Vader en dochters door Martin Bril

Gebruikte editie voor het boekverslag
Gebruikte druk: 1e
Verschijningsdatum eerste druk: januari 2008
(er zijn drie drukken tegelijk verschenen)
Aantal bladzijden: 128
Uitgegeven bij: Prometheus te Amsterdam

Beschrijving voorkant
Op de harde kaft staat een foto van de columnist Martin Bril met zijn beide dochters. De foto dekt precies de lading waar de bundel over gaat.

Genre van het boek
“Vader en dochters” is een verzameling columns die Martin Bril eerder schreef in zijn dagelijkse rubriek van “De Volkskrant.”

De aangeleverde flaptekst
Ooit was Martin Bril jong. Hij stond alleen op de wereld en schreef op wat hij zag. Dat waren ook toen al rake notities, die vaak gingen over de mensen om hem heen.
Toen werd hij vader. Hij kreeg een dochter, en later nog een. Hij bleef schrijven. Hij schreef zelfs meer dan vroeger.

Van tijd tot tijd doken zijn dochters op in zijn stukken. Ze leerden lopen, ontgroeiden hun luiers, werden schattige kleuters en soms schreeuwende klieren. Ze waren soms uitgelaten, soms verdrietig; soms stil tevreden, soms ziedend; maar altijd zichzelf. En de lezer groeide met hen mee. Iedereen werd ouder, behalve Bril zelf: die was al ouder, van twee geweldige dochters.

In Vader en dochters zijn de mooiste stukken over Martin Bril en zijn dochters verzameld. Op zijn eigen, unieke wijze schildert Bril de altijd fascinerende en betove¬rende omgang tussen een vader en zijn dochters, herkenbaar voor iedereen – ook voor wie geen vader of dochter is.

Vader en dochters is een onvergankelijke ode aan misschien wel de mooiste liefdesband op aarde: die tussen een vader en zijn dochters.

Mijn mening
Een aangename bundel om te lezen: als samensteller van dit verslag en zelf eigenaar van twee dochters die inmiddels zelf weer moeder zijn, ervaar ik de columns van Martin Bril als realistisch: de herkenbaarheid van de normale band tussen vader en dochter  voor de lezer-vader is groot. Zo gaat het inderdaad in die relatie. De dochters nemen naar hun puberteit toe afscheid van hun vader en dat is een weemoedig motief.

Troost voor Bril kan zijn, dat naarmate de leeftijd van de dochters verder stijgt en ze zelf moeder worden de positie van vader (en opa) weer een andere dimensie krijgt. Dan ben je als vader en (wegwijzer) ineens weer wel van belang.

Een leuke bundel dus om cadeau te doen aan vaders. Op de literatuurlijst is de bundel geschikt om op elk examenniveau (van vmbo tot vwo) gelezen te worden. Het boek is natuurlijk prima te combineren met romans over minder goede vader-dochter verhoudingen. Alleen omdat de bundel relatief klein is en de verhalen binnen anderhalf uur kunnen worden gelezen, geldt een waardering van 1 punt op onze literatuurlijst. Maar het zijn kleine pareltjes in het oerthema van een vader die opgroeiende dochters heeft. En ondanks die puberteitsgevoelens mogen de dochters best trots zijn op vader Bril, die hen zo liefdevol beschrijft.

Titelverklaring
De titel hoeft niet nader verklaard te worden.

Structuur en/of verhaalopbouw
De bundel bevat 42 columns die als gemeenschappelijk thema het opgroeien van de dochters van de columnist hebben. In het eerste verhaal is de jongste dochter zeven jaar en zij in het laatste verhaal dertien. Dat betekent dat de verhalen over een tijdsduur van ongeveer zes jaar worden uitgesmeerd. Op zich is dat grappig want je ziet dan ook de verschillen in benadering tussen vader en dochters.
De verhalen hebben allemaal dezelfde lengte: in de bundel is vrijwel elk verhaal 2 en een kwart pagina. Dat heeft natuurlijk te maken met de oorspronkelijke vorm van de verhalen: als column in de krant. Alleen het laatste verhaal is langer. Dat omvat bijna vier pagina’s”het is afkomstig uit de zaterdagbijlage van De Volkskrant.
De columns zijn alle getiteld: vrijwel alle titels bestaan uit één woord. Het zijn niet altijd dezelfde titels die bril gebruikte in zijn columns.

