A Primaire gegevens van het gelezen werk Auteur: Kader Abdolah
Titel: Spijkerschrift
Ondertitel: n.v.t. Verschenen in: 2000
Aantal blz.:326
Geleding: Verdeeld in hoofdstukken, elk met een eigen titel. De titel van het hoofdstuk heeft vaak een achterliggende gedachte over de tekst. Leestijd: ca. 5 uur
Uitgelezen op: 01-02-05 B Verantwoording van de keuze Ik heb dit boek gekozen, omdat het mij een leuk boek leek. Het onderwerp sprak me ook aan, het leek me een geheimzinnig boek, vanwege het spijkerschrift. Ook leek het me interessant om een boek te lezen die niet door een Nederlander is geschreven, maar wel tot de Nederlandse literatuur behoort. In eerste instantie had ik niet dit boek gekozen. Ik was er alleen in begonnen te lezen omdat ik mij verveelde en toch wel benieuwd was naar het boek. Ik stond voor de keus om het boek wel of niet te gebruiken voor het boekverslag, aangezien Kader Abdolah uit Iran komt en niet uit Nederland. Toch heb ik het gedaan omdat Kader Abdolah een Nederlandse nationaliteit heeft gekregen en dit boek ook in het Nederlands is geschreven. C Verwachtingen vooraf Ik had geen idee wat ik van het boek moest verwachten. Ik had ook nog nooit ander werk van Kader Abdolah gelezen, dus ik was wel benieuwd naar het boek. Wel had ik er wat over gehoord, over Kader Abdolah, het was niet moeilijk te lezen, maar toch was alles mooi en prachtig beschreven werd er gezegd. Zoals eerder hier in het verslag staat vermeld dat ik ook er benieuwd naar was omdat het niet door een Nederlander is geschreven, maar door iemand uit Iran.
D Eerste reactie achteraf Ik vond het boek niet bijzonder. Ik had er eerlijk gezegd veel meer van verwacht. Ik had er lovende recensies over gelezen en was dus erg benieuwd en enthousiast over het boek. Ik vond het helemaal niet zo mooi geschreven, de zinnen waren kort en simpel. Ook vond ik het taalgebruik niet geweldig en snap dus ook niet echt waarom dit tot de literatuur behoort. Als ik dit boek had gelezen zonder te weten dat het literatuur is, had ik het voor lectuur aangezien. Misschien zelfs wel voor een kinderboek. Maar 1 ding moet ik wel toegeven, het is wel een origineel boek. Het verhaal had onverwachte wendingen en dat maakte het toch wel weer spannend. Het werd zo geschreven dat je wel moest doorlezen, omdat je gewoon wou weten wat er gebeurde. Verder vond ik het een zielig boek, ik had medelijden met de hoofdpersoon, Aga Akbar. Tegenwoordig hebben dove mensen het stukken makkelijker dan vroeger, in de wat armere landen. Kortom ik vond het niet echt een geweldig boek, maar het was wel amuserend. E Korte samenvatting van de inhoud ‘Spijkerschrift’ gaat over de dove Aga Akbar en zijn zoon Isamiel. Aga Akbar is een zoon van een dienstmeid en de vorst Aga Hadi Mahmoede Gazanwieje Gorasani afkomstig uit Iran. Als zijn moeder sterft neemt zijn oom, Kazem Gan, hem onder zijn hoede. Hij leert Aga schrijven in een soort van spijkerschrift, op deze manier kan Aga zijn gevoelens uiten. Na een tijd gaat Kazem werk voor Aga zoeken en Aga wordt tapijt reparateur. Ook is het tijd voor een vrouw voor Aga. Na lang zoeken vindt hij een vrouw voor Aga, genaamd Tine. Samen krijgen ze vier kinderen. Drie dochters; Mahboebé, ook wel Goudklokje genoemd, Ensi en Marzi. De laatste twee komen nauwelijks in het boek voor. Zijn zoon, die het spijkerschrift van zijn vader probeert te ontcijferen, heet Ismaiel. Aga wil naar de stad verhuizen, om beter werk te zoeken om zijn gezin te