Verloren zoon door J. Bernlef

Zakelijke gegevens: Ik heb het boek “Verloren zoon” gelezen, geschreven door J. Bernlef. Dit boek is uitgegeven in 1997 door Querido in Amsterdam maar ik heb een uitgave gelezen uit 2005 door Wolters-Noordhoff in Groningen. Dat komt doordat mijn boek uit de serie “Grote Lijsters 2005” komt. Gegevens over de schrijver: Naast “Verloren zoon” heeft J. Bernlef onder andere de boeken: “Hersenschimmen” (1984), “Publiek geheim” (1987), “Eclips” (1993) en “Boy” (1999) geschreven. Verder heeft hij ook nog gedichten, verhalen, essays en toneelwerken geschreven. Hendrik Jan Marsman werd 14 Januari 1937 geboren in Sint Pancras. Omdat hij werd vergeleken met de dichter Marsman koos hij als pseudoniem “J. Bernlef”, de eerste letter van zijn tweede naam en de achternaam van een blinde Friese dichter uit de achtste eeuw. Na de HBS studeerde hij een half jaar politieke en sociale wetenschappen aan de universiteit van Amsterdam. Van 1956 tot 1958 moest hij in dienst bij het leger. Daarna reisde hij heen en weer tussen Nederland en Zweden. In 1960 kwam hij definitief terug naar Nederland en trouwde met Eva Hoornik met wie hij twee kinderen kreeg. Hij richtte samen met K. Schippers en G. Brands het tijdschrift “Barbarber” op. In 1960 debuteerde J. Bernlef als dichter met zijn bundel “Kokkels”. Tot 1964 werkte hij bij een boekenimporteur in Amsterdam. Daarna besloot hij om zich helemaal aan het schrijven te wijden. Het boek “Verloren zoon” laat zien hoe ingrijpend het is als er dingen die je altijd dacht over je jeugd niet waar blijken te zijn. Het boek laat ook zien hoe afhankelijk mensen zijn geworden van apparaten en andere mensen. Korte inhoud: De toneelregisseur Rob Noordhoek valt tijdens een storm overboord van een cruiseschip. Zich vastklampend aan een boomstam spoelt hij aan op een eilandje ergens in de buurt van Afrika. Het is tien jaar geleden dat er op dit eiland mensen zijn geweest en het is moeilijk voor Rob om genoeg eten en drinken binnen te krijgen. Op het eiland ontmoet hij een papegaai die hij Vrijdag noemt en een hond die hij Tim noemt. Ook vindt hij een reclamebord voor Nivea waarop een model poseert dat hij herkent als Suzan, een jonge vrouw die een rol in zijn eerste toneelstuk voor het Nationaal Theater heeft gespeeld. Hij schrijft “brieven” aan Suzan die onder andere gaan over zijn jeugd en zijn familie. Op een dag struikelt hij over een uitstekende boomwortel en hij voelt een stekende pijn in zijn rechterknie. Hij krijgt koorts en de toestand van zijn been wordt steeds erger tot hij het helemaal niet meer voelt. Hij kruipt naar het kerkje en bidt tot het kapotte Madonna beeld. Dan sleept hij zijn lichaam met zijn laatste krachten naar het strand en zo sterft hij, met zijn middel hangend over de boomstam waarmee hij er ook was aangespoeld en met zijn gezicht in de golvende zee.
