Samenvatting Het gezin van Christine (Chris), Tommie, Waldo, Sonja en Jaap is een versprokkeld gezin. Jaap is alweer de derde minnaar van Sonja, die al haar kinderen van verschillende mannen heeft. De kinderen zijn respectievelijk 10, 4 en 16 jaar oud. Chris wordt `s avonds in bed lastig gevallen door Waldo, haar broer. Als Waldo ook bij Tommie in bed kruipt en om zijn zus roept, moet zij van Waldo een contract ondertekenen. Dit houdt in dat Chris aan Waldo compensatie geeft voor het niet lastig vallen van Tommie. Jaap en Sonja weten hier niets van af. Als het gezin in de zomer naar Schotland gaan, wil Waldo alleen gaan kamperen. Zijn ouders vinden dit niet goed en hij loopt weg. Als Chris en Tommie even gaan wandelen, komen ze hem tegen. Omdat hij een vervelende opmerking richting Tommie maakt, geeft Chris Waldo een duw en hij valt met zijn hoofd op de rand van de kade. Hij is dood. Chris en Tommie rennen hard weg. Ze stappen op een veerboot in de auto van een oude dame, Agnes Stam. Die heeft dit pas door als ze bij haar vakantiehuis op Mull, een eiland, aankomt. Agnes heeft het huis samen met haar broers opgebouwd. Ze gaat alleen naar het huis om daar de as van de broer die het laatst is overleden uit te strooien. Met deze broer, Robert, heeft ze een goede band gehad. Ze was zelfs verliefd op hem. Agnes weet niet wie de kinderen zijn, en beschouwt hen als haar neefje en nichtje. Ze doet allerlei dingen met hen, die ze normaal gesproken met haar neefjes en nichtjes zou doen als die meegingen naar Mull. Als Agnes in de supermarkt komt, hoort ze dat er twee kinderen zijn ontvoerd. De foto`s wijzen uit dat het om de kinderen gaat die zij in huis heeft. Toch houdt ze hen bij haar. Ze zijn immers niet ontvoerd, maar weggelopen. Als kinderen weglopen, zal er wel iets heel ergs gaande zijn thuis, en zullen de kinderen niet terug willen. Maar Agnes zit met nog een probleem: haar schoonzussen, die haar als ‘gekke tante Agnes’ zien, hebben, zonder het haar te vertellen, het huis op Mull verhuurd. Chris, die denkt dat er een deurwaarder is gekomen die Agnes uit het huis gaat zetten, pakt een geweer en schiet deze man neer. Agnes, die zich niet goed voelt, stuurt de kinderen met een briefje waar de naam van het hotel van hun ouders op staat naar de snelweg om te liften. Zo worden ze weer met hun ouders herenigd en zijn beiden gelukkig. Ze gaan op weg naar Skye, waar Waldo zou moeten zijn. Chris heeft haar ouders namelijk niet verteld dat hij dood is. Karakters Geef een duidelijke karakterschets van het personage voor wie jij de meeste bewondering hebt. Agnes Stam is zeventig jaar. Ze was vroeger een lerares, maar is met pensioen. Samen met haar broers Benjamin, Justus, Frank en Robert, heeft ze een huisje opgebouwd op een van de eilanden bij Schotland, Mull. Ieder jaar gaat Agnes er naartoe met een van haar neefjes, nichtjes of kleinkinderen, maar dit jaar niet. Haar broer Robert is pas overleden en ze heeft zijn as bij zich om uit te strooien. Ze had een heel goede band met haar broers. Zo goed zelf dat ze geen man heeft gehad. Een jeugd met vier liefdevolle grote broers, mannen zoals je ze verder in je leven nooit meer tegenkomt, mannen die van harte om je grapjes lachen, je vergeven, trots op je zijn, je slim vinden, je serieus nemen. Daarbij haalt een echtgenoot het niet zo gauw. (blz. 58). Vooral met Robert had ze een goede band. Zij waren: “Castor en Pollux” (de zonen van Zeus), Marco Polo en Vespucci (ontdekkingsreizigers), Sir Galahad en Sir Gawain (ridders). Kortom: ze waren onafscheidelijk. Het lijkt er zelfs op dat Agnes verliefd is op haar broer Robert. Ze voelt zich daarom ook Roberts weduwe. Ik ben Roberts weduwe, niet Elise. (blz. 161). Ze denkt zelfs dat Robert zelf niet bij Elise wilde zijn en: dankzij haar liefde en steun kon Robert het uithouden