Deel 1: verhaalanalyse: Algemene informatie over het boek en de schrijver: Titel: Twee vrouwen. Schrijver: Harry Mulisch. 1e druk: 1975. Druk en uitgever: Grote lijsters 1997, uitgegeven door Wolters-Noordhoff Groningen en Wolters Plantyn Deurne. Harry Mulisch wordt op 29 juli 1927 geboren in Haarlem uit niet-Nederlandse ouders. Zijn vader, een voormalige legerofficier, was afkomstig uit wat toen de dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije heette. Zijn moeder was een bankiersdochter uit België. Na de scheiding van zijn ouders in 1936 blijft Mulisch bij zijn vader wonen en wordt opgevoed door een uit Polen afkomstige, Duitssprekende huishoudster. Met een joodse moeder en een vader die met de Duitse bezetters collaboreert, beleefde Mulisch de oorlogsjaren op een heel eigen wijze. Mulisch gaat in die jaren naar een christelijk lyceum in Haarlem. In 1947 publiceert hij zijn eerste verhaal ADe Hamer@. Nederland kent Mulisch inmiddels als een veelzijdig schrijver, wiens echte passie uitgaat naar filosofie. Internationaal brak hij door met >De Aanslag=, waarvan de verfilming in 1986 een Oscar won. Andere boeken van Mulisch zijn o.a. >De diamant= (1954), >De verteller= (1970) en >Hoogste tijd= (1985). Titel, ondertitel, motto: Het boek heet twee vrouwen en dat is precies waar het over gaat: de lesbische relatie tussen twee vrouwen. Het boek heeft geen ondertitel maar wel een motto: ... weer doorsidderde mijn hart

Eros, zoals de wind op de bergen in eiken valt. Sappho. Eros is de god van de liefde, hij is dezelfde als de beter bekende Cupido. Sappho was een Griekse dichteres in de oudheid (7e eeuw voor Christus). Saffisme, afgeleid van Sappho, is lesbische liefde. Het boek gaat over lesbische liefde. De regels zelf geven aan hoe heftig en intens de liefde kan zijn. Samenvatting: De vijfendertig jarige Laura Tinhuizen wordt verliefd op de twintigjarige Sylvia Nithart. Ze was nog nooit eerder verliefd geweest op een vrouw. Ze is getrouwd geweest met Alfred Boeken, maar heeft geen kinderen. Alfred is nu met een andere vrouw getrouwd waarmee hij wel kinderen heeft. Laura heeft het nu, zeven jaar na haar scheiding, nog moeilijk met Alfred. Dit komt vooral doordat ze het gevoel heeft dat Alfred haar alleen verlaten heeft, omdat ze geen kinderen kon krijgen. De relatie tussen de twee vrouwen is heftig, intens, maar wel gecompliceerd. Dit laatste komt doordat Sylvia voor haar familie niet lesbisch wil zijn en ook Laura wil niet dat haar moeder weet dat ze een vriendin heeft. Plotseling verlaat Sylvia Laura. Ze gaat ervandoor met Alfred. Laura voelt zich verraden, verward en kwaad. Even plotseling als Sylvia Laura heeft verlaten komt ze weer terug. Ze is zwanger van Alfred. Sylvia en Laura hadden het wel eens over kinderen gehad. Sylvia had heel graag een kind van Laura willen krijgen, maar twee vrouwen kunnen geen kinderen krijgen. Laura was echter met Alfred getrouwd geweest, dus een kind van Alfred en dat samen met Laura opvoeden leek Sylvia ideaal. Laura is overrompelt als Sylvia terugkomt met dit verhaal. Ze staat erop dat Sylvia aan Alfred haar beweegreden uitlegt. Bij het onderhoud dat Sylvia dan met Alfred heeft, schiet Alfred haar dood. Kort daarop ontvangt Laura het bericht dat haar moeder is overleden. Ze reist daarop naar Nice, waar haar moeder woonde. Het lijkt erop dat Laura niet meer wil leven. Genre: Het boek is een liefdesroman over de relatie tussen twee vrouwen. Er is sprake van mythische parallellen. Ten eerste met de mythe van Orpheus en Eurydice. Dit blijkt ook uit het toneelstuk dat Sylvia en Laura bezoeken, wat AOrfeus en Eurdyke@ genaamd is. Ten tweede heeft Laura