Rachab door Annemiek Schrijver

Gebruikte editie Eerste druk: februari 2007
Gebruikte druk: 1e
Aantal bladzijden: 300
Uitgever: Prometheus, Amsterdam
Te raadplegen website voor deze roman: www.rachab.nl Gegevens voorkant Op de duistere voorkant staat een afgebeeld vrouwenbeen tussen de gordijnen, een beeld dat naar de hoerige Manon zal verwijzen. Genre “Rachab”is een psychologische roman over religie, wellust, opvoeding, vrijheid en overgave. Indrukwekkende roman over een vrouw op zoek naar het levensmysterie. “Rachab” is het debuut van Annemiek Schrijver, maar eigenlijk is het boek te goed voor een debuut. Het is namelijk veel meer dan het verhaal van een vrouw die uit godsdienstwaanzin neergestoken blijkt te zijn en ooit een moeilijke, christelijke jeugd heeft gehad. Het is m.i. een roman over het archetype van de vrouw die op zoek gaat naar haar eigen geheimen, o.a. dat van de seksualiteit, op zoek naar de grenzen van de vrijheid, op zoek ook naar het oermysterie van het leven, of zoals Schrijver het zelf aangeeft (o.a. bij Pauw en Witteman) op zoek naar de totale overgave. Het boek zit boordevol gebeurtenissen en het vereist toch wel veel concentratie om het te lezen, hoewel er nauwelijks moeilijke woorden zijn gebruikt. De concentratie is o.a. noodzakelijk om te zien op welke manier Schrijver haar verhaallijnen aan elkaar verbindt. Manon is een type van de vrouw die tegelijk moeder en minnares is, zoals die twee archetypen bijvoorbeeld ook in de naam en het gedrag de van de popster Madonna worden verenigd. (hoer, heilige of heks ) Madonna of Manon (wat zegt een naam? ) Liet de popster zich niet in haar laatste show aan het kruis nagelen als een moderne vrouwelijke variant van Christus?) Namen zeggen namelijk veel, misschien iets te veel in deze enigszins overladen roman. Het kan namelijk niet op: Manon van den Tempel, Ismaël Krikke, Daniël de Leeuw, Enkidu . Schrijver heeft de namen natuurlijk bewust gekozen en heeft geen moeite gedaan om het de lezer heel moeilijk te maken. Voor Endiku is misschien wel even Google nodig om te zien dat die naam al voorkomt in het Gilgamesj-epos (net als de Bijbel toch een van de literaire oerteksten) , maar de andere namen zijn voor een kenner van de Bijbel (en dan hoef je geen spreker van de tale Kanaäns te zijn ) niet al te moeilijk te traceren. Ook de kruisdood en de wederopstanding komen nadrukkelijk in beeld. Die metaforen tillen de roman mijn inziens naar een heel wat hoger niveau. De structuur is niet nieuw maar hecht uitgewerkt, waarbij stukje voor beetje het geheimzinnige voorhang ook voor de lezer wordt opgetild. De slotscène is groots: gelijktijdig vallen de puzzelstukjes van Manons leven, dat van haar moeder en de geheimen van haar zoektocht op de goede plaats. Je gunt als lezer Manon haar wederopstandig en haar volledige vrijheid. Je slaat het boek dicht en wilt het eigenlijk gewoon nog een keer lezen. Misschien dat je dan merkt dat alle verhaaldraden ergens naar leiden en alles met alles met elkaar te maken heeft. Misschien dat je dan ook merkt dat het net iets te overladen is, maar je zult bij herlezing toch ook erkennen dat Annemiek Schrijver een groot talent is. Hopelijk weet ze er goed (en zuinig) mee om te gaan. Op de literatuurlijst van
www.scholieren.com durf ik het debuut van Schrijver wel met drie punten te waarderen. Het is geschikt voor leerlingen van de eindexamenklassen van havo en vwo en het is natuurlijk een gegeven dat iemand die op de hoogte is van de Bijbel er iets meer plezier aan zal beleven dan iemand die deze metafysische achtergrond niet heeft. De flaptekst Wat is een heilige? Wat is een hoer? Manon groeit op in een christelijk-orthodox milieu en krijgt de tale Kanaäns met de paplepel ingegoten. Zo hoort ze op de School met den Bijbel over Rachab, de hoer van Jericho. Rachab haalde met haar rode koord de vijand binnen de muren van de stad. Een hoer is slecht, maar omdat Rachab de uitverkorenen hielp is ze ook een heilige. Een hoer die vol overgave de wil van God doet: hoe kan iemand tegelijk slecht en goed zijn? Dit dilemma is de rode draad van dit indringende debuut. Manons fascinatie voor de heilige hoer neemt een dramatische wending als de schoolmeester haar tegenover de klas met Rachab vergelijkt. Is Manon werkelijk zo slecht als de schoolmeester zegt? Ze voert hierover geheime gesprekken met haar pop, die ze Rachabje noemt. Manon begint een zoektocht naar de grenzen van heiligheid en hoerigheid, naar de muur tussen goed en kwaad. Haar queeste brengt haar uiteindelijk op het randje van de dood. Rachab is niet alleen een indringend en aangrijpend verslag van Manons verlangen naar alomtegenwoordige liefde, het is ook een bij vlagen hilarische en humoristische avonturenroman. Motto en opdracht Er is geen motto en ook geen opdracht. Structuur en verhaalopbouw De roman is opgebouwd in 40 hoofdstukken die een wisselende lengte hebben. De hoofdstukken waarin de pop Rachabje vertelt, zijn heel kort. Andere hoofdstukken kunnen wel twintig pagina ’s omvatten. De roman heeft eigenlijk twee verhaallijnen. Die van het heden is de draad die aangeeft dat er een jonge vrouw in het ziekenhuis op de afdeling Spoed is opgenomen is, omdat ze kort ervoor neergestoken is. Er wordt nog niet verteld wie de aanslag gepleegd heeft en die verhaaldraad kan zelfs wel met een literaire thriller worden vergeleken. Een goede lezer kan aan het einde uiteindelijk wel vermoeden welke zieke geest haar tenslotte neersteekt. De tweede draad is de ervaring van een jong meisje op de basisschool dat door haar meester als een hoer wordt afgeschilderd en wordt vergeleken met de hoer uit het Oude Testamant Rachab. Daarvan volgt de lezer Manon in haar levensloop naar het heden toe en de beide verhaaldraden komen aan het einde samen. De roman is dus niet-chronologisch opgebouwd, omdat heden en verleden elkaar afwisselen en ook de delen van het verleden nog onderling wisselen. Toch is de roman niet heel lastig opgebouwd, temeer natuurlijk ook omdat de gevolgde verteltechniek wel vaker voorkomt. Perspectief Er zijn enkele personale vertellers. De 30-jarige Manon van den Tempel, haar vriend en nieuwslezer Daniël de Leeuw en het lievelingspopje van Manon dat ze Rachabje heeft genoemd en dat haar gevraagd en ongevraagd van advies voorziet. Rachabje vertelt meestal maar heel kort. In de begin en in de eindpassages komen ook auctoriale stukjes voor, wanneer de situatie in het ziekenhuis wordt verteld.