Gebruikt perspectief
Een columnist gebruikt meestal de ikvorm in zijn columns. Dat doet Martin Bril ook vaak. Een enkele keer gebruikt hij een hij-perspectief waarin de observator wordt aangegeven met “de vader.” Er is één verhaal waarin de vrouw van Bril het perspectief bepaalt. (“Kip[ met cola light”)

Tijd van het verhaal
De verhalen spelen zich af in een periode waarin de jongste dochter van zeven jaar groeit naar dertien jaar. Het laatste verhaal stond afgebeeld in De Volkskrant Magazine in 2007. Dat zou betekenen dat de columns geschreven zijn tussen 2001 en 2007. Dat klopt ook wel met externe gegevens die Bril in zijn columns noemt: bijv. optreden in Idols, andere recente televisieprogramma’s en omstandigheden.


Plaats van handeling
De plaats van handeling verschilt. De meeste columns spelen zich af in Amsterdam, maar Bril vertelt ook over uitstapjes naar Frankrijk (waar hij een huis bezit- zie de vaak verkochte columnbundel “Plat du jour” ) en New York.

Motto
Er is geen motto en er is ook geen opdracht.

Thema van de bundel
Bril beschrijft de problematiek van een vader die twee dochters ziet opgroeien. Hij doet dat aan de hand van kleine anekdotes: de onderwerpen voor zijn columns. De bundel bevat geen dramatische conflicten tussen vader en dochters maar heeft een verslag van de natuurlijke wijziging in verhouding tussen een vader en zijn dochters. Gaandeweg hun leven gaan ze hem meer zien als de ouderwetse man (“ouwe lul”) met stereotype opvattingen over wat mag en moet. Daartegenover staat de houding van een vader die er op een natuurlijke wijze moeite mee krijgt dat zijn dochters ouders worden, een beetje afstand van hem nemen omdat ze in de puberteitleeftijd komen en niet alles wat hij zegt voor zoete koek wordt geslikt. Hij wordt door hen verleid bij het betalen aankopen waarvoor ze zelf geen geld hebben (truitjes bij Zara, mobiele telefoontjes, truitjes in Parijs) en de verhoging van het zakgeld. Ook ziet hij met lede ogen aan hoe er jongens in hun leven komen: daarmee komen ook de elementen seks en drank in hun leven en hij ziet dat met zorgen tegemoet. Wanneer zullen ze alleen op vakantie gaan en met waar jongens komen ze thuis. Ook komt het begrip van schaamte in het leven wanneer het gaat over het naaktlopen door het huis en het scheren van bepaalde lichaamsdelen. Bril beschrijft al die gewone, normale en dagelijkse beslommeringen op een humorvolle, relativerende manier: hij schept wat afstand tussen hem en zijn dochters. Ook blijft een terugkerend  motief voor hem datgene wat hij wel en wat hij niet mag opschrijven: op den duur is hij van mening dat zijn kinderen recht hebben op hun privacy (zie de samenvatting van het verhaal “Verliefd”)

Samenvatting van de inhoud
Bij een columnbundel is het natuurlijk niet noodzakelijk om alle 42 verhalen samen te vatten.
In deze samenvatting heeft de samensteller ervoor gekozen om een aantal kenmerkende verhalen kort weer te geven. Hierin staat vooral de relatie tussen vader en zijn beide dochters centraal.

Opvoeding
Met Sinterklaas krijgt een van de dochters een mobile telefoon met een prepaidcard. Het is een Nokia, maar dochterlief wil een aparte ringtone. Het downloaden gaat niet zo goed en een groot deel van het tegoed gaat eraan op. Wanneer ze de volgende dag een hoesje voor het toestel gaan kopen, zien ze al een beter toestel waarmee je kunt fotograferen. Bril denkt aan een artikel dat hij in het NRC heeft gelezen: de gevaren van de verleiding en overdrijving.
Hij las ook dat de auteur geen oplossing weet voor de jeugd van deze tijd die door vele tv-reclames ed. misleid wordt. Misschien helt veel bidden wel en wanneer komt Jezus eindelijk eens terug naar de wereld?


Lego
De dochters van Bril willen op de jaarlijkse rommelmarkt het Legospul van hun vader verkopen. Maar vader is er tegen. Hij denkt in een soort flashback terug hoe hij het Deense speelgoed heeft gekregen en hoe dat via zijn broertjes en zijn ouders weer bij hem terecht is gekomen. De mooiste herinnering was ook dat je de steentjes aan je tong kon vastzuigen. Hij vreest nu dat zijn Lego toch op straat terecht komt. Wanneer hij de rommelmarktspullen controleert, blijkt echter dat zijn dochters het niet hebben meegenomen.

