Vals licht door Joost Zwagerman

Deel 1: verhaalanalyse: Algemene informatie over het boek en de schrijver: Titel: Vals Licht. Schrijver: Joost Zwagerman. 1e druk: oktober 1991. Uitgever 1e druk: De Arbeiderspers in Amsterdam. Zelf gelezen uitgave: Grote Lijsters, 1997. Uitgever: door Wolters/Noordhoff in Groningen. Joost Zwagerman werd op 18 november 1963 geboren in Alkmaar. Zijn ouders werkten beiden in het onderwijs. Al vroeg begon Joost Zwagerman te schrijven. Na de middelbare school doorliep hij de Pedagogische Academie. In 1984 ging hij Nederlands studeren in Amsterdam. Hij hoopte hierdoor beter literair te leren schrijven. Deze studie heeft hij niet afgemaakt. Zijn literair debuut vond in 1986 plaats: met het boek De Houdgreep. De critici waren lovend over dit boek. Na zijn debuut heeft hij regelmatig stukken gepubliceerd in De Revisor, Maatstaf en Tirade. Joost Zwagerman is vanaf 1985 medewerker van het literair katern van Vrij Nederland. Na de Houdgreep heeft hij nog zes boeken uitgebracht, waaronder een paar poëziebundels. Het zesde boek is Vals Licht. De andere boeken zijn: Langs de doofpot, Kroondomein, Maximaal, De ziekte van Jij, Gimmick!. Titel, ondertitel en motto: De titel van het boek is Vals Licht. Hiermee wordt bedoeld, dat alle dingen die eerst waar waren, later toch niet waar blijken. Er is geen ondertitel en het motto is: Weer gaat de wereld als een meisjeskamer open, het straatgebeuren zeilt uit witte verten aan. Dit is een citaat van Paul Rodenko. In het boek neemt het bestaan van een prostituée een grote plaats in. Als klant van een prostituée kom je de opengestelde meisjeskamer in. De hoofdpersonen ontmoeten elkaar ook in die opengestelde meisjeskamer. Het straatgebeuren staat ook rechtstreeks in verband met de raam-prostitutie.
Samenvatting: Simon Prins is al van jongs af aan gefascineerd door prostituées. Wanneer hij in Amsterdam Nederlands studeert, wordt hij verliefd op de prostituée Lizzie Rosenfeld. Die liefde is wederzijds. Lizzie en hij gaan samenwonen. Zij kan niet geloven dat hij van haar houdt en wil Simon testen, daarom verzint ze allerlei zaken. Simon van zijn kant wil alles van Lizzie weten en begrijpen. Hij zet haar constant onder druk om over zichzelf te vertellen. Lizzie wil niet alles kwijt, dus verzint ze steeds meer, zoals bijvoorbeeld een drugsverslaving. Alleen al haar leugens komen op den duur uit. Ondertussen is Lizzie gestopt zich te prostitueren. Simon controleert en schaduwt haar. Lizzie wordt al tijden achtervolgt door mannen, waarbij ze schulden zou hebben. Om van ze af te komen besluit ze tijdelijk ergens anders te gaan wonen. Als ze in een weekeinde thuiskomt krijgen zij en Simon ruzie over leugens van Lizzie, die aan het licht zijn gekomen. Lizzie vertrekt; voorgoed. Ze gaat in Nijmegen Nederlands studeren. Nog 1 keer ontmoeten ze elkaar, wanneer Simon haar in Nijmegen gaat opzoeken. Dan nemen ze voorgoed afscheid, beiden proberend hun gevoelens te verdringen. Genre: Het is een psychologische-liefdes roman, die zeer levensecht overkomt. Thema: Hoe vreemd de wereld in elkaar zit: Aan de ene kant het harde leven van een prostituée, die problemen met drugshandelaars heeft. Aan de andere de kant een liefde tussen