Auteur
Het boek is geschreven door Anne Provoost (Poperinge). De Vlaamse schrijfster is geboren op 26 juli 1964 in Woesten, in de Belgische Westhoek. Ze is lid van de PEN en van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Ze woont nu met haar man Manu Claeys en haar drie kinderen in Antwerpen, Borgerhout.

Anne begon met schrijven toen ze al vier jaar oud was. Omdat ze technisch nog niet goed schrijven kon, schreef haar moeder de verhalen op. Toen ze het schrijven onder de knie had begon ze zelf boeken te illustreren. Aan de Leuvense Universiteit behaalde ze haar diploma Germaanse Filologie/Nederlandse Letterkunde met een werkstuk over Mensenrechten-Educatie. Vervolgens ging ze nog een paar jaar Pedagogie studeren aan de K.U. van Leuven en vertrok met haar man naar de Verenigde Staten om daar te gaan wonen. Hier schreef ze haar eerste boek Mijn tante is een grindewal. Voor dit boek ontving Anne de Boekenleeuw en Interprovinciale Prijs voor Jeugdliteratuur.

Tegenwoordig woont ze al een paar jaar in Antwerpen en schrijft ze actuele en historische romans. Zo schreef ze onder andere: De roos en het zwijn, De arkvaarders, In de zon kijken en Beminde ongelovigen. Hiervoor ontving ze talrijke prijzen en haar boeken werden vertaald. Het boek Vallen werd in 2001 verfilmd door Hans Herbots.

Zowel haar boeken als de film ontvingen goede reacties, bijvoorbeeld:

Lieke van Duijn in Trouw over Vallen: “Anne Provoost is diep in de persoonlijkheidscultuur, de denktrant en het jargon van de neonazi gedoken, zowel in die van de leidersfiguur als de volgeling (...)”.

Voor Vallen kreeg ze de Woutertje Pieterse Prijs, de Boekenleeuw, een Zilveren Griffel en de eerste Gouden Uil.

In haar schrijfwerk gaat ze op zoek naar de complexe structuren van opgroeiende jongeren, hun problemen en hun beïnvloedbaarheid. Haar boeken bevatten vooral historie wat geschreven is met een groot inlevingsvermogen. Provoost zelf zegt: "Als we het toch over een boodschap moeten hebben, dan beperk ik me graag tot één ding: het uitrekken van het empathisch vermogen van de lezer. De lezer de kans geven om in andermans schoenen te staan”.


Titelverklaring
De titel van het boek is Vallen. De schrijfster heeft deze titel aan het boek gegeven omdat de hoofdpersonen, Caitlin en Lucas allebei op een verschillende manier ‘vallen’. Caitlin, die creatief danst en daarmee iets wil bereiken danst om te vallen: ze kan alleen met vallen en opstaan haar droom bereiken. Lucas daarentegen raakt verstrikt in de vallen van Benoît en Alex omdat hij zich gemakkelijk laat gebruiken. Ook Caitlin trapt even in de val van Benoît, maar ze komt hier al snel weer uit. Lucas’ grootvader is in de val van het extreem rechtse getrapt en heeft daardoor veel problemen gekregen en achtergelaten wat Lucas een slechte reputatie heeft gegeven. Je kunt ook de titel op een andere manier bekijken: aan het einde vallen de maskers af van Lucas en Benoît. Benoît en Alex laten Lucas vallen omdat hij het niet meer eens is met hun ideeën.

Vallen komt dus verschillende keren letterlijk voor in verband met het dansen van Caitlin.

Lucas beschrijft wat hij ziet: ‘Ze viel en bleef vallen. Tussendoor stond ze elke keer weer op met een beweging die identiek was aan haar val, de wetten van de zwaartekracht tartend, alsof ze met elastiek aan het plafond was vastgemaakt’ (p.71-72).

Caitlin zegt zelf: ‘Ik kan er niets aan doen. Als ik mijn choreografie dans word ik altijd naar de grond gezogen. Om te dansen moet ik vallen’ (p.72).

Vallen kan dus ook op een andere manier gelezen worden, namelijk als ‘in de val lopen’ of ‘valstrikken’. Lucas loopt in de val die Benoît voor hem zet. De joden in de oorlog zaten in het klooster ook in de val, toen grootvader Felix Stocks hen verraden had.

