1. Zakelijke gegevens a. Auteur: Louis Couperus
b. Titel: Van oude mensen, de dingen die voorbijgaan, Uitgeverij L.J. Veen BV, Utrecht/Antwerpen, 1988-23, 229 blz. (eerste druk 1906) c. Genre: naturalistische roman 2. Eerste reactie a. Keuze: Ik heb deze roman gekozen, omdat ik de schrijver Louis Couperus kende en wel eens wat van hem wilde lezen. Ook vertelde de leraar me dat hij het een mooi boek vond, vooral om de beschreven sfeer. b. Inhoud: Ik vind het een mooi boek. De stijl is erg typerend voor de tijd waarin het boek is geschreven. Er wordt in het boek een heel gedetailleerd beeld geschetst van een familie, met haar eigenaardigheden, in het begin van de 20e eeuw. Vooral de sfeer is bijna voelbaar. Ik kon me goed inleven in één van de hoofdpersonen. Het boek laat je het verhaal echt meebeleven. 3. Verdieping a. Samenvatting: Om het verhaal goed te begrijpen is het eerst nodig om de verhaalpersonen goed op een rijtje te hebben. Het verhaal speelt rondom Lot (Charles) Pauws en zijn familie. Lot woont bij zijn moeder, Ottilie, en haar derde man, Steyn, in Den Haag. Hij gaat trouwen met Elly, die ook in Den Haag woont. Elly woont bij haar grootvader, meneer Takma, van drieënnegentig, want haar ouders zijn al jaren geleden overleden. Lot is de zoon van Ottilie en haar eerste man, meneer Pauws. Uit dat huwelijk is ook nog een dochter geboren, ook Ottilie genoemd. Deze zus van Lot is zangeres en woont momenteel in Zuid- Frankrijk, in Nice, samen met een Italiaan, Aldo. Ze hebben niet veel contact met haar. Het tweede huwelijk van moeder Ottilie was met een Engelsman, meneer Trevelley. Uit dit huwelijk zijn drie kinderen geboren; Mary, John en Hugh. Mary woont in Indië, de andere twee wonen in Engeland. Uit het huwelijk van Ottilie met Steyn (de Weert) zijn geen kinderen geboren. Ook de moeder van Ottilie leeft nog, zij heet ook Ottilie en is een oude vrouw van zevenennegentig. De oude Ottilie is goed bevriend met meneer Takma, nog uit de tijd dat beiden in Indië woonden. Takma, blijkt in het verhaal is een minnaar van haar en heeft samen met haar, haar tweede man, Dercksz, vermoordt. Ook is Ottilie (Lots moeder) eigenlijk een kind van Takma. Dit grote geheim torsen deze twee oude mensen al de rest van hun lange leven met zich mee. Allebei lijden zij eronder. Ottilie ziet soms Dercksz voor zich opdoemen in een hoek van de kamer en Takma hoor Dercksz stem in zijn slaap. Ze zijn allebei in de overtuiging dat naast hen en een hulpje van vroeger, die volgens hen al lang dood moet zijn, niemand van dit geheim afweet. Behalve dan, dokter Roelofsz, een oude, dikke man van achtentachtig, die nog steeds voor hen zorgt en ook in Den Haag woont. Hij heeft het lijk van Dercksz gezien en heeft gezien dat hij niet was verdronken, zoals gezegd werd, hij zag zelf de messteken. Maar Ottilie en Takma hebben Roelofsz afgekocht, omdat hij een zwak had voor Ottilie. Ottilie is vroeger eerste getrouwd geweest met generaal De Laders. Uit dit eerste huwelijk heeft ze een dochter, Stefanie de Laders. Zij is een oude, ongetrouwde, rijke maar toch zuinige vrouw die een wat vogelachtig uiterlijk heeft. Ze heeft een afkeer van de rest van de familie, vooral van hun soms hysterische gedrag, wat zij totaal niet kent. Ze zoekt haar toevlucht in het calvinisme. Ze is erg bangelijk en voorzichtig en weet niks