twee mensen, die niet eerlijk tegen elkaar kunnen zijn, omdat ze van elkaar houden. Dit kunnen ze uiteindelijk niet volhouden en hoewel ze nog van elkaar houden, gaan ze uit elkaar. Motieven: De jeugd van Simon: hij werd erg gepest en raakte gefascineerd door prostituées. De liefde, het prostitutiebestaan, het liegen van Lizzie, drugs, het noodlot, de jeugd van Lizzie: lizzie is in haar jeugd en haar tienerjaren geestelijk en lichamelijk mishandeld, dit speelt nog steeds een grote rol in haar leven. Personages: Simon Prins is geboren in Alkmaar. Hij kon niet met jongens opschieten en meisjes begreep hij niet. Als hij in Amsterdam Nederlands studeert, gaat hij regelmatig prostituées bezoeken. Vroeger observeerde hij ze al van veraf, nu observeert hij ze nog steeds, maar dan van dichtbij. Als hij een relatie met Lizzie krijgt, wil hij alles van Lizzie weten. Waarom ze is gaan prostitueren, waarom ze zoveel snoept, waarom ze zoveel vitaminen slikt, waarom ze niet kan slapen en hoe haar leven er tot nu toe heeft uitgezien. Lizzie wil en kan hem dat niet vertellen. Daarom vertelt ze steeds leugens en hij gelooft ze keer op keer. Langzaam aan begint Lizzie minder of geen leugens te vertellen. Het laatste weekeinde dat ze bij elkaar zijn, vertelt ze de waarheid. Lizzie heeft een afschuwelijke jeugd gehad. Daarna een echtgenoot, die haar in de prostitutie heeft gedreven. De leugens die ze vertelt worden deel van haar wereld. Wanneer ze alle leugens aan de kant heeft gezet, ziet ze dat de relatie met Simon niet meer kan doorgaan. Ze heeft net 1 keer teveel gelogen. Ze willen wel door; ze houden van elkaar, maar het kan niet meer. Perspectief: Het boek is in de hij/zij vorm geschreven. Dus in het personale perspectief. Simon wordt in het boek gevolgd; zijn denken en bewegen. Wat Lizzie denkt en voelt of verzint, uit zich alleen in hun gesprekken.
Tijd: Het verhaal zou in principe nu kunnen gebeuren. Er wordt ongeveer 1 jaar beschreven. Er zijn flash-backs naar de jeugd van Simon in Alkmaar. Het verhaal wordt verder chronologisch verteld. Ruimte: Het verhaal speelt in Amsterdam, daar werkt Lizzie en studeert Simon. De straten waar ze wonen en waar Lizzie werkt worden ook genoemd: Lizzie woonde in de Sarphatistraat, ze gaat bij Simon in "De Pijp" wonen en ze werkt op de Ruysdaelkade. De flash-backs spelen in Amsterdam en in Alkmaar, waar Simon is opgegroeid. Bronnen: Prisma uittrekselboek 4, uitgeverij Het Spectrum, blz 390 t/m 410. Op niveau literair 4vwo, uitgeverij Thieme, blz 116 en blz 117. Vals Licht van Joost Zwagerman, uitgegeven door Wolters/Noordhoff in groningen, Grote Lijsters 1997. Deel 2: Persoonlijke tekstbeleving: Het boek leest heel vlug en dat past goed bij de inhoud. Liegen gaat vlug; je hebt zo een leugen verteld. Als Simon een "waarheid" niet meer vertrouwt, wat snel en vaak gebeurt, probeert hij steeds weer een nieuwe "waarheid" uit Lizzie te trekken. Die waarheid gelooft hij eerst, maar gaat dan twijfelen, Lizzie observeren en uiteindelijk gaat hij weer een confrontatie met Lizzie aan. Dan probeert hij weer achter de waarheid te komen en die te begrijpen. Uiteindelijk, in hoofdstuk 22, vertelt Lizzie eindelijk waarom ze loog en dit keer vertelt ze de