Belangrijke gegevens
Titel: Vallen
Titel verhalenbundel: Pandora Pockets
Auteur: Anne Provoost
Uitgeverij: Biblion Uitgeverij (eerder verschenen bij Houtekiet/Fontein)
Plaats van uitgave: Baarn
Jaar van (eerste) uitgave: oktober 1994
Taal: Nederlands
Druk: 19e
Aantal bladzijden: 264
Vorm: Roman
Thema: Racisme, Rechtsextremisme
Niveau: Havo/Vwo leerjaar 3 en 4, 2e graads algemeen secundair onderwijs - Tweede fase / 3e graads opleiding
Bron: Hoek, Ger van



Genre
Het genre is psychologische roman. Het boek is in te delen bij de romans omdat de schrijfster veel nadruk legt op het innerlijk van de karakters hun gedachten en gevoelens, motieven en omstandigheden. Het boek verteld niet alleen de gebeurtenissen het gaat ook in op de oorzaken waarom die tot stand gekomen zijn. Het is een psychologische roman omdat de personages hun karakter en gedachtengang belangrijker zijn dan in een andere romans.



Keuze
Dit boek heb ik te leen gekregen van mijn Nederlands docent. Het boek moest gezamenlijk worden gelezen met de klas voor het leesdossier, het was dus geen vrije keuze. Toen ik het boek kreeg, sprak mij de voorkant erg aan, het verhelderde de titel. Naar aanleiding van de informatie op de achterkant van het boek leek het me een leuk, spannend maar lastig boek. Toch ben ik al snel na ontvangst begonnen met het lezen ervan. Het begin verliep stroef waardoor ik het vaak aan de kant legde. Later pas begon ik de schrijfstijl leuk te vinden en snapte ik het verhaal beter. Achteraf ben ik erg blij met de keuze geweest.



Samenvatting
Lucas Beigne en zijn moeder logeren in het huis van Lucas’ overleden grootvader, Felix Stocks. Ze staan aan het einde van de zomer op het punt om weer naar huis te vertrekken. Caitlin Rose Meadows komt net met een ambulance uit het ziekenhuis aan. Caitlin woont tijdelijk met haar moeder in het naburige klooster Saint-Antoine. Lucas ziet dat Caitlin krukken nodig heeft, omdat ze geen linkervoet meer heeft. De dagen daarvoor is Lucas, op aandringen van zijn moeder, bijna dagelijks richting ziekenhuis gegaan, maar heeft de moed niet kunnen opbrengen Caitlin daadwerkelijk te bezoeken. Nu hij weet dat Caitlin niet meer in het ziekenhuis ligt, gaat hij daar naartoe. Hij vraagt er naar Caitlin. Hij wil weten hoe het met haar is, of ze veel pijn heeft en wat ze met haar voet hebben gedaan. In het ziekenhuis wordt Lucas herkend door een verpleegster. Ze verteld hem dat Caitlin heel vaak naar hem gevraagd heeft. Dan denkt Lucas terug: ‘Ik probeer me het allereerste begin te herinneren en ik besef dat ik daarvoor terug moet in de tijd, naar de voorbije winter’ (p.17).

De rest van het boek is een flashback: naar die winter en de periode van de zomervakantie. Omdat Lucas’ grootvader een week voor kerst gestorven is trekt Lucas samen met zijn moeder in het huis van grootvader in. Lucas’ moeder gaat haar eigen gang: ze is veel weg en ruimt oude spullen op. Veel spullen verbrand ze, het lijkt of ze schoon schip maakt. Lucas was liever bij zijn vrienden gebleven, hij verveeld zich hier enorm. Bij een bezoek aan de kapster Nadine, een kapster die Lucas kent, maakt Nadine toespelingen op het verleden van grootvader en de komst van Caitlin Meadows en haar moeder naar het klooster. Lucas begrijpt niets van die toespelingen, omdat er toen zijn grootvader nog leefde nooit over gesproken werd.