bij dat ijskonijn. (blz. 162). Het geval dat Agnes geen echtgenoot had, vond haar familie maar raar. Zij denken dat Agnes iets vreselijks met een man heeft meegemaakt of dat haar grote liefde is gestorven in de oorlog en dat ze daarom nooit een man heeft gehad. Robert was de enige van Agnes’ broers die er iets van zei. Agnes werd wel erg door haar broers beschermd. Meerdere malen is in het boek te lezen: er waren altijd armen die haar opvingen. (o.a. blz. 58). Het is niet zo dat Agnes niet zelfstandig is, maar toch valt uit haar gedachten op te maken dat ze soms de steun van haar broers hard nodig heeft en deze steun mist. Bijvoorbeeld toen Agnes flauw viel in een supermarkt. Een sensatie van eindeloze vertraging terwijl ze valt, valt, in lome zekerheid rekenend op de uitgestrekte armen die haar levenslang hebben opgevangen.(blz.111). Doordat haar broers haar zoveel hebben beschermt weet ze soms ook niet wat ze moet doen. Ze hebben me altijd te veel beschermd, denkt ze, en nu ik er alleen voor sta, nu weet ik niet wat te doen. (blz. 128). Maar toch is Agnes erin geslaagd om zonder de steun van haar broers rechtop te blijven staan in het leven. Ze is oud en wijs genoeg (blz. 129) en kan haar eigen beslissingen nemen zonder hulp van haar broers. Agnes vond haar leven onbetekenend en nutteloos (blz. 188). Misschien had ze zelf wel kinderen gewild. Helaas is dat niet gelukt. Daarom beschouwt ze Chris en Tommie als haar eigen kinderen en wil ze hen niet weg doen. Ze wil het leven wat ze kende vasthouden door met deze kinderen in dezelfde situatie te komen als met haar neefjes en nichtjes vroeger. Ze heeft heimwee naar de tijd dat alles nog goed was. Ze wil niet oud zijn en zich daar zeker niet bij neerleggen. Leg op basis van twee concrete situaties uit waaruit die bewondering voortkomt. Ik vind het vooral goed van Agnes dat ze zich staande weet te houden, zo helemaal alleen. Omdat ze altijd zoveel met haar broers heeft gedaan, heeft ze niet veel vrienden of kennissen. Met haar familie klikt het niet en nu staat ze er alleen voor. Agnes is daardoor erg achterdochtig geworden. Ze denkt dat de familie achter haar rug om praat en dat blijkt ook zo te zijn. Van de familie Flynt, die dicht bij haar huis op Mull wonen, krijgt ze te horen dat ze haar: “gekke tante Agnes” noemen (blz. 154). Ze denkt dat de familie haar geen kinderen meer toevertrouwd. Als er een inspecteur is geweest om te vragen of zij weet waar de ontvoerde kinderen zijn. Gelukkig herkend de man de kinderen niet omdat zij zich hadden verkleed. Maar als de inspecteur weg is, zakt Agnes emotioneel in. Ze stelt zich een inspecteur voor die erachter is gekomen dat de kinderen bij haar in huis zijn en die zegt: heeft het u gekwetst dat uw eigen familie u hun kinderen niet meer toevertrouwde? Wilde u ze bewijzen dat u nog steeds heel goed in staat bent om voor een paar kleintjes te zorgen. (blz. 128). Ze heeft het even heel moeilijk want ze staat er helemaal alleen voor. Zonder broers, zonder man met wie ze over de kinderen bij haar in huis kan vertellen maar met een familie waar ze eigenlijk niets aan heeft en die haar het liefst in een verzorgingshuis wil hebben. Ze staat allerlei angsten uit voor kinderen, die niet eens van haar zijn. Dat ze zo mee kan leven met die kinderen dat ze er zelf problemen aan ondervind, vind ik knap van haar. Agnes is al zeventig jaar oud. Ik denk dat ze zeker haar momenten van rust nodig had. Misschien vond ze het heerlijk om even alleen op het eiland te zijn en de dood van haar meest geliefde broer te verwerken. Opeens zitten er twee kinderen bij haar in de auto. Wat moet je dan? Ik heb er bewondering voor dat Agnes zich ontfermt over de kinderen. Ze had ze ook aan hun lot ver kunnen laten of naar de politie kunnen brengen. Toch neemt ze hen mee. Ze moet ook liegen tegen de familie Flynt. Tommie heeft een jurk aangetrokken om zich te vermommen en Agnes gaat op bezoek bij Mrs. Flynt. Deze vraagt aan Agnes hoe het kind heet: Zij, Barbie, Barbara. Gelukkig heeft Mrs. Flynt nog niets door maar toch vraagt ze: Ik zie toch echt geen spoor van een Stam. Hier weet Agnes zich uit te praten door te zeggen: ‘Nee, maar we hebben Sennemi en Mi Ying immers ook?’ ‘Ach god, is het weer zo`n arm adoptieschaap?’(blz. 149). Mrs. Flynt merkt dan op dat Agnes en haar familie altijd zo goed zijn voor Jan en alleman. Agnes voelt zich knap schuldig dat zij haar goede vriendin nu moet voorliegen. Vijftig jaar lang hebben zij elkaar wederzijds op hun woord geloofd. Is het niet verschrikkelijk hoe leugens nieuwe leugens produceren? Mrs. Flynt is mijn vriendin, en ik zit haar van alles op de mouw te spelden. (blz. 150). Maar toch doet ze het. Ze kent Mrs. Flynt al vijftig jaar lang en tóch liegt ze tegen haar om Chris en Tommie te beschermen. Ze beseft dat ze in de problemen zit met de kinderen, Het is waar dat ze zich in de nesten heeft gewerkt door zich over deze twee te ontfermen, maar ze is oud en wijs genoeg om zich er ook weer uit te werken, op de een of andere manier. (blz. 129). Maar nu moet ze zonder de hulp van haar broers het zien op te lossen. Het lukt haar. De kinderen komen veilig bij hun ouders aan en zij zelf wordt geholpen door de familie Flynt. Agnes is erin geslaagd het verhaal tot een goed einde voor haar en de kinderen te brengen. Helaas zijn er wel doden gevallen namelijk Waldo en de inspecteur, die door Chris is neergeschoten, maar daar kon Agnes niets aan doen. Geef een duidelijke karakterschets van het personage op wie jij kritiek hebt

De meeste kritiek heb ik gehad op het gedrag van Chris. In sommige situaties reageert ze echt als een verwend kind, ook al doet iemand, in dit geval Agnes, iets voor haar. Chris is een meisje van tien jaar oud. Eigenlijk heet ze Christine, maar dat vind ze niet stoer klinken dus heeft ze er Chris van gemaakt. Ze is een van de hoofdfiguren uit het boek, daarom worden sommige situaties vanuit haar denkbeeld geschreven. Voor haar tien jaar oud heeft ze een moeilijk leven. Haar moeder heeft al drie verschillende mannen gehad en Chris heeft nog twee broers (Waldo, 16 en Tommie, 4 jaar oud) met andere vaders dan die van haar. Ook wordt ze lastiggevallen door haar oudere broer Waldo, die de neiging heeft om eens bij haar in bed te kruipen, wat Chris eigenlijk niet wil. Ook de laatste man van haar moeder Sonja, Jaap, maakt het Chris niet eenvoudig. Aan de ene kant vindt ze hem aardig omdat hij goed was voor haar moeder, maar aan de andere kant vind ze dat Jaap zich te veel met haar bemoeit. Ze vermoedt dat hij weet van de nachten die Waldo bij haar doorbrengt, maar ze wil niet dat hij ervan weet. Maar als dacht dat hij haar even kon uithoren, dan vergiste hij zich (blz. 33). Haar moeder had gezegd dat met de komst van Jaap alles zou veranderen. Chris dacht dat haar moeder bedoelde dat Waldo dan bij haar weg zou blijven, maar dat was niet zo. Haar moeder wist er immers niets van af. Jaaps aanwezigheid heeft niets aan de situatie veranderd. Daarom is Chris boos en wil Jaap weg bij haar hebben. Het enige wat ze nu nog kon doen, was hem boos maken, net zo kwaad als zij zelf was. (blz. 35). Waldo is de lieveling van haar moeder want: Waldo was de enige van haar kinderen in wie ze zichzelf herkende. (blz. 18). Al haar aandacht, positieve aandacht, gaat naar hem. Op Chris heeft ze eigenlijk alleen maar kritiek. Je liegt, Christine! Ik hoor het aan je stem. Altijd hetzelfde liedje met jou! Niets dan leugens en verzinsels. (blz. 29). Chris is trots op zichzelf als ze merkt dat Agnes wel om haar geeft. Bovendien worstelt Chris met veel tegenstrijdige gevoelens. Ze haat Waldo omdat hij haar lastigvalt, maar