Tweestrijd door René Appel

Schrijver Het boek is geschreven door René Appel. Titel De titel van het boek is Tweestrijd. Het is uitgegeven in de serie Toplijsters 2005, met een licentie van Uitgeverij Bert Bakker, Amsterdam. 297 bladzijden. (Eerste druk 1998, Amsterdam). Genre Dit boek is een roman en behoort tot het genre thriller. Samenvatting Manon is een avondje uit met haar vrienden en vriendinnen, wanneer ze bijna verkracht wordt door een vreemde man. Ze wordt gered door Roy, een vage kennis van één van haar vrienden. Roy heeft Manon naar buiten zien gaan en gaat haar achterna, zonder te weten waarom. Hij komt net op tijd en slaat de verkrachter letterlijk van Manon af. Een tijdje later komen Roy en Manon elkaar weer tegen in de favoriete club van Manon. Dan worden ze op slag verliefd. Manon werkt thuis, in de slagerij van haar ouders. Ze heeft de mavo afgemaakt, maar studeert niet verder. Ze zou wel weg willen uit haar ouderlijk huis, maar durft dat niet goed. Dat komt omdat haar broer Rolf een aantal jaar eerder is weggelopen en nooit meer terug is gekomen. Haar ouders zijn daar nog steeds niet overheen en zijn doodsbang om ook Manon kwijt te raken. Maar nadat ze een tijdje met Roy samen is, haalt hij haar over om te gaan samenwonen. Manon stopt daarom met werken, waardoor ze financieel afhankelijk wordt van Roy. Roy heeft veel geld, maar Manon weet niet precies hoe hij eraan komt. Roy heeft haar verteld dat hij handelt in tweedehands auto’s. Manon gelooft dat niet helemaal, maar wil niet aan Roy’s hoofd zeuren. Bovendien wordt haar leventje lekker makkelijk: ze krijgt veel geld van Roy en hoeft niet meer veel uit te voeren. In werkelijk is het zo, dat Roy in het criminele circuit zit. Hij steelt auto’s, samen met zijn vriend Frank. Hun handlanger Tony verkoopt die auto’s weer door. Op een dag zitten Frank en Roy te wachten totdat Tony komt opdagen, die vaak te laat is. Het duurt Roy allemaal wat lang en hij besluit een ommetje te gaan maken. Wanneer hij terugkomt, ziet hij een heleboel politie. Frank en Tony worden opgepakt. Roy is nu zijn baantje kwijt, maar Frank en Tony hebben hem gelukkig niet verraden tegenover de politie. Roy en Manon moeten nu leven van Roy’s uitkering, maar dat is niet voldoende. Het luxe leventje van Manon wordt direct een stuk minder aantrekkelijk. Roy probeert een nieuw baantje te vinden, dat even makkelijk is en even goed verdient als zijn vorige klusjes. Op een gegeven moment ontmoet hij Sjors, die wel een mooi klusje voor hem heeft. Het is simpel werk, alleen zitten er meer risico’s aan vast dan aan de handel van gestolen auto’s. Roy accepteert de klus: hij heeft tenslotte wel geld nodig. Hij moet naar een parkeergarage rijden en daar in zijn auto wachten, naast een andere geparkeerde auto. Na een tijdje komt er een derde auto aanrijden. Een man stapt uit, legt een aantal pakketjes in de geparkeerde auto en rijdt weer weg. Nu is het Roy’s taak om in de geparkeerde auto te stappen en de pakketjes naar opgegeven adressen te brengen. Hiervoor krijgt hij telkens een paar duizend gulden. Roy heeft natuurlijk wel in de gaten dat het om drugshandel gaat, maar het gemak van de klus en de opbrengsten ervan vindt hij belangrijker. Op een dag gaat het echter mis. De auto waarin Roy de pakketjes moet rondbrengen, wil niet starten. Roy besluit dan