waarheid. In hoofdstuk 11 had ze al een heel deel van haar leven verteld aan Simon, met name haar jeugd, maar het eind van dat verhaal klopte niet. Dat eind vertelt ze in hoofdstuk 22. Juist doordat je als lezer evenveel weet als Simon -je gelooft tijdens het lezen dus ook in de leugens van Lizzie- vind ik Vals Licht een zeer goed gekozen titel. Je ziet zelf immers niet de valsheid van dat licht, maar langzamerhand ontdek je het, doordat Simon het ontdekt. Simon vind ik soms zeer onredelijk en achterdochtig. Hij volgt Lizzie, om te weten of ze niet weer is gaan werken of om gewoon te weten wat ze uitvoert. "Zij spraken af elkaar 's avonds weer te zien, bij hem thuis. Hij ging niet naar huis. Hij had zich op veilige afstand van het studentenhuis geposeerd. Hij fietste haar achterna. Zijn hart bonsde zwaar als een bas uit een speakerbox. In de Kalverstraat liep ze winkels in en uit. Telkens verbaasde het Simon dat zij hem niet opmerkte. Hij schaamde zich maar bleef haar achtervolgen." (blz 122). Tijdens deze achtervolging ontdekt Simon dat Lizzie naar het CAD (Centrum voor Alcohol en Drugs) gaat. Later bleek dat Lizzie heel goed wist dat Simon haar volgde, ze wilde hem naar het CAD lokken, om de volgende leugen waar te laten lijken. Die leugen zou zijn dat ze drugsverslaafd was geweest en nu afkickte. Het meesterlijke in dit boek vind ik, de ingenieusheid in Lizzie. Steeds weer bedenkt ze een nieuwe geloofwaardige leugen. Zo geloofwaardig, dat niet alleen Simon erin gelooft, maar de lezer ook. Toen ik het boek las, kreeg ik het idee dat ik iets las wat echt was, wat, terwijl ik het las, ter plekke gebeurde. Veel recensenten zijn niet zo hoogdravend over Vals Licht. Ze vinden het te saai, te langdradig. Arnold Heumakers van De Volkskrant vindt het een smartlap. Ook vindt hij dat in Vals Licht psychologie en karaktertekening ver te zoeken zijn. Ik ben het volstrekt niet met hem en andere recensenten eens. Van langdradigheid heb ik in Vals Licht weinig gemerkt. Je zou eventueel als langdradigheid op kunnen merken dat de gebeurtenissen (liegen, twijfelen, confrontatie) zich steeds herhalen, maar dit gebeurt steeds in een net iets andere vorm, zo dat het niet langdradig wordt. De sluier, die verbergt hoe de vork in de steel, wordt langzaam opgelicht. Langzaam, maar omdat het boek snel leest, niet te langzaam. De personages hebben ook een karakter. Het zijn alleen geen open personen, niet van die mensen die er alles uitflappen. Simon is een denker en Lizzie een meisje, dat de wereld, totdat ze Simon kende, alleen maar op een afschuwelijke manier had gezien. Nu ze voor het eerst liefde zonder bijbedoelingen leert kennen weet ze niet hoe ze ermee moet omgaan. Het gedeelte dat mij het meest aangegrepen heeft, is hoofdstuk 11. In dit hoofdstuk vertelt Lizzie over haar jeugd. Hoe ze door haar ouders verwaarloosd werd, hoe ze door haar man zich is gaan prostitueren. Haar verhaal heeft mij bijzonder geraakt, juist omdat er zoveel zaken inzitten die ik nooit wil meemaken. Ik wil bijvoorbeeld niet verwaarloosd worden of in de prostitutie gaan. Door het verhaal van Lizzie blijkt maar weer eens, dat je stevig in je schoenen moet staan wil je zelf kunnen bepalen wat er met je gebeurt.