Hoofdpersoon / -personen: Rob Noordhoek is de hoofdpersoon, hij is toneelregisseur en hij is een echte man van deze tijd. In het boek is hij er een tijdje geleden achter gekomen dat zijn moeder een verhouding had met haar neef en dat die neef ook zijn biologische vader is. Hierdoor heeft hij het gevoel dat de bodem onder zijn bestaan is weggeslagen. Hierover schrijft hij in zijn “brieven” aan Suzan. Tijdens zijn verblijf op het eiland komt hij er achter hoe weinig hij weet over hoe hij moet overleven en hij raakt af en toe in paniek, maar hij blijft tot het einde toe doorzetten. Froukje Noordhoek is Rob’s oudere zus. Zij brengt Rob op het idee om een toneelstuk te maken voor de vijftigjarige bruiloft van hun ouders. Ze vertelt hem van alles over hun jeugd en hun ouders dat Rob zich helemaal niet kon herinneren. Arie Noordhoek is Rob’s “vader”. Het is een stille in zichzelf gekeerde man. Op een dansavond ontmoette hij Petra Noordhoek, ze zijn getrouwd en begonnen een eigen winkeltje. Petra Noordhoek is Rob’s moeder en de vrouw van Arie. Ze wilde graag toneelspelen maar ze mocht niet van haar man omdat haar neef Niek Noordhoek in het toneelgezelschap zat. Ondanks dat ze familie waren kreeg Petra een verhouding met Niek en ze werd zwanger van hem. Ze vertelde het aan Arie en zij hebben Rob samen opgevoed. Niek Noordhoek is Rob’s biologische vader en de neef van Petra Noordhoek. Rob lijkt erg op Niek’s andere zoon Joost Noordhoek die hij heeft gekregen met een vrouw uit Australië. Als Niek oud is zoekt Rob hem op in een tehuis en Niek denkt dat het Joost is. Zo vertelt hij Rob over zijn verhouding met Petra en dat hij Rob’s echte vader is. Suzan Schuurman is een jonge vrouw die een rol heeft gespeeld in Rob’s eerste toneelstuk bij het Nationaal Theater: “Bevel is bevel”. In het stuk speelde Suzan een autististische zoon (dat ze een vrouw is maakte Rob niet uit). Tijdens de productie van het stuk verandert ze langzaam in haar rol en ze belandt in een inrichting in de duinen. Rob heeft haar nog één keer opgezocht maar ze zei helemaal niets en het leek alsof ze zichzelf was kwijtgeraakt. Vrijdag is de papegaai die Rob ontmoet op het eiland. Hij noemt hem Vrijdag, naar het mens dat Robinson Crusoë op zijn eiland ontmoet in het boek van Daniël Defoe. De papegaai heeft een paar franse woorden geleerd van zijn eerdere eigenaren en Rob probeert hem een paar nederlandse woorden te leren maar het lukt Vrijdag niet om deze uit te spreken. Wolfgang is de hond die Rob ontmoet op het eiland. Rob weet niet dat hij Wolfgang heet en noemt hem Tim. Het zijn eigenlijk vijanden omdat ze allebei voedsel nodig hebben en Rob kijkt van Wolfgang af hoe hij eieren uit de vogelnesten moet halen. Maar toch voelen ze zich soms tot elkaar aangetrokken. Waar en wanneer: Het eerste hoofdstuk van het boek speelt zich af op een cruiseschip maar de rest van het verhaal speelt zich af op een verlaten eilandje in de buurt van Afrika. In het boek komen ook een aantal flashbacks voor die zich op verschillende plaatsen afspelen. Het boek begint op 12 mei, ik weet niet precies van welk jaar maar ik denk ergens in de jaren ’90. Omdat er veel moderne apparaten enz. in het boek voorkomen. Titelverklaring: De titel heeft denk ik te maken met dat Rob erachter komt dat de man die hij als zijn oom zag eigenlijk zijn biologische vader is. Zijn echte vader kan hem niet opvoeden en daarom zal hij Rob ook wel zien als een soort verloren zoon. Ook overlijdt Rob op een verder onbewoond eilandje en zijn familie weet niet dat hij daar is. Dus verliezen zijn ouders hun zoon. Thema: Ik denk dat J. Bernlef met dit boek wil laten zien hoe ingrijpend het is als er dingen die je altijd gedacht hebt over je jeugd niet waar blijken te zijn. Het boek laat ook zien hoe afhankelijk mensen zijn geworden van apparaten en andere mensen. “Het is eenvoudig. Iemand die het heden niet naar zijn hand kan zetten vlucht vroeg of laat in het verleden. Of wat hij daarvoor aanziet. Daar lijkt alles overzichtelijk, daar is alles al gebeurd. Hij kan zich erin verliezen. Zo raakt hij steeds verder van huis.” Eigen mening: Ik vond het geen moeilijk boek, er stonden wel een paar woorden in die ik nog niet kende maar ik weet nu wel wat die betekenen. Ik kon het me meestal wel goed voorstellen hoewel ik niet zo veel met de hoofdpersoon gemeen heb. Daardoor kon ik me ook niet altijd even goed inleven in de hoofdpersoon en ik had soms het idee dat ik het anders zou doen. Het boek is wel realistisch maar het is natuurlijk geen alledaagse gebeurtenis dat iemand tijdens een storm overboord slaat van een cruiseschip en het vervolgens overleeft en aanspoelt op een eilandje. Het was ook wel erg toevallig dat hij het reclamebord van Suzan op het eiland vond. Maar door al die gebeurtenissen is het boek wel boeiend en aangrijpend. Ik had niet verwacht dat “oom Niek” uiteindelijk Rob’s biologische vader bleek te zijn en ik had eigenlijk wel gehoopt/verwacht dat Rob aan het einde nog gevonden zou worden. Ik vond de stukjes in het boek die gingen over de verschillen tussen mensen en dieren mooi en interessant. Ik vind het laatste stuk van het boek erg mooi geschreven omdat de hoofdpersoon dan koorts heeft en niet meer helder kan nadenken en zo is het ook geschreven.