toch houdt ze van hem omdat: om zijn aandacht hoeft ze nooit te bedelen. (blz. 172). Ze neemt wraak op hem: ik ben de Engel van Gerechtigheid. Ze trof hem in het midden van zijn borst. (blz. 39), maar voelt zich ook weer schuldig. Ze is namelijk heel erg opgelucht als ze van Agnes te horen krijgt dat in de krant stond dat Waldo op een naburig eiland zit. Wat ze alleen niet weet is dat de krant het verkeerd heeft. Eigenlijk wil Chris heel stoer zijn. Dat is ook de reden waarom ze de naam Christine heeft verworpen. Ze voelt zich vernederd als Waldo bij haar in bed kruipt en wil overdag laten zien dat ze groot is. Ze verzet zich tegen alles en iedereen. Op school zijn kinderen bang van haar omdat ze een meisje met een spijker bewerkt heeft en een stoeptegel door het raam van het klaslokaal heeft gegooid. Thuis valt ze ook buiten de boot omdat haar moeders aandacht naar Waldo gaat en naar Tommie, die gewoon meer aandacht nodig heeft vanwege zijn leeftijd. Ze probeert aandacht te krijgen door kattenkwaad uit te halen. Ze hangt bijvoorbeeld een barbiepop aan een strop en bekrast het naakte lichaam met een rode viltstift. Natuurlijk krijgt ze hier aandacht van, maar niet de aandacht die ze wil hebben. Omdat Waldo ook Tommie lastigvalt en haar moeder er niets van af weet, beschermt Chris Tommie en bemoedert hem: ‘Tommie!’ riep ze. ‘Waar zit je? Ik weet dat je hier ergens bent! Kom tevoorschijn of er zwaait wat! (blz. 15). Ze geeft Tommie de liefde die zij niet van haar moeder krijgt. Leg op basis van twee concrete situaties uit waaruit die kritiek voortkomt Eigenlijk had ik alleen maar kritiek op het karakter van Chris toen ik het boek nog niet uit had. Pas aan het einde van het boek komt de lezer er namelijk achter waarom Chris gereageerd heeft op die manier en valt te begrijpen waarom ze bepaalde dingen gedaan heeft. Aan de ene kant is ze trots dat Agnes om haar geeft (blz. 174), maar aan de andere kant scheldt ze haar wel uit. Ik vind dat Chris behoorlijk brutaal reageert naar een oudere vrouw. Ik heb altijd geleerd dat je aardig moet zijn voor oudere mensen, hen met u moet aanspreken en hen moet helpen als dat nodig is. Je moet respect hebben voor andere mensen en beleefd blijven. Chris doet dit totaal niet. Meestal spreekt ze Agnes met ‘je’ aan. Het moet niet uitmaken hoe je iemand noemt, maar ik vind wel dat je beleefd moet zijn tegen mensen die je niet kent. Als die mensen ook nog eens zo goed voor je zorgen zoals Agnes dat doet, moet je respect tonen. Opmerkingen als: En kijk nou even uit je doppen, Agnes (blz. 164) vind ik niet kunnen. Ook beledigt Chris Agnes meerdere malen. Chris heeft blijkbaar een hekel aan oude mensen en ze gaat een brief aan de koningin schrijven. Als Agnes haar even bekijkt zegt ze, zonder enige aanleiding: Jij bent trouwens ook een oud lijk. Je gaat vast gauw dood. (blz. 93). Dit is weer zo`n respectloze opmerking die een oude vrouw, die op haar vakantie voor twee vreemde kinderen gaat zorgen, niet van een van hen verdiend. Agnes laat gelukkig niet helemaal over zich heenlopen en geeft Chris, die haar broertje door elkaar aan rammelen is, een ‘pedagogische tik’. Chris sist: Crimineel, je bent puur crimineel jij. (blz. 164). Chris wil ervoor zorgen dat Agnes hen niet weg kan doen. Als Agnes dreigt dat ze naar de politie kan stappen zegt ze: maar als je dat doet, zeggen wij lekker dat je ons hebt ontvoerd. (blz. 64). Toen ik nog niet wist wat er bij Chris thuis gaande was vond ik haar een verwend nest die alleen het beste voor zichzelf wil en daarbij niet aan andere mensen denkt. Maar nadat bekend was wat Waldo bij haar doet, kreeg ik toch bewondering voor Chris. Ze is toch maar een meisje van tien jaar oud en nu al heeft ze meer problemen dat sommige volwassenen. Ze voelt zich verplicht voor haar broertje te zorgen en heeft