Titelverklaring “Rachab verwijst vrouwelijke hoer in het Oude Testament. In de Bijbel staat in Jozua 2 het volgende over Rachab: “Jozua, de leider van het volk Israël had van God de boodschap gekregen om, nu Mozes er niet meer was, met het volk van God het beloofde land in te trekken. Het werd een bloederige en indrukwekkende tocht. Zoals elke slimme generaal zond Jozua eerst spionnen vooruit om te kunnen bepalen wat de juiste strategie zou zijn om ‘het beloofde land’ in te kunnen trekken. Twee spionnen moesten deze stad verkennen en bericht uitbrengen aan Jozua. Omdat dit niet in één dag lukte zochten de spionnen onderdak en om niet teveel op te vallen besloten ze bij een hoer om onderdak te vragen. Vanwege haar beroep ontving ze sowieso al veel bezoek waaronder vreemdelingen. Daarom viel het niet op dat de verspieders bij haar naar binnen gingen. Helaas had de koning van Jericho ook gehoord dat er spionnen zijn stad waren binnen gedrongen. Hij beval Rachab om deze spionnen uit te leveren. Met gevaar voor eigen leven koos zij er echter voor te liegen en de koning mee te laten delen dat de spionnen de stad al weer hadden verlaten. Vervolgens sloot zij een deal met de twee verspieders. Zij zou hen helpen ontsnappen als het volk Israël haar en haar familie zou sparen bij de belegering van Jericho. Zo gezegd, zo gedaan. Ze liet de spionnen via een koord uit haar raam naar beneden klimmen en adviseerde hen zich drie dagen schuil te houden voor ze terug gingen naar het kamp. De spionnen op hun beurt spraken met haar af, dat ze dit rode koord uit haar raam moest hangen tijdens de belegering van Jericho. Iedereen die in haar huis was op dat moment, zou niet gedood worden. Rachab woonde aan de rand van de stad, aan de rand van de samenleving, nog net niet verstoten. Omdat zij op de muur woonde, voelde zij zich extra kwetsbaar. Gelukkig voor haarzelf en haar familie steeg ze boven haar situatie uit, kon God haar gebruiken en uiteindelijk zelfs bevrijden. En zo gebeurt het dat de hoer uit Jericho zichzelf en haar familie het leven redt, wordt opgenomen in het volk Israël en belandt in de bloedlijn van Jezus Christus, de bevrijder van ieder mens . Tijd en decor Hoewel het verhaal een actueel verhaal is, geeft Schrijver weinig prijs over welk jaar de verhaallijn gaat. In principe is het ook niet nodig om feiten te kunnen controleren voor de lezer, want het gaat er eigenlijk om dat er een algemeen verlangen van de vrouw naar liefde, vrijheid en overgave is. Dat is een verschijnsel van alle tijden en ook daarom is het al beter dat er niet een herkenbaar element in tijd en plaats wordt gegeven. Alleen de datum van de aanslag op Manon vindt plaats op haar 30e verjaardag en dat is 15 oktober. Dan vindt ook eigenlijk de apotheose van de gehele roman plaats. In welk jaar dat gebeurt, valt echter niet uit de tekst op te maken. Gezien het feit dat Manon dingen via de computer (Google en Wikepedia) opzoekt, zou je kunnen opmaken dat er toch sprake is van een periode in de 21e eeuw. Grappig is wel dat de laatste scène speelt op zaterdagmiddag 17 oktober (de dood van de Meester) Maar vanwege het schrikkeljaar 2004 is er in de 21e eeuw nog geen zaterdag 17 oktober geweest. De eerste zaterdagmiddag op 17 oktober is in 2009. Opzet of foutje? Plaats van handeling Wanneer Daniël naar de hoeren in de Muurstraat gaat, zou je daaruit kunnen opmaken dat de roman zich afspeelt in Groningen. Via Wikepedia is namelijk te achterhalen dat dit een bekende straat met raamprostitutie in deze provinciehoofdstad is. Samenvatting van de inhoud Omdat de chronologie in de vertelling erg vaak wisselt, is het niet zo goed mogelijk om de samenvatting te geven in de volgorde van de roman. In dit verslag is er voor gekozen om de lijn van het heden en het verleden eerst apart te vermelden en dan aan het einde te