een Oedipus-complex. Ze wil heel graag moeder worden, om zich niet meer de dochter van haar moeder te voelen. Thema: Het thema is de relatie tussen twee vrouwen, die uiteindelijk dramatisch eindigt. De titel verwijst dus direct naar het thema. Motieven: De liefde: de liefde tussen Sylvia en Laura is zeer belangrijk in het verhaal. De vergankelijkheid: Alles is vergankelijk, de mens kan de tijd niet beheersen. Het (nood)lot zal zich voltrekken. De tijd: Dit motto sluit zich aan bij de vergankelijkheid. In het verhaal komen regelmatig een stilstaande klok en de lus of acht (als symbool van de oneindigheid) voor. De dood: De dood is een zeer duidelijk motto. De relatie tussen Sylvia en Laura eindigt in de dood van Sylvia. Wanneer Laura naar de begrafenis van haar moeder in Frankrijk rijdt wordt ze regelmatig ingehaald door zwarte auto=s (verwijst ook naar de dood), ook ziet ze op deze reis een auto-ongeluk waar ook een dode bij valt. De Griekse oudheid: Het verhaal van Sylvia en Laura vertoont overeenkomsten met het de Griekse mythe Orpheus en Eurydice. Laura heeft een Oedipus-complex. Structuur, samenhang, spanning: Het verhaal wordt als één grote terugblik vertelt. Laura denkt terug aan haar relatie met Sylvia wanneer ze op weg is naar de begrafenis van haar moeder. Er is veel samenhang in het boek. Het gaat over het leven van Laura met Sylvia en de relatie met haar moeder. Er zijn twee verhaallijnen. De ene in de terugblik: het leven van Laura met Sylvia en de ander in het heden, waarin Laura naar haar dode moeder toegaat. Er is weinig spanning in het boek. De enige spanning die gecreëerd wordt, komt doordat je weet dat op het moment dat Laura naar haar moeder toegaat, ze niet meer met Sylvia is. Dus het moet ergens verkeerd zijn gegaan. Het verhaal begint bij het begin en eindigt gesloten.
Personages: Laura Tinhuizen: Laura is 35 en heeft een huwelijk van 7 jaar achter de rug. Ze komt uit een intellectueel en kunstzinnig milieu en ze werkt in een museum. Laura wordt voor het eerst verliefd op een vrouw. Met haar vader had ze een hechte band, maar die is al jaren dood. Haar moeder woont in een verzorgingstehuis in Nice. Ze bemoeit zich volgens Laura te veel met haar leven, waardoor ze nog steeds het gevoel heeft dat ze niet op eigen benen staat. Om van dit gevoel af te komen, wil ze zelf moeder worden. Laura is echter onvruchtbaar. Sylvia Nithart: Sylvia is 20 jaar. Ze is een raadselachtig persoon, zwijgzaam en uitgekookt. Ze heeft een zeer sterke wil en om haar doel te bereiken, kan ze keihard zijn. Ze heeft relaties met mannen en vrouwen gehad. Alfred Boeken: Alfred is de ex-man van Laura. Hij is hertrouwd met Karin en heeft twee dochters uit dit huwelijk. Hij gaat er vandoor met Sylvia en vermoordt deze wanneer zij zwanger terugkeert naar Laura. De moeder van Laura: Zij is een oude dominante vrouw. Ze woont in Nice, waar ze haar laatste dagen doorbrengt. De moeder van Laura overlijdt in het verhaal. Tijd: Het verhaal wordt als één grote terugblik vertelt. Laura denkt terug aan haar relatie met Sylvia wanneer ze op weg is naar de begrafenis van haar moeder. De terugblik zelf is chronologisch. De tijd dat ze op weg is naar haar moeder duurt ongeveer een week (ze blijft halverwege in Avignon hangen). Haar relatie met Sylvia heeft ongeveer een half jaar geduurd. Behalve de terugblik naar haar relatie met Sylvia heeft Laura ook nog een aantal terugblikken naar haar jeugd. Het verhaal speelt in een moderne samenleving, waar lesbisch-zijn openlijk kan. Perspectief: Het boek is in het ik-perspectief geschreven. Laura is de ik-figuur. Ruimte: De relatie tussen Sylvia en Laura speelt zich voornamelijk