veel voor hem over. Ze stelt een contract op met Waldo. Toen hij voorlas wat hij had opgeschreven, werd ze een beetje misselijk. (blz. 205). Ik vind het heel dapper van haar dat zij haar broertje verschrikkelijke ervaringen wil besparen waar zij wel zelf de dupe van is. Het feit dat ze Waldo van de kade heeft geduwd is in het begin nogal shockerend. Ik wist in het begin nog niet wat Waldo met Chris deed en vond het een sympathieke broer omdat hij nooit echt vervelend deed tegen Chris. Hij kwam haar zelfs gedag zeggen voordat hij zelf op vakantie ging en gaf haar en Tommie tien pond mee om iets leuks mee te doen. Er werd wel een stille hint gegeven over het vervelende gedrag van Waldo. Chris denkt: zijn onderzoekende vingers, zijn adem in haar oor. (blz. 38). Maar toch had ik als lezer nog niet door wat er gebeurde als Chris in bed lag. Chris heeft, op de een of andere vreemde manier, het idee dat zij er schuldig aan is dat Waldo bij haar in bed moet komen. Daarom denkt ze: kon hij maar van haar worden verlost. (blz. 38). Dan neemt ze de rol van ‘Engel van Gerechtigheid’ op zich en duwt hem van de kade af. Ik was nog niet op de hoogte van de daden van Waldo en dacht dat Chris hem in een bui van overmoedigheid in het water duwde. Achteraf vind ik dat Waldo wel een klap tegen zijn hoofd heeft verdiend. Hij moest even wakker geschud worden en iemand moest hem ervan overtuigen dat zijn gedrag verkeerd is. Hij had alleen niet hoeven sterven, dat verdiend niemand. Hij heeft niet het recht om zijn zusje te verplichten hem seksuele handelingen te laten verrichten. Het is natuurlijk niet goed om te doden, maar ik snap de achterliggende gedachte van Chris wel. Ze zal zich wel opgelucht voelen en eindelijk weer rustig in bed kunnen liggen zonder de angst dat iemand haar zal vergezellen. Of ze slaapt is maar de vraag want ze heeft wel een dode op haar geweten. Chris is erg opgelucht als ze denkt dat Waldo op Skye zit. Ze had er toch wel spijt van dat ze Waldo die duw had gegeven. Hij was eigenlijk de enige waar ze van op aan kon. Waldo zegt altijd dat ze blindelings van hem op aan kan. Als je mij niet kon vertrouwen, Chrisso, dan had je dat allang gemerkt. Dan had ik je moeder namelijk al honderd keer verteld wat er `s nachts op jouw kamer gebeurt. Maar op mij kun je rekenen. Ik kan een geheim bewaren. En weet je waarom? Omdat jij anders in de problemen zou komen. Dat wil ik je besparen. (blz. 170). Waldo geeft hier de indruk dat hij zo lief en aardig om niet aan haar moeder te vertellen dat hij `s nachts bij haar in bed ligt. In het contract heeft zij daar immers toestemming voor gegeven en dat is verkeerd van haar, zegt Waldo. Ik vind dat Chris helemaal geen spijt hoeft te hebben. Waldo heeft haar vreselijke dingen aangedaan en niet andersom. Het feit dat ze spijt heeft getuigd dat ze in wezen een goed mens is waar men bewondering voor kan hebben. Leg zo goed mogelijk uit in hoeverre jij in de beschreven situaties anders gereageerd zou hebben en waarom
Ik denk dat, als ik in de schoenen van Agnes had gestaan, ik precies hetzelfde gereageerd zou hebben. Ik zou ook gedacht hebben: als die kinderen zijn weggelopen van huis dan moet er wel iets heel ergs gebeurd zijn. Maar ik had toch meer moeite gedaan om erachter te komen waarom Tommie en Chris precies zijn weggelopen. Als Agnes vraagt waarom ze zijn weggelopen geeft Chris als antwoord: gaat je niets aan. (blz. 129). Misschien had Agnes moeten zeggen dat het haar wel wat aan gaat en Chris duidelijk maken dat als niemand weet van haar probleem, ook niemand het kan helpen oplossen. Ik zou haar iets meer gedwongen hebben om te vertellen wat haar dwars zat en haar dan helpen. Bij de familie Flynt had Agnes het moeilijk voor zich te houden dat de kinderen die bij haar in huis wonen, niet van haar familie zijn. Ik weet