om de pakketjes maar met zijn eigen auto rond te brengen. Wanneer hij echter de parkeergarage uit wil rijden, wordt hij ingesloten. Hij wordt uit zijn auto getrokken, in een andere auto gegooid en meegenomen naar een industrieterrein. Daar wordt zijn mobiele telefoon in een sloot gegooid en zijn auto wordt in brand gestoken. Roy zit nu helemaal in de problemen. Sjors is woedend omdat Roy de handel is kwijtgeraakt en eist dat Roy binnen een week zestien mille betaalt. Om die eis kracht bij te zetten wordt Roy bedreigd door Sjors’ handlanger Willem. Manon wist tot op dat moment nog van niets, maar Roy vertelt haar nu dat hij hoe dan ook zestienduizend gulden moet hebben. Onder het mom van “het huis inrichten” weten ze tweeduizend gulden van Manons ouders te lenen. Dan vertelt Manon aan Roy wat haar al een tijdje dwars zit: ze is anderhalve maand zwanger. Bij Roy slaat dat bericht in als een bom. Het eerste wat hij zegt is dat Manon maar abortus moet laten plegen: ze zijn nog lang niet toe aan een kind. Manon wil dat niet en ze krijgen ruzie. Vervolgens verkwist Roy de tweeduizend gulden die hij gekregen heeft: hij koopt een pistool om zich tegen Sjors te kunnen verdedigen en zet de rest in bij het pokeren. Dat lijkt eerst goed te gaan, maar als hij zes mille heeft, keert het tij en verliest Roy al zijn geld. Die nacht zit hij als laatste nog in het café van Ad, die hij tamelijk goed kent. Roy weet dat Ad veel geld heeft. Hij loopt met Ad mee naar huis, gaat met hem mee naar binnen en vraagt daar – voor de zoveelste keer – of Ad hem geld kan lenen. Ad weigert dit. Ze krijgen ruzie en uit pure wanhoop en woede vermoordt Roy Ad. Vervolgens wist hij al zijn sporen uit, steelt vierduizend gulden van ad en gaat naar huis. Manon schrikt zich rot als ze Roy ziet. Hij is overstuur en zijn shirt zit onder het bloed. Roy vertelt haar echter niets, gaat zijn kleren ergens in een container dumpen en komt weer naar huis. Manon vermoedt, dat Roy bij een vechtpartij betrokken is geweest. De volgende dag leest ze in de krant dat er een cafébaas vermoord is. Ze heeft zo haar vermoedens dat Roy hier iets mee te maken heeft, maar sluit zich af voor de waarheid. Roy heeft haar laten beloven dat ze, mocht iemand ernaar vragen, zou liegen over het tijdstip waarop hij thuis is gekomen. Wanneer de politie een aantal keer langskomt, doet ze dat eerst ook. Na een tijdje kan ze haar vermoedens echter niet meer voor zich houden. Ze wordt behoorlijk door de politie onder druk gezet en ze vertelt dan ook alles wat ze weet. Roy belandt in de gevangenis, waar hij Rolf ontmoet. Ze kunnen het goed met elkaar vinden. Roy hangt een gevangenisstraf van zestien jaar boven het hoofd, maar met dank aan een goede advocaat die daartegen in hoger beroep gaat, wordt hij vrijgesproken. Hij neemt zich voor wraak te nemen op Manon, die hem verraden heeft. Eerst stuurt hij haar een kaart met daarop de tekst: Ik ben er weer!! Roy. Vervolgens hangt hij rond in de buurt van het huis, bedreigt hij Manon op een terrasje, kortom: hij stalkt haar en Manon voelt zich zo onveilig dat ze zolang bij haar buurvrouw en vriendin Wendy ondergedoken zit. De twee vrouwen besluiten om naar de Bijlmer te verhuizen, zodat Manon het huis weer uit durft. Ze is inmiddels zo’n acht maanden zwanger. Roy woont ondertussen bij een oude vriend van