Strepen aan de hemel door G.L. Durlacher

Motivatie: Ik heb dit boek iet met een speciale reden gekozen. Ik heb gekeken in het schema met tips voor je boekenlijst voor een geschikt en mooi boek. De Titel strepen aan de hemel sprak mij het meest aan en die heb ik dus gekozen. Inhoud: In dit boek beschrijft Durlacher zijn eigen oorlogservaringen. Zo beschrijft Durlacher hoe hij heeft geleefd vanaf dat de Duitsers Nederland bezet hadden. Hij mocht niet meer naar een niet-joodse school gaan en kreeg alleen nog stiekem les van de directeur van die school. In 1942 werden hij en zijn familie opgepakt en naar Westerbork gebracht. Vanaf dit kamp werden ze naar Theresiënstadt gebracht, waar ze in vergelijking met andere kampen goed worden behandeld. Dit was alleen omdat de Duitsers het Rode Kruis wilden doen geloven dat de joden goed werden behandeld. Vanaf dit kamp werden Durlacher en zijn ouders later naar het kamp Auschwitz-Birkenau getransporteerd. Hier werden de ouders van Durlacher vergast. Durlacher moest werken in de steengroeve. Hij bezweek maar hij ging niet dood. Toen hij bijkwam waren de Duitsers vertrokken en waren er net Russische
soldaten het kamp binnengekomen. Het kamp was bevrijd. Na een aantal maanden was Durlacher genoeg hersteld om te kunnen reizen. Hij ging eerst naar Praag toe en vanuit deze stad ging hij met het vliegtuig naar Parijs. In deze twee steden werd hij gastvrij ontvangen. Vanuit Parijs ging Durlacher met de trein naar Nederland. Hier werd hij weer naar een soort kamp gebracht. Hier moest hij wachten totdat een bekende hem zou komen ophalen. Uiteindelijk kwam een vroegere buurtgenoot hem halen. Durlachers huis was bewoond door andere mensen. Dus hij moest ergens anders gaan wonen en een nieuw leven beginnen. Hij heeft veel vrienden overgehouden aan dit “avontuur” maar ook veel vijanden.
Uitgewerkte persoonlijke reactie: Onderwerp: Het onderwerp van dit boek is oorlog. Dat ligt erg voor de hand omdat het gehele boek over de tweede wereldoorlog gaat. Dit onderwerp vind ik op zich wel boeiend. Het moet dan niet het geval zijn dat het puur informatief is. Maar het is wel erg boeiend om te lezen hoe de mensen leefden en hoe ze geleden hebben. Soms denk ik er wel eens over na, bijvoorbeeld dat we geluk hebben dat we in vrede leven. Door dit boek is dat alleen maar versterkt, omdat de mensen daar erg ongelukkig waren en velen stierven. De schrijver werkt het onderwerp goed uit. Ook heb ik wel eens boeken en films over de tweede wereldoorlog gezien. Zowel films over concentratiekampen net als in het boek als films over de oorlog zelf zoals: band of brothers. Gebeurtenissen: De redding vind ik de belangrijkste gebeurtenis. Dit wordt niet erg uitgebreid beschreven maar de schrijver gaat wel verder met het uitwerken van zijn leven: hoe hij buiten de concentratiekampen overleeft en hoe de mensen hem hierbij helpen. Dit vind ik in dit boek belangrijker dan de redding zelf aangezien het een boek is dat over het leven van de schrijver op dat moment was en niet over de oorlog en de redding zelf. Zowel de gebeurtenissen als de gedachten en gevoelens van het personage spelen een belangrijke rol. De gebeurtenissen hebben namelijk een grote invloed op de gedachten en gevoelens. Zo is hij verdrietig als zijn ouders worden afgevoerd en is hij blij als hij uit het concentratiekamp komt, bij deze gevoelens passen ook de gebeurtenissen en zijn gedrag bij aan. Alles vloeit