Snel na hun aankomst wordt er ingebroken: de inbrekers nemen onder andere een tv en kettingzaag van opa mee. Volgens geruchten moeten de daders gezocht worden uit de Cercle Meunier, een wijk in Montourin. Op een dag bekijkt Lucas in een wapenwinkel een alarmpistool, waarmee hij zijn moeder en het huis wil beschermen. In de wapenwinkel ontmoet hij twee mannen: Benoît en Alex. Benoît herkent hem als de kleinzoon van Felix Stocks, hij verteld dat hij niet veel van illegalen moet hebben. Alex volgt de wensen van Benoît blindelings op.

Enkele dagen na zijn aankomst ontmoeten Lucas en Caitlin elkaar. Caitlin verteld dat ze later danseres wilt worden. Ze probeert een eigen choreografie uit, omdat ze door een blessure geen auditie voor de klassieke dansopleiding in New York heeft kunnen doen.

Lucas verkoopt op een markt het schilderij van grootvader, met het geld koopt hij het alarmpistool. Dan trekt hij de Cercle Meunier in. In een doodlopende steeg, vlakbij de plaats waar de politie een depot van gestolen spullen heeft gevonden, wordt hij in elkaar geslagen. Zijn pistool is hij kwijtgeraakt. De politie vind hem en brengt hem naar het ziekenhuis. Na het onderzoek probeert hij het adres te herinneren: Rue Machiavelli 69, het woonhuis van Benoît. Benoît biedt hem hulp en geeft hem ook een echt pistool te leen. Benoît verteld hem meer over zijn grootvader: hij heeft in de oorlog joden die ondergedoken zaten in het klooster bij de Duitsers aangegeven. Benoît vraagt een wederdienst voor zijn hulp: een boom in de Cercle omzagen. Lucas aarzelt en eenmaal thuis vraagt hij zijn moeder om nadere uitleg over zijn grootvader. Zijn moeder schrikt van het nieuwe kapsel en reageert met de opmerking: ‘wordt niet zoals je grootvader’ (p.118). Zij verteld dat haar zusje aan het einde van de oorlog gestorven is aan ondervoeding. Dat haar vader zo van streek was dat hij die Joden heeft aangeven; zijn eigen dochter had te weinig eten, omdat al het eten naar de onderduikers ging. Van Caitlin hoort hij de dagen daarna dat zijn grootvader voor de Duitsers schilderde en het bestaan van concentratie- kampen ontkende. Doordat Lucas zijn grootvader verdedigd krijgt hij ruzie met Caitlin.

De enige vrienden die Lucas nu nog heeft, zijn Benoît en Alex. Daarom gaat hij in op het verzoek de boom om te zagen. Diezelfde avond, slaan Benoît en Alex, in het bijzijn van Lucas een buitenlander in elkaar. Na deze eerste stap probeert Benoît hem nog verder bij zijn praktijken te betrekken. Zo wordt hij overgehaald tot het gooien van molotovcocktails. Ondanks zijn twijfels over de echte beweegredenen van Benoît, laat hij zich toch overhalen mee te doen aan een betoging tegen het huisvesten van asielzoekers in de pastorie en het gooien van molotovcocktails. Caitlin sluit zich aan bij de tegenbetogers. Zij heeft Benoît enkele keren ontmoet en is gecharmeerd van zijn goede manieren; van zijn bezigheden is zij helemaal niet op de hoogte.