verder niet wat het karakter van bijvoorbeeld Mrs. Flynt is, maar ik had waarschijnlijk wel verteld met wat voor problemen ik in mijn maag zat. Als ik lees dat Agnes en Mrs. Flynt al vijftig jaar vriendinnen zijn, neem ik aan dat je elkaar kunt vertrouwen en op elkaar kan rekenen met het oplossen van problemen. Ik denk dat Mrs. Flynt, op basis van wat ik heb gelezen van haar, zeker geholpen zou hebben met problemen. Ze zei tegen Agnes: Je voelt je misschien alleen, maar wij zijn er ook nog. Wat heb je op je hart, Agnes? Hoe kan ik je helpen? (blz. 150). Hier geeft Mrs. Flynt aan dat Agnes met haar problemen bij haar kan komen. Ik had deze kans gegrepen. Wat de situaties van Chris betreft: ik kan me niet voorstellen hoe het is om een grote broer te hebben die bij je in bed kruipt. Ook niet hoe het is om een moeder te hebben die mannen verslijt als een paar schoenen, dus heb ik geen recht van spreken. Maar als ik het boek lees, en dan vooral de manier waarop Chris reageert naar Agnes toe, denk ik dat ik toch anders gereageerd zou hebben. Ik zou heel erg dankbaar zijn als ik bij zo`n aardige vrouw terecht was gekomen die mij en mijn broertje opvangt alsof het haar eigen kinderen zijn. Agnes geeft Chris naar mijn idee wel een gevoel van vertrouwen. Misschien had Chris beter wel het verhaal tegen Agnes kunnen vertellen, maar achteraf is dit makkelijker gezegd dan gedaan. Agnes zou haar zeker geholpen zijn, daar ben ik van overtuigd. Ook zou ik wel met het probleem van Waldo naar mijn ouders zijn gestapt. Mijn ouders geven mij een gevoel dat ik alles bij ze kwijt kan, maar de ouders van Chris doen dit niet. Jaap doet een goede poging, maar Chris trapt er niet in. Ze blijft zich afstandelijk van hen opstellen. Leerervaring Eigenlijk is het een heel bizar verhaal. Het lijkt bijna onwerkelijk: Een jongen van zestien jaar oud die zijn zusje van tien en zijn broertje van vier in bed lastig valt, en ook nog een vrouw die hopeloos verliefd is op haar broer. Zeker dat eerste vind ik te vies voor woorden om me dat voor te stellen. Ik ken een jongen van zeventien die een zusje van tien heeft, maar ik moet er niet aan denken dat die jongen bij zijn zusje in bed kruipt. Maar dit maakt je er wel van bewust dat zulke dingen gebeuren. Het boek heeft mijn kijk op families wel veranderd. Ik dacht dat een familieband een band is die bijna niet te verbreken is. Als iemand in de problemen zit moet hij altijd bij zijn familie terecht komen. Daar ben je familie voor. Zeker in de meer nabije familie, het gezin, moet men elkaar altijd kunnen vertrouwen en vind ik niet dat er veel geheimen moeten zijn. Door het boek weet ik nu dat er in sommige gezinnen niet zo`n sfeer hangt waarin je het gevoel hebt dat je alles aan je familie kan vertellen. Ik denk dat dat erg jammer is. Als men zijn familie niet meer kan vertrouwen, wie dan wel? Wat ik ook heb geleerd is dat je mensen niet op hun gedrag moet afrekenen als je niet weet wat de achtergrond van dat gedrag is. Chris bijvoorbeeld gedraagt zich vervelend omdat ze lastig gevallen wordt door Waldo. Ze zal niet veel vrienden hebben omdat haar gedrag zo irritant is, maar niemand vraagt aan haar waarom ze zich zo gedraagt. Als eenmaal de achtergrond bekend is, is beter te begrijpen waarom ze zich opstandig gedraagt. Het is een uiting van de angsten die ze `s nachts doorstaat met haar broer Waldo. Bovendien heeft het boek me er weer van overtuigd dat ik erg blij moet zijn met de situatie waarin ik leef. Ik heb een fantastische familie, zeker in vergelijking met die van Chris. Mijn ouders zijn nog steeds bij elkaar en mijn zusje is, net als ik, van mijn beide ouders. Soms denk ik er wel eens aan dat bij vrienden of vriendinnen de situatie beter is omdat zij meer mogen van hun ouders, maar in die gezinnen is de liefde voor elkaar niet zo groot als