van het geheim. Wel vermoed ze dat Ottilie (Lots moeder) een dochter van Takma is. De tweede man van grootmoeder Ottilie was assistent-resident Dercksz. Uit dit huwelijk zijn vijf kinderen geboren: Anton, Harold, Therese, Daan en Ottilie (de moeder van Lot), die dus eigenlijk een kind van Takma is. Anton is vroeger een belangrijk man geweest in Indië en is nooit getrouwd geweest. Hij is, vooral in de ogen van Stefanie, een zondige man die alles maar doet. Hij is rustig en eigenlijk kan zijn familie hem niks schelen, ze zien maar. Zijn ware aard verbergt hij voor zijn familie. Hij is erg intelligent en gaat helemaal op in de lectuur die hij leest. Harold is vroeger koffieplanter in Indië geweest en is nu in ruste in Den Haag. Hij zit nog wel samen met zijn broer Daan, die samen met zijn Indische vrouw Floor nog in Indië woont, in verscheidene zaken. Harold is ziekelijk en vroeg oud, hij heeft last van allerlei kwalen en heeft altijd pijn. Hij leeft onder de zware last. Hij heeft namelijk als kind, zonder dat zijn moeder en Takma het weten, in de nacht van de moord op zijn vader, zijn moeder, Takma en het dienstmeisje met het lijk zien slepen. Toen hij ging kijken, heeft hij zelfs in het bloed van zijn vader gestaan. Hij is hierdoor een stille, lijdende man geworden. Telkens ziet hij het Ding weer voor zich en dat al zestig jaar lang. Hij haat Takma, omdat hij zijn vader heeft vermoord, maar krijgt later meer medelijden met de oude man. Harold is getrouwd geweest, maar nu weduwnaar van freule IJsselmonde. Uit het huwelijk heeft hij een dochter, Ina. Zij is getrouwd met een jonkheer, d’Herbourg en heeft drie kinderen; Lili, Pol en Gus. Lili is pas getrouwd met Frits van Wely een officier. Pol is een student en Gus een gymnasiast. Ina voelt zich beter dan de rest van de familie, die lage Derckszen, maar zelf is ze ook een Dercksz. Ze doet altijd erg correct, maar ze is heel erg op geld uit en erg nieuwsgierig. Therese (Van der Staff) woont in Parijs. Ze lijkt erg op haar moeder en heeft een buitenechtelijk kind: Theo. Ze weet van de moord, ze heeft namelijk haar moeder erover horen praten in ijlkoortsen. Ze is Rooms geworden en doet nu boete door veel gebed en zelfkastijding (vasten), hierin slaat ze echter door. Moeder Ottilie zelf is een vrouw van zestig, maar is eigenlijk nog een kind. Ze is vroeger erg mooi geweest en wil erg graag vertroeteld worden. Ze vermoedt wel dat Takma haar vader is, maar ze weet niks van de moord. Deel I

Lot woont dus nog bij zijn moeder en wil gaan trouwen met Elly. Thuis bij Lot, loopt het niet lekker, Steyn en Ottilie kunnen het helemaal niet met elkaar vinden en het is Lot die de vrede en rust bewaart. Zijn moeder is dan ook bang dat als hij trouwt en vertrekt het helemaal verkeerd gaat met haar en dat ze erg eenzaam zal zijn. Ze doet dan ook het voorstel dat Lot samen met Elly bij hen gaan wonen na hun huwelijk. Maar dat wordt toch moeilijk. Meneer Takma gaat bij grootmoeder Dercksz aan en ze praten voorzichtig over de moord, de gevolgen ervan op hun leven en het feit dat Elly en Lot, die dus familie zijn, gaan trouwen. Lot en Elly gaan ’s middags bij familie op bezoek, in verband met hun huwelijk. Als eerste gaan ze naar grootmoeder Dercksz. Daarna gaan ze naar tante Stefanie. Die vindt het maar niks dat ze niet in de kerk zullen trouwen. Het