laten samenvallen. De verhaallijn van het heden De jonge vrouw Manon wordt aan het begin van de roman opgenomen in het ziekenhuis. Ze is neergestoken en bloedt hevig: de doktoren doen vrij paniekerig: het is blijkbaar een ernstige zaak. Haar vriend Daniël de Leeuw komt op bezoek: hij is nieuwslezer op de televisie en eigenlijk dus een BN’er. Hij is woedend en ontdaan en roept over een Palestijn die de aanslag op Manon zou hebben gepleegd. Hij heeft een klein popje van Manon voor haar meegenomen, maar Manon is niet helder bij kennis. Ook leest hij een stukje uit het Oude Testament over Rachab voor. Het popje Rachab neemt daarna ook enkele kort hoofdstukken voor haar rekening en we horen van haar dat Manon in een soort koortsdroom of coma terechtkomt. Hij heeft ook een rood koordje meegenomen dat als een shawl om Rachabje zit. Het verwijst naar het rode koord van de hoer Rachab uit het Oude Testament. Maar een dag later blijkt het rode koordje vervangen te zijn door een rood lingeriebandje. Wie heeft dat gedaan? In deze verhaallijn komt de rechercheurs op het spoor van Daniël die ze verdenken van de aanslag. Bovendien willen ze hem wel een hak zetten, de beide rechercheurs, Blauw en Knoop. Daniël is niet op zijn mondje gevallen en dat levert wel een aantal komische scènes op. In één van de volgende ondervragingen geeft Daniël aan dat hij Manon slechts een jaar kent en dat hij haar heeft leren kennen omdat zijn zus Julia in de psychiatrische inrichting zit en dat deze goed met Manon kan opschieten. Ze maken met de afdeling hoorspelstukjes. Ook geeft hij toe dat hij samen met Manon parenclubs bezoekt o.a. Paradise of Heaven, waar Manon er lol in heeft om zoveel mogelijk mannen in de darkroom te bezitten (ze speelt er hogepriesteresje en laat mannen toe in haar Heilige der Heilige– achter haar eigen voorhangsel) Daniël regelt dan de mannen, want die moeten aan hem toestemming vragen of ze met Manon mogen neuken. Dat geeft Daniël een soort machtgevoel. Hij zit er dan trouwens met een vermomming, omdat hij een BN’er is. Inderdaad een bizarre aangelegenheid en de twee jonge rechercheurs krijgen rode oortjes. Dan valt ook de naam van de Palestijn Ismaël Krikke (let op de naam!) Daniël verdenkt Ismaël ervan een stalker van Manon te zijn en hij vindt dat de politie deze Krikke moet oppakken. Intussen wordt openbaar bekend gemaakt dat Daniël betrokken is bij een seksschandaal en dat kost hem natuurlijk zijn baan als nieuwslezer. Het kan bijna niet anders of de politie heeft gelekt. Hij wordt tijdens een nieuwe ondervraging geconfronteerd met Ismaël Krikke, die hij eerst bij de keel wil pakken. Maar dan komt het tot een bijzondere situatie. Krikke begint te vertellen dat hij op de bewuste avond wel in de bar van Paradise of Heaven heeft gezeten, maar eigenlijk helemaal niet zo geïnteresseerd was in Manon. Al die tijd heeft hij eigenlijk achter Daniël aangezeten: hij heeft Daniël willen stalken. Dat is ook een klap voor Daniël, maar bovendien weten de agenten Blauw en Knoop er helemaal geen raad mee. Daniël zelf is een ervaren hoerenloper: hij gaat vaak naar de hoeren in de Muurstraat. (vgl. de verwijzing naar de hoer Rachab die in de Bijbel op een muur woont) Krikke is er getuige van geweest dat Manon op haar dertigste verjaardag alleen naar de parenclub was gegaan, ze wilde de totale vrijheid vieren en hij vertelt ook dat er een man was geweest die haar voor vieze hoer heeft uitgescholden. Waarschijnlijk was dat de degene die de aanslag heeft gepleegd. De verstandhouding tussen Daniël en Krikke groeit met de minuut en eigenlijk nemen ze het samen op tegen de politie.. Die moet hen eigenlijk gewoon laten gaan, want er is geen enkel bewijs tegen Krikke of Daniël. Van een andere agent krijgen ze later nog wel een paar jenevertjes. Daarna worden ze het politiebureau uitgezet.
