Titelbeschrijving:

Harry Mulisch, Twee vrouwen. De Bezige Bij, Amsterdam 1975.

Samenvatting:

Laura Tinhuizen is de dochter van een Leidse professor, die boeken heeft geschreven over de Provence en de troubadours. Er heeft altijd een hechte band tussen vader en dochter bestaan. Daarentegen is de verhouding tussen Laura en haar moeder afstandelijk, bijna kil. Haar vader, die betrekkelijk jong gestorven is, ligt nu in de Provence begraven. Haar oude moeder wordt verpleegd in een verzorgingshuis in Nice. Na enkele jaren kunstgeschiedenis te hebben gestudeerd, trouwt Laura op 23-jarige leeftijd met de toneelcriticus Alfred Boeken. Omdat het huwelijk kinderloos blijft, besluiten ze na zeven jaar uit elkaar te gaan. Alfred hertrouwt met Karin, een juriste, bij wie hij twee kinderen krijgt. Tijdens Laura's huwelijk krijgt zij een baan als conservatrice van een klein museum in Amsterdam. Na haar echtscheiding leeft zij als alleenstaande vrouw, die kortstondige relaties met verschillende mannen heeft. Zo heeft zij vijf redelijk gelukkige jaren doorgebracht, als zij op een dag in februari Sylvia Nithart ontmoet. Aangetrokken door iets in Sylvia's uiterlijk, zoekt Laura contact met haar, ook al beseft ze al gauw dat ze innerlijk niets met haar gemeen heeft. Er ontwikkelt zich een lesbische verhouding tussen de vijfendertigjarige Laura en de twintigjarige Sylvia uit Petten, die in een kapsalon in Egmond werkt. Sylvia trekt bij Laura in. Vanaf het begin voelt Laura dat in hun verhouding Sylvia de 'heer' is en zijzelf de 'knecht'.Hun verhouding wordt voor hun moeders en Sylvia's vader geheim gehouden. Tegenover haar moeder geeft Sylvia voor verloofd te zijn en samen te wonen met de denkbeeldige Thomas Boeken, zoon van Laura. In mei vliegen Laura en Sylvia naar Nice, waar Laura haar moeder wil opzoeken. Ofschoon Laura Sylvia op het hart drukt uit de buurt van haar moeder te blijven, stelt Sylvia zich aan de oude dame voor als het buurmeisje van Laura. Mevrouw Tinhuizen doorziet de situatie onmiddellijk, krijgt een woedeaanval en slaat met haar stok naar de beide vrouwen. Terug in Amsterdam hervatten Laura en Sylvia hun dagelijks leven als een gelukkig echtpaar. Maar de onmogelijkheid om kinderen te krijgen, komt als een donkere schaduw tussen hen te staan. In de zomer, aan het begin van het Holland Festival, gaan ze naar de première van een toneelstuk van een schrijver die Laura nog kent uit de tijd van haar huwelijk met Alfred. Het stuk, getiteld Orpheus' vriend, is een bewerking van de Orpheus-mythe. In navolging van het Gilgamesj-epos, waarin een man zijn vriend gaat zoeken in de onderwereld, wordt Eurydike als man voorgesteld. Tijdens een borrel na afloop van de voorstelling maakt Sylvia kennis met Alfred Boeken, zijn vrouw Karin en met de schrijver van het stuk. Na het bezoek aan de schouwburg trekt Sylvia zich steeds verder in zichzelf terug Zij vertelt Laura dat ze voor een paar dagen naar haar ouders terug wil en vertrekt. Een paar dagen later hoort Laura van Karin dat Sylvia en Alfred samen een kamer hebben in een hotel in Amsterdam. De onverwachte slag maakt Laura wanhopig. Liefde en haat strijden in haar om voorrang. Ze zoekt Sylvia en Alfred op in het hotel, maar het gesprek levert geen enkel resultaat op. Sylvia reageert niet op wat Laura zegt en Alfred verklaart dat hij vastbesloten is voorgoed bij Sylvia te blijven. Laura's leven is nu een leegte geworden. Troost zoekend verdiept zij zich in de brieven van Abélard en Héloise, die zij leest in een bibliofiele uitgave van haar vader. Eind juli komt Sylvia even langs om haar paspoort op te halen. Zij heeft het nodig omdat ze met Alfred naar Londen gaat, waar hij een baan krijgt als theatercorrespondent De desillusie maakt Laura geestelijk en lichamelijk ziek. Ze voelt dat ze haar identiteit verloren heeft. Ze verandert haar handtekening en laat haar lange haar afknippen. Dan, in augustus, komt Sylvia onverwachts terug. Stralend van blijdschap, vertelt ze Laura dat ze zwanger is. Ze heeft Alfred alleen gebruikt om een kind te krijgen. Het ongeboren kind in haar lichaam biedt ze als geschenk aan Laura aan. Laura zal er de 'vader' van zijn. Hoewel Sylvia er de zin niet van inziet, haalt Laura haar over een gesprek met Alfred te hebben om de zaak uit te praten. Tijdens deze ontmoeting schiet Alfred Sylvia dood. Twee dagen later krijgt Laura bericht dat haar moeder in Nice is overleden. Ofschoon ze zich doodmoe en ziek voelt, stapt ze onmiddellijk in haar auto en rijdt naar Frankrijk. Onderweg komt ze in een restaurant de schrijver van Orpheus' vriend tegen. Terwijl hij haar vertelt dat Sylvia's gezicht hem aan een troosteloos landschap deed denken, valt Laura flauw. Niettemin zet ze, zonder nachtrust, haar reis voort. Bij Avignon krijgt ze een inzinking, die verder rijden onmogelijk maakt. Met moeite vindt ze onderdak in een privékamer Onder haar raam gaapt een diepe bouwput. In deze kamer schrijft ze het verhaal waarvan dit een samenvatting is. De laatste zin ervan luidt: 'Ik kan eerder beneden zijn dan de echo van mijn schreeuw terug is.'