Vaderdag
Met vaderdag denkt Bril na over de functie van vader. In Trouw leest hij een interview met een filosoof die stelt dat je je eigen kind moet adopteren. Dat betekent uitverkiezen.
De filosoof pleit er later voor dat een vader een voorbeeldfunctie heeft, een wegbereider moet zijn, een grenzensteller. Bril vraagt zich af hoe hij dat moet controleren. De straat op gaan en jonge vaders vragen: dat kan niet die zitten allemaal op het strand te klooien met emmertjes en uitverkoren kinderen. En zijn eigen dochters vragen? Hij vreest dat ze zullen antwoorden dat hij een waardeloze wegbereider was en zouden vragen of hij een Magnum voor hen wilde halen in de snackbar. Vaderschap, het is altijd hetzelfde liedje.

Vooruitgang
Bril merkt de groei van zijn dochters aan zijn vakantiereizen naar Spanje. Vroeger moesten de kinderen worden bezig gehouden met snoep en spelletjes; er waren ruzies en huilbuien. Nu de meisjes groter zijn geworden, gaat het veel beter. Ze kijken een DVD-tje van Brad Pitt en op terrasjes is het gezellig wanneer ze met zijn vieren wat drinken. Het is de perfecte vakantiefoto. Bril vreest echter de volgende stap: hij ziet van die verveelde pubers (meisjes en jongens die noodgedwongen met hun ouders meemoeten.) Het zal de laatste keer zijn dat ze meegaan en de volgende stap wordt dat ze alleen gaan . Naar Spanje: met vriendinnen, zuipen, neuken en zwanger worden. Niet alle vooruitgang brengt de mens naar een zorgeloos bestaan.

Feest
Tijdens een bezoek aan het Openluchtmuseum in Arnhem ziet Bril de restanten van een flesje Flügel. (wodka met een zoet smaakje) Zo worden kinderen al jong verleid tot het drinken van alcohol.
Hij denkt daarbij terug aan een schoolfeest waar hij zijn oudste dochter mocht ophalen. Zijn dochter was nog maar twaalf dertien en was heel braaf bij de garderobe toen hij haar zag. Maar er waren ook meisjes van zeventien (mooi en met lage truitjes en spectaculaire borsten) Zijn dochter en haar vriendinnen waren vol geweest van het feest en vertelden over bezopen jongens en dat was toch wel iets waarnaar ze uitkeken.
Het is een bang voorgevoel en daarom kijkt Bril nu heel lang naar het flesje Flügel, alsof hij het vernietigende effect van de drank voor zijn dochters te niet zal kunnen doen.


Dertien
Bril zit met een vriend op een terras in Amsterdam: ze praten als mannen (over voetbal en vrouwen) Dan ziet hij ineens zijn dochter van dertien met een vriendinnetje voorbijfietsen. Ze houdt zich braaf aan de verkeersregels, maar het is de eerste keer dat hij haar anoniem ziet. Hij vraagt zich af waarover ze het hebben (school, jongens, truitjes bij Zara ?) en waar ze heen gaat. Hij vindt dat ze er goed uit ziet, maar wat doet ze daar op dat moment? Zal hij het ’s avonds vertellen dat hij haar gezien heeft. Hij besluit dat niet te doen: hij ziet het incident als een kostbare glimp in een leven waar hij bijna buiten staat, maar ook niet helemaal, want hij is tenslotte haar vader.

Parijs
Bril is op vakantie met zijn dochters in Frankrijk. In Parijs ziet een van zijn dochters een mooi truitje. Later ziet ze dat in een van de etalages terug en ze wil het hebben. Ze gaat het passen en natuurlijk moet pa het met zijn creditcard betalen. Hij gaat in de rij staan en voelt zich schuldig dat hij zo gemakkelijk toegeeft. Wanneer hij klaar is, zijn z’n dochters verdwenen. Hij voelt zich als de man die met zijn vrouw gaat winkelen en buiten bij C & A een shagje staat te rollen in afwachting van haar komst. Even is hij bang dat zijn dochters in Parijs verdwenen zijn, maar al snel komen ze weer opduiken. Nu heeft de jongste dochter een mooi truitje gezien en hij moet ook met haar mee. Hij doet het.

Applaus
Bril wordt becommentarieerd door zijn dochters : hij mag niet in zijn neus peuteren, zijn mond hangt open. Hij mag wel ineens handelend optreden wanneer een wesp in de kamer zit. Maar direct daarna vraagt ze of hij niet ergens anders kan gaan zitten, want ze wil lezen en hij maakt geluiden. Bril doet het en verwacht dat hij straks een groot applaus zal krijgen omdat hij optreedt in een toneelstuk en zijn rol zo goed speelt. Ach, een bescheiden applausje mag ook.

