Titel: Siegfried
Auteur: Harry Mulisch
Uitgeverij: De bezige bij, Amsterdam
Eerste druk: januari 2001
Gelezen druk: januari 2008-05-14
Aantal bladzijden: 213
Verdeling boek: Het boek is onderverdeeld in titelloze hoofdstukken waar een getal boven staat

Titelverklaring:
Het boek gaat over Siegfried, de fictieve zoon van Adolf Hitler en van zijn vrouw, Eva Braun. De schrijver in het boek, Rudi Herter, komt er achter dat Adolf Hitler een zoon had bij een gesprek met een oud echtpaar, dat tijdens WO II met Hitler in contact was. Dit echtpaar kreeg de zorg over Hitler’s zoon, Siegried, Omdat Hitler niet wilde dat de rest van de wereld wist dat hij een kind had.

Beschrijving voorkant:
Op de foto die op de voorkant staat zie je Adolf Hitler die zijn fictieve zoontje Siegfried vasthoudt aan zijn armpjes.


Motto:
“Warum holt mich der Teufel nicht? Bei ihm ist es bestimmt schöner als hier.“ Dit betekent: Waarom haalt de duivel mij niet? Bij hem is het zeker mooier dan hier.

Uitleg motto:
Bovenstaand motto is een uitspraak van Eva Braun. Dit is te vinden in het één na laatste hoofdstuk uit het boek. Hier lees je in het dagboek van Eva Braun, waar ze de laatste dagen van haar leven beschrijft in de bunker bij Hitler. Hier zie je hoe haar leven met de dag slechter wordt. Daarom zegt ze: Waarom haalt de duivel mij niet? Bij hem is het zeker mooier dan hier. Dit motto past dus goed bij het boek.

Extra informatie over de schrijver
Biografie:
Harry Mulisch werd in 1927 geboren. Zijn vader is Oostenrijks-Hongaars en zijn moeder is van Duitse afkomst. Zij heet Alice Schwarz. In 1936 scheiden zijn ouders, zijn moeder gaat daarna in Amsterdam wonen. Harry woonde eerst bij zijn ouders, na de scheiding van zijn ouders in 1936 bij zijn vader en Frieda. Van 1940 tot 1944 gaat Harry Mulisch naar het Christelijk Lyceum in Haarlem. Omdat het oorlog is heeft hij niet veel les. Harry’s belangstelling gaat op dat moment vooral uit naar Atoomfysica, biochemie en alchimie (oude geheime wetenschap die beoogde met de "steen der wijzen" edele metalen (vooral goud) en een levenselixer (= drank voor het eeuwige leven) te bereiden). Tijdens de oorlog verlijft Harry in Haarlem.
Enkele bekende boeken die Harry Mulisch geschreven heeft zijn: Archibald Strohalm, Het zwarte licht, Het stenen bruidsbed, Twee vrouwen, De aanslag, Hoogste tijd, De elementen en De ontdekking van de hemel.
Mulisch gebruikt zijn eigen ervaringen en zijn verbeelding. Er vindt in zijn verhalen altijd een verheviging plaats. Hierdoor is het verhaal meerduidig: het kan op verschillende manier gelezen/geïnterpreteerd worden. Het verhaal wordt hierdoor een soort mythe, het is tijdloos. De verhalen zijn bedoeld het menselijk bestaan te verhelderen.

Bibliografie:
• Archibald Strohalm (1952)

• Tussen hamer en aambeeld (1952)
• Chantage op het leven (verhalen) (1953)
• De diamant. Een voorbeeldige geschiedenis (1954)
• De sprong der paarden en de zoete zee (1955)
• Het mirakel. Episodes van troost en liederlijkheid uit het leven van de heer Tienoppen (1955)
• Het zwarte licht: kleine roman (1956)
• De versierde mens (verhalen) (1957)
• Het stenen bruidsbed (1959)
• Quauhquauthinchan in den vreemde (1962)
• Paralipomena Orphica (verhalen) (1970)
• De verteller of een idioticon voor zegelbewaarders (1970)
• Twee vrouwen (1975)
• Oude lucht (verhalen) (1977)
• Verzamelde verhalen 1947-1977 (1977)
• De verteller, tweede editie (1978)
• De verhalen 1947-1977 (1981)
• De aanslag (1982)
• De gezochte spiegel (verhalen) (1983)
• Hoogste tijd (1985)

• De pupil (1987)
• De elementen (1988)
• het beeld en de klok (1989)
• Voorval (1989)
• De ontdekking van de hemel (1992)
• De oer-aanslag (1995)
• Vijf fabels (verhalen) (1995)
• De romans (cassette met elf romans) (1997)
• De procedure (1998)
• De kamer (gevolgd door een beknopte drukgeschiedenis van zijn romans) (2000)
• Twee opgavingen.
• Siegfried - Een zwarte idylle (2001)
• Vonk (2002)
• Moderne atoomtheorie voor iedereen (2002) 