plan om ook nog naar oom Harold te gaan, blazen ze af. Lot heeft wel genoeg oude mensen gehad voor die dag. Ze bespreken dan plannen voor hun huwelijksreis. Ze willen over Parijs (tante Therese) en Nice (Ottilie) naar Italië gaan, waar Lot wil werken. Lot spreekt de wens uit om nooit oud te worden, dat lijkt hem niks. ’s Avonds hebben de d’Herbourgs en oom Harold het over het stel dat wil gaan trouwen. Ina legt de nadruk op het geld dat ze wel of niet zullen hebben. Alleen in zijn kantoor ziet oom Harold dan de nacht van de moord op zijn vader weer voor zich. Thuis bij Lot is er ruzie omdat moeder aan Hugh, een van haar Engelse kinderen, geld wil overmaken. Steyn vindt het geld in een bodemloze put gooien, maar Ottilie houdt erg veel van Hugh en doet het toch. De volgende dag komt Ottilie tegelijk met Meneer Takma bij grootmoeder. Ze vraagt hem om wat geld, omdat ze geld aan Hugh heeft gestuurd. Dat wil hij haar wel geven. Dan komt ook oom Harold grootmoeder opzoeken. Hij denkt weer aan het verleden en hij beseft dat hij Takma erom haat. Ook dokter Roelofsz komt nog langs. Grootmoeder denkt dat ze wat (Dercksz) ziet op straat. De dag na het huwelijk van Lot en Elly worden ze door Lots vader, meneer Pauws, opgehaald bij het station in Brussel. Ze gaan gezellig bij hem eten en praten ’s avonds over van alles en vooral over Lots moeder. Daarna brengt hij hen naar hun hotel. Als Lot en Elly een paar dagen in Parijs zijn en er al goed hebben rondgekeken, wil Lot eigenlijk niet meer naar tante Therese. Maar dan ontmoeten ze Theo, de zoon van tante Therese en die neemt hen mee naar zijn moeder. Het blijkt dat tante Therese erg doorslaat in het bidden en vasten. Ze gaan dan verder naar Nice en Elly denkt ’s nachts in de trein na over Lot en haarzelf en hun relatie. Als ze nog maar net in Nice zijn komt Ottilie hen al opzoeken. Ze praten wat en Ottilie nodigt hen uit om de volgende dag bij Aldo en haar te komen eten. Elly en Lot zijn onder de indruk van het geluk van Ottilie en Aldo. Tijdens het eten bij Ottilie zijn zowel Lot als Elly helemaal gelukkig. Deel II
Tante Stefanie gaat samen met oom Anton naar hun petekinderen (kinderen van Lili, de dochter van Ina). Oom Anton vindt het maar niks en was liever door blijven lezen. Tante Stefanie kijkt in een boek van oom Anton en vindt het maar erg zondig. Oom Anton weet al zeker dat hij zijn petekind geen gulden na zal laten, maar wil wel graag wat lange zoenen van Lili. Ondertussen zijn oom Daan en tante Floor overgekomen uit Indië en tante Stefanie, oom Anton, Ina en Lili gaan bij hen op bezoek. Ze vinden tante Floor in de woonkamer, die vertelt dat oom Daan met oom Harold in zijn kantoor is, voor zaken. Ina wil hen gaan halen, maar vangt dan in haar nieuwsgierigheid flarden op van het gesprek tussen haar vader en oom Daan. Haar vader vertelt net aan oom Daan over de moord op hun vader. Ina hoort wel wat over iets dat zestig jaar geleden is gebeurd, maar begrijpt het niet. Daarna gaat ze naar binnen en doet net alsof er niets is gebeurd. Ze gaat na het bezoek meteen naar haar man en praat er met hem over. Haar man vindt dat ze zich er maar niet mee moet bemoeien, maar daar is ze te nieuwsgierig voor. Tijdens het eten ’s avonds merkt Ina dat haar vader niet de gewone is, er is iets met hem. Als ze hem na het eten in zijn kantoor opzoekt