onderhouden. Dit houdt hij niet lang vol en vlucht de bergen in. Pas als Aga heel oud is geworden komt hij terug. Niemand weet wat er gebeurd is en Aga weigert het ook om het uit te leggen. Als Ismaiel 18 is, gaat hij studeren in Teheran. Hier sluit hij zich aan bij een verzetsgroep tegen de machtige sjah. Hij geeft zijn vader geld voor een winkel die hij samen heeft met Goudklokje. Omdat hij bij een verzetsgroep zit, is contact met zijn familie en gezin onmogelijk en gevaarlijk. Toch komt hij een paar keer stiekem thuis om uit te leggen dat de sjah een slechterik is. Op een gegeven moment krijgt Ismaiel de opdracht om de beruchte verzetsstrijdster, Djamila, onder dak te geven. Bij zijn eigen huis is dit veels te gevaarlijk en brengt haar onder bij zijn vader, in de winkel. Hier blijft ze ongeveer een maand en krijgt een goede band met de familie, vooral met Goudklokje. Na de vele verhalen van Djamila beslist Goudklokje dat ze ook in het verzet wil. Tine ziet het allemaal niet meer echt zitten en is behoorlijk depressief geworden. Dan eindelijk komt er een revolutie in het land en de geestelijken komen aan de macht. De Imam van het dorp roept alle zieken en gewonden bijeen bij de waterput. Men gelooft dat hier een heilige zit verscholen. Aga gelooft dit ook en verdwijnt samen met de zieken. Als ze hem eindelijk weer vinden is hij enorm vermagerd en uitgedroogd en is verzwakt. Na een poos komt er een oorlog tussen Irak en Iran. Ismaiel moet vluchten en neemt zijn vrouw Safa en dochter Niloefar mee. De verzetsbeweging valt helemaal uit elkaar. Veel leden worden opgepakt en vermoord of uitgehoord. Van de partij van Ismaiel blijkt niets meer over te zijn. Met veel moeite lukt het hem om niet opgepakt te worden. Vervolgens besluit Ismaiel om te vluchten uit Iran, helemaal in z’n eentje. Anderhalve maand na de vlucht van Ismaiel wordt Goudklokje opgepakt, vanwege haar werk in een verzetsbeweging. Ze komt in de gevangenis terecht. Ook gaat het niet goed met Aga, hij is ziek. Aga en Tine mogen Goudklokje maar een paar keer per jaar opzoeken. Op een gegeven moment komt ze niet opdagen bij het bezoek en dit betekent dat ze vermoord is. Maar dan hoort Aga dat ze de bergen is in gevlucht en gaat haar achterna om haar te zoeken. Het is niet zeker of hij Goudklokje hier heeft gevonden en sterft. Ondertussen had Ismaiel een huis gevonden in Nederland, in de polder. Na een tijd laat hij ook zijn vrouw en dochter overkomen. Vervolgens krijgt Ismaiel een pakje thuis gestuurd. Het blijken de notities van zijn vader te zijn en hij besluit hierover een boek te schrijven. Maar omdat de tekens erg ingewikkeld zijn vertelt hij het in zijn eigen woorden. En zo ontstond het boek ‘Spijkerschrift’. F De verdieping De titelverklaring: Op het eerste gezicht zou je zeggen dat ‘Spijkerschrift’ verwijst naar het dagboek, het lijkt een soort spijkerschrift. Maar na een tijdje denken kwam ik erachter dat het ook nog een symbolische betekenis heeft. Het spijkerschrift is het symbool van de mysterie en van het geheim. ‘Spijkerschrift’ slaat ook terug op het moeilijke leven van Aga Akbar. Zijn leven is moeilijk te begrijpen voor Ismaiel, eveneens het spijkerschrift. De ondertitel is: ‘Notities van Aga Akbar’. Volgens mij valt hier niet veel te verklaren en slaat deze gewoon op de inhoud van het spijkerschrift. De wijze van vertellen: In bijna elk hoofdstuk wordt gebruik gemaakt van de Alwetendeverteller. De Alwetendeverteller legt de lezer