Achteraf voelt Lucas zich schuldig. Hij waarschuwt Caitlin nadrukkelijk voor Benoît, zeker als hij hoort dat Benoît wraak wil nemen op haar, die duidelijk gezegd heeft niets meer met hem te willen maken. Lucas hoort van het voornemen asielzoekers te vestigen in het leegstaande klooster. Samen met Caitlin slooft hij zich uit houtblokken te zaken voor de asielzoekers. Caitlin brengt de houtblokken steeds weg met de auto van haar moeder. Bij een van de autoritten krijgt Caitlin een ongeluk. Ze raakt bekneld in de auto waarna de auto in brand vliegt. Lucas lukt het in eerste instantie niet Caitlin uit de auto te krijgen omdat haar voet bekneld zit achter een stang bij het gaspedaal. Lucas grijpt de kettingzaag, met de bedoeling de stang door te zagen. De zaag schiet uit en hij zaagt Caitlins voet eraf. Op deze manier weet hij haar te redden. Ze wordt naar het ziekenhuis gebracht waar ze een aantal keren geopereerd wordt. Lucas is aanvankelijk de held: de kranten zijn vol lof en ook de politie, brandweer en Ruth, Caitlin's moeder. Dan slaan de twijfels toe. Benoît belt Caitlin op en suggereert dat Lucas haar voet er opzettelijk heeft afgezaagd. Lucas durft Caitlin niet meer onder ogen te komen. Tegenover zijn moeder doet hij alsof hij Caitlin bezoekt in het ziekenhuis, maar in feite gaat hij niet. Hij weigert contact op te nemen met Benoît en geeft hem zelfs aan op het politiebureau, maar hij wordt niet geloofd. Benoît van zijn kant legt in de plaatselijke krant en voor de regionale tv belastende verklaringen af over Lucas. Lucas wordt verhoord maar omdat hij geen strafblad heeft en minderjarig is, wordt hij niet opgesloten. Hij sluit zichzelf thuis op.

Toevallig wordt hij opnieuw betrokken bij het werk dat nodig is voor de komst van de asielbezoekers in het klooster. Hij gaat weer hout zagen en andere bezigheden oppakken. Als Caitlin uit het ziekenhuis komt, gaat Lucas naar haar toe en verteld zijn verhaal. Ze kan het moeilijk geloven, ze wilt hem in eerste instantie zelfs aangeven. Dat doet ze uiteindelijk niet: ze waardeert zijn openhartigheid en spijtbetuigingen. Lucas belooft zich de rest van de tijd in de vakantie voor de asielbezoekers in te zetten.



Personages
Lucas Beigne: is de verteller in het verhaal. De lezer krijgt direct informatie over zijn gedachtes en gevoelens. Wat de andere voelen en denken kunnen we alleen afleiden uit hun gedrag en hun uitlatingen.

Lucas is een zestienjarige jongen die veel op zijn grootvader lijkt. Hij zit vol vragen en onzekerheden. Zijn onzekerheid blijkt uit zijn standaard reactie: ‘ja, nee’. Niemand heeft ooit iets over zijn grootvader verteld. Zijn moeder al helemaal niet: die lijkt nu pas, na het overlijden van grootvader bezig te zijn met de verwerking van het verleden. Lucas voelt zich deze zomer in de steek gelaten door zijn vrienden; hij verveelt zich. In deze onzekerheden ontmoet hij Benoît die alleen zekerheden en antwoorden kent. Daarom is Benoît erg aantrekkelijk voor Lucas. Lucas maakt de verkeerde keuzes, hij voelt zich er verantwoordelijk voor, hoe begrijpelijk die keuzes ook zijn. Voor het afzagen van Caitlin's voet is hij ook verantwoordelijk, maar dat deed hij met de beste bedoelingen. Voor deze daad wordt hij door Benoît met een schuldbesef opgezadeld. De lezer krijgt signalen dat Lucas verliefd is op Caitlin. Steeds wordt er benadrukt hoe hij haar bespied en nakijkt. Lucas krijgt ruzie over zijn grootvader. Caitlin verwijt hem regelmatig dat ‘hij helemaal niets weet’ en dat is ook zo. Wanneer hij tot inzicht gekomen is, kiest hij voor Caitlin en is tegen Benoît's ideeën.

Fragment waaruit blijkt dat Lucas kiest voor Caitlin en tegen Benoît is: ‘Raak haar met een vinger aan en ik schiet je met je eigen pistool door je kop’ (p.204).


Caitlin Rose Meadows: is een Amerikaans meisje van zeventien jaar. Als kind speelde ze samen met Lucas vaak in de kelder van het klooster. Caitlin probeert met haar aparte loopje, de aandacht van Lucas te trekken. Ze wordt beschreven als een ‘landende reiger’, een kat, een hinde en een duif. Volgens Lucas zijn haar ogen bierbruin en haar huid licht (p.39). Ze is pezig en mager, Lucas kan haar botten bijna zien.

Fragment waaruit haar pezige en magere uiterlijk blijkt: ‘Toen ze haar hoofd draaide voelde ik haar nekwervels onder mijn vingers bewegen. Ze voelde heel breekbaar aan alsof ze uit het kraakbeen van vogels gemaakt was’ (p.210).