af in Amsterdam, de woonplaats van Laura. In de andere verhaallijn wordt Laura=s reis van Amsterdam naar Avignon beschreven. Taalgebruik en stijl: De stijl is vrij simpel. Er worden vrij korte zinnetjes gebruikt. Er wordt regelmatig verwezen naar de oudheid. Bronvermelding: Encarta encyclopedie: zoeken op Twee Vrouwen. Deel 2: Persoonlijke tekstbeleving: "Twee vrouwen" was een knap geschreven boek. Het verhaal was niet erg moeilijk, maar wel heel origineel. Liefdesgeschiedenissen zijn er zat, verhalen over dat twee vrouwen iets met elkaar hebben ook. Dat dan echter één van die vrouwen met de ex van de ander gaat om een kind te krijgen en dan ook nog door die ex wordt vermoord, zo=n verhaal komt niet zo vaak voor. Het taalgebruik was niet moeilijk, maar wel heel mooi. Vaak wordt er minder verteld dan je wilt weten. Je wilt precies weten wat beide vrouwen voelen, maar je weet het alleen van Laura. Sylvia leer je niet écht kennen, alleen via Laura en zelfs voor Laura is Sylvia vaak een mysterie. Ik bewonder Sylvia. Zij is een sterke vrouw. Ze weet wat ze wil, hoe ze het wil en met wie ze het wil. Ze wil een leven met Laura. Ook al wordt dat leven afgekeurd door haar familie. Ze wil een leven vol liefde en ze wil een kind samen met Laura. Natuurlijk kunnen twee vrouwen geen kind krijgen en dus besluit ze om via Alfred, de ex-man van Laura, toch >met Laura= een kind te krijgen. Sylvia leeft haar leven. Ze ziet, ze denkt en ze beseft. In het boek wordt dat vaak aangegeven. Ik zal een klein voorbeeld geven. In dit voorbeeld praten Sylvia en Laura met elkaar. Sylvia begint: A>Ben je nog nooit met een meisje naar bed geweest?= >Nee.= >Sans blague?= Ik schoot in de lach. >Sans blague,= zei ik. >En jij?= >Ja hoor.= >En met een man?= >Ook wel.= >Kan het je niet schelen of iemand een man of een vrouw is?= >Als ze maar aardig zijn.= Dat was eigenlijk heel spiritueel en hoogstaand, als je het goed bekijkt.@ Blz 17. P.S. >Sans blague?= betekent >echt waar?=. Met de laatste zin wordt aangegeven hoe Laura Sylvia ervaart en hoe je als lezer Sylvia gaat bekijken. Sylvia ís spiritueel en hoogstaand. Ze is een intelligente vrouw, die reëel tegen het leven aankijkt. Laura is echter veel minder evenwichtig. Ze is haar halve leven afhankelijk geweest van haar man: Alfred. Die heeft haar echter voor een ander verlaten. Ze hadden geen kinderen en Alfred had dat haar altijd verweten. Met zijn nieuwe vrouw heeft hij wel kinderen. Wanneer Sylvia haar >verlaat= voor Alfred, voelt ze zich verloren. Ze weet niet wat ze moet doen, ze voelt zich mislukt. De twee mensen waar zij van hield verraden haar. De laatste waar ze dan nog van hield: haar moeder, durft ze niet meer onder ogen te komen. Die kreeg namelijk de schok van haar leven toen ze zag dat Laura met Sylvia ging. Laura=s moeder is oud en zit in een verzorgingshuis in Frankrijk. Laura wil haar moeder een brief schrijven om alles uit te leggen, maar dit lukt niet. Haar moeder overlijdt enige tijd later, nadat Alfred Sylvia om het leven heeft gebracht. De persoonlijkheden van Laura en Sylvia zijn heel verschillend. De één is een intellectuele museumconservatrice, de ander een kapstertje. Ook hun emotionele instelling is heel verschillend. Laura is emotioneel vrij zwak en twijfelt vaak over zichzelf. Sylvia is sterk en weet wat ze wil. Ze tilt niet zo zwaar aan de meeste heersende normen en waarden. Haar plan om er met Alfred vandoor te gaan om >een kind van Laura= te krijgen, is moreel gezien vreemd. Het is niet normaal om met de ex van je vriendin te gaan, alleen om een kind van hem te krijgen. Bovendien waren Alfred noch Laura van te voren op de hoogte van Sylvia=s