uit hoe de vertelsituatie is in het boek. “Ik ben de alwetende verteller. Ismaiel is de zoon van Aga Akbar die doofstom was. Hoewel ik alwetend ben, kan ik Aga Akbars notities helaas niet lezen. Ik vertel alleen het verhaal totdat Ismaiel geboren wordt. De rest laat ik hem zelf vertellen. Maar aan het einde kom ik terug, want Ismaiel kan het laatste deel van zijn vaders notities niet ontcijferen.” De rest van het verhaal vertelt de ik-persoon en Ismaiel over de herinneringen. De epiloog komt weer van de alwetendeverteller. Ik vond het maar ingewikkeld en wist op sommige momenten niet wie er nou aan het vertellen was. Ik vond dit wel een minpunt, het was erg verwarrend. De personages: Aga Akbar Mahmoede Gazanwieje Gorasani is niet echt een duidelijke hoofdpersoon van het verhaal. Het verhaal wordt niet uit zijn perspectief verteld, maar toch draait alles om hem. Aga Akbar is vanaf zijn geboorte al doofstom. Hij ontwikkelt een eigen gebarentaal, waar hij op een primitieve manier mee kan communiceren. Dit is alleen niet genoeg, Aga heeft zoveel te vertellen en leert van zijn oom een eigen spijkerschrift te ontwikkelen en toch zijn ei kwijt te kunnen op deze manier. Aga heeft een moeilijk leven gehad. Aga’s gedrag kan vergeleken worden met dat van een kind. Dit komt omdat hij geen weet heeft van de meest belangrijke zaken van het leven. Hij heeft ook niet op school gezeten. Er is maar een moment waar we zien dat Aga zich gedraagt als de man van het huis. Hij besluit naar de stad te verhuizen zodat zijn kinderen naar school kunnen. ‘Het was de eerste keer dat mijn vader de volledige verantwoordelijkheid voor de familie op zich nam.’ Ismaiel is de zoon van Aga en is de man in het huis. Hij is de tolk van zijn vader en ook zijn rechterhand. Hierdoor krijgen ze een speciale band samen. Ismaiel is de enige die zijn vader een beetje begrijpt wat hij doormaakt. Eigenlijk is Ismaiel de vader van Aga, hij zorgt en begeleid zijn vader, i.p.v andersom. Dit maakt Ismaiel tot een slimme en verantwoordelijke jongen. Geestelijk is hij veel verder dan de rest van zijn leeftijdsgenootjes. ‘Nee, boos zal ik niet geweest zijn, want ik beschouwde mezelf niet als iemand anders dan mijn vader. Hoe moet ik het uitleggen, ik was hem of hij was mij, we waren één persoon.’ Kazem Gan heeft een hele belangrijke rol gespeeld in het boek, ook al was hij niet zoveel in beeld. Hij ontfermde zich over de doofstomme Aga en leerde hem het Spijkerschrift. Kazem Gan is een oude en wijze heer, die al veel heeft meegemaakt. Hij heeft een bijzondere kijk op het leven en hij houdt van zijn vrijheid. Hij is een koppige oude man, die je niet zomaar van zijn stuk brengt. Hij is een dichter die verslaafd is aan opium roken. Hij was heel belangrijk voor het dorp, omdat hij altijd zulke goede adviezen gaf. ‘”Haal je schrift. Schrijf er iets in.’ ‘Ik kan niet schrijven, zelfs niet lezen’, gebaarde Akbar. ‘Dat hoeft ook niet, lezen hoeft niet, maar schrijven wel. Krabbel maar wat in je boek. Elke dag een bladzijde, weet ik veel, een paar zinnetjes. Doe maar, ga naar boven, noteer iets in je boek en laat het me dan zien.’” Tine is de 2e vrouw van Aga Akbar. Eerder zorgde ze voor haar vader, ze bewaakte hem als een wolf. Hierdoor vond Kazem dat Tine een goede vrouw voor Aga zou zijn. In het begin was dit ook wel het geval. Alhoewel ze het moeilijk had, ze klaagde nooit over de doofstomme Aga Akbar. Maar na verloop van tijd kreeg ze het toch moeilijker. Ze vond het leven met een doofstomme man toch wel erg moeilijk. Ze verandert van een sterke vrouw tot in een zielig hoopje mens. Ze steunt op haar kinderen, maar voelt zich verlaten als Ismaiel uit huis gaat en later Goudklokje ook. Het lijkt wel alsof ze helemaal doorgedraaid was. ‘Ik hoorde haar gillen. Ik snelde naar binnen en zag dat ze met beide handen tegen het hoofd van mijn vader beukte en riep:”Dood, dood, dood!”’ Goudklokje is de jongste dochter van Aga Akbar en Tine. Haar echte naam is Mahboebe.Ze heeft haar bijnaam te danken aan het gouden klokje waarmee haar vader direct na haar geboorte testte of ze ook doof was. Zij is ook een belangrijke steun voor haar vader. Vooral wanneer Ismaiel het huis uit gaat, dan zorgt zij voor haar vader. Ze wordt dan eigenlijk ‘de man in huis.’ Goudklokje is intelligent, maar zeer beïnvloedbaar. Ze werd zo beïnvloed door haar broer en door Djamila, dat ze zich ook al gauw bij het verzet aansloot. ‘Vanaf het begin was ze anders, meteen de dochter van mijn vader. Ook zij was geboren om het lijden van mijn vader te verzachten. Zo doet de natuur dat, of de goede god van doofstomme mensen.’
Het thema De zoon van een doofstomme man uit Iran vlucht naar Nederland. Hiervandaan krijgt hij de notities opgestuurd van zijn vader, het Spijkerschrift en probeert deze te vertalen. Maar het belangrijkste thema is de hechte band tussen vader en zoon. Het abstracte thema van het boek is dat je het verleden niet achter je kunt laten. Ismaiel vlucht naar Nederland, zodat hij niks meer met zijn verleden te maken heeft en alles kan vergeten. Maar dit kan hij natuurlijk niet en krijgt spijt van hoe hij zijn vader en familie in de steek gelaten heeft. Daarom gaat hij proberen het Spijkerschrift te ontcijferen, uit schuldgevoel, maar ook uit interesse voor zijn vaders leven. De motieven Ouder-kind relaties: In het boek komen verschillende relaties voor tussen ouder en kind. Ten eerste de relatie tussen Aga Akbar en zijn zoon Ismaiel, dit is ook de belangrijkste relatie en hier draait het boek ook om. Ze hebben een band waar niemand door kan dringen, het lijkt wel alsof ze met duizenden onzichtbare touwtjes zijn verbonden. Later krijgt Aga een hechte band met zijn jongste dochter Goudklokje, maar deze is lang niet zo bijzonder als met die van Ismaiel. Ook heeft Tine een hechte relatie met haar vader, ze bewaakt hem als een wolf en zorgt goed voor hem. Literatuur en poëzie: In het boek wordt veel gebruikt gemaakt van stukken tekst uit literatuur gebruikt. Ook wordt er veel poëzie overgenomen, Nederlandse poëzie, maar ook Perzische poëzie. Dit wordt gebruikt om de situatie wat duidelijk uit te leggen of het gevoel beschrijven van de personen. Kazem Gan was ook een beroemde dichter. Religie: De Islamitische religie is ook een belangrijk motief in het verhaal. Aga Akbar gaat altijd trouw naar de moskee, ook gelooft hij sterk in de heilige in de put. Het hele dorp gelooft daarin, het is erg belangrijk voor de dorpelingen en ze komen in opstand als de regering deze weg wil halen voor het spoor door de bergen. Ook heeft de Islam een belangrijke rol in het leven van Ismaiel. Hij verzet zich er tegen, hij verzet zich tegen de dominante sjah en zijn geestelijken. Zijn strijd dwingt hem eindelijk om te vluchten uit het land. Vluchten: Mensen zijn telkens op de vlucht in het boek. Kader Abdolah was zelf ook op de vlucht, hij heeft dit ook verwerkt in zijn gedeeltelijk autobiografische boek