Ze is afstandelijk tegenover Lucas, onvoorspelbaar in haar bewegingen en opmerkingen. Ze vond Benoît in het begin charmant en wonderlijk maar aan het eind is ze intuïtief bang voor hem.


Benoît: is altijd onberispelijk gekleed. Wanneer hij na het drama komt opdraven, ziet hij er weer kleurig en keurig uit. Lucas zegt: ‘hij is charmant en beminnelijk, vriendelijk maar kan erg dwingend zijn, wanneer hij zijn zin niet krijgt of tegengesproken wordt. Hij schrikt niet terug van dwang, bedreiging en geweld.’ Zelf noemt hij zich een beschermer van andere culturen.

Voorbeeld fragment waaruit het karakter van Benoît blijkt: ‘Je moet leren durven’ (p.90). ‘Kijk, Lucas, zoals een man een leven moet kunnen redden, moet hij in staat zijn een leven te nemen’ (p.112).


Felix Stocks: is overleden wanneer het verhaal zich afspeelt. In de verhalen en herinneringen van andere personages is hij volop aanwezig. Hij had twee dochters: de moeder van Lucas (Ruth) en haar jongere zusje. Hij is verbitterd door het feit dat de ondergedoken joden in het klooster voldoende eten hadden en zijn eigen dochter niet heeft, hij de joden aangegeven. Verder was hij van beroep amateur-schilder.


Ruth: heeft zo haar eigen problemen. Ze rookt voortdurend en is nerveus. Ze houdt Lucas overal buiten en ontwijkt zijn vragen. Ze wil het verleden verdringen, vergeten en zelfs verbranden. Ze is veel afwezig en erg opgejaagd. Lucas betrapt haar er op dat ze dronken is.



Schrijfstijl
De taal en de opbouw zijn in het begin wat lastig maar later gemakkelijker. Het verhaal is goed te volgen. De lezer moet enig kritisch inzicht hebben om de redeneringen van Benoît te doorzien. Dat vond ik af en toe toch lastig. De herhalingen, vergelijkingen, verwijzingen en verbanden geven veel diepte aan het verhaal, waardoor ik voortdurend feiten moest onthouden.



Ruimte (tijd en plaats)
Tijd
De vertelde tijd duurt vanaf een week voor Kerstmis tot eind Augustus. De verteltijd is 264 bladzijden. De pagina's 1-17 is verteld in de onvoltooid tegenwoordige tijd, pagina’s 18-257 is verteld in de vorm van een terugblik, in de verledentijd en de pagina’s 258-264 worden tenslotte weer verteld in de onvoltooid tegenwoordige tijd. Het boek bestaat dus uit een proloog, een flashback en een herhaling van de proloog. Het middenstuk is chronologisch verteld.

Plaats
Het verhaal speelt zich af in een Franstalige bergstreek in een gehucht bij het stadje Montourin en St. Antoin. De rots van Challon en de rivier De Sanne worden ook genoemd, maar zijn waarschijnlijk verzonnen. De rots van Challon is van belang voor het verhaal omdat Lucas’ grootvader hem hier leerde rots klimmen en later leerde Lucas dit aan Caitlin. Andere belangrijke plaatsen zijn de smidse (waar de kettingzaag wordt opgeborgen), de kelders (die gebruikt werden voor illegale praktijken) en de kapsalon (waar Lucas een klein stuk van de waarheid ontdekt). In het huis van grootvader speelt de zolderkamer eveneens een grote rol: van hieruit kunnen Lucas (en zijn grootvader) staande op de schrijftafel ongemerkt het klooster bespieden. Lucas beleeft dit huis, na zijn ‘verraad’ als een soort ‘kooi’ en zichzelf als een sluipend beest (p.233).

Het weer is belangrijk: de zomer is erg warm en op de dag van het ongeluk begint het enorm te regenen. Het weer slaat vervolgens om, het wordt mistig.