Interpreteren
Inhoud: Rudi Herter komt met zijn vriendin Maria aan in Wenen. Hij komt hier zijn boek “De uitvinding van de liefde” te promoten en hij komt hier voor een aantal interviews. Tijdens een interview wordt een opmerking gemaakt dat Rudi Herter op een idee brengt voor het schrijven van zijn nieuwe boek: hij wil in zijn nieuwe boek Hitler verklaren. Dit is nog door niemand gedaan. Hij raakt gefascineerd door Hitler en voelt zich geroepen tot de taak dit boek te schrijven. De dag na zijn eerste interview heeft Rudi een lezing in de nationale bibliotheek over zijn boek “de uitvinding van de liefde”. Na de lezing komen een oude man en vrouw op hem af, Ulrich en Julia Falk. Ze zeggen dat ze hem kunnen helpen met zijn nieuwe boek. Ze hebben zijn televisie-interview gezien en denken dat zij belangrijke informatie hebben voor Rudi. Rudi besluit de volgende dag het echtpaar te bezoeken, want hij weet bijna zeker dat Ulrich en Julia iets weten wat hij niet weet. Ulrich en Julia willen hun verhaal kwijt, omdat het een verhaal was dat ze op hun hart hebben en wat ze graag aan iemand willen vertellen. Rudi mag zijn verhaal over Hitler echter niet publiceren voordat zowel Ulrich als Julia gestorven zijn.
Ulrich en Julia stonden in de tijd van WO II aan de kant van Hitler. Julia had een goede band met Eva Braun (de vriendin van Hitler). Hitler echter wilde graag alles geheim houden, en dus mocht niemand weten dat Eva Braun zijn vriendin was. Julia weet veel over Hitler’s privé leven, omdat zij een goede relatie had met Eva Braun. Op een dag verwachtte Eva Braun een kind. Ook dit wilde Hitler geheim houden, dus werd het kind toegewezen aan Ulrich en Julia, zodat zij ervoor moesten zorgen. Eva Braun beviel van haar kind zonder dat iemand het wist. Siegfried leek qua gedrag erg op zijn vader, want hij hield van oorlogje spelen. Hitler bleef al die tijd in zijn bunker en de vijand kwam steeds dichter bij. Op een dag kreeg Ulrich de opdracht om Siegfried te vermoorden, maar het moest lijken alsof de moord een ongeluk was. Als Hij deze opdracht niet voltooide, zouden hij en Julia, en ook Siegried, alledrie worden vermoord. Hitler wilde Siegfried vermoorden, omdat uit de gegevens in de papieren van Eva bleek, dat zij ook deels van Joodse afkomst was. Hitler zou natuurlijk zijn status verliezen, als werd ontdekt dat zijn zoon ook Joods bloed had. Uiteindelijk bleek dat één van Hitler’s handlangers de papieren van Eva had vervalst, dus Siegfried had helemaal geen Joods bloed. Deze handlanger had dit gedaan, zodat hij nu de opvolger van Hitler zou worden in plaats van Siegfried. Omdat steeds meer van Hitler’s handlangers hem verraden werd hij helemaal gek. Het einde van de oorlog naderde: de Russen kwamen steeds dichterbij. Vlak voor zijn dood trouwde Hitler met Eva, ook om de dood van Siegfried een beetje goed te maken. Eva was dolgelukkig toen ze met Hitler trouwde. Vlak na het huwelijk pleegden ze beiden zelfmoord, en werden ze verbrand in een kuil net buiten de bunker.

Na het gesprek met het echtpaar, keert Rudi terug naar het hotel waar hij verblijft. Hij is heel zeker van zijn zaak en denkt Hitler helemaal te begrijpen. Omdat hij zijn verhaal nog niet mag publiceren, neemt hij het verhaal op in een dictafoon. Zijn vriendin Maria volgt hem maar amper. Rudi krijgt af en toe zelfs tranen in zijn ogen tijdens het opnemen. Nadat hij alles heeft opgenomen, gaat hij even slapen terwijl Maria wat gaat drinken beneden. Als ze terugkomt, ligt Rudi dood op bed. De dokter constateert dat de oorzaak een plotselinge hartstilstand is. Maria luistert de dictafoon af. Na een lange stilte hoort ze: “…hij…hij…hij is hier…”. Voor de details die ik was vergeten heb ik op www.scholieren.com/boekverslagen gekeken.

