Algemene gegevens
Titel: Terugkeer naar Atlantis
Geschreven door: Hubert Lampo (België) Jaar eerste druk: 1953
Druk: 15e druk, Amsterdam 1983
Uitgeverij: Meulenhoff Editie
Genre: Magisch-realisme (psychologisch) *Lampo zoekt in dit boek naar een andere werkelijkheid, die ons imaginatievermogen te buiten gaat. Lampo zelf over het magisch-realisme: “Magisch-realisme noem ik het fenomeen, waardoor onder het schrijven sluimerende archetypen worden gerealiseerd.” Hij wil de lezers dus helpen de onverklaarbare gebeurtenissen in de menselijke geest te aanvaarden. *Motto: Kann mir einer sagen, wohin ich mit meinem Leben reiche...? *Thema: Het verlangen naar een volmaakte wereld (Atlantis) Verfilmd: Het boek is tot op heden nog niet verfilmd. Titelbeschrijving De titel van het boek slaat waarschijnlijk op het gegeven dat Christiaan’s vader, die zomaar verdween, naar een soort van ideale wereld is gegaan, Atlantis. Vanuit dit perspectief bekeken staat Atlantis niet zozeer voor de verdwenen wereld, maar meer voor de ideale, volmaakte wereld. Zijn vader was zeer onder de indruk van de werken over Atlantis en is dus op zoek gegaan naar Atlantis, wat de reden is van zijn verdwijning. Jaren later gaat zijn zoon Christiaan op zoek naar hem (terugkeert), wat de titel verklaart: Terugkeer naar Atlantis.
Samenvatting Terugkeer naar Atlantis
In Terugkeer naar Atlantis wordt het mysterieuze verhaal verteld over de 40-jarige Christiaan Dewandelaer die tot een bovennatuurlijke ontdekking komt.
Christiaan woont in Kielse Polder, te Antwerpen, een wijk waar veel arme mensen wonen. In zijn dagelijks leven is de vrijgezelle Christiaan dokter in zijn praktijk. Met regelmaat denkt hij terug aan zijn verleden en vertelt hij over diverse gebeurtenissen. Hij vertelt over zijn leven als student, waarin hij ooit een meisje heeft ontgroend, over het meisje Eveline, die in zijn jeugd abrupt uit zijn leven verdween, en over zijn moeder, waarmee hij een hechte band heeft gehad, maar die tot zijn verdriet overlijdt.
Vreemd genoeg komt hij bij het aangeven van zijn moeders overlijden, tot de ontdekking dat zijn vader, de man wie hij dood waande, in werkelijkheid helemaal niet dood is – althans het is niet zeker - maar slechts spoorloos is verdwenen. Het verhaal wordt hem verteld dat zijn vader op een dag een pakje sigaretten ging halen en vervolgens zomaar verdween. Christiaan snapt niet dat zijn vader dit hem heeft kunnen aandoen en praat er veel over met Jonas, een vriend van hem, en met de commissaris die zich destijds met het voorval bezighield. Echter, beide heren kunnen hem niet verder helpen.
Om toch meer te weten te komen over het verdwijnen van zijn vader besluit Christiaan zelf ‘op onderzoek te gaan’. Hij komt te weten dat zijn vader veel bewondering had over de mythe van Atlantis, de hoogontwikkelde verdwenen wereld in de Atlantische Oceaan.
De geheimzinnige verdwijning brengt hem in een dromerige toestand vol verre
gedachten. Het bekijken van een schilderij in de woning van de bevriende procureur
versterkt Christiaans vermoeden, dat er een andere realiteit bestaat, een soort
vierdimensionale wereld, waarnaar zijn vader is teruggekeerd. De magische cirkel wordt bijna gesloten wanneer in Christiaans leven twee vrouwen
terugkern uit zijn jeugd. Eerst de studente, het dronken meisje, dat nu getrouwd
is met de procureur, een studievriend van Christiaan. Ze vraagt hem om hulp. Vervolgens
Eveline, het meisje op wie hij verliefd was in zijn kindertijd en zo abrupt verdween uit zijn leven. Hij weet niet wie ze is, daar ze aan geheugenverlies lijdt, tot op het moment dat ze toevallig verneemt dat ze Christiaans halfzuster wel eens zou kunnen zijn. Daarop vindt er een fatale gebeurtenis plaatst, die Christiaan de sleutel geeft tot het ‘oplossen’ van de vierdimensionale ‘cirkel’ en laat zien dat alle mysterieuze gebeurtenissen niet zomaar een reden hadden… Motivatie romankeuze Voor dit boekverslag heb ik gekozen voor Terugkeer naar Atlantis, omdat het een boek is van de Belgische auteur Hubert Lampo. In de vorige periode heb ik een verslag gemaakt over De komst van Joachim Stiller, eveneens een boek van Lampo. De opdracht bij deze verslagen is het verdiepen in boeken binnen een bepaald genre, stroming of van bepaalde schrijver. Ook in Terugkeer naar Atlantis is er sprake van een magisch-realistisch genre en het is dus eveneens een boek van Lampo. Vandaar mijn keuze voor dit boek.
