Gegevens Schrijver: Rascha Peper
Titel: Russisch Blauw, L.J. Veen, Amsterdam 2004, 260 blz. (eerste druk 1995, Amsterdam). Genre: Psychologische roman Samenvatting Wie vertelt het verhaal? Het boek heeft een ingewikkelde structuur. Er zijn bijvoorbeeld twee verhaallijnen: het heden geschreven vanuit de ogen van Lex en het verleden waar de Romanovs worden beschreven. De eerste is geschreven vanuit een personaal perspectief waar de hij-vorm Lex is. De gedachtes die Lex heeft over de tsarenfamilie is geschreven vanuit een auctoriale perspectief. Het verhaal wordt gepresenteerd door de alwetende verteller maar komt zelf niet in het verhaal voor. Welke personen komen in het verhaal voor? Hoofdpersonage Lex Grol is de hoofdpersoon van het boek. Je leert veel dingen over hem, bijvoorbeeld zijn karakter en obsessies. Hij is rond de 30 jaar en is een werkloze historicus. Lex past op de villa van de familie Veere en is er dol op, vooral op het oude zwembad met een dolfijntegeltjes. Lex verzamelde jaren lang alles wat er over de laatste tsarenfamilie, de Romanovs, was geschreven. Hij borg alle boeken over de familie op omdat zijn obsessie te ‘ver’ ging. De Romanovs die gedood waren, waren een deel van zijn leven geworden. Hij identificeerde zich met de zoon van de tsaar die ook aan hemofilie leed. Vandaar dat hij zijn tweede naam, Alexander, gebruikte in plaats van Geert. Lexs zijn vroegere professor vroeg hem een hoofdstuk over de Romanovs te schrijven. Hij wist dat het onderwerp hem misschien weer in de greep zou krijgen maar accepteerde het aanbod toch. Het gevolg was zoals hij verwachtte: hij kon niet meer ophouden met het bladeren in boeken en het denken aan de Romanovs. ‘Hij bekeek alle foto's in alle boeken, als iemand die zoekgewaande familiealbums heeft teruggevonden en nu de tijd vergeet. Het begon naar aangebrande aardappels te stinken. De molsla lag slap in het vergiet.’ Lex vindt het vaak fijner om alleen te zijn, maar heeft op bepaalde momenten ook behoefte aan gezelschap. Later in het boek komt er wel iemand in zijn leven, en dat is Loti. Bij haar is Lex ‘zichzelf’.
Bijpersonen
De Romanovs Je komt veel over de familieleden te weten, maar ze maken niet veel ontwikkelingen voor. Dat hoeft ook niet omdat ze wel een deel uitmaken van het boek, maar niet de belangrijkste personages zijn. De dingen die Rascha Peper over de Romanovs heeft geschreven zijn echt gebeurd. Dus je weet tijdens het lezen hoe zo’n tsarenfamilie leefde. De moeder van Lex Je komt veel over heer te weten in het boek, terwijl er niet veel over haar wordt gesproken. Toen ze jong was is ze van Rusland naar Nederland geïmmigreerd. Ze had een ongelukkig huwelijk en is daardoor ‘gesloten’. Ze gaat nooit op vakantie of uit, haar troost was het huishouden. Maar hier komt een einde aan als de tante en oom van Lex haar meenemen naar Tsjechië. Ze heeft altijd verzwegen dat Lex niet haar biologische zoon is, maar dat vond Lex niet heel erg. In dit fragment lees je dat ze verlegen en teruggetrokken is. Misschien omdat ze bang is dat Lex erachter zou komen dat ze niet zijn moeder is. Wensen? Nee, hoor, nee. Een bloeiende plant vond ze altijd leuk. Maar dat was niets bijzonders. Was er niet iets speciaals dat ze graag wilde hebben, een echt cadeau? Het bleef even stil aan de andere kant. Dit waren moeilijke vragen voor zijn moeder. ‘Nou,’ zei ze toen, ‘nu je het vraagt: gisteren brak het handdoekenrekje in de keuken opeens af. Waar ik altijd de handdoek en theedoek aan heb hangen, weet je wel? Misschien is een nieuw han…’ ‘Mamma!’ riep hij. ‘Als u een nieuw handdoekenrekje wilt hebben, dan breng ik dat met plezier een keer mee. Maar u denkt toch niet dat ik op uw zestigste verjaardag met een handdoekenrekje aan kom zetten.’ ‘O, nee, nee…’ zei zijn moeder geschrokken. ‘Dan… dan moet je zelf maar wat bedenken, jongen. Ik vind alles leuk, hoor, gerust wel. Doe maar niet te veel moeite.’ Sweder Veere Hij is de beste vriend van Lex. Je komt weinig over hem te weten. Hij probeert Lex wat levendiger te maken. Lex was een lange tijd verliefd op zijn zus Wendela. Over haar kom je ook niet veel te weten. Sweder is een populaire man die Lex zou willen zijn. Loti Ze studeert Amerikanistiek in Nijmegen. Haar hele naam is eigenlijk Leonore Olga Theresia Irene Swart. L.O.T.I. zijn haar initialen. Aan het einde wordt zij de vriendin van Lex. Ze kwam niet vaak in het boek voor. Alleen wanneer ze stiekem kwam zwemmen in het zwembad van de villa. Lex betrapte haar maar mocht daarna toch wel komen zwemmen. Ze maakten kennis en zo kregen ze wat met elkaar. Wat gebeurt er, waar en wanneer? Lex Grol past op de villa van de familie Veere. Hij is een werkloze historicus. Op een dag krijgt hij aanbod van een vroegere professor van hem. Hij vraagt Lex om een hoofdstuk over de Romanovs te schrijven in zijn boek over Rusland. Jaren geleden was Lex geobsedeerd door de laatste tsarenfamilie maar had er een einde gemaakt. Hij wist dat hij door deze opdracht zich weer erg zou verdiepen in de Romanovs, maar accepteerde het aanbod toch. Het wordt alleen maar spannender als hij een grote ontdekking maakt: hij denkt dat hij familie is van de laatste tsaar. Hij vertelt het aan niemand om het nog zekerder te maken, en komt erachter dat zijn moeder niet zijn echte moeder is. Lex weet dus dat hij ook geen familie van de tsaar kan zijn. Enkele dagen later leest hij in een krant dat alle lijken van de Romanovs zijn gevonden. Ook het lichaam van Aleksej, waarvan hij dacht de kleinzoon te zijn.
Nicolaas II, de laatste Russische tsaar Nicolaas II was een vrij liberale, maar zwakke leider en werd in 1917 gedwongen om af te treden. Nicolaas staat tweede van links. Naast hem staan zijn vier dochters: Tatjana, Olga, Marie en Anastasia. Rechts vooraan staat zijn zoon Alexis die leed aan hemofilie. Het gezin werd later (in 1918) door de bolsjewieken vermoord. Jarenlang zijn er geruchten geweest dat niet alle leden van het gezin destijds zijn omgekomen. Ruimte Lex is gek op de villa van de familie Veere. Op de tuin het tuinhuis maar vooral op het oude zwembad met dolfijntegeltjes, waarin hij dagelijks zwemt. Hij is opgegroeid in een dorpje in Gelderland, Elsteren. Dit dorpje is niet heel erg van belang voor het verhaal. Er zijn ook andere belangrijke plaatsen die Rascha Peper beschrijft. Bijvoorbeeld de plaatsen waar de Romanovs verbleven. In 1917 moest de tsaar Nicolaas II af treden, hierdoor verbleven ze op bepaalde plaatsen waar ze moesten blijven. Enkele voorbeelden zijn: Tsarskoje Selo, Siberië en Jekaterinenburg. Tijd Lex verblijft in de villa van de familie Veere. De ouders van een vriend, Sweder. Dat gebeurt in de zomer van 1995 of 1996. Ik weet het niet precies zeker maar op blz. 89 noemt Lex een boek dat in 1993 is verschenen. Er zijn ook nog flashbacks naar het verleden van Lex, en dat speelt zich, volgens mij, rond de jaren 60 of 70 af. Wanneer Lex dingen over de Romanovs vertelt, gaat de tijd terug naar 1918. De familie werd omgebracht op de nacht van 16 op 17 juli 1918. Hoe loopt het verhaal af? Lex komt erachter dat zijn moeder niet zijn biologische moeder is. Dus dan kan hij ook geen verwantschap met de tsarenfamilie hebben. Zijn moeder vermande zich en keek in zijn richting, ze haalde diep adem en zei met een dun maar beslist stemmetje: ‘ik heb nooit kinderen kunnen krijgen, Geert. En je vader… die had een vriendin, je weet wel: Leida. Hij kende haar van het werk. Al jaren voordat ze samen dat ongeluk kregen, is Leida bij ons in huis geweest. Ze was in verwachting van je vader en ze kon nergens heen, haar familie mocht het niet weten. Ze was nog heel jong, net achttien. Toen ben jij geboren en je vader heeft je gewoon als ons kind aangegeven. D’r was haast niemand die het wist. Leida vond het best, het kwam haar goed uit. En ons ook. Ik… ik was zo blij met je.’ De laatste bladzijdes van het boek eindigen met gesprekken tussen Loti en Lex. Wat grappig is aan het einde van het boek is dat Lex een duik neemt van de springplank. En het boek was ook begonnen met een sprong van Lex van de springplank. Wat is het probleem (thema) dat als een rode draad door het verhaal loopt? Het thema van het boek is duidelijk obsessie. Lex heeft een fascinatie voor de laatste tsarenfamilie, de Romanovs. Hij had het jaren geleden afgesloten, maar nadat een oud-leraar hem gebeld had met de vraag of hij een hoofdstukje in zijn boek over Rusland kon schrijven, begon hij zich er weer mee bezig te houden. Lex heeft ook een andere obsessie: de villa van de familie Veere. Vooral het zwembad vindt hij prachtig.