Onderlinge relaties:
Rudi Herter: Rudi is de vriend van Maria. Ook heeft hij een vrouw Olga die voor zijn kinderen zorgt. Rudi heeft Ulrich en Julia Falk leren kennen na zijn lezing in de nationale bibliotheek. Hij heeft de dag na de lezing een aardig lange tijd bij dit echtpaar thuis gezeten, om naar hun verhaal te luisteren over Hitler. Via dit verhaal leert hij meer over Hitler en Eva Braun.
Maria: Deze vrouw is de vriend van Rudi Herter. Verder heeft zij geen bekende relaties in het verhaal.
Ulrich Falk: Ulrich Falk is getrouwd met zijn vrouw Julia Falk. In WO II was hij een persoonlijke dienstbode van Adolf Hitler. Hierdoor kende hij Hitler goed. Rudi Herter heeft hij ontmoet na de lezing in de nationale bibliotheek. Hij heeft Rudi het verhaal over Hitler en Eva Braun verteld. Hij was zogenaamd de vader van Siegfried zodat niemand wist dat Hitler een zoon had.
Julia Falk: Julia Falk is getrouwd met haar man Ulrich Falk. In de WO II was zij goed bevriend met Eva Braun, waardoor ze meer over Hitler weet. Julia was zogenaamd de moeder van Siegfried zodat niemand weet dat Hitler een zoon had.
Adolf Hitler: Adolf Hitler was “de Führer“. Hij had veel handlangers in de bunker. Ulrich Falk was zijn persoonlijke dienstbode. Eva Braun was zijn vriendin, maar dit mocht niemand weten. Eva kreeg een zoon, Siegfried, maar niemand mocht dit weten. Daarom liet ze de zorg van Siegfried aan Ulrich en Julia over. Vlak voor zijn dood trouwt hij met Eva

Eva Braun: Eva Braun is de vriendin van Hitler. Ze is goed bevriend Met Julia Falk. Eva bevalt van haar zoontje Siegfried, waar ze veel van houdt, maar de zorg van Siegfried gaat naar Julia en Ulrich Falk.
Siegfried: Siegfried is de zoon van Hitler En Eva Braun. Zij zorgen echter niet voor hem, want dat doen Julia en Ulrich Falk. Siegfried weet zelf niet dat Hitler zijn vader is. Als Siegfried zes jaar is vermoordt Ulrich hem onder dwang van Hitler.

Karakterbeschrijving en – ontwikkeling:
Rudi Herter (hoofdpersoon): Rudi Herter is 72 jaar. Hij is een beroemde Nederlandse schrijver. Hij heeft al twee kankeroperaties ondergaan en heeft ook nog een hersenbloeding gehad. Door deze ontwikkelingen, is hij veel kracht in zijn lijf verloren. Hij is een behoorlijk intelligente persoon, want hij is de eerste die Hitler weet te doorgronden.
Maria: Maria is een vrouw van ongeveer 40 jaar. Ze is een lieve en behulpzame vrouw. Ze reist met Rudi mee en helpt hem met veel dingen. Verder kom je over haar niet zo veel te weten.
Ulrich Falk: Ulrich is 89 jaar oud, getrouwd met Julia. Hij heeft heel wat dingen in zijn leven meegemaakt. Hij was persoonlijk dienstbode van Hitler en hij heeft het zoontje van Hitler waar hij veel van hield moeten doden onder dwang van Hitler. Bij een gesprek met Rudi kan hij eindelijk zijn verhaal over Hitler en Siegfried kwijt. Deze man heeft heel wat meegemaakt in zijn leven. Hij wilde zijn verhaal over Hitler en Siegfried kwijt voordat hij dood zou gaan.
Julia Falk: Julia is een vrouw van 85 jaar oud die met Ulrich getrouwd is. Ook zij heeft veel meegemaakt. Ze heeft ook bij Hitler in de bunker gezeten en was goed bevriend met Eva Braun. De doodsoorzaak van Siegfried is haar lang voorgelogen en ook zij kon eindelijk haar verhaal kwijt bij Rudi.

Adolf Hitler: Eigenlijk is dit de hamvraag in het boek. Wie was Hitler? Hitler was “de Führer” en hij had leiding over het Duitse leger. Maar elke dag ging het slechter en de Russen kwamen dichterbij. Hij werd steeds chagrijniger en gekker omdat handlanger voor handlanger hem verraadde. Uiteindelijk trouwt hij met Eva Braun, waarna hij zelfmoord pleegt. Rudi Herter probeert er achter te komen wie Hitler was . Hij probeert er achter te komen of er ook maar een greintje liefde in hem zit. Met het verhaal van Ulrich en Julia komt hij een heel eind. Hij komt er bijvoorbeeld achter dat Hitler een geheime zoon, Siegfried, had. Door daarna zelf verder te denken en er allerlei filosofen bij te halen, komt hij steeds dichter bij het antwoord, maar hij krijgt een hartstilstand voordat hij het kan opschrijven.
Eva Braun: Eva Braun is de vriendin van Adolf Hitler. Ze is een lieve gevoelige vrouw. Ze leeft samen met Hitler in de bunker in Berlijn. Ook krijgt ze een kind van Hitler, maar dit moet geheim blijven. Haar zoon, Siegfried, wordt toegewezen aan Ulrich en Julia Falk. Tijdens de laatste dagen in de bunker wordt haar leven alleen maar slechter met de dag. Ze wordt weer een beetje opgefleurd als Hitler met haar wil trouwen. Daarna pleegt ze zelfmoord.
Siegfried: Siegfried is de geheime zoon van Hitler en Eva Braun. Hij werd opgevoed door Ulrich en Julia Falk. Hij wist niet dat Hitler zijn vader is. Hij leek erg op zijn vader, want al snel bleek dat hij van oorlogje spelen hield. Ook was het een erg slim mannetje, wat te zien is aan zijn opmerkingen (zie het midden van blz. 143 als voorbeeld). Uiteindelijk wordt hij door Ulrich vermoord op de schietbaan. Hij mocht niet ouder dan 6 worden. Hitler dacht dat hij halfjoods was, wat uiteindelijk niet zo bleek te zijn.