duidelijk uit elkaar over en het is heel spannend en realistisch. Dat komt omdat het vroeger echt is gebeurd en ook een verschrikkelijke gebeurtenis. Het boek blijft me grotendeels wel boeien maar soms moet ik doorworstelen. Dat gebeurt bij de stukken dat je een “nabeschouwing” krijgt. Je krijgt dan een stuk geschiedenis voorgeschoteld wat erg vervelend leest. Niet alle gebeurtenissen worden voor je beschreven. De gebeurtenis met de afvoer van de ouders moet je bijvoorbeeld zelf invullen, er wordt namelijk verder niks over verteld. Personages: Ik vind de hoofdpersoon een held. Hij weet zich te redden uit de concentratiekampen en weet verder te overleven, terwijl hij daarbij vaak gebruik moet maken van vreemde talen. Hij heeft alles in zijn eentje met een beetje steun van anderen weten te overmeesteren. Het karakter is niet duidelijk beschreven, je ziet wat hij doet en moet daar zelf zijn karakter uithalen. Het is in dit boek dan ook niet nodig om karaktereigenschappen te beschrijven omdat het hier in dit verhaal meer gaat om de gevoelens en gebeurtenissen. Ik vind de personages die de jongen (Durlacher) geholpen hebben erg sympathiek. Zo zijn er bijvoorbeeld de mensen die hem gratis schoenen gaven en de mensen die al hun eten aan hem gaven in een vliegtuig. Van sommige mensen keur ik het gedrag af. Zo is er bijvoorbeeld de generaal die hem vergeet toestemming te geven om naar het vliegtuig te gaan die hem zal vervoeren naar Parijs. Ook vind ik het belachelijk dat hij nooit meer in zijn eigen huis mocht. Ik zou in dit geval anders reageren. Iemand die alles is kwijtgeraakt in een oorlog en zelf ook bijna is gestorven zou van mij best wel zijn huis mogen zien en ook te eten krijgen. De personages reageren niet altijd voorspelbaar. Dat vind ik het boek extra emotie geven. Zo word je bijvoorbeeld heel gelukkig als hij zomaar sigaretten bij zijn schoenen krijgt en leest dat hij tranen van geluk heeft, en wordt je kwaad/ bedroefd als de mensen hem negeren en hem niet helpen. Opbouw: Het verhaal is niet ingewikkeld van opbouw. Dat kan komen doordat je al achtergrond informatie hebt (geleerd) van het onderwerp en omdat het heel logisch is opgebouwd. De eerste dingen, zoals de vervoering naar de concentratiekampen vooraan, en de redding bijvoorbeeld achteraan. Het verhaal is spannend omdat je constant wilt weten hoe de hoofdpersoon zich redt uit een hele ernstige situatie, vaak komt hier de dood bij kijken waarvan hij moet ontsnappen. Er zitten bijna geen flashbacks in het verhaal. Dat komt omdat de hoofdpersoon verder niet wil terugkijken naar de gebeurtenissen in het kamp omdat dat te pijnlijk is. Dat kan ik begrijpen en daarom past het ook wel goed in het boek. Je blijft wel met vragen zitten maar die zijn heel gemakkelijk op te lossen met de (geleerde) achtergrondinformatie. Zo is er de vraag: waar zijn, zijn ouders gebleven? Die zijn vergast omdat je weet dat men in de tweede wereldoorlog mensen afvoerden om ze vervolgens te vergassen. Het boek begon me te boeien toen ze in het concentratiekamp terechtkwamen omdat ik vanaf dat moment wilde weten wat er van hem terecht zou komen. Taalgebruik: Het taalgebruik is over het algemeen standaard Nederlands gebruikt. Soms werd het wat moeilijker als er vreemde talen zoals Frans en Duits erdoorheen kwamen. Er werd verder namelijk niet uitgelegd wat het betekende en wat ze hiermee bedoelden. Er zijn verder niet veel bijzonderheden.