probeert ze het geheim uit hem te krijgen, maar hij laat niets los. De volgende middag gaat Ina naar grootmoeder. Daar ontmoet ze tante Stefanie, maar die weet niet veel en wil uit voorzichtigheid niets loslaten. Ook oom Daan, tante Floor en dokter Roelofsz zijn bij grootmoeder. Ina probeert dan uit tante Floor te krijgen waarom ze naar Nederland zijn gekomen. Tante Floor weet het niet, en denkt dat het om zaken gaat. Als Ina dan tegen Roelofsz iets zegt over zestig jaar geleden, merkt ze dat hij het geheim ook kent, maar hij laat niets los. Als oom Daan samen met Roelofsz in de voorkamer zit vertelt hij aan Roelofsz dat hij weet wat er is gebeurd in Indië zestig jaar geleden. De dokter schrikt en heeft nooit geweten dat Harold iets heeft gezien. Dan roept de juffrouw van boven om Anna de dienstmeid. Als ze naar boven gaan vinden ze grootmoeder helemaal verstijft in haar stoel. Ze heeft Dercksz zien staan in een hoek van de kamer. Als de nicht van Takma, Adèle, die huishoudster bij hem is een paar dagen later aan Takma een brief van Elly wil voorlezen, ziet ze hem stil in zijn stoel in zijn kantoor zitten. Ze denkt dat hij slaapt, maar als ze na een tijdje terugkomt merkt ze dat Takma gestorven is. Ze laat de dokter halen, maar Takma is al gestorven. Ook laat ze Steyn halen, want Ottilie is op bezoek bij haar kinderen in Londen en Lot en Elly zijn in Italië. Steyn telegrafeert aan Zijn vrouw en aan Lot en Elly dat ze meteen naar huis moeten komen, omdat Takma overleden is. Als Adèle Takma het kantoor van haar oom wil gaan opruimen, wat ze eigenlijk beloofd had niet te doen, vindt ze een brief die Takma vlak voor zijn dood nog in tweeën had gescheurd. Uit nieuwsgierigheid moet ze de brief wel lezen, terwijl ze weet dat ze het beter niet kan doen. In de brief leest ze over de moord op Dercksz en ze denkt dat zij nu samen met grootmoeder de enige is die van de moord weet. De volgende ochtend komt Ottilie samen met Hugh haar jongste Engelse zoon in Den Haag aan. Ottilie zegt tegen niemand dat Hugh mee is gekomen en Hugh verblijft in een hotel. Er wordt besloten om met de begrafenis niet te wachten tot Lot en Elly terug zijn. De notaris vertelt aan Steyn dat er drie erfgenamen zijn. Adèle Takma krijgt dertig duizend gulden en Elly en Ottilie elk een ton. Het is nu wel heel duidelijk dat Ottilie een dochter van Takma is. De dag na de begrafenis komen Lot en Elly thuis. Elly is erg moe. Als Adèle samen is met Steyn vertelt ze hem over de brief en laat ze hem aan haar lezen. Steyn wil eerst niet, maar doet het toch. Nadat hij de brief heeft gelezen verscheurt hij de brief helemaal. Hij zegt Adèle dat het beter is als ze niemand ervan vertellen. Grootmoeder weet ondertussen niets van de dood van Takma. De familie heeft besloten het haar niet te vertellen, omdat ze bang zijn dat grootmoeder het nieuws niet zou overleven. Ina en Lili gaan bij grootmoeder aan om haar wat op te vrolijken door aan haar de twee kleine kinderen van Lili te laten zien. Als ze erg zijn komt tante Stefanie ook aan met het bericht dat tante Therese uit Parijs overkomt om bij haar moeder op bezoek te gaan. Als iedereen in de voorkamer zit komt oom Daan aan de deur. Hij vertelt hen dat dokter Roelofsz is overleden aan een beroerte. Als de klap maar net verwerkt is komt ook oom Harold langs. Oom Harold ziet het geheim