Ruimte en klimaat:
Het verhaal speelt zich op veel verschillende plaatsen af. Abstract gezien zou je kunnen zeggen dat het deel waar Herter in Wenen is voor interviews, lezingen, etc. zich afspeelt in Wenen, en dat de flashbacks van WO II zich afspelen in Berlijn.
Wenen is de plek waar Herter Interviews heeft, een lezing houdt, het gesprek met Julia en Ulrich heeft en de plek waar hij ook sterft.
Berlijn is de plek waar Hitler en Eva Braun leven tijdens WO II. Ze zitten daar in een bunker terwijl de vijand steeds dichterbij komt. Via het verhaal van Julia en Ulrich en via het dagboek van Eva Braun kom je hier veel over te weten.

Tijd:
Ook hier heb je verschillende antwoorden. Abstract gezien zou je het zo kunnen indelen:
1999: Dit is de tijd waarin het gedeelte met Herter zich afspeelt. Hier vinden de 3 dagen in Wenen plaats waarin hij interviews heeft, lezingen heeft en waarin hij het gesprek met Julia en Ulrich Falk heeft.

1938-1945: Dit zijn de flashbacks, die te zien zijn in het gesprek van Herter met het echtpaar en in het dagboek van Eva Braun. In deze tijd is o.a. het leven van Hitler en Eva Braun te zien. Ook zie je hier hoe Siegfried wordt opgevoed en hoe hij uiteindelijk wordt vermoord.
Versnelling/vertraging: Van beiden is sprake in dit boek:
Vertraging: meteen al op pagina 7, als Herter een gesprek heeft met Maria, zie je dat er sprake is van vertraging. Er worden details genoemd om het lezen boeiender te maken, en in plaats van hij lachte keek haar aan wordt: “Hij lachte en keek in haar grote, groenbruine ogen” gebruikt.
Versnelling: in het hoofdstuk waar je leest in Eva Braun’s dagboek, is sprake van versnelling. Op pagina 195 is de dag van 21-04-’45 heel snel verteld, in maar 5 regels.

Perspectief:
In dit boek is bijna alleen maar sprake van het auctoriaal perspectief omdat je de gedachten van verschillende personen leest (niet alleen maar van bijvoorbeeld de hoofdpersoon).
In hoofdstuk 18 (het dagboek van Eva Braun) is sprake van een ik-perspectief omdat je elke dag leest vanuit de ogen van Eva, en omdat ze naar zichzelf met ik verwijst.

Taalgebruik:
In dit boek zijn de zinnen langer dan die in het gemiddelde boek. Er zijn zelfs zinnen in het boek die 8 regels lang zijn. Harry Mulisch gebruikt veel bijvoeglijke naamwoorden in dit boek. Het taalgebruik van Harry Mulisch zorgt er voor dat de verteltijd wat langer wordt, omdat je sommige zinnen nog wel eens moet nalezen. Daarbij heeft het taalgebruik van Harry Mulisch een licht mysterieus effect op het verhaal.

Terugkerende elementen:
- Hitler: Hitler is een terugkerend element, omdat dit eigenlijk de persoon is die Herter onderzoekt. Er zijn meerdere personen in het boek die allemaal op een bepaalde manier een relatie hebben met Hitler.

- Verdriet: verdriet is ook een terugkerend element in het boek. Zo zijn Ulrich en Julia verdrietig als Siegfried dood is. Hitler wordt gek en ook verdrietig, omdat al zijn handlangers hem verraden en verlaten. Ook Maria is verdrietig als ze Herter dood aantreft in zijn kamer.
- Siegfried: ook Hitler’s zoon, Siegfried, is een terugkerend element in het boek. Deze jongen is immers een bewijs, dat Hitler misschien ook nog iets van liefde in zijn aard had.
- De dood: in het boek zie je veel mensen sterve: Rudi Herter, Adolf Hitler, Eva Braun, Siegfried, enz. Hierdoor is ook de dood een terugkerend element in dit boek.

Thema:
Het thema van dit boek is zoektocht.
In het boek is Herter op zoek naar de ware aard van Hitler. Hij zoekt naar informatie om Hitler te doorgronden. De zoektocht naar die feiten is niet makkelijk, en Herter had maar geluk met Ulrich en Julia Falk. Door zoeken en logisch denken, is Herter achter die aard van Hitler gekomen, maar hij stierf voordat hij het kon opschrijven.