Spijkerschrift. Hier laat hij mensen ook op de vlucht. Aga is gaat af en toe ook op de vlucht naar de bergen. Aan niemand wil hij vertellen wat hij daar doet, maar het heeft wel iets met een vrouw te maken. Ook gaat Ismaiel op de vlucht, in de eerste instantie voor het regime, maar ook voor zijn verleden. Goudklokje gaat op de vlucht als ze in de gevangenis belandt. G De persoonlijke beoordeling Ik vond het boek niet geweldig, ik vond het allemaal maar wat chaotisch. Het was allemaal een beetje hak op de tak. Maar wat ik wel knap vond is dat een allochtoon zover in de Nederlandse literatuur is doorgedrongen, aangezien het Nederlands een erg moeilijke taal is. Ik vond de personages in het boek niet zo heel goed beschreven. Sommige personen juist weer wel, maar anderen weer niet. Ik vond het allemaal maar een beetje chaotisch beschreven. Sommige personen hadden een grote invloed op het boek, maar er wordt verder niet diep erop in gegaan, b.v. Goudklokje. Ik vond het moeilijk om wat over haar te zeggen, ze werd niet of nauwelijks beschreven. Voor mijn part had de schrijver de personages wel wat duidelijker mogen beschrijven. Je komt niet te weten hoe iemand nou precies dacht, dit vond ik wel jammer. Het perspectief vond ik juist weer wel goed gekozen. Alhoewel het boek duidelijk om Aga Akbar draait, wordt het niet vanuit zijn perspectief geschreven. Dit vind ik een leuke en originele keuze, het geeft een wat andere draai aan het verhaal. In het boek wordt gebruik gemaakt van de alwetendeverteller. Een alwetendeverteller is een ‘persoon’ die het verhaal vertelt. Het wordt niet vanuit iemands standpunt gezien, het lijkt wel alsof er iemand toekijkt en het verhaal vertelt. Dit vind ik een duidelijke manier van schrijven. Je komt wat te weten over alle personen en niet alleen de gedachtegang van een persoon. Aan de ene kant is dit leuk, maar aan de andere kant niet. Je moet je gedachte fixeren op alle personen, in plaats van op een. Op deze manier komt het verhaal bij mij wel wat warrig en chaotisch over. De titel vind ik goed gekozen. Het boek draait niet echt om het spijkerschrift, je bent er niet achtergekomen wat er nou precies instaat. Je leest alleen hoe het leven van Aga Akbar en zijn zoon Ismaiel worden beschreven. Maar toch is het Spijkerschrift een belangrijke rol in het verhaal. Op deze manier kan Aga Akbar zijn gedachten kwijt. Ook is het belangrijk omdat Ismaiel via het Spijkerschrift een duidelijker beeld van zijn vader probeert te vormen. In eerste instantie zou je zeggen dat dit heel direct gekozen is, zonder een diepere betekenis. Maar tocht heeft dit het wel, spijkerschrift staat ook voor mysterie. Ik vind het een mooie titel voor het boek en erg passend. Het thema is wel afgezaagd en niet origineel. Er zijn veel boeken over de relaties tussen ouder en kind. Maar toch is het wel bijzonder beschreven. Volgens mij zijn er niet veel boeken over de hechte band tussen de dove vader en zijn zoon. Het thema slaat wel terug op Kaders eigen leven; hij had ook een doofstomme vader. Daarom vind ik het knap van hem dat hij dit verwerkt in zijn boeken. Hij geeft op deze manier het publiek toch wel een kijkje in zijn eigen leven. Recensie 1 De ideale schoonzoon is in Nederland de ideale asielzoeker Spijkerschrift is een bijzonder aardig en leesbaar boek. Ik kan bijna niet geloven dat die idioot die ik zo af en toe op de televisie zie haspelen diezelfde figuur is als degene die dit boek heeft geschreven. Als