bij mij thuis. Ik mag mezelf erg gelukkig prijzen met het gezin waarin ik leef en ik moet niet meer zeuren dat het er bij andere gezinnen anders aan toe gaat dan bij mij thuis want ik ben blij met de situatie zoals hij nu is. Mening Het heeft even geduurd voor het boek me echt kon boeien. In het boek worden veel herinneringen van Agnes verteld. Dat maakt het soms lastig om de rode draad van het verhaal goed te volgen. Ik moest soms wel terugbladeren om te lezen wat er “ook alweer” was gebeurd. Toch zit er spanning in het boek. Er zit geen spannende scène in zoals in een thriller, maar de schrijfster heeft ervoor gezorgd dat de lezer, als hij eenmaal verder is verdiept in het verhaal, niet meer wil stoppen met lezen. In het begin bijvoorbeeld worden er wel kleine opmerkingen losgelaten over wat Waldo doet met zijn zusje, maar het is nog niet bekend wat precies. Later in het boek wordt pas precies verteld hoe de relatie van Chris met Waldo in elkaar zit. Dan pas begrijpt de lezer waar de kleine opmerkingen in het begin op sloegen. Soms had ze het gevoel dat er twee Waldo`s waren, een gevaarlijke en een aardige, een voor de nacht en een voor de dag. (blz. 29) In het boek wordt beschreven hoe Agnes haar oog kwijtraakt. Pas op!’ schreeuwde Robert toen Justus eveneens omviel. En Agnes kraaide van plezier toen ze voelde hoe Robert haar uit de lucht greep, en toen ze samen omver rolden lachte ze nog steeds. Robert stortte, haar tegen zich aanklemmend, met zijn volle gewicht boven op haar, en met een gekraak alsof haar hele schedel werd versplinterd, boorde het handvat van Franks fietsstuur zich in haar oogkas. (blz.81-82) Het is zo beschreven dat de lezer zich goed kan voorstellen hoe dat gevoeld moet hebben. Voor mij had dat niet zo gedetailleerd beschreven hoeven worden. Ik hoef niet te weten wat iemand hoort als zijn oog doorboord wordt met het handvat van een fiets. De “Verborgen Gebreken” in het boek blijven verborgen voor de personen IN het boek. Voor de lezer blijft niet alles verborgen. Agnes is een paar keer dicht bij de waarheid geweest wat de dood van Waldo betreft: Ze heeft hem een duw gegeven (blz. 140) zegt Tommie. Maar Agnes heeft het niet door. Ze blijft maar denken dat Chris mishandeld is door haar ouders en daarom weg is gelopen. Ook de geheimen van Agnes blijven goed verborgen. Niemand van de familie heeft door dat ze verliefd was op haar broer. Zelfs de broer in kwestie wist er niets van af. De titel past dus bij het boek, van het begin tot het einde. Dat vind ik mooi aan een boek. Zeker omdat de titel niet echt voor de hand liggend is. Bij een titel als ‘de tweeling’ weet de lezer dat het boek over een tweeling zal gaan, wat er verder met hen gebeurt, is te lezen in het boek. Maar de titel “Verborgen Gebreken”, onthult eigenlijk niets over de inhoud. Het maakt het boek spannender om te lezen omdat de lezer zich blijft afvragen wat de verborgen gebreken zijn. De indeling van de hoofdstukken is goed gedaan. Er zijn 7 hoofdstukken die weer verdeeld zijn in kleinere hoofdstukken. Soms had ik het idee dat de kleinere hoofdstukken niet nodig waren, een nieuwe alinea was ook goed geweest, maar voor het overzicht was het fijn. Persoonlijk heb ik er een hekel aan om midden in een hoofdstuk te stoppen met lezen. Bij een boek met lange hoofdstukken is het moeilijk een moment in het boek te vinden waarbij je het boek weg kan leggen, het eerst volgende hoofdstuk kan soms wel even duren, maar bij dit boek is dit probleem er niet. Ik denk dat het gedaan is om goed gescheiden te houden waar de verschillende verhaallijnen ophouden. In het laatste hoofdstuk bijvoorbeeld lopen de verhalen van de ouders van Chris en het verhaal van Agnes door elkaar. Door de kleine hoofdstukjes worden deze twee gescheiden gehouden zodat de lezer niet in de war raakt. Gelukkig