steeds verder weggaan door de dood van de betrokkenen. Er komt dan een gesprek op gang over wie grootmoeder gaat zeggen dat Roelofsz dood is. Oom Harold wil het niet doen. Dan komt ook oom Anton aan, maar ook hij wil het nieuws niet aan zijn moeder vertellen. Als oom Anton naar boven wil gaan klampt Ina hem aan om te vragen of hij iets weet van wat er zestig jaar geleden is gebeurd, maar hij vertelt haar niets. Weer wordt er dan gebeld en nu is het Ottilie die aan de voordeur staat. Iedereen vindt dat Ottilie het maar moet zeggen aan grootmoeder. Op dat moment komt Steyn ook aan. Hij heeft Hugh in de stad gezien en wil van Ottilie weten waarom Hugh in Den Haag is. Steyn zegt dat het Hugh alleen maar om geld te doen is. Uiteindelijk stemt Ottilie toe om het nieuws aan haar moeder te brengen. Het nieuws is een hele grote klap voor grootmoeder en als ze vraagt wat er dan toch met Takma is zegt Ottilie dat hij ziek is. Maar dan ineens verstijft grootmoeder ineens weer. Ze wijst naar de lege stoel van Takma. Ze ziet het in de stoel zitten en weet dan dat ook hij dood is. Lot heeft het een paar dagen later met Elly over wat nu te doen. Ze wil niet terug naar Italië. Ze besluiten om die middag maar naar grootmoeder te gaan die niet meer uit bed is gekomen sinds het bericht van de dood van de dokter. Bij grootmoeder horen ze dat tante Therese aangekomen is. Ze ligt de hele dag te bidden bij het bed van haar moeder. Steyn is ook bij grootmoeder en vertelt aan Lot dat hij van plan is om weg te gaan bij Ottilie, hij vertrekt de volgende dag. Dan komen Ottilie en Hugh aan. Ineens komt dan de juffrouw naar beneden stormen met de boodschap dat grootmoeder sterft. Lot gaat dan bij de buren telefoneren om de dokter. Alle kinderen die thuis zijn gaan dan naar de kamer van grootmoeder en tante Therese ligt nog steeds te bidden. Er wordt dan verschillende keren gebeld en alle kinderen zijn dan bij grootmoeder. Dan als iedereen er is sterft grootmoeder. Oom Harold ziet dat het Ding wegstorten in de afgrond, alle betrokkenen zijn er niet meer. Een paar dagen later wordt Lot wakker, hij is erg ziek geweest en Ottilie heeft zelfs zijn vader uit Brussel laten overkomen. Lot wil graag met Hugh praten. Hij zegt hem dat hij lief moet zijn voor Ottilie als ze met hem mee naar Londen gaat. Lot heeft ook een brief gekregen van Elly. Elly is in Sint Petersburg om zich aan te sluiten bij het Rode Kruis en te gaan helpen in Moekden. Dan komt ook zijn vader langs, dat is voor hem een verrassing, want zijn moeder had hem het niet verteld. Lot vraagt zijn vader dan om bij hem te blijven. Nadat Lot opgeknapt is, is hij samen met zijn vader naar Napels vertrokken. Zijn vader is twee maanden bij hem gebleven, maar is nu weer terug naar Brussel, omdat het hem te warm werd in Italië. Steyn is hem daarna wezen opzoeken en Steyn had hem over de moord verteld. Nu was hij nog angstiger geworden om oud te worden. Hij verlangde naar Elly, maar legde zich nu eerst maar toe op zijn werk. Want door te werken had je geen kans om angstig te zijn, of te denken aan de toekomst. Wat vond hij het verschrikkelijk om oud te worden! Maar in het licht van de lamp was het zichtbaar dat hij heel grijs werd aan de slapen…. b. Onderzoek van de verhaaltechniek: Het verhaal is heel gedetailleerd weergegeven. De schrijver gebruikt erg lange