eerste wachtbeurt. Hij waagt zijn eerste blik over het niemandsland; het terrein tussen de Duitse en Britse loopgraven. Hier liggen honderden lijken van beide partijen die door de ratten worden aangevreten. Frank houdt de Duitse linie nauwlettend in de gaten en hoopt deze nacht één of meerdere Duitsers te kunnen raken, voor zijn vaderland. Er gebeurt echter niets, ze horen enkel gezang van Duitse kerstliederen en gaan zelf ook zingen.


3. Na een barre nacht draait hij de dag erna weer een wachtdienst. Tijdens deze dienst duiken er Duitse soldaten op uit de loopgraven, onbewapend, die kerstbomen plaatsen in het niemandsland en de Britten een gelukkig kerstfeest toewensen. De Britten volgen dit voorbeeld en klimmen ook uit de loopgraven. Zo maakt Frank kennis met Johannes Bremer, een Duitse soldaat die tot voor kort nog in Londen woonde maar verplicht in dienst moest bij het Duitse leger. De soldaten wisselen drank, sigaretten en voedsel uit. Een Britse soldaat komt met een voetbal en gezamenlijk spelen ze een wedstrijdje.

4. Ook de volgende dag klimmen de soldaten weer uit hun loopgraven en maken lol met elkaar. Ze wisselen informatie uit over de oorlog vanuit verschillende kampen. Frank, voorheen kapper in Londen, knipt het haar van Johannes. In ruil daarvoor maakt Johannes tekeningen voor Frank met daarop Frank zelf en het Duitse gezelschap. Iedereen is zo enthousiast over het kapsel van Johannes dat Frank nog de hele middag bezig is met Duitse soldaten knippen. Aan het eind van de dag schrijft Frank een brief naar huis over zijn nieuwe vrienden en dat hij hoopt dat de vrede nabij is; hij ziet het niet meer zitten om deze jongens dood te schieten.

5. Op 27 december komt de frontinspectie aan Duitse kant langs en het niemandsland blijft leeg. De dagen erna verandert het niemandsland in een soort marktplein waar kleine groepjes mensen spullen en informatie uitwisselen. Tijdens de dagorde van 31 december wordt door luitenant Hartwell medegedeeld dat het vanaf dat moment verboden is om nog contact te hebben met de vijandelijke linie. Wanneer de Duitse soldaten weer het niemandsland betreden lappen de meeste Britse soldaten deze nieuwe regel aan hun laars, waaronder ook Frank. Johannes wordt doodgeschoten, waarschijnlijk door Hartwell om te laten zien dat er niet valt te spotten met zijn gezag.

6. Deze gebeurtenis hakt er bij Frank enorm in en hij beseft plotseling hoe fout de oorlog is. De Duitsers zijn geen beesten, zoals ze worden afgeschilderd door de geallieerden, maar gewone jongens. Frank kan het niet meer verdragen en besluit te ontsnappen uit de loopgraven om in Londen te vertellen hoe fout de oorlog is. Tijdens zijn ontsnapping wordt hij in zijn been geschoten. Hij weet nog naar bewoond gebied te strompelen en vraagt hulp bij een boerderij. Hier ziet men hoe slecht Frank eraan toe is en laat men hem naar een ziekenhuis brengen.

7. Wanneer Frank weer bij bewustzijn komt, is hij in een veldhospitaal. Hij wordt verzorgd en wanneer er naar zijn naam wordt gevraagd doet hij zich voor als ene Dennis Gordon. Deze soldaat is echter een maand geleden overleden en dus wordt Frank ontmaskerd. Hij wordt gearresteerd wegens desertie en naar een gevangenis overgebracht.

8. De rechtszaak van Frank vindt plaats. Als bewijsmateriaal worden de tekeningen aangeleverd, waarin Frank te zien is in gezelschap van Duitse soldaten. Ook de brief aan zijn ouders en zusje, waarin hij vertelt dat hij het nut van de oorlog niet meer inziet, wordt als bewijsmateriaal gebruikt. De verdediging is erg mager; Frank krijgt geen kans om zijn verhaal te vertellen. Na enkele dagen krijgt hij dan ook te horen dat het door de Krijgsraad is veroordeeld tot de dood met de kogel.

9. De dag van Franks veroordeling is aangebroken. Hij probeert nog een brief naar zijn ouders te schrijven maar dit lukt hem niet meer. Wel krast hij zijn naam op de muur in de gevangenis; opdat hij niet vergeten wordt. In eerste instantie is het de bedoeling dat zijn medesoldaten hem door het hart schieten, maar deze weigeren. Uiteindelijk schiet luitenant Hartwell hem door het hart.

Nawoord
In het nawoord vertelt de schrijver in hoeverre het verhaal fictief is en waar hij zijn informatie vandaan heeft.

Titelbeschrijving
Er is in het boek geen sprake van een letterlijke verwijzing. Desalniettemin is de titel 'Voetballen of vechten?' heel duidelijk. Frank heeft zich vrijwillig opgegeven om te vechten voor zijn vaderland. Dit doet hij met trots maar wanneer hij zijn vijand persoonlijk leert kennen tijdens een potje voetbal, beseft hij dat het geen monsters zijn waartegen hij vecht. Hij gaat zich afvragen of hij nog wel moet vechten en waarom ze niet gewoon in vrede kunnen samenleven.