Hoe is het boek ontvangen in de media?
Recensie 1: positief
Siegfried van Mulisch is een roman waar ik van a tot z van heb genoten, ook al roept alles in mij dat de schrijver niet goed snik is.


Ik wil natuurlijk niet voor de doden spreken, maar het is wel erg jammer dat J. H. Donner niet meer leeft. Wat zou die als Mulisch-exegeet genoten hebben van Siegfried, de nieuwe roman van de meester. Maar, en dat weet ik ook zeker, hij zou er onmiddellijk aan hebben toegevoegd: "Harry is nu pas echt gek geworden!".
Uiteraard sluit ik mij voor honderd procent aan bij dit postume oordeel van Donner. Alles aan Siegfried vind ik even prachtig. Het is een roman waar ik van a tot z van heb genoten, ook al roept alles in mij dat de schrijver niet goed snik is. Als mijn kaken konden handelen als de kaken van een orka zouden zij laten weten dat niemand ongestraft zulke idiote dingen op kan schrijven, zelfs Mulisch niet, maar toch is Siegfried op een wonderlijke manier een geweldig boek. Morgen ga ik het nog een keertje lezen. Kwalitatief staat het niet alleen mijlen boven het gelegenheidswerkje Het theater, de brief en de waarheid, het is ook niet te vergelijken met De procedure, dat eigenlijk nogal saai en gekunsteld was.
Het begin van Siegfried lijkt puur autobiografisch. Bijna alles wat erin wordt beschreven, is zo overgenomen uit Mulisch z'n eigen leven. De hoofdpersoon, Rudolf Herter genaamd, is een schrijver van over de zeventig. Hij heeft twee dochters bij zijn eerste vrouw, van wie hij gescheiden woont, maar die wel af toe zorgt voor zijn zoon die hij weer heeft van zijn twee vrouw. Verder heeft Mulisch ook allerlei andere details ontleend aan zijn eigen leven. Herter is bijvoorbeeld al twee keer aan kanker geopereerd en bovendien is hij wat in militaire kringen "schietdoof" wordt genoemd. Dat is Mulisch ook sinds er bij zijn oor een rotje is ontploft.
Maar Siegfried is alles behalve een autobiografische roman. Het is een fantasie, het is een gedachte-experiment en het is zeker niet in de laatste plaats briljante onzin. Als een Siegfried von Niederland is Herter naar Wenen gereisd om op uitnodiging van de Nederlandse ambassade een paar lezingen te houden. Hij wordt daar geconfronteerd met een oude ambitie, namelijk om de afgrondelijkheid van Hitler te kunnen begrijpen. Geen schrijver, geen historicus, geen psycholoog of socioloog is het gelukt tot het wezen van Hitler door te dringen, maar Herter heeft de wil om te slagen waar anderen hebben gefaald. Via een fantasie wil hij Hitler in zo'n extreme situatie plaatsen, zodat deze gedwongen zou kunnen worden om als een Siegfried zijn zwakke punt prijs te geven.
Voor een goed begrip van de roman is het noodzakelijk de oorspronkelijke Siegfried- idylle te kennen. Daarin wordt Siegfried onkwetsbaar door het bloed van de draak die hij zojuist heeft gedood, zij het dat hem ongemerkt een lindeblad op de schouders valt. Op die plek kan hij worden verwond en uiteraard gebeurt dat ook als de speer van het verraad hem precies daar doorboort. In feite zijn alle (mannelijke) personages in de roman op hun eigen manier een Siegfried. Zelf is Herter er ook één. Hij zal zijn ambitie waarmaken, wat tegelijkertijd betekent dat hij de oplossing van het Hilter-raadsel met de dood zal bekopen.
Aangezien Herter tijdens een interview met de Weense televisie gewag maakt van zijn gedachte-experiment dat er toe moet leiden om Hitler te begrijpen, wordt hij na afloop van een lezing opgewacht door het oude echtpaar Falk. De volgende dag zal dit echtpaar in het bejaardentehuis het huiveringwekkende relaas doen van hun leven onder Hitler. Min of meer bij toeval, zo vertelt Falk, worden hij en zijn vrouw benoemd tot kamerdienaar en huishoudster van Hitler. Dat betekent een intern leven op Berchtesgaden. Maar de betrekkelijke rust van een leven op het kraaiennest van de wereld wordt verstoord, als de Falkjes te horen krijgen dat Frau Braun zwanger is van Hitler. Omdat alle Duitse vrouwen geacht worden op de Führer verliefd te zijn en een zwangere concubine dit idyllisch beeld zou verstoren, is besloten dat de Falkjes de officiële ouders zullen zijn van het kind. Niet veel later wordt het kind geboren. Een zoon uiteraard, die uiteraard Siegfried heet.
De vraag is natuurlijk of wij Hitler via deze zoon kunnen begrijpen. Of Siegfried iets van menselijkheid zichtbaar kan maken in de man die de ramen liet blinderen als zijn trein door een gebombardeerde Duitse stad denderde. Had Hitler een zwakke plek? Het antwoord op die vraag wordt gegeven als Hitler naar Berlijn moet wanneer de kansen aan het oostfront keren. Op straffe van zijn eigen dood en die van zijn vrouw krijgt Falk de opdracht om Siegfried te doden en zo gebeurt het ook. Mulisch verbindt aan de moord op Siegfried nog een kleine intrige, namelijk dat Eva Braun joods bloed in haar aderen zou hebben, wat later een opzetje blijkt te zijn van Hitlers rivalen. Zoals ik Siegfried begrijp, is die verklaring eigenlijk in tegenspraak met het vervolg van de roman waarin juist wordt aangetoond dat er helemaal geen verklaring is voor Hitlers onmenselijk handelen.
Wij zijn nu op pagina 149. Al eerder heeft Herter een Chinees spreekwoord aangehaald, dat luidt: "Grote mensen spreken over ideeën, middelgrote over gebeurtenissen en kleine over mensen". Tot dusver is er in de roman over mensen en gebeurtenissen gesproken, het zal duidelijk zijn dat nu de ideeën aan de beurt zijn. En in die laatste vijftig pagina's springen die ook met zo'n ongebreidelde kracht uit hun kerkers dat je met Herters reisgenote alleen maar kunt denken: "Die Rudi Herter is gek geworden".
Dat Hitler zonder enige meededogen zijn eigen zoon laat vermoorden, is voor Herter het bewijs dat Hitler eigenlijk het Absolute Niets vertegenwoordigt. Dat hij een onpersoon is, een leegte, een zwart gat dat begint en eindigt zonder oorzaak en gevolg. Het is dit inzicht dat Herter in een welhaast delirische staat brengt. Hitler is zelfs geen aartsvader Abraham die zijn zoon Isaak aan God offert. Hitler gaat veel verder. Hij is het "Totaal Andere", van het Niets dat niets, enzovoort. Inmiddels is de lezer door Herter (en door Mulisch) meegesleurd in die wondere wereld van de filosofie. Alles en iedereen komt er aan te pas: Nietzsche, Schopenhauer, de Wiener Kries die niet deugt, en Heidegger natuurlijk, bij wie en passent een poging wordt zijn nazi-sympathieën plausibel te maken.

