Ter navolging door Kees 't Hart

1. Titelbeschrijving
Titel: Ter Navolging
Auteur: Kees ‘t Hart
Amsterdam, Querido, 2004
Eerste druk

2. Uittreksel
De vader van Vincent Gorter, Jan Gorter, had al veel belangstelling voor het werk en het leven van het schrijversduo Elisabeth Wolff-Bekker en Agatha Deken, beter bekend als Betje Wolff en Aagje Deken. Hij reisde naar Trevoux waar de dames gewoond hebben ten tijde van de Franse Revolutie. Over hun verblijf daar is maar zeer weinig bekend.
In Trevoux deed hij pogingen om een roman te schrijven over het leven van de schrijfsters in dit plaatsje. Hij vroeg aan verschillende mensen of ze iets van de schrijfsters weten en hij deed ook veel archiefonderzoek. Van zijn belevenissen houdt hij een dagboek bij.


Jaren later krijgt Vincent het hele archief wat zijn vader heeft aangelegd in handen. Ook zijn belangstelling voor de dames is gewekt. Hij heeft geschiedenis gestudeerd en besluit zijn promotieonderzoek te doen naar de netwerken van Betje en Aagje ten tijde van hun verblijf in Trevoux.

Vincent doet een sollicitatieprocedure bij het Huizinga instituut in Amsterdam. Hier doen ook nog drie anderen aan mee. Slechts de helft van de deelnemers mag ook daadwerkelijk gaan promoveren. Elke promovendus heeft een soort eigen professor (de eventuele toekomstige promotor) die ze helpt met het onderzoek. De vier professoren samen nemen de beslissing wie er mag gaan promoveren. Voordat deze beslissing genomen kan worden, moeten de kandidaten allemaal een klein onderzoek doen over het onderwerp waar op willen gaan promoveren. Dit onderzoek wordt beoordeeld door de vier professoren en aan de hand daarvan nemen die professoren de beslissing.

Voor zijn onderzoek gaat Vincent naar Friesland. Betje Wolff en Aagje Deken woonden negen jaar in Trevoux. In de tussentijd hadden ze echter een soort vakantie in Friesland. Vincent reist naar de plek waar ze toen logeerden, en de plekken die ze bezochten. Hij overnacht in een hotel waar ook Italiaanse mariniers zijn. Met hen gaat hij veel om. Onder deze mariniers bevindt zich een meisje, Paola. Hij pleegt overspel met haar, waar zijn eigen vriendin Mies later achter komt.

Hij gebruikt niet altijd de meest gebruikelijke onderzoeksmethodes. Hier schrijft hij veelvuldig over met zijn vriendin, die overigens de dochter is van professor Halbertsma, de eventuele promotor van Vincent.
Zijn meest gebruikte onderzoeksmethode bestaat uit het uitpluizen van archieven, waar op zichzelf niks mis mee is. Echter, als hij het verwachte bewijsmateriaal niet kan vinden, voegt hij het net zo lief zelf toe. Dit kunstje heeft hij van zijn vader afgekeken, die dit in de jaren vijftig bij zijn eigen onderzoek ook al deed.
Vincent komt op meer manieren aan informatie. Hij plaatst onder andere een anonieme advertentie in de Telegraaf. Hierop reageren verscheidene mensen, die hij stuk voor stuk opzoekt.

Op deze manier komt hij achter vele vreemde dingen. De twee schrijfsters blijken aardappels gesmokkeld te hebben, maar ook pornografie te hebben geschreven. Dit laatste was in die tijd niet zo heel uitzonderlijk. Pornografie werd als politieke kunst beschouwd. Vrouwen van belangrijke politici werden bijvoorbeeld als prostituees afgebeeld om de politici zelf in diskrediet te brengen.

Anderen zijn niet blij met de ontdekkingen van Vincent Gorter. De laatste biograaf van Betje en Aagje, Piet Buijnsters, vindt het belachelijk wat Vincent over “zijn dames” beweert. Hij beklaagt zich hier hevig over tegen zijn collegae.

Ondertussen sluiten de vier professoren die over het al dan niet toelaten van promovendi verschillende deals. Ze besluiten om de kandidaat van de ander te steunen als die ander hun eigen kandidaat dan ook steunt.

Vincent gaat naar Trevoux, een plaatsje in de buurt van Lyon, waar de schrijfsters hebben gewoond. Hier gaat hij op onderzoek uit naar het leven van Betje en Aagje, waar hij helaas maar weinig kan vinden. Zijn vader kon in de jaren ’50 ook maar geen bewijs van hun burgerschap vinden, daarom heeft hij in een archief zelf maar de naam van Betje Wolff opgeschreven. Ook dit vindt Vincent.