zinnen, die soms zo lang worden dat het de begrijpelijkheid niet ten goede komt. Een groot deel van het boek bestaat uit bezoeken van iedereen aan grootmoeder. Omdat er erg veel bezoeken in het verhaal voorkomen wordt een groot deel van het verhaal dan ook gevormd door gesprekken. Maar de schrijver heeft ervoor gekozen om ook de gedachten van de personen weer te geven, wat soms wel iets verwarrend overkomt. De schrijver beleeft het verhaal niet alleen maar mee, maar hij weet ook de gedachten van de personages. Het is dan ook een auctoriaal verhaal. De personages in het verhaal spelen een grote rol, ze hebben allemaal hun eigenaardigheden. Voor de samenvatting heb ik de hoofdpersonen al beschreven. Het blijkt een grote familie te zijn, met aan het hoofd grootmoeder. De familie heeft wat eigenaardigheden. Sommige dochters lijken op grootmoeder (Therese, maar in haar liefdesleven ook Ottilie), terwijl tante Stefanie niets moet hebben van dat gedrag. Zij is een sombere vrouw en heel anders dan de rest. Ze is dan ook het enige kind van De Laders. Tante Stefanie is overtuigd calvinist en daartegenover staat het Rooms-zijn van tante Therese. Ze zijn allebei met godsdienst bezig maar wel heel anders. In het gezin van Ottilie zelf zijn ook grote verschillen. Ottilie (in Nice) is een losbol en doet har eigen wil, terwijl Lot toch wel wat vaster zit aan oude dingen. Hugh, de jongste Engelse zoon van Ottilie, verschilt hemelsbreed van Lot. Hij is een stoer, echt mannelijke vent. Lot is maar een klein, liefelijk, slap mannetje. Het verhaal speelt hoofdzakelijk in Den Haag, maar dat heeft niet een grote invloed op het verhaal. Wel belangrijk is het verschil in plaats en vooral in atmosfeer tussen het zuiden (Nice, Italië) en het noorden (Den Haag, Nederland). Lot en Elly merken het verschil in leven en het verschil in gevoel en voelen zich in het zuiden lekkerder. Het verhaal speelt in de zomer van 1904 (deel I) en van december 1904 tot april 1905 (deel II). Een belangrijke gebeurtenis om de tijd vast te stellen is het vertrek van Elly naar Moekden, om daar bij het Rode Kruis te helpen. Dit slaat op de Russische-Japanse Oorlog (1904-1905). c. Op zoek naar de thematiek: Het thema in dit boek is de (voorbijgaande) tijd. De moord op Dercksz achtervolgt Takma, grootmoeder, Roelofsz en oom Harold. De eersten wachten op het einde, op hun dood die maar niet komen wil. Ze wachten, maar de dingen gaan zo langzaam, zo langzaam. De gebeurtenis uit een ver verleden kan hen niet loslaten. Ook Lot die niets van de moord afweet zit met de voorbijgaande tijd. Hij heeft de angst om oud te worden, dat wil hij absoluut niet, verdorren, langzaam verdwijnen. Hij haat het voorbijgaan van de tijd. Vooral in de gesprekken tussen Takma en grootmoeder komt het thema goed naar voren. Maar ook in de beleving van oom Harold met betrekking op het geheim en de gesprekken van Lot over het ouder worden is het sterk aanwezig. In de titel wordt de link met het thema al duidelijk gelegd. De oude mensen en de dingen die langzaam aan voorbijgaan zitten vast aan de tijd. De tijd laat de mensen oud worden en de dingen langzaam, langzaam voorbijgaan. d. Plaats in de literatuurgeschiedenis: Het boek is voor het eerst in 1906 uitgegeven. De schrijver is Louis Marie Couperus, die op 10 juni 1863 in Den Haag werd geboren. Hij was de