Verdieping in recensies
Het meest lovend is de ‘Paroolrecensent’ over Lampo’s werk Hélène Defraye . Hij omschrijft dit werk met begrippen als “dierbaar” en “innigheid”, waarmee hij aangeeft dat hij het werk van Lampo waardeert evenals de ‘romantische’ schrijver zelf. Terugkeer naar Atlantis is echter van mindere kwaliteit dan bovenstaand boek en dus niet Lampo’s beste roman”, beweert de recensent. “Daarvoor speelt het toeval een te grote en gemakkelijke rol”. De schrijver zou in dit werk soms balanceren op de rand van sentimentaliteit. Wél bevat de roman alle eigenschappen die een goede roman behoort te bevatten en heeft de recensent zich
zeer vermaakt met het lezen van dit boek. “Lampo durft nog mooi Nederlands te schrijven, zonder enige reminiscentie aan het leutig Vlaamse taal-eigen. Hij durft nog idealist te zijn en daar mag je respect voor opbrengen”. Gezien het jaartal waarin deze recensie is geschreven (1954), kan ik niets anders dan verbaasd zijn over het feit dat de recensent eenzelfde verbazing heeft voor Lampo’s mooie Nederlandse schrijfstijl. Dat ze in de jaren ’50 dan al steeds ‘minder mooi’ en ‘moderner’ gingen schrijven verbaasd me en dat ‘mooi Nederlands’ zeldzaam zou zijn eveneens . Maargoed, laten we op de inhoud ingaan. Lampo heeft inderdaad opnieuw mooi werk geleverd, al kan ik niets zeggen over het niveau van de roman ten opzichte van Hélène Defraye. Die heb ik nou eenmaal (nog) niet gelezen. Wél De Komst van Joachim Stiller en ik moet zeggen dat Terugkeer naar Atlantis niet van het niveau is van het eerstgenoemde boek, maar weldegelijk haar lezers kan vermaken. In ieder geval wel deze lezer en blijkbaar ook de recensent. Zijn we het daar mooi over eens. Net als over de aanwezigheid van het fenomeen ‘toeval’. Dit begrip speelt er, precies wat de recensent beweert, een te grote rol. Desondanks is het een zeer vermakelijk boek en kan ik niets anders dan concluderen dat ik met de recensent op een lijn zit. Recensent Raymond Brulez van Het Boek van Nu is zeer te spreken over Lampo’s oeuvre en de verrassende verscheidenheid er van. Volgens Brulez is Lampo een veelzijdige schrijver en verschillen zijn romans zeer veel van elkaar. Het magisch-realisme keert weliswaar keer op keer terug, maar de verhaallijnen liggen uiteenlopend. Daardoor beschikt Lampo over de verheugende gave van ‘zelfhernieuwing’. Hiernaast is Brulez zeer onder de indruk van Lampo’s ‘diepzinnige bespiegelingen’, ‘wonderbare visioenen’ en ‘evocatieve vermogen’, Ofwel, Lampo’s diepgaande psychologische vermogen, dat ook in deze roman aanwezig is. Met de slotwoorden, ‘mij lijkt dit verhaal, wel het boeiendste dat wij aan deze begaafde romancier totnogtoe te danken hebben”, laat de recensent bovendien merken dat hij in zijn geheel dolenthousiast is over Lampo’s Terugkeer naar Atlantis. Nou, ik ben ook enthousiast, maar niet in de mate als Brulez. Zoals ik al zei, toeval speelt een te grote werk en De Komst van Joachim Stiller is beter dan Terugkeer naar Atlantis, maar die was toen nog niet geschreven. Knap dat Brulez zo mooi zijn mening over het boek op papier kan zetten! Dat verdient het boek ook, want het was zeker de moeite waard. Literaire verdieping In Terugkeer naar Atlantis is het magisch-realisme het centrale thema. Net zoals in De komst van Joachim Stiller, het boek waarover ik in de eerste periode een verslag heb gemaakt. De opdracht wat betreft de literaire verdieping was om een aantal onderzoeksvragen te formuleren die betrekking hadden tot het boek en de eventuele theorieën daaromheen. In