Pnin door Donald Duck was geschreven, had ik het eerder geloofd. Weten ze bij uitgeverij De Geus wel zeker dat zij daar niet te maken krijgen met een door de CIA gestuurde dummy? Is die rare snorremans echt de schrijver van Spijkerschrift? Okay, okay. Laten wij aannemen dat het zo is, dan is het wel een van de meest krasse gevallen van het Jekyll-en-Hyde-syndroom, dat ik ooit heb waargenomen. Spijkerschrift is van alles, maar bovenal is het gewoon een spannend boek. De hoofdfiguur Ismael, zoon van de doofstomme vader Aga Akbar, vertelt het verhaal van zijn opstand tegen het Iranese regime, dat uiteindelijk uitmondt in zijn vlucht naar het westen. Nu woont hij ergens in een Hollandse polder en kijkt als asielzoeker terug op zijn leven als zoon, als verzetsstrijder en als vluchteling. Is het toegestaan de schrijver even met zijn hoofdpersoon te vereenzelvigen, dan is het begrijpelijk dat wij zo iemand graag een lintje geven. Zoals je de ideale schoonzoon hebt, zo heb je ook de ideale asielzoeker: intellectueel, tot assimilatie bereid en tenslotte ook nog succesvol in onze samenleving. Spijkerschrift is, naar het schijnt, direct in het Nederlands geschreven. Dat is misschien bewonderenswaard, maar voor de literaire beoordeling niet van belang. Zeker is dat Kader Abdolah het met een kleine woordenschat heeft moeten doen en dat hij al te moeilijke zinsconstructies heeft vermeden. Dat is soms een voordeel, maar af en toe ook een nadeel omdat het gevaar bestaat dat een zekere monotonie het geschrevene binnensluipt. De roman krijgt dan iets knulligs, alsof er een stuk uit de schoolkrant is terugvonden van een schrijver die later beroemd geworden is. Niettemin blijft het verhaal levendig genoeg om te blijven boeien, al had het hier en daar zeker wat korter gekund. Bij het lezen van Spijkerschift moest ik, wat de stijl betreft, af en toe denken aan The Acrobat, de verhalenbundel die Gerard van het Reve heeft geschreven in de tijd dat hij nog in het Engels wilde publiceren. Van het Reve heeft destijds gezegd dat de beperkte woordenschat hem geenszins had belemmerd een onvergankelijk meesterwerk te creëren, maar bij mijn weten is The Acrobat in het Engelse taalgebied onopgemerkt gebleven. In dit opzicht heeft Kader Abdolah het heel wat beter gedaan, want gezien de notering op de top-tien kan de Nederlandse lezer de werken van de geridderde vluchteling wel waarderen. In wezen is Spijkerschrift een eenvoudig verhaal, dat op een eenvoudige wijze met eenvoudige middelen wordt verteld. Dat is ook de kracht ervan. Het is alleen jammer dat Kader Abdolah dat helemaal consequent heeft weten vol te houden. Soms heb je het gevoel dat hij af en toe literair wil doen om zijn ons Nederlanders tevreden te stellen. De introductie van een binnenverteller à la Max Havelaars Droogstoppel is een volkomen overbodige handgreep die slechts vertragend werkt. Gelukkig merkt Kader Abdolah dat zelf ook en valt hij er ons niet al te lang mee lastig, maar hier was enig schrapwerk wel op zijn plaats geweest. Ook andere uitweidingen werken contraproductief. Zo herinnert de hoofdpersoon zich plotseling dat wij het verhaal mogelijk niet kunnen begrijpen als wij niets weten van dr. Mossadeq, de Iranese minister-president die de olie-industrie in zijn land wilde nationaliseren. Dat was achter bezien natuurlijk ontzettend stom en Mossadeq werd dan ook na een één-tweetje van de CIA en de sjah afgezet. Op zoek naar informatie over Massadeq raadpleegt