In Herter spreekt de auteur van De Compositie van de wereld. Maar het is wel een auteur op het eind van zijn leven, een dolgedraaide auteur die zich nog één keer wil laten gaan en op filosofisch gebied alles wil doen wat God verboden heeft. Hij wil nog een keer een logisch godsbewijs leveren, die als slotconclusie moet hebben dat "Hitler de manifestatie was van het niet-bestaande, nietigende Niets". Dan valt Herter terecht dood neer. Logisch, zou je bijna zeggen. Zijn vriendin heeft hem nog zo gewaarschuwd niet te raaskallen.
Siegfried is om Donner te citeren "helemaal Harry". Het is niet de Harry van De Aanslag, maar de Harry van de Verteller verteld en van De ontdekking van de hemel. De duistere kant van de leeuw heeft nog een keer gebruld. De derde zin van onderen op pagina 12 loopt niet helemaal goed en Carnaps lievelingsvak was bij mijn weten niet de wiskunde maar de logica, maar voor iedereen die zich wil laten meeslepen door een onzinnig gedachte-experiment is dit een schitterend boek. Bron: HPDe Tijd, 29 januari 2001 © Max Pam
Ben ik het hier mee eens?
Met deze persoon ben ik het op zich wel eens. Ik ben niet zo super positief als hij, omdat ik het begin van het boek wat minder boeiend vond dan het einde, omdat het begin wat langdradig was met al die interviews. De persoon die deze rescensie heeft geschreven, zegt dat Harry Mulisch niet goed snik is vanwege de dingen die hij opschrijft (maar niet op een negatieve manier). Ik ben het ook met hem eens, want ik heb nog nooit iemand met zo’n rijke fantasie gezien. Ik vraag me af hoe Harry Mulisch er op komt. Op het idee komen dat Hitler een zoon had, is goed bedacht, en ook fantasievol.

Recensie 2: toch ook positief, maar ook een licht negatief punt
Harry Mulish - Siegfried
Uitgever: De Bezige Bij
ISBN: 90-234-6215-7
Tweede druk, februari 2001
Feit en fictie zijn in deze roman van Mulish zó delicaat verweven dat soms nauwelijks uit elkaar te houden is wat het product van fantasie is, en wat niet. In hoeverre is het boek autobiografisch en biografisch, en waar begint de fantasie van de schrijver de kop op te steken? Dat zijn de vragen die door mij heen gaan want Siegfried is een boek dat het leven van de befaamde schrijver Herter volgt. Net als Mulisch is Herter van Oostenrijk-Hongaarse komaf, werd zijn debuutroman in 1952 uitgegeven en allebei hebben ze vergelijkbare achtergronden en literaire inspiraties. De roman waar Herter recentelijk roem mee verworven heeft, is De Uitvinding Van De Liefde terwijl Mulish de roman De Ontdekking Van De Hemel afleverde. De Mulish kenner zal ongetwijfeld vele parallellen ontwaren. Dit zijn de autobiografische elementen.
In Siegfried is Herter voor een lezing en enkele interviews (waaronder een televisie interview) in Wenen. Tegelijkertijd ontwikkelt in zijn denken de plot voor een nieuwe roman waarin hij met fictie het enigma Hitler probeert te vangen, als een Endlösung der Hitlerfrage. Want, zo komt hij tot de conclusie, er is veel over Hitler geschreven maar hij is er alleen maar onbegrijpelijker van geworden.
De biografische elementen komen naar voren als Herter kennis maakt met het echtpaar Falk die hem op de televisie gezien heeft. Zij zeggen hem bij de plot van zijn nieuwe roman te kunnen helpen. Wat blijkt: zij hebben Hitler van nabij gekend door hun werk in het heilige der heiligen van het Derde Rijk: de Berghof in de Duitse Alpen. Het fascinerende hierbij is dat feit en fictie onmogelijk uit elkaar te houden zijn als het echtpaar over hun leven beginnen te vertellen. Dit is het fictieve (?) verhaal van insiders, diep ingebed in feiten.
Siegfried bleek een aangenaam boek te zijn om te lezen hoewel het soms eindeloze gefilosofeer van Herter het risico met zich mee brengt te verzanden in langdradige abstractie waarbij er ook nog een cumulatie is van moeilijke woorden. De afloop is overigens wat bizar te noemen terwijl de functionaliteit mij ontgaat. Niettemin een prachtig boek.


Ben ik het hier mee eens?
De positieve punten van deze schrijver zijn:
- Het boek bleek aangenaam te zijn om te lezen
- Het boek is niettemin een prachtig boek
De negatieve punten zijn:
- Het soms eindeloze gefilosofeer van Herter brengt het risico met zich mee vast te lopen in langdradige abstractie waarbij er ook nog een ophoping is van moeilijke woorden.
- De afloop is wat bizar terwijl de functionaliteit de schrijver ontgaat.
Met de positieve punten ben ik het deels eens. Ik vind het geen prachtig boek, maar wel een leuk boek. Ik vond het begin wat minder aangenaam om te lezen omdat het hier en daar wat saai was. Wat betreft het negatieve punt over een ophoping van moeilijke woorden en langdradigheid, daar heeft de schrijver een punt. Ik ben het ook met hem eens, want op een gegeven moment was ik echt de draad kwijt, of kon ik mijn aandacht simpelweg niet bij de tekst houden omdat het zo langdradig was.

Persoonlijke beoordeling
Algemene indruk:
Toen ik de eerste bladzijden las, en merkte dat ik niet zo snel door het boek heen kwam, dacht ik: waar ben ik aan begonnen. Ik vond het begin een beetje langdradig, waardoor ik er behoorlijk lang over deed. Ik merkte dat naarmate ik meer over Hitler te weten kwam, ik sneller door het boek heen ging. Dit was simpelweg omdat je dichter bij de conlusie komt. Hierdoor vond ik het eind aangenamer om te lezen. Ik heb wel bewondering voor Harry Mulisch, want hoe hij het verzint, Joost mag het weten. Door alle zaken die hij gaf over Hitler en alle vergelijkingen, zoals Hitler en Friedrich Nietzsche, leek het haast geloofwaardig dat Hitler dat zwarte gat was, dat de hele wereld wilde vernietigen. De zaken die hij opnoemde over Hitler en Nietzsche waren natuurlijk niet echt waar, maar je moet er maar op komen. Uiteindelijk vond ik Siegfried een heel leuk boek om te lezen, ondanks de langdradigheid en de af en toe moeilijk woorden.


Beoordelingswoorden + toelichten:
- Indrukwekkend: Ik heb grote bewondering voor Harry Mulisch. Je moet aardig wat fantasie hebben om een boek als Siegfried te schrijven. Wat in het boek wordt verteld, lijkt erg geloofwaardig, ookal is het dat niet.
- Origineel: Ik vind Siegfried een heel origineel boek, want volgensmij heeft nog nooit iemand een boek geschreven waarin naar de ware aard van Adolf Hitler wordt gezocht. Wat Harry Mulisch in het boek beschrijft is heel uniek en heb ik nog nooit eerder gelezen. Vandaar het beoordelingswoord origineel.
- Nieuwsgierig makend: des te meer feiten ik te weten kwam, des te meer ik de wil had om door te lezen, omdat ik als maar nieuwsgieriger werd naar de ontknoping. Wat dat betreft past dit boek echt goed in het thema zoektocht, want des te meer aanwijzingen je vindt, des te groter is de drang om door te gaan/door te lezen.