Eindoordeel: Ik vind het een mooi en spannend boek. Er komen ernstige aspecten in kijken en het is zeer mooi en spannend om te zien hoe de jongen zich redt uit alle problemen. Ook komen er veel emoties bij het boek kijken wat het natuurlijk weer extra mooi maakt. Ik vind het dus een geslaagd boek op de nabeschouwingen na. Sommige mensen interesseren zich hierin maar ik vind het een onderbreking van het verhaal wat erg irritant is. Verdieping: Ik verwachtte in het begin van het boek dat een van zijn ouders zou sterven Ook dacht ik dat hij wel terug zou komen uit een van de concentratiekampen aangezien het een verhaal over de schrijver zijn eigen leven is en hij dit boek nog heeft kunnen schrijven. Dit is allemaal uitgekomen maar niet één van de ouders is gestorven maar allebei. Het verhaal speelt zich af in Duitsland in verschillende plaatsen met concentratiekampen. De functie van de ruimte waar het zich afspeelt is om duidelijk te maken dat het zo verschrikkelijk was om in een concentratiekamp te leven. Dit maakt het verhaal ook realistisch. Als de ruimte niet goed was beschreven werd het waarschijnlijk nooit duidelijk waarom het zo erg was. Het thema van het boek is oorlog. Aan de hand van een paar passages zal ik dit uitleggen. “Uit Westerbork kwam het laatste transport: 1019 mensen, waarvan 470 niet onmiddellijk aan de vlammen ten prooi vielen.” In de tweede wereldoorlog werden dagelijks miljoenen mensen vermoord zonder reden. “Het bombardement op I.G. Farben kan niet lang geduurd hebben. Om ons heen storm, stof en lawaai.” Bombardementen vinden voornamelijk plaats in oorlogen, in dit geval de tweede wereldoorlog. “Ondanks codewoorden der Nazi’s, censuur van radio, pers en post, ondanks het onderscheppen van koeriers en telegrammen wisten ontelbaren van de gruwelen in het Oosten.” In de tweede wereldoorlog had men geheime kranten en radiostations die informatie doorgaven. Dat wordt hier ook beschreven. Met deze passages heb ik een eerste fase van de betekenistoekenning voltooid. De rest van de uitleg eronder geeft aan wat nu eigenlijk de betekenis is. Dit is dus oorlog. Dit is fase twee. Hier wordt dus ook de thematische lijn weergegeven. Belangrijke gebeurtenissen uit de verhaallaag zijn de gebeurtenissen dat Durlacher wordt opgehaald door ss-ers om vervolgens vervoerd te worden naar de concentratiekampen, en de bevrijding. Dit zijn de twee belangrijkste maar ook het overleven en de vlucht terug naar Nederland is een belangrijke gebeurtenis. De volgende passage geeft de ontvoering naar de concentratiekampen weer: “Wat er precies volgde kan ik niet meer oproepen, maar ik begreep dat er binnen een paar uur gepakt moest zijn.” De volgende passage geeft de bevrijding weer: “Stemmen om mij heen, ver en dichtbij. Duitse en Poolse vloeken.” Van de volgende motieven is er sprake in de tekst: -aftakeling -vernietiging -bevrijding
Dit is hangt allemaal samen met de thematiek. In de tweede wereld oorlog vernietigden men zowel mensen als huizen en gebouwen. De mensen werden afgetakeld in concentratiekampen. Later was van bevrijding sprake. Secundaire literatuur: 'Ik wilde - en wil - het "waarom" en het "hoe" van onze catastrofe weten en daarmee mijn eigen coördinaten leren kennen. Hoe hadden wij geleefd en overleefd, hoe was onze bevrijding, hoe onze thuiskomst? En waarom hield de wereld zich blind en doof tijdens de zwartste uren in de oorlog en daarna?' Dat was de reden waarom G.L. Durlacher na veertig jaar zwijgen in Strepen aan de hemel voor het eerst zijn oorlogsherinneringen aan het papier had toevertrouwd. Tegen de benaming 'literatuur' voor