de hoofdpersoon Ismael het archief van ene Igor, in wie wij zonder moeite Igor Cornelissen herkennen. Dat had Ismael natuurlijk beter niet kunnen doen, want het is zoals met alle archieven van Igor Cornelissen: de belangrijkste dingen zitten er niet in. Vandaar dat Kader Abdolah volkomen mist dat Mossadeq een paar keer in Nederland is geweest. Naar ik meen heeft Mossadeq een maand in Scheveningen gezeten om bij het Paleis van Justitie zijn zaak van de nationalisatie te bepleiten en heeft hij later ook nog in het Amstel Hotel in Amsterdam gelogeerd. Op Schiphol is Mossadeq een keer in zijn eigen vliegtuig vastgehouden. Ik bedoel: van mij had dat lesje in geschiedenis niet gehoeven, maar als je nu een maal als Iranese schrijver in de Hollandse polder terecht bent gekomen en je wilt ons kaaskoppen iets uit te leggen over de voormalige machthebbers van je land, maak er dan iets van. Het materiaal ligt hier, als je iets tenminste verder zoekt dan Zwolle, voor het opscheppen. Maar zo lang Kader Abdolah zijn eenvoudig verhaal op een eenvoudige wijze vertelt, gaat het erg goed en is Spijkerschrift hier en daar zelfs meeslepend. Soms groeit Spijkerschrift uit boven een eenvoudige avonturenroman met een hoog werkelijkheidsgehalte, vooral daar waar op vaak aandoenlijke wijze de relatie tussen de zoon en vader wordt beschreven. Soms balanceert het wel op de rand van het soort vertellingen dat ik altijd pleeg samen te vatten met "het Chinese spleekwoold zeggen", maar Abdolah weet de romantiek van de simpele folklore waarin de meisjes Goudklokje heten, nog net voldoende buiten de deur te houden om te blijven boeien. Erg mooi is het verhaal van de put, die op bevel van de sjah wordt afgesloten en die later in een even symbolische daad weer door Khomeini wordt geopend. Het liet treffend zien dat een land regeren in hoofdzaak niet voortkomt uit rationeel handelen. Wel moet gezegd worden dat een goede editor Kader Abdolah's werk geen kwaad zou doen, een vaststelling die uitgever De Geus zich kan aantrekken. Stilistisch is Abdolah nog niet zo ver dat hij ook in roman van bijna vier honderd pagina's op een constant niveau blijft. Af en toe zakt het in. Een goede editor zou meer variatie hebben aangebracht in de voortdurende aaneenrijging van korte zinnen. Die korte zinnetjes zijn weliswaar het handelsmerk van Kader Abdolah geworden, maar een roman is nog geen wekelijkse column in de krant. Toch is Kader Abdolah onafwendbaar op weg een Nederlandse schrijver te worden. Of hij daar gelukkig mee moet zijn, weet ik niet, maar in ieder geval zou zijn volgende stap moeten zijn dat hij onze taal niet alleen schrijft, maar ook leert spreken zonder als een gek te brullen. HPDe Tijd, 12 mei 2000 © Max Pam
Ik heb helaas maar 1 goede recensie kunnen vinden. Ik heb lang gezocht op internet, maar ik kon echt geen goede vinden. De meeste waren erg kort en amateuristisch. Ook waren ze niet goed onderbouwd, dus daarom heb ik maar 1 recensie gekozen. Ik ben het niet geheel eens met Max Pam. Ook vind ik hem erg denigrerend naar de schrijver overkomen en spot er zelfs mee. Dit vind ik gewoon te overdreven, zo slecht is het ook alweer niet. Jammer dat Max Pam er dingen bijhaalt die er helemaal niet toe doen, zoals Mossadeq etc. Ik weet niet of hij dit doet om interessant te lijken of dat dit nou bij het vak hoort. Maar hij heeft wel gelijk wat betreft de schrijfwijze en de manier van vertellen; het is inderdaad niet erg origineel en bijzonder.