werd er tussen de herinneringen van Agnes en het doorlopende verhaal een regel open gelaten. Het is niet zo dat de lezer de terugblikken niet kan onderscheiden van de rest van het verhaal, maar het geeft wel een zeker overzicht. Zeker als het zou voorkomen dat je een keer terug moet bladeren, is het handig dat er een goed overzicht is ook binnen de hoofdstukken. Ook al heeft het boek me, nadat ik het verhaal goed doorkreeg, erg geboeid, toch vond ik het wat onwerkelijk overkomen. Zoveel incest kán gewoon niet, dacht ik. Maar de schrijfster heeft het verhaal zo geschreven dat de lezer het toch geloofd. Het maakt je er bewust van. Het is ook niet zo dat een boek persé werkelijk moet zijn, maar door het verhaal als werkelijk te schrijven vind ik dat je als lezer je meer kan inleven in het verhaal. Toen ik eenmaal wist wat Waldo met zijn zusje “uitspookte”, wat pas op het einde werd verteld, kreeg ik een hoop medelijden met haar. Ook met haar broertje Tommie, die ook al bezoek van Waldo had gehad. Waldo had tegen Chris gezegd: Jij vindt het toch ook altijd lekker?(blz. 204). Die Waldo moet wel een of andere psychische stoornis hebben, anders zou hij niet met een kind van vier jaar oud in bed gaan liggen. Ik vind het maar een raar idee. Ook kan ik er wel kwaad om worden dat niemand iets doorheeft. Voor een kind van vier zal het een trauma worden. Een familie moet je door dik en dun kunnen vertrouwen, daar zijn ze immers familie voor. Ik vind niet dat iemand bang moet zijn voor zijn familie en zeker niet voor iemand binnen het gezin. Familie staat bij mij ook voor veiligheid. Bij mijn familie heb ik een veilig gevoel. Aan het einde van het verhaal, als Agnes haar huis is binnengekropen nadat ze Chris en Tommie op weg naar hun ouders heeft gestuurd, probeert ze zich iets van haar broers te herinneren, maar het lukt niet. Ze is een herinnering kwijt. Al haar rijkdommen zullen haar ontvallen, elke flard van een gesprek, een blik. Een hand op haar wang, iedere draad uit het weefsel dat jaar leven was zal worden losgetrokken, en ervoor in de plaats zal mist komen, witte, droge mist. (blz. 226). Agnes is bang dat ze dement aan het worden. Ik vind dat de schrijfster heel mooi heeft beschreven hoe iemand die dement wordt dat ervaart. Ik heb het boek ‘hersenschimmen’ van J. Bernlef gelezen. In dit boek wordt ook het proces van dement worden beschreven. De hoofdpersoon wordt dement en zijn gedachten zijn in het boek te lezen, maar zo mooi als het in ‘verborgen gebreken’ is geschreven, heb ik het niet gelezen. Het is wat poëtisch beschreven, vooral de zin: haar innerlijke universum zal worden ontvolkt en leeggeplunderd. Het maakte op mij een grote indruk. Het idee dat ik later niet alles meer kan herinneren geeft mij de neiging om alles wat ik heb meegemaakt meteen op te schrijven, voor het geval ik het ooit zou gaan vergeten. Eigenlijk is het een boek vol met tegenstellingen die het lezen verwarrend maken. Een voorbeeld hiervan is het beschrijven van gebeurtenissen. Het verliezen van het oog bij Agnes wordt erg gedetailleerd beschreven, wat nogal een luguber stuk is, maar wat er `s nachts tussen Chris en Waldo gebeurt, wordt daarentegen niet zo gedetailleerd beschreven. Het is niet zo dat ik dat graag had willen lezen, maar het roept wel vraagtekens op bij mij als lezer. Waarom zou de schrijfster dit gedaan hebben? Misschien wil ze deze laatste gebeurtenissen aan de fantasie van de lezer openlaten, maar waarom dan? Nog zo`n tegenstelling is de liefde van broer en zus. De verliefdheid van Agnes op haar broer Robert wordt beschreven als een mooie liefde. De liefde die Waldo heeft voor zijn zusje wordt als misbruik geschreven. Eigenlijk zijn de liefdes hetzelfde: een broer verliefd op zijn zusje en andersom. Zou de schrijfster vinden dat deze liefdes verschillend zijn?