dit tweede boekverslag zal ik mij verdiepen in drie vragen en een vergelijking trekken met het eerste boek. Onderzoeksvragen wat betreft Terugkeer naar Atlantis: 1. In welke mate speelt het magisch-realisme een rol in het verhaal? Het magisch-realisme drukt een grote stempel op het verloop van het verhaal. Het maakt de gebeurtenissen in het verhaal mogelijk en verklaart deze ook. Het brengt de hoofdpersonen uiteindelijk weer bij elkaar en zet hun aan tot het ondernemen van diverse handelingen (bijv. Christiaan gaat op zoek naar de reden waarom zijn vader spoorloos is verdwenen). Wat dit betreft is er een grote overeenkomst met De komst van Joachim Stiller. Ook hier drukt het magisch-realisme een grote stempel op het verloop van het verhaal en op de gebeurtenissen die zich voordoen. 2. Zou je naast het magisch-realisme het boek ook onder een ander genre kunnen benoemen? Het magisch-realisme in dit boek noemt men romantisch, omdat het magische aspect duidelijk wordt afgezonderd van de werkelijkheid. Lampo zoekt in dit boek naar een andere werkelijkheid, die ons imaginatievermogen te buiten gaat. Verder spelen fenomenen als liefde (liefde van Christiaan voor Eveline), het lot (de gebeurtenissen veroorzaken grote gevolgen in het leven van de hoofdpersonen) en eenzaamheid (Christiaan is vrijgezel, mist zijn ouders en denkt veel terug aan het verleden). Ook in De komst van Joachim Stiller zijn deze ingrediënten aanwezig, op ‘eenzaamheid’ na. In plaats daarvan spelen angst (voor het bovennatuurlijke) en chantage (brieven met vreemde boodschappen van een persoon die niet zou kunnen bestaan) een grote rol. 3. Uit welke aspecten komt naar boven dat dit boek een magisch-realistisch genre betreft? Uiteraard de bovennatuurlijke gebeurtenissen; in Terugkeer naar Atlantis komt de hoofdpersoon te maken met de raadselachtige verdwijning van o.a. zijn vader. Zijn moeder en het hele dorp hebben dat altijd voor hem verborgen gehouden. Hij gaat op zoek naar zijn vader, door zijn vaders gedachtegangen na te gaan en stuit op zijn vaders voorliefde: Atlantis. Atlantis is hier niet echt de verdwenen wereld, maar het onbekende dat waarschijnlijk in zijn vaders geest lag en waar hij naar op zoek wilde of moest gaan. Dit is een van de magisch-realistische elementen. Een ander element is de ontmoeting met twee personen uit het verleden van de hoofdpersoon, twee geliefden die abrupt uit zijn leven verdwenen. Deze vraag is eigenlijk niet echt te vergelijken met De komst van Joachim Stiller. Hierin zitten eveneens bovennatuurlijke gebeurtenissen (het ontvangen van brieven vanuit het verleden verstuurd, telefoongesprekken met een persoon uit het verleden, de meest vreemde boodschappen en signalen van diverse onbekende personen die eigenlijk niets met de hoofdpersonen te maken hebben), maar uiteraard van een ander kaliber. Evaluatie Voor de tweede keer op rij heeft Hubert Lampo mij zeer ‘plezant’ vermaakt met een magisch-realistisch getint boek. Het was weliswaar niet zo origineel in vergelijking met De komst van Joachim Stiller, maar ik moet toegeven: het drukte de pret niet. Toevalligheden waren er in Terugkeer naar Atlantis meer dan in bovengenoemd boek en misschien ook wel iets te veel, maar een goed verhaal, een goede opbouw en de aanwezigheid van de mythe over Atlantis (zeer interessant) compenseren dit. Bij tijd en wijle waren de zinnen nog ingewikkelder dan bij De komst van Joachim Stiller en dat vereist van de lezer dan ook andermaal een goede concentratie en doorzettingsvermogen, maar dat kun je