hem, Angelo. Samen met Rolf knapt hij wat klusjes voor Angelo op. Ondertussen zint Roy op een plan om Sjors te vermoorden, zodat hij van zijn schulden af is. Hij ontvoert Sjors en wil hem op een afgelegen industrieterrein neerschieten, maar op het beslissende moment durft hij niet meer. Dan valt Sjors hem plotseling aan en moet Roy wel schieten. Hij denkt dat hij Sjors heeft vermoord en dat hij nu van al zijn geldproblemen af is. Sjors is echter alleen gewond geraakt en geeft Willem de opdracht om Roy een kopje kleiner te maken. Roy komt erachter waar Manon nu woont. Samen met Rolf gaat hij naar de Bijlmer. Terwijl Rolf Wendy bezighoudt, gaat Roy naar de flat. Manon verzet zich hevig, maar Roy is eigenlijk geen partij voor haar. Op dat moment komt Rolf er via Wendy achter dat Manon zijn zusje is en hij raakt in gevecht met Roy. Op dat moment komt Willem binnen, die Roy gevolgd was. Hij komt zijn belofte aan Sjors na, en gooit Roy van het balkon. Het boek eindigt vanuit het oogpunt van een klein meisje, waarschijnlijk allochtoon, dat Roy van het balkon heeft zien vallen. Ze spreekt een vreemde taal. “E ke a bula manera para, for di e kas. E ora el bai drumi. Aki nan, ariba yerba, i esei no mag. E otro paranan no ke.” “Ze zegt dat hij van de flat gesprongen is… dat hij wou vliegen als een vogel… en dat hij toen is gaan slapen, maar dat andere vogels dat niet willen.” “Hende no por bula manera para,” zei een man. “Mensen kunnen niet vliegen.” Ze wist wel beter. Verhaaltechniek Ruimte Het verhaal speelt zich volledig af in Amsterdam. Manon en Roy wonen daar en ook de criminele praktijken spelen zich allemaal binnen de grenzen van de stad af. Vooral het wat armere, criminelere gedeelte van Amsterdam is dus te zien: de eentonige, oude flats, de café’s en koffieshops, de bordelen, de verlaten parkeerterreinen… Deze locaties geven het boek een tamelijk somber, onheilspellend beeld. Het boek speelt eind jaren negentig. Dat kom je te weten door bepaalde kleine aanwijzingen: er wordt iets gezegd over videoclips van de Spice Girls, de film Evita met Madonna in de hoofdrol draait net in de bioscoop, er is een nieuwe film met Bruce Willis, enzovoort. Door zulke aanwijzingen wordt de tijd waarin het verhaal zich afspeelt heel precies aangegeven. De gebeurtenissen worden chronologisch verteld. In het boek is er maar één keer sprake van een flashback, namelijk wanneer Manon terugdenkt aan de periode toen haar broer Rolf verdween. Van opvallende tijdsversnelling of vertraging is geen sprake. De vertelde tijd beslaat dertien à veertien maanden. Er is geen sprake van een opening-in-de-handeling, maar ook niet van een informatieve opening. Het boek begint aan het begin van de gebeurtenissen, op het moment dat Manon en Roy elkaar leren kennen. Je krijgt op dat moment echter nog niet veel informatie over hun karakters: je leert hen beiden gaandeweg het lezen pas beter kennen. Het boek heeft een gesloten einde. Roy is dood, waardoor Manon niet meer bang hoeft te zijn. Een belangrijk probleem in het boek is dus opgelost. Ook ziet Manon haar broer Rolf terug. Dat geeft de oplossing aan van het vraagstuk waaraan in het hele boek aandacht besteed wordt: waar is Rolf gebleven en zien we hem ooit nog terug? Dit is het geval, dus is ook dat probleem opgelost. Op die manier krijgt het boek een gesloten einde.