Scheren
Bril is er getuige van dat twee meisjes bij Etos scheermesjes willen kopen. Een Marokkaans meisje adviseert hun mannenmesjes te nemen van Wilkinson. Bril wil zich er eerst mee bemoeien door Gillette aan te raden. Thuis filosofeert hij over de intimiteit van scheren. Hij weet dat zijn dochters zich ook al aan het scheren zijn, maar op welke plekken weet hij niet . Dat kun je ook niet vragen, want dan reageren ze beledigd. Hij weet dat zijn vrouw graag naar hem kijkt wanneer hij zich ’s morgens scheert. Of zijn eigen dochters hem wel eens hebben zien scheren, weet hij niet meer. Misschien dat ze het zich later zullen herinneren wanner ze zelf een man hebben die zich scheert.

Naakt
Ongeveer hetzelfde thema is onderwerp in dit verhaal. Bril mag zich van zijn dochter niet naakt en zelfs niet halfnaakt vertonen in het huis. Wanneer hij in zijn onderbroek door het huis loopt, gillen de meiden dat het “aanrandend” is. Zijn vrouw zegt dat hij even een ochtendjas moet aantrekken: het is een geliefde jas want Bril droeg hem in de periode dat hij kanker had en in het ziekenhuis lag. De laatste tijd heeft Bril al het lichaamshaar weggeschoren, opdat hij wel halfnaakt door het huis mag lopen. Maar het blijft een taboe. Even overweegt Bril om een keer om te pesten zijn onderbroek te laten zakken. Hij voelt zich een gevangene in zijn eigen huis.


Verliefd
Het moet er een keer van komen. De oudste dochter (bijna 15) roept dat ze naar een vriendinnetje gaat maar Bril heeft gezien dat er een jongen op haar wacht. Als hij de hond uitlaat, komt hij het stel tegen. Hij vraagt zich af of hij over die ontmoeting moet schrijven: kinderen hebben immers ook recht op privacy en de gehele school zal het kunnen lezen. Niet iedereen weet dat er dan toch verschil is tussen fictie en werkelijkheid. Hij vraagt zich af of dit het afscheid van het schrijven is over een teer onderwerp. Wel de plot hebben opgezet in de afgelopen jaren, maar de ontknoping niet mogen onthullen.

School
De vakantie is weer voorbij. Tijdens de vakantie heeft Bril zijn dochters horen spreken over een goede leraar aardrijkskunde (ouderwets mijnheer Harmens) Hij denkt terug aan zijn eigen leraar Zuurbier, ook al een goede docent. De kinderen moeten na de vakantie naar school. Vader en moeder Bril ontbijten met hen en zwaaien hen uit. Ze krijgen een brok in hun keel. Gelukkig is de afstand tot de hoek maar kort. Eigenlijk is het symbolisch voor de verhouding van Bril met zijn dochters. Ze verdwijnen steeds meer uit het directe zicht.

Carrière
Het langste en laatste verhaal uit de bundel. Bij de tandarts in de wachtkamer ziet Bril een vrouw die heel leuk is en haar drie kinderen bij zich heeft. Ze doet het allemaal heel gemakkelijk. Vaders doen dat toch heel anders. Zijn loopbaan als vader trekt aan hem voorbij: hij heeft de kinderen verwekt, heeft de zwangerschapsgym meegemaakt, de bevalling. Hij is er verder jaloers op dat zijn vrouw meer aandacht van de kinderen heeft gekregen dan hij. Hij voelt zich vaak een toerist in het eigen gezin. De man die op zondag het vlees kwam snijden en eigenlijk alleen stereotype vragen kon stellen: “hoe was het op school? “ In de wachtkamer bekijkt hij de vrouw nog eens : ze ziet er bovendien nog heel mooi en sexy uit. Hoe krijgt ze dat voor elkaar? Hij denkt aan haar man, die het makkelijk heeft door niet met zijn kinderen naar de tandarts te hoeven, maar intussen ook heel wat miste. Dan komt de mondhygiëniste hem roepen.

Over de schrijver
Martin Bril (1959) schrijft een dagelijkse column in DE VOLKSKRANT. Wekelijks bericht hij in VRIJ NEDERLAND over de avonturen van Evelien. Daarnaast publiceert hij met enige regelmaat in allerlei tijdschriften, van HOLLANDS MAANDBLAD tot ELLE. Martin Bril woont en werkt in Amsterdam, is getrouwd en heeft twee kinderen.

Bibliografie
Diverse columns zijn gebundeld. (bijv. De dag van de eerste haring, Het leed dat liefde heet)
In 2007 was “Plat du jour” (verhalen over het verblijf in Frankrijk) een commercieel succes: meer dan 10.000 verkochte exemplaren.

Het gaat in die gevallen steeds om een bundeling van verhalen die eerst in De Volkskrant zijn gepubliceerd.