verwachten als je in een boek van Lampo begint. De Vlaamse auteur schrijft nou eenmaal ‘zwaar’ en ‘ongeremd’, iets wat hij zelf ook toegeeft: "Ik wil niet overtuigen, ik laat me gaan." Dit kenmerk onderscheidt hem dan ook van vele andere schrijvers en maakt hem uniek. Sommige critici vinden Lampo niet echt een literatuur schrijver. Lampo zelf zegt echter dat hij niet met "opzet" de magische elementen in zijn boeken opneemt, ze zitten al in zijn gedachten en bij het schrijven komen ze op papier. Dat doet hij ook in dit boek weer op een knappe manier. De zinnen zijn soms erg lang, maar bevatten een bijzondere schoonheid en zijn verhaal met magisch-realistische elementen maakt ook dit boek interessant. Een werkwijze waarmee hij in Terugkeer naar Atlantis niet vanaf wijkt en dat is maar goed ook!
Geschreven door: Hubert Lampo (België) Jaar eerste druk: 1953
Druk: 15e druk, Amsterdam 1983
Uitgeverij: Meulenhoff Editie
Genre: Magisch-realisme (psychologisch) *Lampo zoekt in dit boek naar een andere werkelijkheid, die ons imaginatievermogen te buiten gaat. Lampo zelf over het magisch-realisme: “Magisch-realisme noem ik het fenomeen, waardoor onder het schrijven sluimerende archetypen worden gerealiseerd.” Hij wil de lezers dus helpen de onverklaarbare gebeurtenissen in de menselijke geest te aanvaarden. *Motto: Kann mir einer sagen, wohin ich mit meinem Leben reiche...? *Thema: Het verlangen naar een volmaakte wereld (Atlantis) Verfilmd: Het boek is tot op heden nog niet verfilmd. Titelbeschrijving De titel van het boek slaat waarschijnlijk op het gegeven dat Christiaan’s vader, die zomaar verdween, naar een soort van ideale wereld is gegaan, Atlantis. Vanuit dit perspectief bekeken staat Atlantis niet zozeer voor de verdwenen wereld, maar meer voor de ideale, volmaakte wereld. Zijn vader was zeer onder de indruk van de werken over Atlantis en is dus op zoek gegaan naar Atlantis, wat de reden is van zijn verdwijning. Jaren later gaat zijn zoon Christiaan op zoek naar hem (terugkeert), wat de titel verklaart: Terugkeer naar Atlantis.
gedachten. Het bekijken van een schilderij in de woning van de bevriende procureur
versterkt Christiaans vermoeden, dat er een andere realiteit bestaat, een soort
vierdimensionale wereld, waarnaar zijn vader is teruggekeerd. De magische cirkel wordt bijna gesloten wanneer in Christiaans leven twee vrouwen
terugkern uit zijn jeugd. Eerst de studente, het dronken meisje, dat nu getrouwd
is met de procureur, een studievriend van Christiaan. Ze vraagt hem om hulp. Vervolgens
Eveline, het meisje op wie hij verliefd was in zijn kindertijd en zo abrupt verdween uit zijn leven. Hij weet niet wie ze is, daar ze aan geheugenverlies lijdt, tot op het moment dat ze toevallig verneemt dat ze Christiaans halfzuster wel eens zou kunnen zijn. Daarop vindt er een fatale gebeurtenis plaatst, die Christiaan de sleutel geeft tot het ‘oplossen’ van de vierdimensionale ‘cirkel’ en laat zien dat alle mysterieuze gebeurtenissen niet zomaar een reden hadden… Motivatie romankeuze Voor dit boekverslag heb ik gekozen voor Terugkeer naar Atlantis, omdat het een boek is van de Belgische auteur Hubert Lampo. In de vorige periode heb ik een verslag gemaakt over De komst van Joachim Stiller, eveneens een boek van Lampo. De opdracht bij deze verslagen is het verdiepen in boeken binnen een bepaald genre, stroming of van bepaalde schrijver. Ook in Terugkeer naar Atlantis is er sprake van een magisch-realistisch genre en het is dus eveneens een boek van Lampo. Vandaar mijn keuze voor dit boek.