Personages
Frank Sumption
Het hoofdpersonage van dit verhaal is Frank Sumption. Hij is een 20-jarige soldaat uit Londen die zich vrijwillig heeft opgegeven voor het Britse leger. Zijn vader, moeder en zusje wonen nog in Londen. Frank begon aan de oorlog alsof het een avontuur was, ze zouden die Duitsers wel even een lesje leren. Maar gaandeweg het verhaal, wanneer hij de Duitse soldaten ook daadwerkelijk ontmoet, komt hij hierop terug en beseft dat het net zulke jongens zijn als hijzelf.


Johannes Bremer
Johannes is een Duitse soldaat waar Frank bevriend mee raakt. Hij woonde in Londen maar werd opgeroepen om te dienen in het Duitse leger. Hij vindt de oorlog maar niets en richt daarom bewust niet op soldaten tijdens de gevechten. Hij komt uit een rijke familie en zijn passie is tekenen. De dood van Johannes speelt een grote rol in de ontwikkeling van Frank.

Luitenant Hartwell
Frank staat onder dienst bij luitenant Hartwell. Hij is een kil persoon en schiet zowel op Duitse soldaten als op zijn eigen soldaten om ze simpelweg een lesje te leren. Uiteindelijk is ook hij degene die Frank door het hart schiet.

Genre
Oorlogsroman

Plaats en tijd
Het grootste deel van dit verhaal speelt zich af in en rond de loopgraven van Ploegsteert in België. De erbarmelijke omstandigheden van deze loopgraven, modder tot de enkels, nauwelijks voedsel, slechte slaapplaatsen en een treurig landschap, dragen bij aan de sfeer van het boek. Dit alles weerspiegelt de waarheid van toentertijd en maakt dat je je als lezer beter in kan leven in hoe hopeloos de situatie was.

De tijd in dit verhaal is erg belangrijk, het speelt zich af tijdens de Eerste Wereldoorlog en zou zich dus ook niet in een andere tijd af kunnen spelen. Het boek beslaat een betrekkelijk korte tijd, van 24 december 1914 tot 16 februari 1915.


Schrijfstijl
De schrijfstijl is eenvoudig en snel te lezen. Er is geen sprake van ingewikkelde dialogen, complexe plotten of sprongen in de tijd. Wel wordt er gebruik gemaakt van oorlogstermen. Zo worden de slaapplaatsen kazematten genoemd en wordt er gesproken over MP’s. De meeste termen worden goed uitgelegd maar de term MP’s wordt pas in het nawoord uitgelegd.

Vertelperspectief
Het verhaal wordt verteld vanuit een auctoriale verteller. In het verhaal wordt vooral Frank gevolgd, maar in het begin wordt er ook verteld wat er in de rest van de oorlog gebeurd en aan het eind wordt er kort verteld wanneer de ouders van Frank te horen krijgen dat en hoe hij is overleden.

Thema en motieven
Thema
Het thema van dit verhaal is oorlog, Frank is in een oorlog terecht gekomen die zijn leven zal bepalen. Daarnaast woedt er nog een oorlog in zijn hoofd, moet hij zogezegd voetballen of vechten?

Motieven
Een duidelijk motief is de Tweede Wereldoorlog, waarin het verhaal zich afspeelt. Het verhaal is niet los te zien van deze gebeurtenis en bepaalt ook het verloop ervan.

Verbonden met oorlog is de dood. De dood van zijn goede vriend Johannes doet Frank inzien waar hij eigenlijk mee bezig is. Maar ook de dood van honderdduizenden slachtoffers van de oorlog heb je in het achterhoofd tijdens het lezen van dit boek.

Maar naast de dood speelt ook vriendschap een grote rol. Zonder de speciale band die Frank opbouwt met Johannes had hij nooit ingezien wat hij aan het doen was en had hij nooit de stap kunnen zetten om te ontsnappen.


In eerste instantie gaat Frank, en vele jonge soldaten met hem, vechten in de oorlog vanwege het nationalisme. Allen willen zij hun familie beschermen en zijn zij trots om voor hun vaderland te mogen vechten.

Frank wordt beschuldigd van desertie, wat toentertijd werd gezien als lafheid. De officiers probeerden zo hun soldaten onder de duim te houden. Niemand wilde bij zijn familie te boek staan als verrader.

Het verhaal speelt zich voor een groot deel af rond Kerst; een periode van vrede, zelfs in oorlog.

Auteur
Herman van Campenhout is een Vlaamse schrijver, geboren in 1943. Hij heeft zelf de Eerste Wereldoorlog dus niet meegemaakt maar vertelt in het nawoord dat hij de meeste informatie heeft van zijn oom en buren die wel soldaten aan het IJzer zijn geweest.

Hij schrijft voornamelijk voor jeugd en is daarin niet bang om de wat heftigere thema’s te bespreken. Zoals in dit boek de oorlog, maar bijvoorbeeld ook de gebeurtenissen rond Marc Dutroux.

Eigen mening
Het is een relatief toegankelijk boek voor een zwaar onderwerp. Ik denk dat het ook voor de jeugd nog steeds belangrijk is om ingelicht te worden over de oorlogen uit het verleden en wat een impact deze hebben gehad en nog steeds hebben. Dit boek doet dat op een sterke en pakkende manier. Wel vind ik dat door de snelheid waarmee het verhaal wordt verteld er wat verloren gaat aan de ontwikkeling van de personages. Door iets meer achtergrondinformatie en details had het verhaal me nog meer kunnen raken.