Sleuteloog door Hella S. Haasse

Sleuteloog

Algemene informatie

Schrijver: Hella S. Haasse

Jaar van uitgave: 2002

Genre: psychologische roman

Verteltijd: 192 pagina’s

Eerste zin

Zonder die brief zou ik er nooit aan begonnen zijn.

Samenvatting

Kunsthistorica Herma Warner ontvangt een brief van journalist Bart Moorland waarin hij vraagt om informatie over Mila Wychinska. Herma was een schoolvriendin van Mila, die toen nog Dee Mijers heette, tijdens haar jeugd in het toenmalige Nederlands-Indië. Herma heeft al haar spullen die met Indië te maken hebben, zoals brieven, documenten en foto’s in een ebbenhouten kist gedaan waar ze de sleutel van kwijt is. Alle informatie zal ze uit haar geheugen moeten halen. Dee en Herma zijn samen opgegroeid. Hun vaders leerden elkaar kennen op de mailboot van Europa naar Indië. Dee groeide op in een grote villa, zonder moeder. Haar oma mevrouw Meijers en haar tante Non woonden daar ook. De achtergalerij was het domein van Non. Zij kweekte daar orchideeën. Herma had een sterke band met Non: ze deelden hun liefde voor bloemen. Herma wist dat Non dingen kon zien die anderen niet konden zien, en ook zij kon deze dingen zien. Sinds Herma op moet schrijven wat ze nog over Dee weet, kan ze aan niets anders meer denken en schrijft een brief met informatie naar Moorland. Moorland stuurt een brief terug en vraagt om wat persoonlijke gegevens van Dee en Taco: Herma’s jeugdliefde en echtgenoot. Herma is eigenlijk opgevoed door de bedienden van haar grootouders. Haar ouders hielden zich niet echt met haar bezig. De familie van Dee woonde vroeger op Pakembangan, waar mevrouw Meijers altijd over vertelde. Herma heeft een album met foto’s van dit landgoed, maar dat zit in de ebbenhouten kist, net zoals veel andere dingen over vroeger die belangrijk zijn. Langzamerhand wordt de kloof tussen de twee vriendinnen steeds duidelijker. Herma kwam er ook achter dat Non verliefd op haar vader was toen hij in Indonesië aankwam, en dat ze daarom de lieveling van Non is. In 1952 krijgt Herma de ebbenhouten kist weer in handen, die haar ouders aan Non hadden toevertrouwd. Herma komt er dan ook achter dat Dee in de tijd van de Japanners zich liet registeren als Belanda-Indo: een Hollandse Indo. Hierom werd ze verstoten door haar oma. In verband met de moeilijke positie waarin Nederlanders in Nederlands-Indië rond de tweede wereldoorlog zitten besluit Dee haar moeders achternaam over ten nemen en voortaan te willen leven als Mila Wychinska. In 1967 ziet Herma Non weer als zij in Indonesië komt. Ze heet nu Ibu Sjarifa, omdat ze zich bekeerd heeft tot de islam. Non licht Herma in over wat Dee heeft uitgespookt met haar politieke activiteiten. Ze had namelijk veel vijanden gemaakt. Toen Herma terug was gekomen in Nederland, kwam het wachten op Taco, maar hij kwam maar niet en uiteindelijk werd hij als vermist opgegeven. Ongeveer een jaar daarna werd hij bevrijd van een gijzeling op de Filippijnen. In een brief vraagt Moorland om meer gegevens over de ontmoeting met Dee in Parijs in 1964. Taco was ook bij deze ontmoeting. In de dagen erna noemde Taco Dee steeds een mooie vrouw, wat Herma hinderde. In 1973 ging Non naar Mekka, wat al haar jaren haar doel was. Herma kreeg een kaartje van haar, maar daarna heeft ze nooit meer iets van haar vernomen. Een jaar na de dood van Taco kreeg Herma een verlate condoleancebrief, waarin onder andere stond: ‘Day, if I may call you by that name.’ Deze brief riep veel vragen op bij Herma. In 1976 gaat Herma weer naar Indonesië, om Non op te zoeken, maar ze kan haar niet vinden. Bij het verhuizen naar verzorgingstehuis Het Hoge Bos wordt de sleutel gevonden, maar Herma krijgt het slot niet open en dus leent ze de kist uit aan Moorland. Herma krijgt een krantenartikel opgestuurd, over een expositie van de privé-eigendommen van een zekere Inada. Als zij de foto bekijkt die erbij staat, herkent ze in zijn gezicht het gezicht van Dee. Het boek eindigt met een brief van Moorland, waarin hij zegt dat de ebbenhouten kist leeg is. Herma kwam er eerder al achter dat er een soort inscriptie in het sleuteloog stond, maar ze wist nooit wat het betekende. Moorland heeft daar nu een antwoord op. De Arabische inscriptie in het sleuteloog betekent: al wat je ooit zag of hoorde, al wat je dacht te weten, is niet meer dat, maar anders.

Thematiek

Vriendschap

Eigenlijk is bijna het hele boek typerend voor het thema. Natuurlijk alle tekstgedeelten over Dee, dat meestal ook de relatie tussen Herma en Dee weergeeft, maar bijvoorbeeld ook de vriendschap tussen Herma en Non.

Jeugd in Nederlands-Indië

In het verhaal is Herma continu op zoek in haar hoofd naar herinneringen uit haar kindertijd in Nederlands-Indië met Dee.

Motieven

Herma woont nu in Overijssel, maar na een brief van een journalist moet ze herinneringen ophalen over Nederlands-Indië. Aangezien die herinneringen bijna het hele verhaal zijn, komt het vaak terug.

Ook zijn er relatieproblemen, in dit geval vriendschappelijk. Dee en Herma krijgen vaak problemen met elkaar. Maar ook familieproblemen, Herma werd grotendeels opgevoed door de bedienden en niet door haar ouders, want die besteden niet zo veel tijd aan haar. De ebbenhouten kist komt elk hoofdstuk weer terug, omdat daar Herma's spullen in zouden zitten die haar doen denken aan haar jeugd in Nederlands-Indië.