De verhaallijn van het verleden Manon van den Tempel is een 8-jarig meisje dat streng religieus is opgevoed en ook op een strenge christelijke school zit met een heel strenge Meester. Ieder dag wordt er uit de Bijbel verteld en dat gebeurt wel in de volgorde van de chronologie. Zo is Manon heel geïnteresseerd in de vertelling rondom de ark en de tabernakel, omdat er daarbij sprake is van het Heilige der Heilige en het voorhang waarachter niemand mag komen behalve dan de Hogepriester. Op een dag vertelt Meester een verhaal over de tempelhoer (!) Rachab uit het Oude Testament. Hoewel een hoer, heeft ze haar verdienste voor het uitverkoren volk, want ze helpt de spionnen van de Jozua. Maar op het hoogtepunt van de vertelling ziet Meester dat Manon die dag een rood lint in d’r haar heeft gedaan en ten overstaan van een volle klas zegt hij tegen de kinderen dat ook Manon eigenlijk een hoer is. Ze versiert zich met een lint. Manon wordt naar voren geroepen en te schande gezet en wanneer ze terugloopt naar haar plaats, plast ze in haar broek. Het geeft echter een warm aangenaam gevoel tussen haar benen en misschien wordt hier op freudiaanse manier al de relatie tussen religie en seksualiteit gelegd. (“Er wordt op dat moment licht ontstoken temidden van de diepste duisternis”, blz. 41) Daarna gaat Manon naar de kleedkamer van de gymnastiek om wat water te drinken en ze ziet zich in de spiegel. Het popje spreekt haar toe. Ze is een hogepriesteres van Cybele, de vrouwelijke Almoeder die in veel religies als een vrouwelijke God wordt beschouwd. Manons vader is tandarts en haar moeder Emma een zeer goed geoefende altzangeres die faam heeft verworven bij de vertolking van de Matthaüs Passion. Ze oefent huis veel met haar zangleraar Enkidu. (Deze naam is afkomstig uit het Gilgamesj-epos) Zowel Emma als haar grootmoeder zijn net als Manon erg mooi van uiterlijk. Manon bewondert haar moeder dan ook erg; al lijkt die niet veel tijd voor haar te kunnen vrijmaken vanwege haar zangeressenbaan. Enkidu heeft ook een oogje op Manon. Na een koorrepetitie blijft hij met haar achter en hij leert haar dan jenever drinken (Manon is dan zeventien) En ze krijgt van Endiku ook een seksueel inwijdingsritueel, terwijl er een plaat wordt opgenomen van orgelmuziek. Het is dus ook een verwijzing naar de erotiek die een rol speelt in het Bijbelse verleden van het Gilgamesj epos. Religie, kunst en seks worden op deze plek met elkaar verbonden. Het is natuurlijk een geheim dat ze met de dirigent deelt. Later bezorgt Endiku haar een tape waarop een roddelverhaal over Emma staat. Die was in het buitenland eens ontzettend vernederd geweest door een Russische dirigent Tergiew die haar had gevraagd om de rol van Don Elvira te komen zingen. Hij had haar zelfs geslagen, maar toch was ze gaan optreden. In het clubje met muzikale vriendinnen weet men van die situatie af. Manon vraagt zich af waarom ze de tape heeft gekregen , maar ook waarom haar moeder nog wekenlang met de Russische dirigent is blijven optreden. Recensies uit die tijd geven aan dat ze bijzonder goed had gepresteerd. Manon gaat na haar studie als logopediste werken in een psychiatrische inrichting. Het is een Joodse inrichting en ze is er eigenlijk een beetje vreemde eend in de bijt, maar omdat ze weinig schade kan berokkenen aan de mensen die toch al nauwelijks kunnen praten, laten ze haar met rust en kan ze haar gangetje gaan. Twee patiënten hebben haar bijzondere aandacht: de oude Sam die de kampbeulen heeft overleefd en Julia, de zus van haar latere vriend Daniël. Manon heeft een erg goede invloed op de twee patiënten. De twee worden op elkaar verliefd en wanneer Manon hen beiden zo ver heeft weten te krijgen dat ze optreden op een Bonte Avond, wordt alles heel fraai, want ze ontmoet er dan ook de broer van Julia, Daniël op wie ze zelf ook wel verliefd kan raken. Ze maken een keer een afspraak om naar het strand te gaan , maar op weg naar die afspraak krijgt Manon autopech en raakt aan de overkant van de weg een auto bij een botsing betrokken. Ze gaat er naar toe en ziet dat een Super Procureur Generaal Alderlieste het slachtoffer is. Ze belt 112 en blijft bij hem zitten, omdat hij bekneld zit. Later blijkt dat hij zijn beide benen bij het ongeluk is kwijtgeraakt. Ook daar heeft ze dus weer iets goed/heiligs verricht. Het komt er tenslotte wel een keer van dat ze met Julia en Daniël aan het strand vertoeft. Tijdens dat strandbezoek wordt een nieuwe flashback ingelast waarin Manon vertelt dat ze met de inrichting naar Frankrijk is geweest om daar o.a. een nieuwe Franse patiënte Madeleine op te nemen. Ze heeft tijdens die reis ook een onderaardse grot bezocht, wat natuurlijk helemaal in de symboliek van de roman past. Ze moet naar de onderwereld om te kunnen begrijpen. Dan komt op het strand ook het idee bij Manon op om te trouwen met Daniël en Julia en Sam als hun kinderen in huis te nemen. In de kliniek gaat het op een keer ineens minder goed met Manon: ze wordt door haar collega’s buiten spel gezet, wanneer ze weer eens te nadrukkelijk haar mening heeft geventileerd. Ze verlaat de vergadering en weet dat er ongetwijfeld over haar