Sarajevo door Herman van Campenhout

Sarajevo (Herman Van Campenhout) 1.Gevoelsindrukken ‘Sarajevo’ is een pakkende jeugdroman. Men kan het boek indelen in 2 grote delen. Aan de ene kant heeft men talrijke flashbacks die handelen over de eerste ontmoetingen tussen de hoofdpersonages. Deze scènes zijn grappig en luchtig. Daartegenover staat het ‘nu’ van het boek met de harde realiteit van oorlog. Het einde typeert dit ook want de lezer blijft dan met een wrang gevoel achter. Een sluipschutter laat daar de ‘Romeo & Julia’ van het verhaal hand in hand sterven. Dit allesbehalve prettige einde doet nadenken over het zinloos strijden tussen Bosniërs en Serviërs in de ‘Balkanoorlog’ en over oorlog in het algemeen. Omdat het verhaal gebaseerd is op waargebeurde feiten is het des te aangrijpender. Het boek is dan ook niet geschikt voor lezers met een uitgesproken voorkeur voor ‘Happy End’ verhalen. 2. Thema (onderwerp) Het boek vertelt een tragische liefdesgeschiedenis in het verscheurde ex-Joegoslavië . Een vleugje romantiek, een hoop ellende en verwoestend kanongekletter vormen de ingrediënten van ‘Sarajevo’. Het boek wil niet alleen meegeven dat oorlog slecht is maar wil ook aanzetten tot meer verdraagzaamheid tussen de verschillende rassen. Niet zozeer het verhaal, maar wel de achterliggende gedachte dat oorlog een volledig mensenleven kan vernietigen, maakt dit boek zo sterk. ‘Rassenhaat’ is van alle tijden en overal. Laten we niet alleen denken aan de Balkan conflicten, ook in Kongo worden er dagelijks mensen vermoord omwille van hun afkomst. En 50 jaar geleden was rassenhaat één van de hoofdoorzaken van de grootste ‘massamoord’ uit de geschiedenis. Met deze feiten in het achterhoofd kan men dan ook besluiten dat het thema erg waardevol is voor de lezer en de maatschappij.
3. Hoofdfiguur - karakters (de verhaalfiguren) De jonge journalist Steven de Koninck is het hoofdpersonage. Het verhaal wordt verteld vanuit zijn standpunt. Maar de kern van het boek draait rond de antagonisten Robby & Ivana. Er zijn wel ‘subverhaaltjes’ met Steven als hoofdrolspeler, maar de rode draad in het verhaal handelt over de liefde van Robby & Ivana die hen uiteindelijk fataal wordt. Door het veelvuldige gebruik van flashbacks slaat Herman Van Campenhout twee vliegen in één klap. De jeugdige doelgroep gaat zich meer associëren met de personages in de flashbacks en die krijgen een aanvaardbare leeftijd in het latere verhaal. Hier toch ook een puntje van kritiek: de gedachten, gevoelens en mening van Steven verneemt men wel maar de -naar mijn mening- echte hoofdpersonages worden door de schrijver als het ware het zwijgen opgelegd. Men krijgt dan ook een oppervlakkige ‘coverstory’ zonder veel diepgang. 4. Geloofwaardigheid Ikzelf prijs mij gelukkig dat ik niet kan oordelen of dit boek al dan niet realistisch is. Daarvoor zou ik allereerst de verschrikkingen van een oorlog moeten meemaken. Ik ben mij er wel van bewust dat er zulke ‘oorlogsellende’ bestaat. En het opschrift ‘gebaseerd op waargebeurde feiten’ op de achterflap onderstreept dit. De verhaallijn is nogal druk. De personages maken verschillende, niet alledaagse gebeurtenissen mee op een tijdspanne van slechts enkele dagen. De schrijver deed dit waarschijnlijk om het verhaal spannender en boeiender te maken maar het boek moest hierdoor een pak aan geloofwaardigheid inboeten. 