Personages:

Laura Tinhuizen is de hoofdpersoon uit het boek.
Zij woont in Amsterdam, en werkt in een museum.
5 Jaar geleden is Laura gescheiden van haar ex-man Alfred, waarmee zij 7 jaar getrouwd is geweest.
Haar doel is om haar verdere leven door te brengen met de vrouw die zij op een snipperdag ontmoette, Sylvia.

Sylvia Nithart is de partner van Laura, woont nu in Amsterdam maar komt oorspronkelijk uit Petten.
Zij is de helper uit het boek, want ze wil Laura helpen bij het bereiken van haar doel.
Sylvia’s eigen doel is om een kind van Laura te krijgen, en deze samen groot te brengen.

Alfred Boeken is zoals eerder vernoemd, de ex-man van Laura.
Hij is in het boek hertrouwd met Karin, en heeft twee kinderen.
In het boek is Alfred de tegenstander, omdat hij het doel van Laura maar ook het doel van Sylvia niet laat uitkomen.

Karin is de vrouw van Alfred, en komt niet zo vaak voor in het verhaal.
Voornamelijk zorgt zij alleen voor de kinderen, maar af en toe duikt zij op om met Laura te praten over Alfred.
Daarom is Karin een bijpersoon.

De moeder van Laura is een oudere vrouw, die leeft in Nice waar ze haar laatste dagen doorbrengt.
Als zij is overleden,gaat Laura op weg naar haar om de begrafenis bij te wonen.
In het boek heeft zij niet een hele belangrijke rol, een bijpersoon dus.
Er wordt veel over haar geschreven vanuit het perspectief van Laura.

Plaats en ruimte:

Het verhaal vindt op verschillende plaatsen plaats.
Onder andere speelt het zich af in Amsterdam, waar Laura een flat heeft.
Daar woont en werkt zij, dus in die omgevingen word het ook afgespeeld.

Af en toe gaan zij naar culturele, kunstzinnige toneelstukken en exposities.
Dus ook in schouwburgen en musea vind het verhaal plaats.
Verder worden er gedeeltes beschreven dat Laura op weg is naar Nice om haar moeder te begraven.

Waarschijnlijk is het oorspronkelijke verhaal de reis naar Nice, met flashbacks naar het verleden.

Tijd:

Er zijn twee verhaallijnen in het boek dus ook twee verschillende tijden.

