1. Bibliografische gegevens:
Thomas Rosenboom, Publiek Werken (1999).
EM. Querido’s uitgeverij, Amsterdam, 2000, 19e druk.
2. Korte samenvatting
Publieke werken gaat over twee neven: Walter Vedder, een viool bouwer, die tegenover het CS in Amsterdam woont en Christof Anijs, een apotheker in Hoogeveen.
Anijs heeft altijd tot notabelen van Hoogeveen gehoord, tot hij op een dag concurrentie krijgt van een jongere apotheker. Eerst heeft Anijs daar geen problemen mee; hij is immers de oudste en wijste van de twee, maar dan blijkt dat de jonge concurrent een universitaire opleiding heeft genoten, in tegenstelling tot hem. De jonge apotheker kan ook nog eens goed overweg met dokter Amshoff, burgemeester Pottinga en dominee Festenhout. Hij richt zich nu op de arme turfstekers, die nog wel tegen hem opkijken. Hij bedenkt het plan om ze een oversteek naar Amerika te laten maken, om ze daar opnieuw te laten beginnen. Hij heeft alleen niet genoeg geld.
Toevallig is het juist dan dat Vedder van de NV Victoria Hotel een verzoek om voor een bedrag van twintigduizend gulden zijn huis te verlaten, omdat het NV daar het Victoria wil bouwen. Als Vedder van de plannen van Anijs hoort, besluit hij meteen om van zijn machtspositie gebruikte maken, door Friedrich Ebert, de onderhandelaar van de NV Victoria Hotel, vijftigduizend gulden te vragen voor zijn huis, het benodigde bedrag voor de oversteek.
Uiteindelijk besluit de NV Victoria Hotel om Vedder heen te bouwen. In een vlaag van waanzin valt Vedder van het dak van zijn huis. Anijs belandt in het ziekenhuis nadat hij door een zwerm bijen is gestoken, ook verlaat zijn vrouw hem.
De turfstekers komen wel goed terecht, omdat de maatschappij die de emigratie geregeld had beschuldigd werd van fraude. Zij mogen in Amerika blijven zonder iemand schulden te moeten afbetalen.
3. Een centraal aspect:
Een belangrijk aspect uit het boek vond ik dat beide hoofdpersonen in de waan zijn dat ze belangrijk zijn. Beide zijn ze erg menslievend en toch zijn ze allebei zo alleen. Anijs heeft dan wel geen universitaire opleiding gehad, maar dat compenseert hij door allemaal verenigingetjes op te richten en zich te gedragen als dokter. Ook voelt hij zich belangrijk door de taak, die hij voor de arme turfstekers op zijn schouders heeft genomen: de emigratie naar Amerika. Anijs is erg eenzaam. Hij heeft geen vrienden, wordt uit de groep van prominenten gezet als blijkt dat zijn concurrent een diploma heeft.
Vedder voelt zich belangrijk, omdat hij het gevoel heeft dat de NV Victoria Hotel niet om hem heen kan. Ook schrijft hij kritische stukjes in de krant onder zijn pseudoniem: Vanitas.
Van beide wordt uiteindelijk de illusie gebroken; Anijs’ plan loopt in duigen en Vedder wordt overtroeft door het Victoria Hotel. Vedder is ook vol van het plan van Anijs en ook hij is erg eenzaam. Wanhopig probeert hij een band op te bouwen met zijn zoon, waarvan hij niet eens de echte vader is.
4. Verwerkingsopdracht 6:
Een mooie droom
‘Waar wij vandaan kwamen, dar was het graven nat. Dan voeren we uit, beugelen uit de bok, dan vol terug, het veen tot turf te drogen zetten. Maar omdat iedereen dat deed, werd het water steeds dieper, het werk zwaarder; vader kreeg de beugel al bijna niet meer binnen. De buren begonnen weg te trekken, bij ons was het mijn opa die het ‘t eerste zei: ”Hier is voor ons geen blijven meer.” Zo begint de proloog van Publieke werken, het werk van Thomas Rosenboom. In de Proloog wordt door kleine Pet, de zoon van een arme turfsteker, Pet Bennemin, verteld, hoe zij verhuisden naar de veengronden bij Hoogeveen. In de rest van het verhaal worden de hoofdrollen vertolkt door de apotheker uit Hoogeveen, Christof Anijs en de vioolbouwer uit Amsterdam, Walter Vedder. Beide worden gekenmerkt door hun grootheidswaanzin, menslievendheid en hun eenzaamheid. Anijs schrijft, ondanks het feit dat hij nooit is afgestudeerd, recepten uit, wat eigenlijk alleen de dokter Amshoff mag doen. Omdat de arme drommels uit de naburige veenkolonie aldoor naar hem toe komen, voelt hij zich onmisbaar. Hij is heel erg bezig om zoveel mogelijk aanzien te krijgen, waarschijnlijk om te compenseren dat hij eigenlijk heel eenzaam is; de salon is al jaren niet meer gebruikt. Aan het einde van het boek wordt hij ook door zijn vrouw verlaten. Anijs heeft bedacht om de gehele veenkolonie naar Amerika te laten emigreren, om ze daar een nieuwe start te geven. Het geld is er daar echter niet voor. Vedder denkt hiervoor de oplossing te hebben, omdat de NV Victoria Hotel een bod heeft gedaan op zijn huis, denkt hij een mooi kapitaaltje in de wacht te kunnen slepen. Niet alleen daarom voelt hij zich belangrijk, ook omdat hij in de krant kritieken schrijft over de stadsontwikkeling. Eén keer was hij onder zijn pseudoniem, Vanitas, de befaamde E. Nigma te snel af; hij was de eerste die schreef dat de Rozengracht drooggelegd moest worden om de westradiaal voor het toenemende verkeer te vormen. Ook hij wil graag de turfstekers helpen. Vedder is eenzaam; zonder vrienden, weidt hij zich geheel aan zijn violen en zijn pseudoniem. Wel heeft hij een zoon, maar de relatie tussen hen is erg verstoord.