Verhaalfiguren De twee hoofdpersonen zijn Roy en Manon. Roy is een harde jongen, hoewel hij soms ook heel zachtaardig, liefdevol en behulpzaam over kan komen. Hij is 23 jaar en is – volgens Manon – een knappe jongen. Roy heeft een egoïstische persoonlijkheid. Hij slaat en bedreigt Manon als ze niet doet wat hij wil, hij vermoordt Ad omdat hij geen geld van hem krijgt en hij wil geen kind omdat hem dat nog meer problemen zou bezorgen. Kortom: alles wat hij doet, is om te zorgen dat zijn persoonlijke situatie zo gunstig mogelijk is. Roy verdient zijn geld met klussen in het criminele circuit. Wanneer dat fout gaat, wil hij daar een ander voor op laten draaien. Persoonlijk vermoed ik, dat Roy geen fijne jeugd gehad heeft. Dat komt niet duidelijk naar voren in het boek, maar een aantal zinnen zetten me wat dat betreft wel aan het denken: …“Hij wilde helemaal geen kind, hij wilde geen vader zijn. Nog maar een paar jaar had hij zich ontworsteld aan zijn eigen vader, aan die hufter, en dan zou hij zelf…?”(blz. 120). …“Nee, ook Sjors, zijn leraar boekhouden op de leao, de vader van Manon, natuurlijk zijn eigen vader, Tony, die hem altijd in de zeik nam, allemaal lagen ze daar, machteloos, bloedend, met een laatste schreeuw in hun keel.”(blz. 130). In dit soort zinnen gaat het over de vader van Roy. Er wordt direct mee duidelijk gemaakt dat Roy geen goede relatie met zijn vader had, maar wat er dan precies aan de hand is, is niet duidelijk. Manon is een meisje van negentien jaar. Ze heeft een lief, zachtaardig karakter en wil het liefst alles voor iedereen goed doen. Dat gaat natuurlijk niet, waardoor ze gaandeweg het verhaal steeds verder in een dip raakt. Ze stopt met werken, waardoor ze financieel afhankelijk wordt van Roy. Hierdoor wil ze niet meer bij hem weggaan. Manon is iemand die overal aan twijfelt, vooral aan het feit of ze Roy moet aangeven of niet. De belangrijkste bijpersonen zijn Wendy, Sjors, Willem en Ad. Wendy is de buurvrouw van Manon en Roy. Ze is Surinaamse en gaandeweg het verhaal wordt ze een goede vriendin van Manon. Ze helpt Manon uit Roy’s handen te blijven als hij weer vrijkomt. Dit doet ze, omdat ze zelf ook veel problemen met haar vriend heeft gekend. Sjors en Willem zijn twee mannen die meedraaien in het criminele circuit. Sjors is de baas: hij regelt alles. Willem is een soort buldozer die alle vuile klusjes opknapt. Ad is een cafébaas en koffieshophouder. Hij wordt door Roy vermoord omdat hij hem geen geld wil lenen. Vertelwijze In het boek is sprake van een auctoriale verteller. Het boek is grotendeels geschreven vanuit een hij/zij-perspectief. Je ziet de gebeurtenissen afwisselend vanuit de ogen van Roy en Manon. In sommige stukken komen ze beide niet voor, dan is de verteller aan het woord. Motieven Een eerste motief is het moment waarop Roy Manon redt van verkrachting. Je ziet direct dat Roy twee kanten heeft: een zorgzame, lieve kant en een gewelddadige kant. Een tweede motief is de moord die Roy pleegt. Manon komt daar achter en gaat hevig twijfelen of ze Roy moet aangeven of niet. Een derde motief is Manons zwangerschap. Hierover zijn Roy en Manon het niet eens: Manon wil het kindje houden, terwijl Roy wil dat ze abortus laat plegen. Thema Bovenstaande motieven duiden erop dat mensen in moeilijke situaties niet weten wat ze moeten doen. Ze wegen af wat voor henzelf het gunstigste is, of proberen juist anderen gunstig te stemmen. Tussen Roy en Manon doen zich veel meningsverschillen voor: over de zwangerschap, de politie, Manons nieuwe haarkleur, geld en nog veel meer. Beiden weten niet goed wat ze moeten doen. Voor Manon zijn de voornaamste problemen of ze Roy moet aangeven en of ze haar kindje moet laten komen. Bij Roy draait het er vooral om op welke manier hij aan geld moet komen en of hij Sjors een kopje kleiner moet maken. Ik concludeer hieruit dat het thema van het boek twijfel moet zijn: beiden wegen allerlei mogelijkheden af en handelen uiteindelijk naar wat volgens henzelf het beste is, hoewel ze nog steeds niet zeker zijn van hun zaak. Titelverklaring De titel van het boek is volledig gerelateerd aan het thema. De titel Tweestrijd duidt op het feit dat zowel Roy als Manon aan zeer veel dingen twijfelen. Ze staan constant in tweestrijd: “Moet ik dit aan de politie vertellen of niet?” “Zal ik Sjors neerschieten? Maar stel dat Willem me dan te grazen neemt…” “Shit, ik ben zwanger. Moet ik dat nu al meteen aan Roy vertellen? Wat zal hij ervan vinden?” Ik denk dat de titel ook letterlijk opgevat kan worden. Er is namelijk voortdurend een strijd gaande tussen Roy en Manon: Roy kleineert, bedreigt en slaat Manon, terwijl Manon zich daar steeds tegen probeert te verdedigen. Er nog maar weinig sprake van verliefdheid of liefde, maar meer van een aanhoudende strijd.