Inleving personage:
Ik kan me het beste inleven in Rudi Herter, omdat dit de persoon is waar het meeste over wordt verteld. Je leest ook veel gedachten van hem. Het is echter nog steeds wel moeilijk om je in te leven in Rudi Herter, niet zo zeer vanwege zijn hersenbloeding en zijn twee kankeroperaties, maar vanwege zijn manier van denken en praten. Toch is het me wel aardig gelukt om me in hem in te leven.
Ik ben het eens met veel van Rudi’s beslissingen. Zo zou ik zeker gebruik hebben gemaakt van de kans om te praten met twee mensen die persoonlijk contact hebben gehad met Hitler en Eva Braun. Dit is zeer informatief en ook heel bruikbaar voor de zoektocht naar Hitler’s ware aard. Ook het opnemen van je conclusies op een dictafoon vond ik een slimme keus, en zou ik ook zo hebben gedaan. Als je het eenmaal hebt opgenomen, kan je het altijd opnieuw beluisteren.

Echter als ik Rudi was geweest, zou ik niet te emotioneel worden bij het opnemen van mijn conclusies, aangezien een te sterke emotie de dood tot gevolg kan hebben. Dit is ook wat uiteindelijk met Rudi gebeurde. Want als Rudi eenmaal dood is, kan hij het boek over Hitler niet meer schrijven. Bovendien is Rudi een aardig zwak mens geworden (lichamelijk) door de vele operaties die hij heeft gehad. Ik had het daarom ook wat rustiger aan gedaan qua interviews met nieuwsgierige boekenlezers.
Met wie zou je zelf ook omgaan en met wie niet?
Maria is een vrouw waar ik zeker mee om zou gaan. Ze is heel behulpzaam en vriendelijk. Ook Rudi Herter is een persoon waar ik mee kan praten. Misschien wordt het heel moeilijk om hem te volgen, maar ik denk dat ik veel van hem kan leren. Ulrich en Julia Falk lijken me vriendelijke mensen, waarmee goed te praten valt. Bovendien lijkt het mij fijn om naar iemand te luisteren die een moeilijk verhaal te vertellen heeft, vooral omdat je zo’n persoon daar mee helpt.
Als Hitler nog zou leven, of als ik op de één of andere manier naar zijn tijd kan worden gestuurd, zou ik beslist niet met hem omgaan. Het is een behoorlijk gekke man en het maken van een klein foutje bij hem zou fataal kunnen zijn voor je leven. Eva Braun lijkt mij een vriendelijk vrouw, een beetje een moederlijk type. Met haar zou ik als het kon ook omgaan. Ze lijkt me stukke vriendelijker dan Adolf Hitler en ook iets minder gek.
Met Siegfried zou ik ook omgaan. Ik heb zelf kleine neefjes en nichtjes waar heel leuk mee te spelen is. Uit het boek heb ik opgemaakt dat Siegfried een actieve, best wel speelse jongen is. Daarom lijkt het mij wel leuk om daar mee om te gaan.

Mening over leesbaarheid boek:
Over de leesbaarheid van het boek heb ik niet echt één vaste mening. Door de regelmatig moeilijke woorden en door de langdradigheid die er af en toe ook was, werd het boek op bepaalde stukken moeilijker om te lezen. Hierdoor duurde het bij mij aardig lang voordat ik het boek uit had. Ik vind dat er tussen begin en eind een onderscheid gemaakt kan worden qua leesbaarheid. In het begin, was er een ophoping van heel veel feiten en gefilosofeer, waardoor het lezen wat minder boeiend was. Na de helft, werd langzaam meer naar de ontknoping toegewerkt, waardoor het verhaal spannender werd. Hierdoor werd het lezen ook een stuk makkelijker en ik ging dus een stuk sneller door het verhaal heen.

Mening over geloofwaardigheid boek:
Natuurlijk zijn de feiten die in het boek genoemd worden niet allemaal waar: Nietzsche werd niet krankzinnig op het moment dat Hitler werd geschapen in de baarmoeder van zijn moeder, en dat hij een zoon had is ook niet waar. Toch leek het boek heel geloofwaardig, doordat alle zogenaamde feiten in het boek heel goed in elkaar pasten. Als ik dit boek had gelezen zonder dat ik veel van Hitler wist, had ik het zeker weten geloofd. Ookal lijkt het boek nog zo geloofwaardig, het hoort toch bij de fictie.

Eindoordeel over het boek
Ik zou dit boek zeker wel aanraden aan iemand om te lezen:

Het verhaal is zeer goed opgezet en lijkt heel geloofwaardig. Natuurlijk is het fictie, maar dat maakt het boek zeker niet minder leuk. Ik heb grote bewondering voor de schrijfstijl van Harry Mulisch, en ik vind het knap hoe hij dit verhaal heeft bedacht. Alleen de langdradigheid en de moeilijke woorden maken het lezen soms wat minder makkelijk, maar naarmate je in het verhaal vordert wordt het boek alleen maar spannender en daardoor leest het aangenamer. Ik vind het dus zeker een aanrader (tenzij je heel ongeduldig bent en niet de moeite wilt nemen om de wat langdradige stukken te lezen).