Na lang zoeken weet hij echter toch iets meer te vinden. De dames zijn begin jaren ’90 van de negentiende eeuw vervolgd voor het bezitten van een paar suikerbroden. Dit kon natuurlijk niet. Het was vlak na de Franse Revolutie, en suikerbrood was voedsel van de adel. Alles wat met de adel te maken had, was vreselijk fout.
Vincent doet in Trevoux ook onderzoek naar zijn vader. Er gaat namelijk de bewering dat de familie van Vincent de nazaten zijn van Betje Wolff en Aagje Deken. Er is alleen niks van bekend dat zij kinderen hadden. Na lang zoeken komt hij erachter dat hun gezelschapsdame Ravanel een zoontje had gekregen van een onbekende vader. Ze kon hem zelf, als vrouw alleen, niet opvoeden, en daarom droeg ze hem over aan Betje en Aagje. Die namen hem mee naar Nederland. Ze hebben een paar jaar voor hem gezorgd, maar stonden hem daarna, wegens ouderdom, af aan een pleeggezin. En ja, van deze jongen is de vader van Vincent, en dus Vincent zelf ook, een nazaat.

Onder andere door de gesloten deals, krijgt Vincent te horen dat hij promotie mag doen op de netwerken van Betje Wolff en Aagje Deken.

Vroeger werd elk jaar een bijeenkomst gehouden voor de nazaten van Betje Wolff en Aagje Deken op de begraafplaats waar ze zijn begraven, Ter Navolging geheten, in Den Haag. Dit is de laatste decennia in vergetelheid geraakt. De tante van Vincent wil de traditie weer in het leven roepen. Ze doet dit door weer een bijeenkomst te organiseren op 5 november, de sterfdag van Betje Wolff. Aagje Deken stierf een paar dagen later.

Het boek eindigt met een verslag van deze bijeenkomst, geschreven door Kees ’t Hart in De Groene Amsterdammer. Hierin stelt hij dat de biografie van de twee schrijfsters door alle nieuwe ontdekkingen maar eens herschreven moet worden.

3. Literaire analyse
3.1 Perspectief
Ter Navolging is een briefroman. Dit betekent dat het bestaat uit allerlei dingen die zijn opgeschreven in de loop der tijd. Het zijn brieven, sms’jes, archiefstukken, e-mails en artikelen. In de brieven is sprake van een wisselend ik-perspectief. Dit is ook het geval bij de sms’jes en bij de e-mails.
De archiefstukken en artikelen zijn anders. Deze zijn weer geschreven vanuit een objectief, misschien wel auctoriaal perspectief.

3.2 Belangrijkste personages
Vincent Gorter De hoofdpersoon van deze roman. Hij is een round character. Hij is een bedriegend type: hij vervalst niet alleen archieven, maar gaat ook nog eens vreemd. Wel is hij onderzoekend. Hij wil alles te weten komen over de twee schrijfsters. Hij belt daarbij graag bij volstrekt vreemden aan om een beetje meer informatie te krijgen.

Mies Halbertsma De vriendin van Vincent. Ze is een round character. Ze is emotioneel niet helemaal stabiel. Ze is ontzettend boos op Vincent wanneer ze erachter komt dat hij vreemd is gegaan, terwijl ze zelf ook is vreemd gegaan met een ex-vriendje. Ook schrijft ze verwarrende en vunzige brieven aan haar denkbeeldige penvriendin Polly. Ze werkt in een schoonheidssalon terwijl ze daar eigenlijk veel te slim voor is.
H. Halbertsma De begeleider van Vincent. Hij is een flat character. Je komt maar weinig over hem persoonlijk te weten. Het is een slimme man. Hij sluit wel verdacht makkelijk een deal met zijn (vrouwelijke) collega om twee kandidaten niet te steunen in de sollicitatieprocedure. Hij is niet echt betrouwbaar.

3.3 Fabel en sujet
Fabel en sujet komen niet helemaal overeen in dit boek. Voor het grootste deel is het chronologisch gerangschikt. Uitzondering hierop vormt het archief van Jan Gorter, de vader van Vincent. Dit is zo’n 50 jaar daarvoor al aangelegd. Het wordt in een voor de lezer interessante volgorde geplaatst. Stukje bij beetje kom je meer te weten over zijn reis naar Trevoux. Iets anders zijn de archiefstukken die Vincent vindt in openbare archieven. Deze zijn natuurlijk ook veel eerder geschreven, maar worden wel op dát tijdstip door Vincent gelezen. Hiermee passen ze wel goed in de chronologie. Vincent baseert er namelijk zijn verdere onderzoek op.