zeer vermaakt met het lezen van dit boek. “Lampo durft nog mooi Nederlands te schrijven, zonder enige reminiscentie aan het leutig Vlaamse taal-eigen. Hij durft nog idealist te zijn en daar mag je respect voor opbrengen”. Gezien het jaartal waarin deze recensie is geschreven (1954), kan ik niets anders dan verbaasd zijn over het feit dat de recensent eenzelfde verbazing heeft voor Lampo’s mooie Nederlandse schrijfstijl. Dat ze in de jaren ’50 dan al steeds ‘minder mooi’ en ‘moderner’ gingen schrijven verbaasd me en dat ‘mooi Nederlands’ zeldzaam zou zijn eveneens . Maargoed, laten we op de inhoud ingaan. Lampo heeft inderdaad opnieuw mooi werk geleverd, al kan ik niets zeggen over het niveau van de roman ten opzichte van Hélène Defraye. Die heb ik nou eenmaal (nog) niet gelezen. Wél De Komst van Joachim Stiller en ik moet zeggen dat Terugkeer naar Atlantis niet van het niveau is van het eerstgenoemde boek, maar weldegelijk haar lezers kan vermaken. In ieder geval wel deze lezer en blijkbaar ook de recensent. Zijn we het daar mooi over eens. Net als over de aanwezigheid van het fenomeen ‘toeval’. Dit begrip speelt er, precies wat de recensent beweert, een te grote rol. Desondanks is het een zeer vermakelijk boek en kan ik niets anders dan concluderen dat ik met de recensent op een lijn zit. Recensent Raymond Brulez van Het Boek van Nu is zeer te spreken over Lampo’s oeuvre en de verrassende verscheidenheid er van. Volgens Brulez is Lampo een veelzijdige schrijver en verschillen zijn romans zeer veel van elkaar. Het magisch-realisme keert weliswaar keer op keer terug, maar de verhaallijnen liggen uiteenlopend. Daardoor beschikt Lampo over de verheugende gave van ‘zelfhernieuwing’. Hiernaast is Brulez zeer onder de indruk van Lampo’s ‘diepzinnige bespiegelingen’, ‘wonderbare visioenen’ en ‘evocatieve vermogen’, Ofwel, Lampo’s diepgaande psychologische vermogen, dat ook in deze roman aanwezig is. Met de slotwoorden, ‘mij lijkt dit verhaal, wel het boeiendste dat wij aan deze begaafde romancier totnogtoe te danken hebben”, laat de recensent bovendien merken dat hij in zijn geheel dolenthousiast is over Lampo’s Terugkeer naar Atlantis. Nou, ik ben ook enthousiast, maar niet in de mate als Brulez. Zoals ik al zei, toeval speelt een te grote werk en De Komst van Joachim Stiller is beter dan Terugkeer naar Atlantis, maar die was toen nog niet geschreven. Knap dat Brulez zo mooi zijn mening over het boek op papier kan zetten! Dat verdient het boek ook, want het was zeker de moeite waard. Literaire verdieping In Terugkeer naar Atlantis is het magisch-realisme het centrale thema. Net zoals in De komst van Joachim Stiller, het boek waarover ik in de eerste periode een verslag heb gemaakt. De opdracht wat betreft de literaire verdieping was om een aantal onderzoeksvragen te formuleren die betrekking hadden tot het boek en de eventuele theorieën daaromheen. In dit tweede boekverslag zal ik mij verdiepen in drie vragen en een vergelijking trekken met het eerste boek. Onderzoeksvragen wat betreft Terugkeer naar Atlantis: 1. In welke mate speelt het magisch-realisme een rol in het verhaal? Het magisch-realisme drukt een grote stempel op het verloop van het verhaal. Het maakt de gebeurtenissen in het verhaal mogelijk en verklaart deze ook. Het brengt de hoofdpersonen uiteindelijk weer bij elkaar en zet hun aan tot het ondernemen van diverse handelingen (bijv. Christiaan gaat op zoek naar de reden waarom zijn vader spoorloos is verdwenen). Wat dit betreft is er een grote overeenkomst met De komst van Joachim Stiller. Ook hier drukt het magisch-realisme een grote stempel op het verloop van het verhaal en op de gebeurtenissen die zich voordoen. 