In de eerste verhaallijn, als de liefdesrelatie tussen Laura en Sylvia beschreven wordt, is alles geschreven in de verleden tijd.
Dat is omdat Laura die periode beschrijft als ze in Avignon verblijft, en het dan al geschiedenis is.
De tijd van deze periode, de duur van hun relatie, is ongeveer een half jaar.

In de tweede verhaallijn wordt alles geschreven in de tegenwoordige tijd, omdat het op dat moment plaats vindt.
Wel zijn er in deze verhaallijn enkele flashbacks, waarin Laura stukjes uit haar jeugd herleeft.
De tijd van deze periode is waarschijnlijk iets meer dan een week.

Perspectief:

Het verhaal wordt geschreven van uit het “ik-perspectief.”
De ik-persoon is in dit geval Laura Tinhuizen.
Alle gedachten die worden beschreven zijn van haar, en je ziet alles vanuit haar ogen gebeuren.
Er komen ook wel andere mensen aan het woord, maar dat komt alleen voor in de dialogen uit het boek.

Thema:

Verhaallaag:
Twee vrouwen is een boek over Laura en Sylvia.
Zij hebben een relatie, en niet iedereen keurt dat goed.
Laura en Sylvia maken verschillende dingen mee, van liefde tot de dood.
Alfred de ex-man van Laura gaat vreemd met Sylvia, maar uiteindelijk bleek dat onderdeel van Sylvia’s doel te zijn

Titelverklaring:

Het boek heet ‘Twee vrouwen’ en in dit geval is dat omdat de vrouwen Laura en Sylvia een relatie met elkaar hebben.

Motieven:

Een paar motieven uit het boek heb ik hieronder opgesomd, met een kleine uitleg;
• Homoseksualiteit.
Er is sprake van homoseksualiteit omdat twee vrouwen een relatie hebben met elkaar.
• Leugens.
Sylvia liegt haar ouders voor, ze zegt dat ze een relatie heeft met Thomas.
Maar eigenlijk heeft ze een relatie met Laura, die zich voordoet als moeder van Thomas.
Alfred liegt ook, hij zegt dat hij gewoon wil praten met Sylvia over de zwangerschap, maar in werkelijkheid vermoordt hij haar.
• Relatieproblemen.
Sylvia brengt een tijdje door met Alfred, en gaat dus vreemd binnen de relatie met Laura.
Als relatieprobleem kun je ook de relatie zien tussen de moeder van Laura en Laura zelf, nadat haar moeder Sylvia heeft ontmoet.

Recensie:

NEDERLAND LEEST Mulisch' Twee vrouwen liggen vrijdag met miljoen exemplaren in bieb en winkel 'De argeloze lezeres die denkt een lekker vlot romannetje te hebben gekocht,' schreef een criticus in november 1975 na lezing van de roman Twee vrouwen van Harry Mulisch, 'steekt meteen iets op over kunst, geschiedenis, literatuur, theater, muziek en mythologie, schoonheid en eruditie.'

Twee vrouwen als vlot romannetje mét inhoud. Geen wonder dat de derde campagne Nederland Leest draait rond dit destijds veelbesproken boek van Mulisch (81). Bijna een miljoen exemplaren komen er vrijdag in bibliotheek en boekhandel. Als dat geen bestseller is...

Harry Mulisch schreef zijn in 1978 door George Sluizer verfilmde liefdesroman in vier weken in een vakantiehuisje in het Italiaanse Lingueglietta, net over de grens bij de Zuid-Franse stad Nice.

Het is een spannend verhaal over een lesbische relatie tussen de kunsthistorica Laura en de veel jongere Sylvia, kapster in Petten. Ook Alfred, toneelcriticus en de ex van Laura, speelt een voorname rol in het boek. Over de inhoud van Twee vrouwen moeten we niet te veel zeggen, want dat bederft het plezier voor de lezer van nu. Onthullen dat de Griekse mythen van Orpheus en Eurydice en die van Oidipous zich op de achtergrond aftekenen, kan echter geen kwaad.

Nice is een belangrijke locatie in het boek. Daar kun je Twee vrouwen pas goed begrijpen, vindt ook de auteur. Dus op naar Nice, in gezelschap van Mulisch en zijn vrouw Kitty, Philip Freriks als ambassadeur van Nederland Leest, Annejet van der Zijl die een lofrede op Twee vrouwen heeft geschreven en auteur Onno Blom, die misschien meer van Mulisch weet dan Mulisch zelf. Ook twee feministes gaan mee: Hedy d'Ancona, toen frontvrouw van de Rooie Vrouwen en later minister van Cultuur, en journaliste en schrijfster Xandra Schutte.

Het is het eerste boek van de 'post-revolutionaire Mulisch', vindt Philip Freriks. Voor de goede verstaander: de schrijver, die zich in de jaren '60 en '70 per cabriolet door Amsterdam verplaatste, had zich in boeken en essays vooral beziggehouden met de revolutie, die bijvoorbeeld door Fidel Castro vanaf Cuba werd gepredikt. Gerard Reve schamperde van de 'gemotoriseerde relletjesvoyeur', als hij het over Mulisch had. ,,Het doel van de revolutie was dat iedereen in zo'n open sportwagen zou kunnen rijden,'' zegt Mulisch nu met een grijns naar de geschiedenis.

,,Het was de tijd van de oorlog in Vietnam, ik was politiek geëngageerd. Nee, ik vond Castro niet aardig, ik werd getrokken door zijn charisma en door die tropische vorm van communisme: altijd mooi weer. Dat is een ander communisme dan in Rusland en Polen, waar het vaak regent.''

Tijdens een wandeling over de Promenade des Anglais in Nice vertelt Mulisch dat hij Twee vrouwen niet heeft herlezen, nu het straks in bijna elke huiskamer ligt. ,,Nee hoor, ik ken mijn eigen boeken. Ik ben niet zo'n auteur die bij elke nieuwe druk zijn boek herleest. Natuurlijk ben ik dingen uit het verhaal vergeten, maar die zullen de lezers mij wel weer in herinnering brengen.

Boeken zijn je kinderen, hè. Het is leuk dat ook dit kind, 33 jaar nadat ik het schreef, goed is terechtgekomen. Ze hadden voor Nederland Leest ook mijn roman De aanslag kunnen nemen, maar die was al een succes.''

Dat Mulisch, toen een zelfbewuste macho, zich in een vrouw verplaatste in zijn boek, mag verwonderlijk heten, maar is het niet. Hij heeft er een verklaring voor: ,,Dat feminisme in zijn beginfase... ik wilde de positie van de vrouw niet verbeteren of alle mannen laten castreren. Ik had een idee voor een plot en dat kon alleen met twee vrouwen en een man. Ik had een schrijversprobleem dat ik moest kraken: hoe vertel ik een verhaal over leven scheppen uit de dood? Het boek zou eerst De afwezige heten, maar dat vond ik te direct. De Duitse schrijver Robert Musil schreef het boek Drei Frauen. Ik dacht: dan zijn we er toch... Twee vrouwen!''

Schrijven over een lesbische relatie - Mulisch stipt de lichamelijke aspecten daarvan slechts aan; 'geen opzettelijke geilheid,' verklaarde hij - was ruim dertig jaar geleden geen gemeengoed, zeker niet in Nederland. Er werd in kranten en tijdschriften overigens mild gereageerd op die thematiek. Dat dit in Amerika anders lag, merkte John Calder, de Britse uitgever van de Engelstalige versie, Two Women. Calder bood de roman aan bij een feministische boekhandel in Los Angeles. De vrouwen van die boekwinkel wilden de roman niet, want zij vonden dat een man niet over de relatie tussen twee vrouwen kan schrijven.

,,Ja maar,'' zei Calder, ,,die Harry heet in werkelijkheid Harriet Mulisch. In Nederland komt een vrouwelijke auteur niet aan de bak, vandaar Harry Mulisch.'' Honderden boeken gingen er van Harriet Mulisch in die feministische boekhandel van Los Angeles over de toonbank.

Leeservaringverslag.

Onderwerp:

Het onderwerp van het boek is homoseksualiteit, in dit geval een relatie tussen twee vrouwen.
Persoonlijk vond ik het niet zo’n interessant onderwerp, voornamelijk omdat het heel bekend is.
Er zijn dus al meer boeken over geschreven, ook in tijdschriften, kranten en op tv kom je het onderwerp vaak tegen.
Verder heb ik niet echt iets nieuws geleerd van het boek, zoals eerder gezegd is het een bekend onderwerp.
Ik vind dat het boek wel wat spannender mocht, met name omdat het dan langer boeiend blijft.
Bij ‘Twee vrouwen’ vond ik dat je al snel afgeleid was, omdat er in sommige delen van het boek totaal niets interessants of indrukwekkends gebeurd.