jongste van een groot gezin. Zes jaar van zijn jeugd bracht hij door in Batavia. In 1893 begint hij te reizen. Hij reist erg veel tijdens zijn leven. Hij heeft flink aantal boeken geschreven, waarvan een aantal erg bekend. Zijn bekendste boek is ‘Eline Vere‘ (1889). Couperus maakte deel uit van de naturalistische stroming van eind 19e eeuw. Op 16 juli 1923 sterft hij op 60-jarige leeftijd in De Steeg. Hij is een bekende Nederlandse schrijver geworden en zeker de belangrijkste naturalistische. Dit boek is een naturalistische roman. Couperus beschrijf namelijk erg nauwkeurig de werkelijkheid, maar ook de gedachte dat de mens wordt bepaald door erfelijke eigenschappen, milieu en de omstandigheden komt sterk in het boek voor. Ook zit er een behoorlijke psychologische diepgang van het boek. Er wordt erg veel aandacht besteedt aan de gedachten van de personages. Het boek is dan ook een echt naturalistisch werk. Als je dit boek vergelijkt met ‘Eline Vere’ dan blijken er veel overeenkomsten te zijn. Lot lijkt wel op Eline Vere. In allebei de boeken komt de erfelijkheid en het noodlot terug. Het boek is dan ook vrij typerend voor de schrijver. 4. Beoordeling Er kwamen in het boek een paar dingen voor die mij wel aangrepen. Zo waren er de twee oude mensen en dokter Roelofsz, die hun hele lange leven met een groot en vreselijk geheim hebben geleefd. Ook oom Harold die vanaf zijn jeugd het geheim meetorste had het er erg moeilijk mee. Het feit dat deze mensen daarmee moesten leven en eronder leden greep mij wel aan. Er veel spanning zat er niet in het boek, maar toch vond ik het niet erg saai of langdradig. Zelfs de soms ellenlange zinnen waren niet saai of nietszeggend. Alles draagt in het boek bij aan de sfeer die de schrijver schept en die ik als erg reëel ervaren heb. Je kon de sfeer af en toe gewoon bijna voelen. Het boek zit ook goed in elkaar. Zoals Couperus de heel familie in elkaar heeft gezet, dat is erg knap. En het verhaal heeft er geen te vergezochte, of voorspelbare elementen van gekregen. Ook het verhaal zelf is niet voorspelbaar. Dat je af en toe wel iets verwacht hoort gewoon bij het verhaal. Het taalgebruik is erg typerend. De lange zinnen, de soms overmatige en overbodige interpunctie en zelf verzonnen woorden zijn misschien voor sommige mensen wel een hindernis, maar ik vond het niet hinderlijk. Het hoort bij de stijl en het is bij mij wel goed overgekomen. Het thema van het boek, de (voorbijgaande) tijd, is best boeiend. Vooral om te zien hoe verschillende mensen in de familie er verschillend mee omgaan. Ik ben het niet eens met de mening van de hoofdpersoon, Lot, die niet oud wil worden, omdat hij bang is voor het ouder-worden, maar dat hindert niet veel. Het is niet zo dat ik door het boek anders tegen het ouder-worden en het voorbijgaan van de tijd aan ben gaan kijken, maar ik vond het wel leuk om erover te lezen. Al met al vond ik het een goed en boeiend boek, waar je jezelf goed in kon inleven. Ik had nog nooit iets uit de naturalistische stroming gelezen, maar na dit boek kan ik zeggen dat ik die stroming wel leuk vind om te lezen. Vooral het nauwkeurige en het psychologische vond ik wel aanspreken. Ik zou iemand anders het boek best aanbevelen om te lezen, maar ik denk dat er genoeg mensen zijn die er niets aan vinden. Maar dat is nu eenmaal een kwestie van smaak.