Vertelwijze
Lucas Beigne verteld als ik-persoon achteraf wat hij heeft meegemaakt in de twee maanden die verstreken zijn. Via zijn gevoelens, gedachtes, mening en opvattingen kom je de karakters en het uiterlijk van andere personages te weten. In het begin is het verhaal moeilijk, maar in het midden wordt het gemakkelijker. Extra spanning ontstaat door zinnetjes, waarin Lucas wijst op iets noodlottigs zonder te verklappen wat er precies gaat gebeuren.

Voorbeeld:
‘Misschien wilde ik niet komen omdat ik wist dat ik in een paar weken tijd mijn hele leven door elkaar geschud zou worden? Maar dan denk ik: nee, ik was slechtgeluimd omdat ik dacht dat er helemaal niet zou gebeuren, niet omdat ik een voorgevoel had’ (p.20).



Thematiek
Het thema is: de moeilijkheid om de juiste keuzes te maken in het leven. Lucas zegt het volgende naar aanleiding van zijn optreden: ‘Terwijl ik stond te kijken kwam ik tot besef dat me sinds die tijd niet meer losgelaten heeft: dat het leven ondraaglijk is. Het doet aan alle kanten pijn, en hoe je je ook kronkelt, je kunt niet aan de slagen ontsnappen. Je moet keuzes maken, en elke keuze is verkeerd’ (p.168).

Het maken van keuzes gaat in dit verhaal over het bepalen van een standpunt tegenover illegalen, asielzoekers en joden. Wat Lucas overkomt, lijkt veel op wat zijn grootvader in de oorlog is overkomen: deze heeft ondergedoken joden aangegeven bij de Duitse bezetter. Caitlin is het personage dat in haar oordeel over Benoît en Lucas voor de lezer een tegenwicht vormt: zij maakt andere keuzes dan Benoît en Lucas.



Plaats in de literatuurgeschiedenis
Het boek is te plaatsen in de jeugdliteratuur 14/15+. Het heeft namelijk een onvoorspelbaar verhaalverloop en een goede spanningsboog. De problematiek- en de karakters zijn zeer goed uitgediept. Daarnaast is het een boek waarin de schrijfster je aanspoort na te denken doordat de opvattingen niet worden opgedrongen.

Het boek verscheen in 1994 en is niet bepaald typerend voor de stroming van die tijd. In 2000 werd Vallen Engels talig verfilmd als Falling. In 2001 kwam de film uit en was toen overal te zien.



Beoordeling
Het boek vond ik in het begin een beetje lastig dus legde ik het vaak opzij. Toch ging ik verder lezen doordat ik het steeds makkelijker vond worden en het verhaal begon te snappen. De eenzaamheid van Lucas ontroerde me en het moment dat hij de voet van Caitlin afzaagde bracht mij in spanning. Het boek vond ik ook leuk omdat de karakters buitengewoon goed waren uitgediept door de hoofdpersoon en je daarom goed kon inleven.

Jammer vond ik zowel de moeilijke Nederlandse- en Franse woorden in het verhaal. Daardoor kon ik het verhaal niet echt vlot doorlezen. De herinneringen, of gebeurtenissen in het verleden die door Lucas soms uitgebreid worden verteld, maakt het verhaal soms langdradig.

Het boek is goed te vergelijken met de gelijknamige film: Falling. Het thema vind ik heftig maar goed uitgewerkt. Het maakt het verhaal realistisch. Je moet de opvattingen in het boek niet al te serieus nemen, ze horen nu eenmaal bij het verhaal.

Al met al vind ik het een intrigerend boek met een belangrijk thema van deze tijd. Het is in het begin wat lastig maar dat is zeker niet de reden om te stoppen met lezen. Als lezer wordt je echt meegetrokken in de belevenissen en keuzes van de hoofdpersoon Lucas. Het boek heeft mij verrast omdat ik een andere afloop had verwacht.



Recensies
- Positief

‘Het heeft intrigerende verhaallijnen die op een indrukwekkende manier met elkaar verbonden zijn, het is prachtig en helder van taal, beeldend van stijl, subliem van bouw en het snijdt een belangrijk thema aan’.

Ik ben het voor het grotendeels met hem eens omdat ik alleen anders van mening ben over het taalgebruik. Ik vind het namelijk soms niet helemaal helder.

Het complexe thema is inderdaad ook naar mijn mening boeiend geschreven, ik ben het dus volledig met Muriel Boll eens.