Mijn beoordeling Ik vond het boek Russisch Blauw best interessant, omdat het heel anders was dan andere boeken. Het was een leuk boek over een gewone man maar hij blijkt misschien een verwantschap met de laatste tsarenfamilie te hebben. Er worden tussendoor ook dingen verteld over de Romanovs, wat echt is gebeurd. En er zijn ook enkele flashbacks naar het verleden van Lex. Al deze dingen maken dit boek origineel. Dit fragment van het boek vond ik best grappig om te lezen. Hier bezoekt Lex zijn oma en ze praten over zijn ziekte, hemofilie: ‘Kijk oma, de bloedziekte die ik heb, weet u wel… die hemofilie…’ ‘Dat zeg ik wel eens tegen iemand hier in huis,’ zei zijn grootmoeder. ‘Hemofilie heeft-ie, zeg ik. Maar dan denken ze altijd dat je van de verkeerde kant bent. Dat zijn ze toch allemaal tegenwoordig? Maar jij niet, of wel soms?’ ‘Dat is homofilie, oma!’ ‘Dat weet ik wel. Maar dat heb jij toch niet?’ ‘Nee.’ ‘Nee, ik zeg ook altijd: dat is het niet! Wat dat betreft is-tie normaal. Hij is wel getrouwd, maar dat kan nog komen. Maar ze denken altijd.’ Ik kan geen herkenbare problemen of situaties in dit boek vinden. Ik zie niet veel overeenkomsten tussen mijn manier van leven en die van hen. Ze zijn afgestudeerd en wonen niet bij hun ouders (zoals dat bij Lex het geval is) of ze zijn dochters of zonen van de tsaar. Ik zou dit boek best aan mensen willen aanraden. Het is een aardig boek met stukjes informatie en geschiedenis van een tsarenfamilie. Fantasie en werkelijkheid worden door elkaar verteld. Dus het is een informerend en amuserend boek tegelijk. Het is ook een aanrader omdat het fijn te lezen is. Je kunt snel over de zinnen heen lezen omdat het taalgebruik dat Rascha Peper gebruikt niet ingewikkeld is. Rascha Peper beschrijft, onopvallend, allemaal blauwe dingen in het boek. Hier kan ik enkele voorbeelden van geven die me opvielen: de dolfijn onder de duikplank, de lucht, de oorbel van Loti (die Lex in het zwembad vond), een vlieger in de lucht en de oceaan in een droom. Misschien zijn er nog een paar blauwe voorwerpen die ze beschreef. In dit fragment koopt Les een duur chic jasje van een onbekende kleur van blauw. ‘En zo’n bijzondere kleur, hè? Moeilijk te zeggen wat het is. Geen kobalt, geen mauve, geen lavendel… nee, absoluut geen lavendel.’ De verkoper streek zich peinzend over de kin. ‘Gewoon een heel bijzonder kleur’ ‘Russisch blauw is dit,’ zei Lex. ‘Russisch blauw zegt u? hé, dat ken ik niet. Wel Pruisisch blauw, maar dat is weer iets anders.’ ‘Dit is Russisch blauw.’ ‘Een gave, overtuigende roman, waarin fantasie en werkelijkheid geraffineerd zijn vervlochten met elkaar.’ OPZIJ
Ik ben het met het citaat eens, zoals ik ook al heb gezegd: fantasie en werkelijkheid worden allebei gebruikt in dit boek en dat maakt het leuk. ‘De schrijfster heeft een gevarieerde, levendige stijl die veel indruk maakt en noodt tot doorlezen.’ NRC HANDELSBLAD
Ik ben het half met dit citaat eens. Ik vond het niet zo’n hele erge doorleesboek, niet dat het moeilijk was. Maar het noodt niet tot doorlezen zoals de NRC heeft gezegd.