dit en zijn andere boeken heeft hij zich altijd verzet. Literatuur is fictie en hij had opgeschreven wat er gebeurd was, en niets eraan toegevoegd of eraan afgedaan. Het vastleggen daarvan was voor hem een noodzaak geworden, waartoe hij pas in staat was nadat hij eind jaren zeventig bij de psychiater professor Bastiaans in LSD-therapie was gegaan en bij een andere psychiater in analyse. Gerhard Durlacher werd in 1928 geboren te Baden-Baden. Zijn ouders waren liberale joden die in 1937 met hun zoon het nazi-regime ontvluchtten. Ze vestigden zich in Rotterdam, maar werden in 1942 in Apeldoorn opgepakt. Via Westerbork en Theresienstadt kwamen ze terecht in Auschwitz. Gerhard zou als enige van het gezin het kamp overleven. In Auschwitz-Birkenau werd hij in juli 1944 met 88 andere jongens door de nazi-arts Joseph Mengele geselecteerd voor een groep die, om nog steeds duistere redenen, niet mocht worden gedood. Er ligt in dit boek een grote relatie tussen de schrijver en de hoofdpersoon. De schrijver heeft dit namelijk allemaal zelf meegemaakt in de tweede wereldoorlog en is hier een boek over gaan schrijven. Dat dit zo is zie je in de secundaire literatuur aan de volgende zin: Dat was de reden waarom G.L. Durlacher na veertig jaar zwijgen in Strepen aan de hemel voor het eerst zijn oorlogsherinneringen aan het papier had toevertrouwd. Dit stuk is van G.L. Durlacher, Strepen aan de hemel, Amsterdam 1985
In dit stuk secundaire literatuur laat men zien waarom de schrijver het heeft geschreven. Hij heeft zijn oorlogsherinneringen op papier gezet. Hij vindt dit boek echter geen literatuur aangezien dit vaak fictie is, en dat van hem in de werkelijkheid is gebeurd. In het middelste stuk van de secundaire literatuur lijkt het over het leven van de schrijver te gaan maar in werkelijkheid is dit een samenvatting van het verhaal. Toch behoort dit tot zijn leven en daarom wordt ook zijn naam erin vermeld en niet een “hij”. Ook wordt er in het laatste stuk secundaire literatuur vermeld dat hij nooit heeft begrepen waarom sommige mensen zo verschrikkelijk egoïstisch en koud waren in de oorlogstijd. Het is geheel door hem meegemaakt. Dat wordt in elk stuk secundaire literatuur gezegd en dat kun je bijvoorbeeld ook zien aan de volgende passages uit de tekst: “Uit mijn geheugen stijgen onderbelichte beelden op, afgewisseld door schelle, overbelichte scènes, geëtst achter mijn netvlies. De gevoelens van toen, de angst en vertwijfeling, de machteloosheid en woede, de pijn en het verdriet zijn diep verstopt, als lava in een schijndode vulkaan.” “Ik zag ons weer staan, grauw van uitputting, in rijen van vijf.” Evaluatie: Mijn eindoordeel is na de verdiepingsopdracht niet echt veranderd. Wel voel ik mee met wat de mensen hebben meegemaakt, want dit is verschrikkelijk. Ik ben tevreden over de uitwerking van de verdiepingsopdracht, het is breed uitgewerkt en er staan veel passages uit het verhaal in. Het boek lezen was geen lastige klus op de nabeschouwingen na. Ook waren de buitenlandse zinnen soms moeilijk te vertalen. Er was niet veel verwarrend aan de tekst, alles is goed uitgewerkt. Het uitwerken van de verdiepingsopdracht was een lastige klus. Je hebt veel achtergrond informatie nodig uit je tekstboek voordat je de opdrachten kon maken. Ook is er veel zoekwerk naar secundaire literatuur en passages nodig. Het vaststellen van thematiek en thematische laag vond ik verwarrend. In mijn ogen is dit zo goed als hetzelfde. Het was dan ook wel even goed lezen in het informatieboek voordat ik het begreep. Ik beheerste na het bestuderen van de stof alles goed.