3.4 Verteltijd en vertelde tijd
Dit komt niet overeen. Het kost ongeveer zes uur om dit boek te lezen. Het boek bestrijkt echter een periode van ruim twee maanden (hiermee is het archief van Jan Gorter uit de jaren ’50 niet meegerekend).

4. Biografie
Kees werd geboren op 12 juli 1944 in Den Haag. Hij heeft hier maar tot zijn vierde gewoond. Zijn vader was als apotheker in dienst van het leger werd voor vijf jaar overgeplaatst naar Curaçao. Het hele gezin ging mee.
Terug in Nederland woonden ze eerst korte tijd in Egmond. Hierna verhuisden ze naar Nijmegen, waar Kees de rest van zijn jeugd doorbracht.

Na de verplichtte diensttijd studeerde hij Nederlandse taal- en letterkunde in Amsterdam. Hierna werd hij docent Nederlands en ook docent aan de lerarenopleiding te Leeuwarden. Hierop volgend werd hij studentenbegeleider aan de Open Universiteit.

Kees debuteerde in 1988 met de verhalen bundel Vitrines. Hierin staan allemaal verhalen rond het thema etalages, uitstallingen etcetera. Dit thema staat vaker in zijn boeken centraal. Het is een metafoor voor het leven als uitstalkast. Bovendien staat het voor het verzamelen en ordenen om greep op de dingen te krijgen.

De roman De neus van Pinokkio, verschenen in 1990, staat een hoofdpersoon centraal die zegt geen eigen identiteit te hebben. Om het nog vreemder te maken, vindt hij ook dat hij geen vast perspectief heeft om de wereld te bekijken. Dit alles leidt tot een interessante psychologische roman.

Kees ’t Hart schrijft niet alleen maar proza, maar ook poëzie. Zijn gedichten, maar ook prozawerk verscheen al eerder in het tijdschrift De Revisor. In 1998 komt zijn eerste dichtbundel uit, Kinderen die leren lezen. In deze bundel tast hij de grenzen tussen fantasie, droom en werkelijkheid af. Voor deze bundel ontving Kees de Ida Gerhardt Poëzieprijs in 2000.

In ditzelfde jaar ontving hij de Multatuliprijs voor zijn roman De Revue, verschenen in 1999. De Revue gaat over het dans- en theatergezelschap De Revue, wat in Amsterdam optrad. Kees’ vrouw, Euf, heeft ook bij dit gezelschap gezeten, vandaar dat hij voor dit onderwerp heeft gekozen.

2000 en 2001 waren twee bijzondere jaren voor Kees. Hij werd gevraagd om voor het tijdschrift Hard Gras een boek te schrijven over de voetbalclub SC Heerenveen. Voor dit boek liep hij een heel seizoen mee met deze voetbalclub. Toch heel wat voor een schrijver die nog geen eens een bal twee keer kan hooghouden en niks van voetbal moet hebben! Over deze tijd schreef hij de speciale uitgave Hard Gras, later opnieuw uitgebracht onder de naam Het mooiste leven… (volgens sommigen staan de drie puntjes voor het aantal keren dat Kees aan het einde van het seizoen kon hooghouden. Zelf beweert hij echter dat het 37 was.)

In 2004 bracht hij de roman Ter Navolging uit, over het leven en het werk van de beroemde schrijfsters Betje Wolff en Aagje Deken. Hij werd hiermee genomineerd voor de AKO-literatuurprijs.

Volledige bibliografie:
- Vitrines (verhalen, 1988)
- Land van genade (roman, 1989)
- Neus van Pinokkio (roman, 1990)
- Zwembad (roman, 1992)
- Blauw Curaçao (roman, 1996)
- Kinderen die leren lezen (gedichten, 1998) Ida Gerhardt Poëzieprijs 2000
- De Revue (roman, 1999) Multimediaprijs (2000) Genomineerd voor de Libris literatuurprijs.
- De ziekte van bewondering (essays, 2002) N.B. foto jongetje op de voorkant is Kees in Curaçao
- Ter navolging (roman, 2004) Genomineerd voor de AKO-literatuurprijs
- Het mooiste leven… (reportage, 2006)

- De krokodil van Manhattan (roman, 2006)