5.Compositie (opbouw, structuur) Het concept van het boek is schitterend. Door de talrijke flashbacks is het verhaal op een originele manier in elkaar verweven. Dankzij het niet-chronologisch plaatsen van de gebeurtenissen kent de lezer de personages pas echt op de laatste 20 pagina’s van het boek. Hierdoor blijft hij geboeid tot het einde. Het boek bevat af en toe ook een leuke anekdote uit de kindertijd van de personages en dat maakt het verhaal des te aantrekkelijker. Het werk is volledig geschreven in functie van de twee ‘climaxen’ op het einde van het verhaal. Op deze manier kan je het boek opsplitsen in 2 delen: ‘het liefdesdrama’ en ‘Stevens jeugdliefde Jana’, die hij in het begin van het boek ontmoet en helemaal op het einde terugziet nadat ze allerlei traumatische gebeurtenissen heeft moeten doorstaan. Het boek eindigt wanneer hij haar uit Joegoslavië kan ‘smokkelen’. 6. Taalgebruik Op het gebied van taalgebruik is ‘Sarajevo’ een topper. Herman van Campenhout weet het serieuze maar intrigerende onderwerp op een originele manier te vertellen. Van Campenhout maakt volop gebruik van uitdrukkingen en woordspelingen: woorden als ‘spaghettivlucht’ (hiermee bedoelt hij een vliegreis in Italië) zijn schering en inslag. Het werk is een mix van ‘zware’ en ‘luchtige’ passages. Samen met de spannende inhoud zorgt dit voor een boek dat leest als een trein. Je gaat je als lezer nooit afvragen ‘hoeveel pagina’s nog?’. De auteur heeft het omgekeerde effect bereikt: ‘Ben ik al zover?’ 7. Originaliteit - verbeeldingskracht Over oorlog zijn al veel boeken geschreven en spijtig genoeg springt ‘Sarajevo’ tussen al die anderen niet uit de band. Je vindt in het boek twee keer het typische ‘oorlogsliefde-probleem’ terug. De plaatselijke Romeo en Julia -Robby is een Serviër (Romeo) en Ivana is een Bosnische (Julia)- zitten tussen twee vuren en dat wordt hen uiteindelijk dan ook fataal. Het enige originele aan deze ‘lovestory’ is dat het niet verteld wordt vanuit het standpunt van een van de geliefden maar vanuit dat van een buitenstaander (journalist Steven de Koninck, het eigenlijke hoofdpersonage) Ik veronderstel dat Herman Van Campenhout hiervan op de hoogte was en hij daarom nog een ander ‘amoureus’ probleem introduceerde. Zo krijgt de lezer als het ware twee keer hetzelfde voor de prijs van één. Ook niet echt origineel. ‘Sarajevo’ blijft soms (spijtig genoeg) te oppervlakkig. Het dreigt dan een grote opsomming van gebeurtenissen te worden. Je kunt je moeilijk inleven in de (hoofd)personages. Je krijgt de indruk dat de auteur niet wil dat de lezer zich kan ingraven in de gevoelens van de figuren. Het boek bevat, hoewel het een historische roman is, ook bijna geen informatie over het achterliggende conflict, de eerste ‘Balkanoorlog’. De enige illustratie die het boek telt is die op de omslag. En dat is niet veel zaaks: 2 nietszeggende mannen voor een duister futuristisch ogend appartementsgebouw. Je kunt moeilijk zeggen dat dat een verrijking voor het verhaal is.
8. Overeenkomst met mijn wereld (gedachten, opvattingen, gevoelens) Hoewel ik nooit in een ‘oorlogsklimaat’ geleefd heb, vermoed ik dat ‘Sarajevo’ de werkelijkheid dicht benadert. Het boek schetst een grote hoop ellende waar het gevaar om elke hoek schuilt. Door het oppervlakkige taalgebruik en het kleine formaat van het boek kan ik moeilijk een figuur aanduiden die mij echt aanspreekt. Het thema ‘oorlog en liefde’ is, hoewel er al duizenden boeken over geschreven zijn, een hedendaags thema. Maar voor mij is het een ver-van-mijn-bed-show. En dat verklaart waarom het zo moeilijk is om een personage te kiezen dat mij ‘aanspreekt’. Ik veronderstel dat de liefdesrelaties tussen de 2 mensen realistisch worden weergegeven. Zij gaan voor elkaar door het vuur. De toekomst zal uitwijzen of ik dit ook zal mogen meemaken.