geroddeld zal zijn. Ze krijgt een inzicht dat ze iets anders moet doen met haar seksualiteit. Ze neemt contact op met een bureau dat seksuele hand -en spandiensten verleent aan gehandicapten: het bureau Seks-ie-bel. Die naam staat haar wel aan, omdat er de naam van Cybele in verborgen zit. Ze mag op gesprek komen en ze heeft natuurlijk best een geweldige voorsprong door haar activiteiten in de darkroom. Voor de functie is ze natuurlijk erg jong vergeleken met de andere dienstverleensters en ze wordt aangenomen als Seksibele, de hoer van Cybele. Haar eerste klant is een overspannen dominee met een burn out. Een dag voor zijn ontslag uit het ziekenhuis had hij graag nog een nummertje gemaakt, maar hij kan het niet. De zondag daarop gaat Manon naar de kerk waar de dominee moet preken. Het geeft haar een gevoel van macht. Ze heeft op internet (Wikepedia) intussen gezocht naar wie Cybele was. (de moeder van alle goden, de vruchtbare moeder Aarde zelf) Ze vindt dat ze aan een nieuwe roeping bezig is en haar tweede klant ligt ook in een instelling. Het blijkt de Super PG Alderliefste te zijn. Met hem (hij is beide benen kwijt) beleeft ze een echt seksueel hoogtepunt: hij is de hogepriester die haar het Heilige der Heilige binnenleidt. Hij daalt als het ware af in haar grot. Van Daniël heeft ze wel eens gehoord dat er een aantal onfrisse toestanden op het Binnenhof was met seksuele praktijken en dat Alderlieste vlak voor zijn ongeluk in opgewonden toestand was weggereden. Wanneer ze terugkeert, merkt ze dat haar moeder heeft ingesproken op haar telefoon. Het is een hele tijd geleden dat ze contact hebben gehad en haar moeder wil haar vertellen van de wraak die ze gaat nemen op de Russische dirigent. Ze mag een tempelfestival organiseren, de Rus is in het land en denkt te worden uitgenodigd voor haar optreden, maar zij zal kiezen voor Enkidu. De ultieme wraak van haar zal nu zijn dat ze dit in een live-uitzending op televisie beken wil maken. Kan Manon niet regelen dat Daniël op de hoogte gebracht kan worden? Manon vindt het wel een sterke streek van haar moeder, die nu de vernedering kan overwinnen die haar door de Rus is aangedaan. Emma wijst nog op iets anders: ze is opgebeld door de oude Meester van school. Die heeft haar ook nog voor alles en nog wat uitgemaakt. De man is intussen malende geworden. Rachabje( de pop) wijst haar op de kwaliteiten van de moeder. Manon gaat met Rachabje en haar poes Prins Heerlijk in hetzelfde bed liggen: als een ware en Heilige Drie-eenheid. De volgende dag vertelt ze het verhaal van Emma aan Daniël en die ziet wel wat in een televisieopname. Daarna gaat ze uit eigen beweging weer naar Alderlieste toe en ontfutselt hem het geheim van het Binnenhof dat enerzijds met drugs anderzijds met seksschandalen heeft te maken , waarbij de Nederlandse overheid een onfrisse rol speelt. Er zit iemand in de Scheveningse gevangenis die helemaal geen contact heeft met de boze buitenwereld. Ook dat zal ze lekken naar Daniël die nu op dezelfde dag twee vliegen in één klap kan slaan. Alderliefste opent opnieuw haar geheime ingang: hij is haar Hogepriester en hij is haar Meester. Het gaat deze keer alleen met een wat wildere houding van Alderlieste gepaard. Hij bezorgt haar een echt orgasme en dat wordt toch een beetje beschouwd als “een kleine dood.” Hij zegt ook dat ze geschapen is voor “religie, kunst en seks.” Manon weet. Bovendien heeft ze nu twee mannen in haar nog korte leven gekend bij wie ze zich veilig voelt ( Daniël en Alderlieste) Ze voelt zich heel goed. Intussen is Manon ook met Daniël in de seksclub Paradise of Heaven (de darkroom) ingegaan. Ze heeft seksueel contact met vele mannen die door Daniël worden aangewezen. Een van de mannen die ze niet kan zien, is een man die haar voor hoer uitscheldt, wel bovenop haar ligt en dan tenslotte toch van haar wegvlucht. Ze weet niet wie het is en vermoedt dat Daniël hem heeft weggejaagd, maar dat is niet het geval, zegt hij later. Op de ochtend van haar 30e verjaardag voelt ze zich heel goed. Ze mag het geheim van het Binnenhof aan Daniël vertellen: het kan Alderlieste niet veel meer schelen. Daniël geniet natuurlijk van de primeur. Maar hij heeft ook nog een leuk presentje voor haar: hij gaat met Manon fietsen in Rotterdam: daar is namelijk een fietstunnel onder het water van de Nieuwe Maas door. Ook op die manier kan onze moderne Cybele de gevaren van de onderwereld overwinnen. Misschien zo ervaart ze was de darkroom (met de bescherming van de duisternis) dan helemaal niet nodig geweest. Ze beschouwt het fietsen onder het water als haar doop: de terugkeer naar haar onschuld, naar het ballenbadje uit haar kindertijd (Ikea) Als de vrouw van Lot kijkt ze achterom en ziet de man die lacht (Enkidu?) Die avond is Daniël natuurlijk echt de anchorman van het journaal: hij kan twee zaken openbaren: die van de moeder van Manon en het geheim van het Binnenhof. Hij voelt zich goed. Hij heeft zich ook voorgenomen dat er een einde aan hun sekspraktijken moet komen , wanneer ze met elkaar gaan wonen. Op dat moment denkt ook Manon daarover na: een priesteres van Cybele zou nooit trouwen en altijd seks met meer mannen blijven aanbidden. Kan ze dat leven wel leiden. Ze praat er over met Rachabje: het gesprek gaat over algemeen menselijke waarden: “ Iedereen heeft een boeddhanatuur, een Christusbewustzijn, maar iedereen is dat vergeten en gelooft in zijn afgescheiden en permanente bestaantje. (blz. 248) Rachabje zegt : “Jij bent slechts mij in een andere gedaante. Ze kijkt naar de uitzending van Daniël die over Emma en de Matthaüs Passion vertelt: Emma neemt haar ultieme wraak op de Russische dirigent Tergiew. De hele Passion zal die avond worden uitgezonden op Nederland 1