Gebeurtenissen:

Zelf vond ik dat het boek niet genoeg gebeurtenissen had, want tijdens het lezen merkte ik dat ik snel afgeleid werd van het verhaal.
De aanwezige gebeurtenissen waren kort en dus snel voorbij, hierdoor is de spanningsboog best wel kort.
Het boek vond ik daardoor ook niet heel erg spannend.
De gebeurtenis die mij zeer onlogisch leek, is dat Laura en Sylvia zo snel samenwonen.
Er waren nog wel een paar meer van zulke momenten, waarvan je zou kunnen denken dat ze wel heel erg ongeloofwaardig zijn.
Laura heeft verschillende flashbacks in het boek, de gebeurtenissen daarin vind ik onduidelijk en niet boeiend.
Als deze wat interessanter, of in ieder geval wat duidelijker uitgewerkt had dat denk ik al wel gescheeld.

De personages:

Laura is de hoofdpersoon uit het boek, zij spreekt mij totaal niet aan.
Dat komt doordat ik vind dat ze heel langdradig over kan komen.
Sylvia daarentegen is niet zo spraakzaam, maar doordat zij met alles zo gemakkelijk omgaat vind ik haar ook niet zo’n leuk personage.
Verder vind ik dat de personages zeer voorspelbaar zijn, je kunt verwachten wat ze gaan zeggen of wat ze gaan doen.
Ook vind ik dat van Laura, in dit geval, verschillende dingen pas heel laat duidelijk wordt gemaakt.
Aan bijna het einde van het boek, kwam ik er bijvoorbeeld pas achter dat ze Laura heette.

De bouw:

Om het kort te zeggen vind ik de bouw heel erg slecht.
Ten eerste vind ik dat het begin onduidelijk was, het was niet uitgebreid genoeg om meteen te snappen waar het over ging.
Zelfs als ik mezelf goed concentreerde, werd ik toch weer afgeleid doordat ik het te vaag vond.
Ten tweede vond ik het middenstuk van het boek ook niet erg duidelijk, deze keer lag dat aan de vele flashbacks terug naar Laura’s jeugd.
De overgang van het heden naar een flashback vond ik niet vloeiend.
Als laatste opmerking over de bouw, vind ik dat het einde te kortaf was.
Het leek alsof de schrijver totaal geen zin meer had om verder te gaan met het boek.
En daarom Sylvia liet vermoorden, waarop Alfred snel in de gevangenis kwam en Laura nog altijd somber was.
Hierdoor vond ik dat het boek geen mooi einde had.
Als het allemaal wat langzamer beschreven was, had het mijn aandacht waarschijnlijk meer getrokken.

Het taalgebruik:

Heel erg moeilijk vond ik het taalgebruik niet.
In het begin was het soms wel wat lastig te begrijpen, door de woordkeuzes die de schrijver heeft gemaakt.
Maar verder in het verhaal is het taalgebruik makkelijk en goed te gebruiken.
Ook vind ik het verhaal wel realistisch geschreven, ondanks dat er gebeurtenissen plaatsvinden die ongeloofwaardig zijn.
Laura’s gevoelens, gedachtes en omgevingen werden zeer uitgebreid beschreven.
Het gedeelte dat ze naar de Orpheus-mythe gaan, is ook heel goed beschreven.
Van de binnenkomst in de schouwburg en het gedetailleerde toneelstuk, tot het napraten in de loungeruimte.
Als je iets niet begrijpt in het boek, dan is het wel dat als je een stukje verder leest dat het dan vaak duidelijk gemaakt wordt.

De conclusie:

Dit boek zou ik niet aanbevelen aan een van mijn vrienden of vriendinnen, gewoon omdat het een overbekend onderwerp is en het niet zo boeiend is.
In het leesverslag heb ik geschreven wat ik ervan vond, en ook om die punten zou ik het boek niet willen aanraden.