2. Zou je naast het magisch-realisme het boek ook onder een ander genre kunnen benoemen? Het magisch-realisme in dit boek noemt men romantisch, omdat het magische aspect duidelijk wordt afgezonderd van de werkelijkheid. Lampo zoekt in dit boek naar een andere werkelijkheid, die ons imaginatievermogen te buiten gaat. Verder spelen fenomenen als liefde (liefde van Christiaan voor Eveline), het lot (de gebeurtenissen veroorzaken grote gevolgen in het leven van de hoofdpersonen) en eenzaamheid (Christiaan is vrijgezel, mist zijn ouders en denkt veel terug aan het verleden). Ook in De komst van Joachim Stiller zijn deze ingrediënten aanwezig, op ‘eenzaamheid’ na. In plaats daarvan spelen angst (voor het bovennatuurlijke) en chantage (brieven met vreemde boodschappen van een persoon die niet zou kunnen bestaan) een grote rol. 3. Uit welke aspecten komt naar boven dat dit boek een magisch-realistisch genre betreft? Uiteraard de bovennatuurlijke gebeurtenissen; in Terugkeer naar Atlantis komt de hoofdpersoon te maken met de raadselachtige verdwijning van o.a. zijn vader. Zijn moeder en het hele dorp hebben dat altijd voor hem verborgen gehouden. Hij gaat op zoek naar zijn vader, door zijn vaders gedachtegangen na te gaan en stuit op zijn vaders voorliefde: Atlantis. Atlantis is hier niet echt de verdwenen wereld, maar het onbekende dat waarschijnlijk in zijn vaders geest lag en waar hij naar op zoek wilde of moest gaan. Dit is een van de magisch-realistische elementen. Een ander element is de ontmoeting met twee personen uit het verleden van de hoofdpersoon, twee geliefden die abrupt uit zijn leven verdwenen. Deze vraag is eigenlijk niet echt te vergelijken met De komst van Joachim Stiller. Hierin zitten eveneens bovennatuurlijke gebeurtenissen (het ontvangen van brieven vanuit het verleden verstuurd, telefoongesprekken met een persoon uit het verleden, de meest vreemde boodschappen en signalen van diverse onbekende personen die eigenlijk niets met de hoofdpersonen te maken hebben), maar uiteraard van een ander kaliber. Evaluatie Voor de tweede keer op rij heeft Hubert Lampo mij zeer ‘plezant’ vermaakt met een magisch-realistisch getint boek. Het was weliswaar niet zo origineel in vergelijking met De komst van Joachim Stiller, maar ik moet toegeven: het drukte de pret niet. Toevalligheden waren er in Terugkeer naar Atlantis meer dan in bovengenoemd boek en misschien ook wel iets te veel, maar een goed verhaal, een goede opbouw en de aanwezigheid van de mythe over Atlantis (zeer interessant) compenseren dit. Bij tijd en wijle waren de zinnen nog ingewikkelder dan bij De komst van Joachim Stiller en dat vereist van de lezer dan ook andermaal een goede concentratie en doorzettingsvermogen, maar dat kun je verwachten als je in een boek van Lampo begint. De Vlaamse auteur schrijft nou eenmaal ‘zwaar’ en ‘ongeremd’, iets wat hij zelf ook toegeeft: "Ik wil niet overtuigen, ik laat me gaan." Dit kenmerk onderscheidt hem dan ook van vele andere schrijvers en maakt hem uniek. Sommige critici vinden Lampo niet echt een literatuur schrijver. Lampo zelf zegt echter dat hij niet met "opzet" de magische elementen in zijn boeken opneemt, ze zitten al in zijn gedachten en bij het schrijven komen ze op papier. Dat doet hij ook in dit boek weer op een knappe manier. De zinnen zijn soms erg lang, maar bevatten een bijzondere schoonheid en zijn verhaal met magisch-realistische elementen maakt ook dit boek interessant. Een werkwijze waarmee hij in Terugkeer naar Atlantis niet vanaf wijkt en dat is maar goed ook!
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden