Beschrijvingsopdracht

Hoofdstuk 1 (p. 5-22)
Hoofdpersoon is de bijna dertigjarige historicus Lex Grol, 'mislukt als leraar, zonder baan, zonder huis, zonder vrouw'. Hij past tijdens een warme zomer op de villa van de familie Veere in Elsteren. Hij is verliefd op het prachtige huis, op de tuin, maar vooral op het oude mozaïekzwembad met dolfijntegeltjes, dat hij dagelijks onderhoudt, een bezigheid die hem zijn ziekte (hemofilie) en zwakheid even doen vergeten.
Dan belt zijn oude professor hem met het verzoek co-auteur te worden van een standaardwerk over de Russische geschiedenis. Lex moet een hoofdstuk over de Romanovs schrijven, de laatste tsarenfamilie. Vijf jaar geleden heeft Lex zijn passie voor de Romanovs achter zich gelaten en zijn boeken opgeborgen, nu laait de oude hartstocht weer op: '(...) hij heeft een besluit genomen: het is tijd voor een afrekening, een vertaling van dromerij in wetenschap' (p. 22).


Hoofdstuk 2 (p. 23-46)
Lex verdiept zich in het dagboek van tsaar Nicolaas II. Met zijn vrouw en vijf kinderen was deze door de Trotskisten in mei 1918 naar zijn laatste gevangenis gebracht: het Ipatjevhuis in Swerdlowsk. De oudste zoon, Aleksej, leed aan hemofilie, was zwak en lag vaak in bed.
Lex schrikt op uit zijn studie door de komst van Sweder Veere, zijn vriend sinds zijn middelbareschooltijd. Via flashbacks wordt hun verschillende komaf duidelijk: Lex groeide op in de 'patatwijk' van Elsteren en kwam uit een communistisch milieu ('daar ruikt het nog naar kool, wc-verfrisser en oude kokosmat'), Sweder kwam uit een liberaal en stijlvol upperclassmilieu, waar tafelzilver en messenleggers tot de gebruikelijke inventaris behoorden. Lex' moeder, Anja, woont nog steeds in Elsteren. In februari 1940 had het communistische echtpaar Kokernoot haar als vierjarig meisje uit Rusland laten overkomen om haar aan haar ogen te laten helpen en om aan te sterken ('vriendendienst onder gestaalde kameraden'). Door de oorlog bleef zij in het Gelderse dorpje, pogingen om in contact te komen met haar Russische ouders faalden. Na de oorlog trouwde ze met Johan Grol, in 1965 werd Lex geboren.

Hoofdstuk 3 (p. 47-81)
Na een onrustige droom wordt Lex wakker. Buitengekomen ziet hij een vreemd meisje in het zwembad. Hij wordt woedend ('een dierlijke territoriumdrift'), maar weet zich te beheersen en begluurt haar. Even raadselachtig als ze gekomen is, verdwijnt ze door een gat in de omheining.
Lex verdiept zich in de saai beschreven gebeurtenissen uit de dagboeken van de tsaar ('Net een bord lauwe Brinta'), die hij in gedachten aanvult: 'Alles wat de tsaar verzweeg, vulde hij zelf in, met feiten die hij van vroeger kende en beelden die in de loop der jaren verbleekt, maar verrassend snel weer op kleur gekomen waren' (p. 67). Minutenlang bestudeert hij de laatste foto van de tsaar en zijn gezin, genomen vlak voordat ze in de nacht van 16 op 17 juli 1918 op wrede wijze werden vermoord en hun lijken op vrachtwagens werden gegooid om buiten Jekaterinenburg (Swerdlowsk) te worden begraven.

Hoofdstuk 4 (p. 82-118)
Lex leest in Edvard Radzinsky's boek The Last Tsar (1993) en wordt meegesleept door diens speculaties. Deze historicus probeert aannemelijk te maken dat er overlevenden waren tijdens het bloedbad in de kelder. De kinderen van de tsaar droegen een korset waarin ponden diamanten waren ingenaaid. Kogels ketsten daarop af. Er zouden twee lichamen ontbreken toen de lijken in een mijn werden verbrand: dat van de jonge Aleksej en van zijn zusje Anastasia.
Radzinsky haalt een brief aan van een vrouwelijke psychiater, dr. Kaufmann, die schrijft dat zij in 1948 een man verpleegde, die 'nuchter en zonder een spoor van fantasterij' verklaarde de zoon van de tsaar te zijn. Zijn voorkomen was aristocratisch; hij bleek op de hoogte van de kleinste bijzonderheden van de tsarenfamilie. Uit zijn papieren bleek dat hij in 1904 geboren was en Filip Grigorovitsj Semjonov heette. Net als Aleksej leed hij aan hemofilie en had hij een niet-ingedaalde teelbal. Naderhand werd niets meer van Semjonov vernomen.

Van deze achternaam schrikt Lex: zijn moeders achternaam luidt ook Semjonov. Hij zoekt er echter niets achter: de naam zal in Rusland zoiets zijn als 'Smit' of 'De Jong'.
Lex belt zijn moeder in verband met een cadeautje voor haar aanstaande zestigste, verjaardag. Hij praat met haar over haar achternaam en hoort dat zij een map met adoptiepapieren in bezit heeft. Uit een van de papieren blijkt dat zijn opa in 1902 in Leningrad is geboren. Zij zal de map op haar verjaardag voor hem klaarleggen. Lex speelt met de opwindende gedachte dat hij afstamt van een man die als vijftienjarige in Sint-Petersburg (in 1924 herdoopt in Leningrad) het uitbreken van de revolutie meegemaakt had. Die nacht droomt hij van de twaalfjarige Semjonov en diens zus Anna, die in de herfst van 1914 als verpleegster werkt in een hospitaal in het Winterpaleis.

Hoofdstuk 5 (p. 119-135)
Toen de vierenhalfjarige Anja (Lex' moeder) in februari 1940 in Utrecht uit de trein stapte, droeg ze vodden. Na een geslaagde oogoperatie bloeide zij op bij de familie Kokernoot, die haar adopteerde. Zij doorliep de 'rooie' lagere school en de huishoudschool en werkte enkele jaren als naaister. Ze trouwde in 1958 met Johan Grol, die als aankomend elektricien bij de familie onderdak had gezocht. Johan bleek al gauw niet erg standvastig in de communistische leer en bezocht vaak 's avonds cafés. Omdat hij van baan veranderde, verhuisde hij met Anja naar Elsteren, waar hij zich opwerkte tot vertegenwoordiger voor een aardappelmeelfabriek. Al gauw bleek dat Johan haar bedroog. Na een korte scheiding keerde Anja op verzoek van haar man terug. Eindelijk werd, in 1965, een zoon geboren: Geerten Alexander. In 1968 kwamen Johan en zijn vriendin Leida om bij een auto-ongeluk.
Lex denkt terug aan zijn jeugd zonder vader, met een zorgzame, sobere, zuinige ingestelde moeder, voor wie hij eerder medelijden dan liefde voelt.

Hoofdstuk 6 (p. 136-158)
Lex droomt over Pierre Gilliard, de huisleraar van de Romanovs, die er vrijwillig voor had gekozen om bij de gevangengenomen tsarenfamilie te blijven. Tijdens een transport naar Tjoemen wist hij met Olga (een van de dochters van de tsaar) te ontsnappen. Ze vluchtten naar Nederland, voorzagen in hun onderhoud door de verkoop van haar diamanten en leefden als man en vrouw.
Als hij wakker is en naar buiten kijkt, ziet hij weer het zwemmende meisje. Hij gaat naar haar toe, hoort dat ze Loti Swart heet en vriendin is van Eva Veere. Met dit warme weer kon ze de verleiding niet weerstaan om te gaan zwemmen. Hij reageert met zijn bekende onhandigheid en norsheid en gaat de keuken in om te ontbijten. In een opwelling loopt hij terug, stelt zich voor en nodigt haar uit om nog eens te komen zwemmen als ze daar zin in heeft.
Voor zijn moeders verjaardag koopt hij een collier met bijpassende armband (hoewel ze om een nieuw handdoekenrekje had gevraagd!).


Hoofdstuk 7 (p. 159-180)
Op de verjaardag hoort hij dat zijn moeder van haar broer Gert en diens vrouw Zwaan een ongebruikelijk cadeau heeft gekregen: een busreis naar Praag. Morgenochtend zal ze al vertrekken. Ze is er totaal ondersteboven van.
Met zijn oom Gert raakt Lex aan de praat over de laatste tsaar. Gert praat over de wreedheden van Nicolaas II, over zijn slechte regime en de 'verfrissende' komst van Lenin. Zijn grootmoeder mengt zich in het gesprek en noemt smalend de Fabergé-eieren van de tsaar, in de ogen van zijn tegenstanders een symbool van 'de uitbuiting van de massa door de decadente, spilzieke tiran' (p. 167).
Als het gesprek in rustiger vaarwater is gekomen, gaat Lex naar achteren en kijkt even in de map met papieren die zijn moeder heeft klaargelegd. Tot zijn verbijstering leest hij dat de naam van de vader van Anja luidt: Filip Grigorovitsj Semjonov. Lex is verward: is Semjonov uit het boek van Radzinsky zijn grootvader? Lex denkt aan hun beider hemofilie. Maar zijn moeder was geen draagster (dat was tijdens zijn babyjaren al vastgesteld), zijn ziekte was een spontaan geval. Snel laat hij daarom de gedachte vallen dat zijn grootvader Semjonov en de tsarevitsj een en dezelfde persoon zouden zijn ('Hij liet zich niet gek maken. De weduwe Grol uit de Elsterse patatwijk de kleindochter van de laatste tsaar...', p. 171). Hij neemt haastig afscheid van zijn moeder en de familie en belooft zijn moeder de volgende ochtend naar de bus te rijden.
Thuisgekomen denkt Lex na over zijn ontdekking. Hij besluit Radzinsky een brief te schrijven, omdat die in zijn boek schreef dat hij een brief in zijn bezit had van Semjonov aan zijn vrouw. 'Stel dat daarin stond: hoe gaat het met onze dochter Anja?' (p. 176). Hij overdenkt andere manieren om het onderzoek aan te pakken: met zijn papieren naar de Russische ambassade gaan, zelf naar Leningrad reizen, of nog beter: een DNA-onderzoek, waarbij zijn DNA zou worden vergeleken met dat van de opgegraven Romanovskeletten. Via de laatste methode zou in één klap duidelijk worden of die grootvader van hem een bedrieger was geweest. Lex beseft echter dat hij moeilijk naar een hematoloog kan stappen met het simpele verzoek: 'Een DNA-testje graag, ik denk dat ik de achterkleinzoon van de tsaar ben' (p. 176).

Hoofdstuk 8 (p. 181-199)
Tijdens de autorit naar Arnhem vraagt Lex zijn moeder of ze 'toch niet nog' een paar herinneringen heeft aan haar Russische ouders. Na aandringen (zijn moeders hoofd staat er niet naar: zij is vol van haar aanstaande reis) hoort hij dat zij vage herinneringen heeft aan verhalen over Ivanhoe die haar vader vertelde. Lex is geschokt: uit zijn lectuur over de Romanovs weet hij dat Aleksej deze ridderverhalen verslond. Als Lex vraagt of ze toentertijd bloed bij haar hebben afgenomen, bevestigt ze dat. Als hij erop aandringt het eens opnieuw te laten onderzoeken (dan kan worden vastgesteld of zijn hemofilie erfelijk is!), begint ze haastig over iets anders. Met de woorden 'Als ik terug ben, dan hebben we het daar nog wel over' stapt ze in de bus.
Lex bezoekt oma Kokernoot in een bejaardenhuis, misschien kan zij hem verder helpen. Als hij begint over zijn bloedziekte en de vreemde reactie van zijn moeder, zegt ze dat zijn moeder altijd iets voor hem verzwegen heeft. Wat dat is, kan ze niet zeggen, Lex moet dat maar aan zijn moeder vragen.
Lex is heel gelukkig: hij trekt de conclusie dat zijn moeder al die tijd heeft verzwegen dat zij draagster was (uit schaamte, uit angst?). Euforisch rijdt hij terug naar de villa: 'Kon het echt bestaan? Een simpel communistengezin dat een Romanovkind grootbrengt? Het koekoeksjong van de eeuw?' (p. 197).
Als hij die avond in de spiegel kijkt, ziet hij Aleksej. Met vreugdetranen in hun ogen raken zij elkaar aan.


Hoofdstuk 9 (p. 200-224)
Lex gaat naar Zutphen, hij voelt zich 'sereen en gelukkig'. Als hij in een etalage een prijzig linnen jasje ziet, 'Russisch blauw', koopt hij het in een opwelling. In dit jasje, dat hem als gegoten zit, voelt hij zich een ander mens: hij praat vrijuit met omstanders, is elegant en ad rem, koopt duur vlees en bijzondere wijnen en wordt tijdens de terugrit getroffen door de schoonheid van het landschap. Hij ontmoet Loti Swart, heeft geen enkele moeite met een vlot gesprek en biedt haar weer aan te komen zwemmen.
Thuisgekomen begint hij te drinken. Zijn geluksgevoel houdt aan en kent geen grenzen meer als hij op een foto Aleksej op eenzelfde keukenstoel ziet zitten als waar hij dagelijks op zat toen hij zo oud was.
Omdat hij iemand deelgenoot wil maken van zijn ontdekkingen de laatste dagen, belt hij zijn vriend Sweder. Als deze reageert met zijn bekende nuchterheid, breekt Lex woedend het gesprek af. Die nacht brengt hij weer slapeloos door.

Hoofdstuk 10 (p. 225-239)
Als Lex zijn moeder van de bus haalt, ziet hij dat ze als herboren is. Enthousiast vertelt ze over het verblijf in Praag. Pas bij haar thuis begint Lex over zijn bezoek aan oma Grol, die had gezegd dat zijn moeder altijd iets voor hem verzwegen had.
Huilend vertelt ze hem dat ze nooit kinderen had kunnen krijgen, dat de achttienjarige vriendin van haar man, Leida, zwanger raakte en een zoon baarde. 'Je vader heeft je gewoon als ons kind aangegeven. D'r was haast niemand die het wist. Leida vond het best, het kwam haar goed uit. En ons ook. Ik... ik was zo blij met je' (p. 230). Leida bleek wél draagster te zijn: haar vader had hemofilie. Anja had nooit contact met de familie van Leida gehad.
Verdoofd rijdt Lex naar het Veerehuis, 'de enige plek op aarde waar hij nu wilde zijn' (p. 233). Hij bergt zijn studieboeken op in de bijkeuken en neemt drie slaappillen in. Als hij boven aan de trap naar de zolderverdieping staat, moet hij zich met moeite inhouden om zich niet naar beneden te storten.

Hoofdstuk 11 (p. 240-260)
In een (symbolische) droom probeert Lex aan één stuk door modder van zijn benen te spoelen. Hij belt zijn afspraak met de hematoloog af.
Dan belt Loti aan. Ze praten o.a. over hun studies (zij studeert Amerikanistiek in Nijmegen) en over het zwembad, waarop zij altijd jaloers is geweest. Op een gegeven moment houdt hij het niet meer, loopt naar het tuinhuis en huilt 'zoals hij sinds zijn kindertijd niet meer gehuild had (...) en zoals hij de rest van zijn leven nooit meer zou huilen. Hij huilde voor vroeger en nu, voor eens en voor altijd, verrekening en voorschot tegelijk' (p. 253-254).

 
Verdiepingsopdracht

Tijd

Geef de fabel van het boek
‘Russisch blauw’ gaat over Lex Grol, een man van dertig die zich veel bezig houdt met de Russische tsarenfamilie. Omdat hij wordt gebeld door een professor waar hij op de universiteit les van had gehad en de opdracht krijgt een deel van een boek te schrijven (over de laatste tsarenfamilie, de Romanovs), start hij een zoektocht en denkt uiteindelijk dat hij afstamt van de Romanovs. Uiteindelijk blijkt dit toch niet waar te zijn.

Wordt het verhaal continu of niet-continu verteld? Geef twee voorbeelden uit de tekst waaruit dit blijkt.
Niet continu. Flashback over Lex’ leven als kind (p. 111-117). Andere flashbacks heb ik niet kunnen vinden.

Wat is de belangrijkste flashback?
De flashback waarin wordt verteld over Lex’ leven toen hij kind was (p. 111-117).

Hoe lang duurt de vertelde tijd? Waarom denk je dat? Leg uit.
Het verhaal over Lex speelt zich in de 20e eeuw af. Voor de rest wordt er verteld over de Romanovs, en deze regeerden van 1613-1721. De verteltijd is dus enkele honderden jaren.

Hoe lang duurt de verteltijd? Aantal bladzijden/hoe lang duurt het lezen daarvan?
De verteltijd duurt ongeveer 7 uur, omdat het boek 223 bladzijden heeft en ik ongeveer 30 bladzijden per uur lees (223/30=7,43).


In welke historische tijd speelt het verhaal?
Het verhaal van Lex speelt in de 20e eeuw en het verhaal over de Romanows speelt zich af tussen 1613-1721.

Personages

Noem alle personages. Wie is de hoofdpersoon? Geef een karakterisering van de zes belangrijkste.
Lex - De hoofdpersoon is Lex Grol. Hij is een werkloze historicus die erg geïnteresseerd is in de laatste Russische tsarenfamilie: de Romanovs. Omdat de troonopvolger, Aleksej, net zoals Lex hemofilie heeft en een moordpartij mogelijk overleefd heeft, denkt hij dat hij misschien wel familie van de Romanovs zou kunnen zijn.
Anja - Lex’ moeder heet Anja Grol. Zij is als kind naar Nederland gekomen om behandeld te worden voor een oogafwijking. Ze komt in een pleeggezin terecht en wordt streng communistisch opgevoed. Johan, haar man, maakt carrière en krijgt een kind bij een andere vrouw. Deze vrouw wil het kind niet hebben en aangezien Anja nooit kinderen heeft kunnen krijgen, neemt zij de zorg voor het kindje, Lex, op zich. Anja heeft haar verleden voorgoed achter zich gelaten en is een gesloten vrouw. Uit angst dat Lex haar zal verlaten, heeft ze hem na dertig jaar nog steeds niet verteld dat zij niet haar echte moeder is.
Sweder - Sweder Veere is Lex’ enige vriend. Ze hebben elkaar ontmoet op de eerste schooldag van de middelbare school. Sweder komt uit een erg rijke familie. Ook na de middelbare school blijven ze vrienden. Sweder maakt carrière, woont in Rotterdam en heeft de ene na de andere vrouw. Lex heeft alleen zijn obsessie voor de tsarenfamilie.

Loti - Lex heeft Loti leren kennen, omdat Loti ’s ochtends vroeg, wanneer Lex nog niet wakker was, stiekem in het zwembad zwom. Lex vond dat eerst natuurlijk maar niets, maar ze raakten aan de praat en uiteindelijk zijn ze vrienden geworden. Loti zwom in het zwembad omdat ze vroeger bevriend was met het zusje van Sweder, van wie het huis is waarop Lex past, en toen zwom ze er ook altijd.

Er zaten eigenlijk niet meer dan vier échte personages in. Nog wel een aantal kleine, maar daar kan ik niet echt een beschrijving of karakterisering van geven.

Beschrijf de relaties tussen de zes belangrijkste personages.
Anja is de pleegmoeder van Lex.
Lex is op de middelbare school bevriend geraakt met Sweder.
Toen Lex op het huis van Sweder’s ouders paste, zwom Loti stiekem in het zwembad. Hij wilde haar eerst wegjagen, maar toen raakten ze aan de praat.
Lex, Anja en Sweder kennen elkaar allemaal. Loti kent alleen Lex en Sweder.

Beschrijf de rollen van deze personages.
In dit boek zijn er eigenlijk niet echt ‘vijanden’. Je zou kunnen zeggen dat alle personages helpers van elkaar zijn.

Structuur

Hoe is de opbouw van het boek:
De geleding
Het boek bevat elf hoofdstukken. Voor de rest zijn er een hoop witregels, waarvan de functie vaak een sprong in de tijd of een tussenstap tussen zijn gedachten/het verhaal over de tsarenfamilie en de werkelijk is.
De verhaallijnen
Er is maar één verhaallijn, namelijk die van Lex. Voor de rest wordt er verteld over de laatste tsarenfamilie, maar daardoor krijg je meer te zien wat Lex allemaal ontdekt. Ik zou dat niet als een verhaallijn beschouwen.

Het begin van het boek
Het boek begint in medias res. Dit weet je omdat op pagina 111 een flashback naar Lex’ jeugd begint.

Perspectief

Welke vertelsituatie heeft het boek? Is deze situatie betrouwbaar?
De schrijver heeft het boek in de personele vertelsituatie geschreven en dit lijkt me vrij betrouwbaar, ookal zegt het boek (Laagland) dat dit niet zo is, omdat je alle gebeurtenissen door de ogen van één personage (Lex) ziet.

Secundaire literatuur

Kopieer een recensie. Onderstreep hierin de belangrijkste gedachten. Maak er een samenvatting van.
Schrijver
Peper, Rascha
Titel
Russisch blauw : roman
Jaar van uitgave
1995
Bron
NRC Handelsblad
Publicatiedatum
27-10-1995
Recensent
Reinjan Mulder
Recensietitel
De hangmat, ach de hangmat : Rascha Pepers hoofdpersoon vergroeit met de tsarenfamilie

In haar deze week verschenen derde roman Russisch blauw is Rascha Peper op zoek naar de wetten van de verbeelding. Een jonge historicus past in zijn geboortedorp op een villa en probeert zich daar op verschillende manieren voor te stellen dat hij iemand anders is. Een man die beter in zijn vel zit, makkelijker in contact komt met meisjes een man die beter in zijn tijd en omgeving past.
Hij wordt daarbij geholpen door zijn dromerige aard. Hij heeft, zoals het boek op diverse plaatsen terloops laat zien, van nature de neiging om af te dwalen. Maar het zijn de omstandigheden die zijn fantasie pas goed op drift doen raken. Het in de jaren twintig in grootse stijl gebouwde huis, dat Peper met veel aandacht en liefde voor het tijdperk beschrijft, helpt de hoofdpersoon zich in te leven in het bestaan van de beter gesitueerden in het dorp. Zelf afkomstig uit een benauwend naoorlogs communistisch gezin, begint hij zich bijvoorbeeld verschrikkelijk op te winden over de bouwvakkers die zonder toestemming de parkachtige tuin zouden kunnen binnendringen.

Op dezelfde manier helpt het fraai uitgevoerde privé-zwembad naast de villa hem om zichzelf als een gezonde. atletische figuur te zien. In het water kan hij enige afstand nemen van de hemofilie waaraan hij lijdt en de daarmee gepaard gaande angst voor bloedingen, kneuzingen en besmettingen. En pas bij het zwembad overwint hij zijn verlegenheid tegenover meisjes. Het bad is voor hem een tweede baarmoeder geworden, beschermend en bevrijdend tegelijk.
Van geheel andere aard is de verplaatsing die de meeste aandacht krijgt in het boek, naar de Russische adelstand aan het begin van de eeuw. Van een vroegere hoogleraar krijgt de historicus tijdens zijn verblijf in de villa onverwacht het verzoek een hoofdstuk te schrijven voor een boek over de vergroeit met de tsarenfamilie twintigste eeuw. Zijn taak is om zich in de recente publikaties over de moord op de Russische tsaren te verdiepen. Juist deze historische bronnen blijken zijn verbeelding bijzonder te prikkelen. Rijker worden, gezonder en voornamer, dat is, kort gezegd, wat Pepers hoofdpersoon voor ogen staat, maar pas als hij de historische tekst van de dagboeken van de tsaar in huis heeft, lijken zijn verlangens de verwezenlijking nabij. De verhalen over de tsaar en zijn familie en zijn eigen geschiedenis beginnen steeds meer door elkaar te lopen, wat nog versterkt wordt door de wetenschap dat de zoon van de tsaar aan dezelfde bloedziekte heeft geleden als hij. Wat, als hij de achterkleinzoon van de tsaar zou zijn?
De gedeelten waarin Rascha Peper haar hoofdpersoon laat wegdromen in het leven van de tsaar behoren onmiskenbaar tot de sterkste gedeelten van het boek. De schrijfster heeft hier een gevarieerde, levendige stijl die veel indruk maakt en noodt tot doorlezen 'De hangmat, ach, ja, de hangmat,' zo begint het tweede hoofdstuk, waarin de historicus na jaren van niets doen over de treurige geschiedenis van de tsaren begint na te denken. Hij geeft een citaat uit een brief die de tsaar in 1914 aan zijn vrouw schreef, en vertelt hoe hij kort na de Russische revolutie in de tuin van zijn tijdelijk verblijf in zijn hangmat placht te schommelen. 'Nicolaas de Bloeddorstige,' zo denkt de historicus, 'door zijn vijanden naar zijn laatste gevangenis overgebracht en wat is het eerste dat hij doet? Hij hangt zijn hangmat in de tuin. Om buiten Tsjechov te lezen of de bijbel.'
Ook de - veel kortere - gedeelten over het geluk dat de hoofdpersoon in de beschutting van het water vindt, zijn over het algemeen heel geslaagd. Daar in het water, denkt hij, komt hij in aanraking met wat hij 'de kern van alle dingen' noemt. Peper weet hier goed te treffen hoe haar historicus op zulke momenten, in een bijna gewichtloze toestand los komt van het aardse getob.
Tegenover deze sterke gedeelten staan helaas ook enkele beschrijvingen die wat prozaïscher zijn. Peper gaat bijvoorbeeld vrij uitgebreid in op het kleinburgerlijke milieu waarin de historicus is opgegroeid en waarin hij steeds weer terugkeert. Dat levert stukken op die soms schrijnend van saaiheid zijn. Hoewel ze haar best doet om ze door middel van mild ironisch commentaar van de historicus nog wat op te vrolijken, houden ze iets verschrikkelijk grauws en ongeïnspireerds.
Datzelfde geldt voor de schaarse gedeelten waar Peper, zonder een zweem van ironie, in een of ander populaire frase vervalt. Wanneer ik over een arme weduwe met een ongelukkige zoon ook nog moet lezen dat ze een 'prachtige, droevige, sensuele glimlach' heeft, moet ik toch eerst wel even wat wegslikken voor ik verder kan.
Maar gelukkig zijn dit, vergeleken met wat er wel is gelukt, kleinigheden. Rascha Peper bevestigt in Russisch blauw haar reputatie als een geroutineerd en onderhoudend schrijfster die wat te zeggen heeft. Haar boek heeft een verrassende opbouw en zit over het algemeen vol kleine, goed gekozen observaties. Ze weet de vele momenten van spanning zorgvuldig over de roman te spreiden en maakt een uitgekiend gebruik van veelzeggende en steeds terugkerende beelden. Zo wordt de aarden geluidswal die tijdens het verblijf van de historicus in de villa achter het hek wordt opgeworpen, niet alleen weerspiegeld door het steeds maar hoger wordende hek om het huis waar de tsaar voor zijn dood gevangen werd gehouden. Het is duidelijk ook een symbool van het toenemende isolement waarin de historicus raakt.
Door de verwerking van enkele recente kranteberichten over de vondst van het stoffelijk overschot van de tsarenfamilie krijgt het boek bovendien iets intrigerends. Binnen de roman ontstaat zo een bijna op zichzelfstaande reconstructie van de laatste dagen van de tsaar en zijn familie. Met veel gevoel voor drama beschrijft Peper in deze gedeelten hoe de revolutionairen in een kelder de gehate tsaar en zijn gevolg om het leven brengen, waarna ze een bizarre tocht over het duistere platteland aanvangen om de resten van de Romanovs voor de oprukkende volgelingen onvindbaar te maken.
Hier is de verbeelding al bijna geen verbeelding meer. Dit is echter dan echt.


Samenvatting: ‘Russisch blauw’ is een spannend boek en heeft een verrassende opbouw. Rascha Peper heeft een reputatie als een geroutineerd en onderhoudend schrijver, en dat heeft ze met ‘Russisch blauw’ zeker in stand gehouden.

Voeg een recente biografie van de schrijver toe.
Rascha Peper (pseudoniem van Jenneke Strijland) werd op 1 januari 1949 in Driebergen geboren. Ze studeerde Nederlands, met als hoofdvak Middelnederlandse literatuur, en werkte enige tijd als lerares. In 1983 verhuisde ze naar Wenen vanwege het werk van haar partner die in dienst was van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Daar begon ze, omdat ze zich nogal 'op zichzelf teruggeworpen' voelde, ernst te maken met het schrijven. In die tijd ontstond de eerste versie van Oesters. Na publicatie van haar eerste verhalen in Hollands Maandblad en Tirade, zette ze zich aan het herschrijven van deze roman omdat ze "in alle valkuilen van een beginnend schrijver was getuind".
In de Weense periode van vier jaar werd ook de ziekte van Hodgkin bij haar geconstateerd. Deze autobiografische gegevens zijn terug te vinden in de roman Oesters. In deze roman speelt een verhouding tussen een 20-jarige vrouw en een 60-jarige man een rol. Ook in het korte verhaal 'Meeuwen' uit de bundel De waterdame speelt dit gegeven. Behalve in haar latere columns voor NRC Handelsblad, gebundeld in Stadse affaires (2006) heeft Peper zich nadien nooit meer aan het autobiografische schrijven gewaagd. Zij zei daarover in een interview met Machteld Stilting:

"Oesters ging heel erg over mezelf. Dat vond ik toch een beetje eng. Ik wilde écht iets verzinnen. Fictie. Een goed verhaal dat niet met mezelf te maken heeft."

Vervolgens schreef Peper vier novellen die werden gebundeld in Oefeningen in manhaftigheid (1992). Niet alleen liet Peper hierin het autobiografische los, maar ook het vrouwelijke perspectief, want in de meeste verhalen uit De waterdame en in Oesters worden de gebeurtenissen nog verteld vanuit van een vrouw. De vier novellen echter waren voor haar een oefening om vanuit een man te schrijven en het beviel zo goed dat ze er niet meer (geheel) van terug is gekomen.

Rascha Peper streeft ernaar boeken te schrijven die vooral boeien door een meeslepend verhaal en zij hecht minder aan literaire vormexperimenten. Haar romans zijn heerlijke leesboeken met een sterke plot, boeiende karakters en sfeervolle details en geen hermetische, intellectuele, strak gestructureerde boeken.

"Ik heb een hekel aan romans die zo vreselijk bedacht en geconstrueerd in elkaar zitten, aan die netwerken waarin lezers pas op de helft in de gaten krijgen wat er aan de hand is."

Haar thema's ontleent Peper vaak aan berichten uit de krant. Zoals de figuren in haar werk een gepassioneerde verzamelwoede hebben, zo verzamelt zij zelf krantenknipsels waarin ze een verhaal ziet. Deze werkwijze brengt met zich mee dat Peper geen autobiografisch schrijfster is wier werk voornamelijk te herleiden is tot zaken uit haar eigen leven. Het enige boek waarvoor dit niet zonder meer opgaat is Oesters.

In 1994 werd Rascha Peper genomineerd voor de AKO Literatuurprijs voor Rico's vleugels. In 1996 ontving zij de Multatuliprijs voor Russisch blauw.


Voeg een bibliografie van de schrijver toe.
De Waterdame (verhalen, 1990)
Oesters (1991)
Oefeningen in manhaftigheid (verhalen, 1992)
Rico's vleugels (1993)
Russisch blauw (1995)
Alle verhalen (verhalen, 1997)
Een Spaans hondje (1998)
Dooi (1999)
Wie scheep gaat (2003)
Verfhuid (2005)
Stadse affaires (columns, 2006)

Thematiek

Wat is de thematiek van jouw boek? Leg uit.
Lex gaat in het boek op zoek naar zijn ware identiteit.

Verklaar de titel.
In het boek koopt de hoofdpersoon een jasje waarvan hij de kleur Russisch blauw noemt. Ik zou niet weten wat de connectie tussen Russisch blauw en het verhaal is, behalve dan dat Lex denkt dat hij misschien afstamt van de laatste tsarenfamilie, maar dat heeft niks met blauw te maken.

Hoe luidt het motto? Waarom gebruik de schrijver dat motto? Leg uit.
Er is geen motto.


Aan wie is het boek opgedragen?
Het boek is niet aan iemand opgedragen.

Werk drie motieven uit.
In het boek komen de volgende dingen steeds terug:
- Zijn hemofilie
- Een pad
- De snelweg

Ruimte

Waar speelt het verhaal zich af? Beschrijf minimaal 6 plaatsen.
Het verhaal speelt zich onder andere af:
- In het huis van de familie Veere
- In de tabakswinkel
- In het huis van Lex’ pleegmoeder
- In de auto
- Het huis van de Romanovs
- Het bos waar de Romanovs begraven zijn