Vanaf het begin voel je aan komen dat dit niet goed kan gaan. Tijdens het lezen moet je het boek soms even wegleggen, omdat de gevolgen van Vedders zelfverzekerdheid te erg zijn. Zo komt het geld dat de buurman nodig heeft voor de operatie van zijn vrouw niet en moeten haar benen geamputeerd worden. En als je denkt aan het lot van al die arme turfstekers, waar het gelukkig wel goed mee afloopt, lopen de rillingen over je rug.
De tijd die Thomas Rosenboom neemt voor de beschrijving van de dingen is indrukwekkend. Eerst verteld hij op een hele gedetailleerde manier waar Anijs woont, zonder de lezer te vervelen. Zo wordt de apotheek van potje tot potje beschreven. ‘Uit alle macht drukte hij zijn gezicht in de dikke lucht tussen de strooppotten. Zijn schaduw viel over het spiegelende glas, de tekst erachter werd leesbaar, en terwijl de roffel van het rijtuig sterk aanzwol spelde hij de zwartgouden stempeling die niet alleen het getuigenschrift bekroonde, maar ook degeen die het ontvangen had: Doctor Pharmaceuticus. Het was een bul van promotie. In dit stuk, afkomstig van bladzijde 46, lees je dat Anijs erachter komt dat zijn nieuwe concurrent, in tegenstelling tot hem, een bul heeft behaald, en dus zijn meerdere is. Ook in Amsterdam, waar, tegenover het net gebouwde Centraal Station, Vedder zijn werkplaats heeft, spreekt alles tot de verbeelding. Zeker als je in Amsterdam woont kan je je goed voorstellen hoe het er toen uit heft gezien. En niet te vergeten de personages. Thomas Rosenboom geeft een heel mooi beeld van de twee karakters en hun gezamenlijke droom.
Een leuk bijkomend aspect is dat sommige delen van het verhaal historisch verantwoord zijn. Zo heeft er in Hoogeveen inderdaad op de plaats waar Anijs ook zijn apotheek heeft, een apotheker gewoond die Christoffer Radijs heette. Thomas Rosenboom heeft gegevens over deze Radijs ook verwerkt in zijn boek. De geschiedenis rond het Victoria Hotel is ook echt gebeurd. Nu nog is er een mooi gat te zien in de gevel van het hotel; de twee zeventiende-eeuwse pandjes in een wurggreep van het Victoria Hotel. De emigratie van de veenkolonie is echter niet historisch te bewijzen.
Al met al heeft Thomas Rosenboom zichzelf met deze roman weer overtroffen. Zoals hijzelf zegt: “Ik zou graag eens een niemendalletje schrijven. Een tussendoortje. Maar het zit er gewoon niet in. Dat is mijn grote zwakke punt.” (bron: nrc).
Publieke werken door Thomas Rosenboom
6.4
ADVERTENTIE
Zeker slagen in 50 dagen! 🎓
Examenleerlingen opgelet: over 50 dagen is het zo ver! Wil jij ook slim leren, zeker slagen? Ontdek alle tips, tests, trucs en tools van Examenbundel en sleep dat diploma binnen. Wil je zeker weten dat je niks mist? Meld je dan snel aan en ontvang alle tips in je mail!
Ik wil slagen!
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden
C.
C.
Kleine aanmerking: het pseudoniem van Vedder moet Veritas zijn, niet Vanitas.
Verder een overzichtelijk verslag.
9 jaar geleden
Antwoorden