Manon voelt zich goed en gaat in haar eentje naar Paradise of Heaven, waar ze Ismaël Krikke ontmoet. In plaats van de porno op de schermen krijgt Krikke het voor elkaar dat de beelden van Emma’s moeder op de schermen worden vertoond. Heel alleen gaat Manon de darkroom (= de duisternis) in. Er ontstaat dan een prachtige parallellie tussen de situatie op de schermen waar haar moeder Emma en de dirigent Enkidu een vertoning van de Matthaüs Passion opvoeren en Manon die in de darkroom alleen strijdt met de mannen die haar visiteren. Ook de ouwe viezerik die haar hoer blijft noemen is er weer. Het zal tenslotte geen verbazing wekken dat dit de oude Meester is, die haar vroeger al voor hoer heeft uitgemaakt. Er zijn nu twee parallelle gevechten aan de gang: Manon met de Meester en op het scherm moet ook Jezus zich overgeven aan de dood. Ook daar dreigt het voorhang (namelijk op het uur van Jezus’ dood ) te scheuren. Dat zijn de symbolieken van de Bijbel die dus spelen met betrekking tot het begrip overgave. Onder het uitspreken van de zin “
Hoer, jij maakt mooi van buiten wat van binnen lelijk is steekt de Meester met een mes zijn oud-leerling Manon neer. Op dat moment gebeuren er enkele dingen simultaan: (blz. 261) - Manon wordt gewond - In de Passion scheurt het voorhang - Daniël omarmt een hoer in de Muurstraat - Julia vraagt Sam ten huwelijk - Het kabinet wankelt - Alderlieste scheldt tegen een cipier dat die de deur van de gevangenis open zet voor Bassin Het samenvallen van de beide verhaaldraden Manon is neergestoken, ligt in het ziekenhuis, Daniël gaat met Julia naar het ziekenhuis. Daarvoor gaan ze naar de woning van Manon. Op de muur staat geschreven Jij maakt van buiten mooi wat van binnen lelijk is. Daniël belt Krikke of die weet wie die tekst geschreven heeft. Ze gaan allemaal naar het ziekenhuis. Daar is en man bezig om het rode gordeltje van Rachabje weer te vervangen door een gewoon rood lint. Het blijkt Alderlieste te zijn. Natuurlijk denken ze eerst dat hij dus blijkbaar Manon heeft neergestoken, maar dat is niet het geval. De mannen sluiten weer vriendschap. Julia gaat met Rachabje de pop op de gang zitten paraten. Dan nadert de oude Meester met een mes. Die is op zoek naar Manon om haar definitief te doden, maar hij komt niet voorbij Julia, de simpele ziel die twee bekertjes water gaat halen. Daarna weten Rachabje en Julia hem weer tot een staat van woede te brengen als hij moet vertellen van zijn zondige daad bij Manon, de hoer. Hij vermoedt en vreest dat hij door zijn Eeuwige Rechter in de duisternis zal worden gestort. Julia geeft hem het adres van het beloofde land: de psychiatrische inrichting waar ze verblijft. Ze nodigt hem uit om er volkje Israël te komen spelen. Dan sluit de oude Meester weg. Daan zit bij Manon en leest voor: je wordt alleen geboren en je zal alleen sterven. Maar Rachabje fluistert in Manons oor dat liefde toch altijd alles zal overwinnen. Het is zaterdagmiddag 17 oktober. Julia en Sam zijn in de inrichting. De Meester komt naar de inrichting. Hij bestelt een jenever. Sam gaat die halen en zegt dat ze vaak bijbelse hoorspelen opvoerden. De Meester voelt zich goed:hij is in het beloofde land: hij mag het binnentrekken en Mozes die op het laatst ten prooi viel aan zonde, werd door God gestraft: hij mocht het beloofde land niet binnen trekken. Julia zegt dat Meester niet Mozes kan zijn. Hij wil zelf dan Jezus spelen. Hij drinkt ook nog steeds jenever. Hij wordt vastgebonden aan het hekwerk van Ruigrok. Dat is zijn kruis. Hij moet ook alle kruiswoorden oplispelen. Grappig maar ook een beetje profaan is de reactie van Julia op die kruiswoorden. Dan komt Daniël de inrichting binnen om Julia te waarschuwen dat het slecht gaat met Manon. Ze hadden ooit afgesproken dat ze grond zouden meenemen voor de kist van Manon. Dan blijkt dat de inrichting gebouwd naast de grond van het oude Joodse oorlogskamp Amersfoort. Van woede slaat hij Julia in het gezicht. Aan het hek hangt de Meester: zijn hart begeeft het. In het ziekenhuis sterft Manon. In hoofdstuk veertig is het drie dagen na de dood van Manon. Daniël gaat naar het ziekenhuis, maar het lijk van Manon is er niet meer. Hij ziet een vrouw die vraagt waarom hij de levenden bij de doden zoekt.