plan. Sylvia gaat haar eigen weg en gelooft dat dat de juiste is. Sommigen mensen zullen deze weg veroordelen als onzedelijk of asociaal, zelf vind ik het dapper om zo te leven. Dat Alfred in de luren werd gelegd, doordat hij dacht dat Sylvia van hem hield en zij hem daarna, zodra ze zwanger was hem verliet, dat vind ik niet erg. Alfred had gewoon bij zijn vrouw moeten blijven en geen contact zoeken met de vriendin van zijn ex. Eigenlijk vind ik wel dat Sylvia Laura een hint had moeten geven. Laura ging er half aan onderdoor toen Sylvia er met Alfred vandoor was. Sylvia moet het er trouwens ook heel moeilijk mee gehad hebben, met Alfred samen te leven en met hem naar bed te gaan. Ze deed het echter uit liefde, haar liefde voor Laura. Ik vind het heel mooi, om te zien hoe ver mensen gaan voor echte liefde. Laura en Sylvia zijn dus heel verschillend, maar op één punt lijken ze op elkaar. Ze willen allebei niet dat hun ouders (bij Laura is alleen de moeder nog in leven) weten van hun lesbische relatie. Er worden allerlei vriendjes verzonnen waarmee de ouders om de tuin geleid worden. Bij Sylvia=s moeder lukt dat, Laura=s moeder heeft echter direct door dat haar dochter een lesbische relatie heeft. De beide vrouwen zijn dus duidelijk bang voor het oordeel van hun ouders. Ze willen hun ouders, de mensen waarvan ze houden geen pijn doen en ze willen toch bij elkaar blijven. Laura heeft met haar moeder een veel lastigere verhouding dan Sylvia met haar moeder. Laura heeft een Oedipus-complex. Ze wil om zich los te maken van haar moeder, zelf moeder worden. Dit was tijdens haar huwelijk met Alfred niet gelukt. Waarschijnlijk is Laura zelfs niet vruchtbaar. Tenslotte wil ik nog iets kwijt over de stijl waarin het boek geschreven was. De zinsbouw was vrij eenvoudig. Er waren weinig lange zinnen met allerlei bijzinnen. Wat in de stijl opviel waren de verwijzingen naar de oudheid en homoseksuele liefde. Die verwijzingen begonnen al bij het motto. In het motto wordt over Eros (de god v.d. liefde) gesproken door Sappho. Sappho was een Griekse dichteres in de zevende eeuw voor Christus. Saffisme betekent lesbische liefde en is van Sappho afgeleid. Op een gegeven moment gaan Laura en Sylvia naar een toneelstuk: Orfeus en Eurydike. Dit is het verhaal Orpheus en Eurydice, maar dan gespeeld door twee mannen. Door de verwijzingen naar de oudheid krijgt het boek meer diepte. Anders is het alleen maar een verhaal over twee vrouwen. Het verhaal van Laura en Sylvia lijkt op dat van Orpheus en Eurydice. Laura en Sylvia hebben het hier zelf ook over als ze over het toneelstuk praten: A>Hoe vond je het?= >Ik weet het niet. Wel mooi. Jij?= Van ieder ander zou zo=n wezenloos antwoord mij geergerd hebben, maar van haar niet. >Heb je er iets van ons in herkend?= >Van ons?= Verbaasd keek ze mij aan. >Wie van ons zit er dan in de onderwereld?= Ik lachte en nam zwijgend haar hand. Jij, dacht ik. Jij zit in de onderwereld, want je bent een schim- niet van een gestorvene, maar van een ongeborene.@ Blz 61. Dat laatste woord: ongeborene kan naar twee zaken verwijzen. Naar het feit dat Laura Sylvia vaak zo goudeerlijk en duister en onberekenbaar vind reageren. Het kan echter ook verwijzen naar het feit dat (hoewel Laura en Sylvia dat dan alle twee nog niet weten) Sylvia zwanger zal worden en tegelijkertijd met het ongeboren kind zal sterven. Over zo=n stukje tekst kun je dus heel wat fantaseren, terwijl je als je daar geen zin in hebt het boek ook onnadenkend als >romannetje= kan lezen. Dat vind ik er leuk aan, het is niet zo=n boek waarbij je als je niet nadenkt niet doorheen komt. Het is alleen leuker als je er wel bij nadenkt.