Schrijfstijl Het boek is in een losse, vlotte stijl geschreven. Er worden geen moeilijke woorden gebruikt en ook geen lange, ingewikkelde zinnen. Het taalgebruik is dus erg goed te begrijpen. Soms is het wel grof: er wordt veel gevloekt. Zulke woorden worden natuurlijk gebruikt omdat ze binnen het beeld van het criminele circuit passen; daar word je eerder begroet met “Hé, hufter!” dan met “Goedenmiddag, mijnheer…”. Verder zijn de dialogen een belangrijk aspect in het boek. In de dialogen staan vaak nog wat uitlegggende zinnetjes. In zo’n dialoog kom je er gemakkelijk achter hoe een persoon in elkaar zit. In onderstaande dialoog, merk je bijvoorbeeld meteen hoe Roy’s advocaat over Manon denkt en wat voor indruk de advocaat op Manon achterlaat. “U heeft dus verklaard dat u van verdachte moest zeggen dat hij om halfdrie thuiskwam, wat u aanvankelijk ook de politie heeft verteld. Klopt dat?” “Ja.” “Deed u altijd alles wat verdachte zei dat u moest doen?” Ze schudde haar hoofd. “Ik begrijp u niet.” Ze kreeg het steeds warmer. Een paar druppels zweet liepen kietelend over haar rug. “Was u altijd gehoorzaam… volgde u altijd instructies van verdachte op, deed u wat hij wilde?” “Ik weet niet… Ik weet niet wat u bedoelt.” “Goed, dan zal ik het wat concreter maken. U bent zwanger?” Ze vroeg zich af wat dat er in godsnaam mee te maken had. “U bent zwanger?” herhaalde de advocaat. “Ja.” “Hoe lang?” “Vier maanden.” “Dus over ongeveer vijf maanden gaat u een kind ter wereld brengen,” zei de advocaat glimlachend. “Alvast gefeliciteerd.” Opnieuw schoten Manons ogen in de richting van Roy. Hij keek haar beangstigend strak aan. Het was onmogelijk om niet te denken aan het zinnetje ‘als blikken konden doden…’ “U vindt ’t leuk dat u een kind gaat krijgen?” “Ja… Heel leuk.” “En de vader… wie is de vader?” “Roy.” “Aha… dus de verdachte is de vader. De advocaat pauzeerde even. “En vond hij het ook leuk dat u zwanger was?” Ze schudde het hoofd, kort en hevig. “Hij vond ’t niet leuk?” “Nee.” “Wilde hij misschien dat u zich zou laten aborteren?” “Eh… ja, dat dacht ik wel.” “Maar dat wilde u niet?” “Nee.” “dus dat heeft u ook niet gedaan?” “Nee.” Ze sloeg haar blik naar beneden, naar haar zwangere buik. Wat moest die man toch, die advocaat? Waarom hielp niemand haar? “Dus u deed niet altijd wat Roy… wat verdachte zei dat u moest doen?” “Nee.” “Waarom deed u dat dan wel toen het ging om de vraag hoe laat hij ’s nachts thuiskwam?” “Ik weet niet.” “U weet het niet,” zei de advocaat, “u weet het niet.” Het leek of het spottend bedoeld was. Of zij maar een dom, zwak, zwanger vrouwtje was, dat niet goed wist wat er aan de hand was, dat alles niet zo goed begreep, dat maar wat zei. (Blz. 191 – 192) Het verhaal wordt nogal recht toe, recht aan verteld. De schrijver maakt slechts spaarzaam gebruik van beeldspraak of stijlfiguren. Af en toe kom je een eenvoudige vergelijking tegen, maar veel verder voert het niet.