(verwijzing naar de Opstanding van Jezus) Er was zoveel liefde in Manon: die hoort niet bij de doden. Manon is op weg naar de uitgang: dokter Eisenga wil haar tegenhouden: ze is immers dood. Maar Manon gaat door: ze kent geen angsten meer. Die heeft ze overwonnen. Ze loopt naar de uitgang: buiten staat een Hummer en een grote man: Enkidu. Ze vallen in elkaars armen. Hij opent de deur voor haar: een gordijn (het voorhang) valt naar beneden: er ligt een goudkleurig kussen. Hij vraagt of ze vrij is. “Ja”, antwoordt Manon/Rachab. “Ik ben vrij” (slotzin) Thematiek en symboliek In het bovenstaande is al eerder aangegeven wat het thema van de roman is. Een vrouw is op zoek naar de grote geheimen achter het levensmysterie. Ze is in haar jeugd door de schoolmeester vernederd en uitgemaakt voor een hoer. Maar deze Rachab is juist een vrouw in het Oude Testament die het goede en het zondige met elkaar verenigde. Dat is ook het geval met Manon. Maar ze is in de rest van haar leven op zoek naar het geheim van het geloof, dat wat er achter het voorhangsel van de tempen/tabernakel te zien is. Immers,alleen de hogepriester mag daar komen om zin religieuze plichten te vervullen. Manons moeder heeft in het verleden ook een soort vernedering ondergaan door de handelwijze van een beroemde Russische dirigent, maar die heeft zich ook niet laten kennen en is aan het einde van de roman in staat om op een pijnlijke manier voor de dirigent wraak te nemen. Manon neemt zelf ook deel aan die wraak omdat ze de wraak via haar vriend Daniël die nieuwslezer is op televisie kan laten zien. De vrouw is dus in staat om de vernederingen te overwinnen. Zelf probeert Manon in haar leven ook haar eigen kwaliteiten te benutten. Ze doet goede dingen en zondige dingen. Ze werkt in een psychiatrische inrichting met geriatrische patiënten, ze helpt de Super PG bij een auto-ongeluk en ze helpt gehandicapte mensen met hun seksbehoeften. In alle drie situaties vervult ze als het ware de rol van de moeder, de Almoeder van de aarde, een van de archetypes van de vrouw. Aan de andere kant doet ze ook verkeerde dingen: ze heeft seks met de dirigent van haar moeder en ze leeft zich uit in de duisternis van de darkroom. Maar je moet door het diepe dal gegaan zijn om te kunnen genieten van de vrijheid. Het licht en de vrijheid is er alleen bij gratie van de duisternis en de benauwdheid. Op allerlei wijzen durft Manon symbolisch de strijd aan met de duisternis ( in de darkroom, in de grotten in Frankrijk en in de fietstunnel van de Maastunnel) In die laatste situatie weet ze zich bevrijd. Ze ziet achterom en kijkt in de ogen van Endiku. In al die tijd heeft Manon steun kunnen krijgen van haar lievelingspopje dat ze Rachabje heeft genoemd. Het popje spreekt haar toe in moeilijke tijden. Ook in het ziekenhuis is de pop aanwezig met rood lingerie en al. Dood, religie, seks en kunst blijven voortdurend met elkaar verbonden. (“een orgasme is een klein beetje dood gaan.”) Je bent pas vrij als je volledig hebt overgegeven. Die volledige overgave ondervindt Manon tegelijkertijd met Jezus in de Passion die haar moeder tijdens haar laatste worsteling met de Meester vertolkt. Manon staat drie dagen na haar dood op en wandelt in volledige vrijheid naar buiten: ze is van angsten verlost en ontmoet Enkidu weer. Er zijn natuurlijk talloze symbolische verwijzingen naar de Bijbel en de geschiedenis van het Oude Testament. Hieronder volgt zeker geen volledige opsomming: - de hoer Rachab en de geschiedenis met de twee verspieders van Jozua : ze woont op de stadsmuur van Jericho en is de tempelhoer in de tempel van Cybele. Daniël de Leeuw bezoekt later de hoeren in de Muurstraat - De naam Daniël de Leeuw is een verwijzing naar de oudtestamentische Daniël die in de leeuwenkuil werd geworpen ten tijde van de regering van Nebukadnezar ( die ook in het Gilgamesj-epos voorkomt) - De verwijzing naar het woestijnvolk van de Joden en de tabernakel waarin de Ark van God stond; in het Heilige de Heilige, waartoe alleen de Hogepriester toegang had. Er hing een voorhang voor het HdH en in de roman zijn er telkens toespelingen naar de seksuele symboliek van het voorhang en de toegang tot het HdH van de vrouw. - De meeste symboliek heeft natuurlijk betrekking op het Paasevangelie van Christus. Emma moeder zingt een fraaie partij in de Matthaüs Passion, die immers het lijden van Christus verbeeldt. - Het einde van de roman heeft natuurlijk een sterke verwijzing naar het Paasevangelie. Manon wordt eigenlijk aan het kruis genageld. In principe is ze toch onschuldig, want ze heeft alleen gezocht naar de allesoverheersende liefde , weliswaar op een iets andere wijze dan Christus deed. Door de mannen die het allemaal zo goed weten als de Meester wordt ze veroordeeld en neergestoken. Maar na drie dagen is ook haar graftombe leeg en is ze herrezen uit de dood. Ze wandelt het ziekenhuis uit, de dokter wil haar nog tegenhouden maar ze is vrij zegt ze tegen de man die haar opvangt. (Enkidu) Deze naam is natuurlijk te afwijkend o geen hogere betekenis te hebben. Endiku blijkt in het Gilgamesj-epos een relatie te hebben gehad met Gilgamesj. Het geldt wel als een literair voorbeeld van mannenliefde - Manon wordt in de fietstunnel van de Maastunnel vergeleken met de vrouw van Lot die achteromkijkt . Die veranderde in een zoutpilaar, het is een vooruitwijzing naar Manons dood. Recensies Op zijn website bespreekt Bram Moerland die veel contact heeft gehad met Schrijver de roman heel positief.
En in zekere zin haalt Annemiek Schrijver daarmee ook een streep door het beeld dat velen misschien van haar zullen hebben. Want beeldvorming en het geloof daarin, en wat dat aanricht, en dat je je daarvan kan bevrijden, is toch in groter perspectief het hoofdthema van deze roman. …….. Dit boek is niet alleen een indringend verslag van Manons persoonlijke ontwikkeling, met vele aangrijpende passages, het is tegelijk ook een spannende avonturenroman. Het is soms ook hilarisch humoristisch. Maar het is ook een roman over liefde, over hoe dogma's liefde kunnen verdringen en hoe liefde misschien juist wel buiten alle dogma's, conventies en taboes weet te bloeien. Zoals Rachab tegen Manon zegt: 'Daarom moet jij je eigen duisternis verkennen om te zien dat juist daar het licht schijnt.’ Annemiek Schrijver toont zich in dit boek een meeslepend verteller. Zó meeslepend zelfs, dat je als lezer geneigd bent te veronderstellen dat deze roman wel autobiografisch moet zijn. Maar Schrijver heeft mij in een gesprek daarover nadrukkelijk verzekerd dat alle gebeurtenissen geheel aan haar fantasie zijn ontsproten. Ze schildert sferen, emoties, vindt ze, geen feiten. En dat klopt. Verschillende vertellingen buitelen over elkaar heen in steeds wisselende stemmingen. Soms ontroert het boek je diep, je ervaart als lezer zelf de schaamte, de troosteloze verlatenheid, de woede, en dan weer laat Schrijver je lichtvoetig afstand nemen van alle ernst.Alle vragen komen tenslotte samen in een indrukwekkend beschreven moment van overgave. [ www.brammoerland.com] Daarentegen wordt in Trouw van 3 maart 2007 de roman heel negatief besproken. Recensent Bas Belleman oordeelt in zijn bespreking met de titel : Heilig is de plek tussen haar benen” en ondertitel “Gemakzuchtig debuut over vrome hoer. “: “Annemiek Schrijver is de eerste niet- en zal de laatste niet zijn- die een streng christelijke opvoeding in literatuur omzet. Ook de verknoping van seksualiteit en religie mag een platgetreden thema heten. De mogelijke verdienste van haar boek hangt dus geheel van de uitwerking af. Die uitwerking blijkt nogal gewoontjes. Dat heeft één voordeel: de lezer komt weinig moeilijkheden tegen en kan zich laten verstrooien. Het nadeel is dat het boek geen moment wet te verrassen of te prikkelen.”[….] en “ Eigenlijk doet Schrijver vooral aan “literatuurtje spelen.” Dat blijkt ook uit de betekenisvolle namen van haar personages , die gekopieerd lijken uit het telefoonboek van Duckstad: twee agenten heten Blauw en Knoop , Man heet Van den Tempel en haar charismatische vriend Daniël draagt De Leeuw als achternaam. De auteur koos bij het schrijven voor de weg van de minste weerstand. [….] Dat maakt het verhaal uiteindelijk niet alleen alledaags maar ook ongeloofwaardig. “ Het hoeft geen nadere uitleg dat ik als samensteller van het verslag de mening van Bas Belleman niet kan delen. In het maandblad Adrem (maart 2007) (van de Remonstranten) bespreekt Christiane Berkvens-Stevelink de roman heel wat positiever onder de titel : “Een vrouwelijke Siebelink, maar dan met humor “. Haar conclusie is : Je moet heel wat bijbelkennis in huis hebben om de finesses van Rachab te proeven. En wie weet heeft van de gnostische spiritualiteit zal de uiteindelijke opstanding van Manon, haar nieuwe geboorte in het licht, goed kunnen plaatsen. Maar het boek kan eveneens zonder die kennis gelezen worden en fungeren als Bildungsroman voor de lezer zelf. Het thema van de vrouw als hoer en heilige lijkt op het eerste gezicht zwaar, maar is het hier niet. Ik heb hartelijk om bepaalde passages moeten lachen. De spannende verhaallijnen en de vlotte manier van schrijven, met korte zinnen die het flitsende van de innerlijke dialoog exact weergeven, maken van deze hedendaagse roman een pageturner die je aan het denken zet. De persoonlijke toon die Annemiek Schrijver weet te geven aan deze roman is wezenlijk anders dan de vaak naargeestige en humorloze ontboezemingen van Maarten ’t Hart of Jan Siebelink. Rachab verloochent niet haar verleden, ze transfigureert het tot iets volkomen nieuw, ze brengt het verder, na een geslaagde nieuwe geboorte. Met dit boek maakt Annemiek Schrijver een verrassende coming out als romanschrijfster. Ze heeft een lichtvoetige en doeltreffende manier om heilige huisjes omver te werpen en weet feilloos de tijdgeest weer te geven. Kortom, lezen die roman. ! Over de schrijfster Te raadplegen website voor deze roman: www.rachab.nl
Bron: Wikepedia
Annemiek Schrijver (Arnhem, 21 oktober 1964) presenteert elke zondagmiddag live Alziend Oog, een levensbeschouwelijk televisiemagazine en op de zondagochtend Het Vermoeden. Daarnaast is zij ook op de radio te horen in het programma 747 Live. Ook schreef ze o.a. twee jaar lang columns voor dagblad De Gelderlander. Daarvoor presenteerde zij het programma Ikon-live en voor de NCRV presenteerde zij eerder het discussieprogramma Copyright Mens. Annemiek doorliep en voltooide het conservatorium in Hilversum, waar zij de opleiding Schoolmuziek volgde. Met het diploma op zak begon zij in Barneveld met lesgeven aan verstandelijke gehandicapten, een baan die Annemiek na acht jaar voor gezien hield. In de tussentijd gaf zij ook muziekles aan geriatrische patiënten en werkte zij als verslaggever bij het TROS radio 4-programma Finale, waarvoor zij wekelijks een reportage maakte. Het radiowerk sprak Annemiek zeer aan, zij ging dan ook al gauw als freelancer aan de slag voor andere omroepen. Bij de KRO was ze jarenlang documentairemaker van het programma Damokles. Hiervoor viel zij in 1996 in de prijzen; voor haar documentaire Vrouwenvluchtheuvel, over een Arabisch vrouwenbadhuis in Amsterdam, ontving Annemiek de ADO Mediaprijs. Via talloze programma ’s bij KRO- en NCRV-radio (onder meer; 'Passie', 'Volgspot', 'Nachtlicht' en 'Plein Publiek') belandde zij in 2001 voor de televisiecamera’s. In het praatprogramma Copyright Mens ondervroeg zij op doortastende wijze spraakmakende Nederlanders. Na drie seizoenen maakte Annemiek in de zomer van 2002 de overstap naar IKON, waar zij IKON Live presenteerde en op zondagmiddag live te zien is in Alziend Oog en in Het Vermoeden op de zondagochtend. Bibliografie Haar eerste roman (Rachab) is midden februari 2007 verschenen