Publieke werken door Thomas Rosenboom

Titel: Publieke Werken
Auteur: Thomas rosenboom
Uitgeverij: Querido
Jaar en plaats van uitgave: 1999, Amsterdam
Druk: tweede
Jaar van eerste druk: 1999 A: Verwachting en eerste reactie Om heel eerlijk te zijn, ben ik het boek in eerste instantie gaan lezen omdat mij was verteld dat mijn docent het een goed boek vond… Al moet ik zeggen dat de korte beschrijving op de achterflap me ook aansprak, want anders was ik er toch echt niet in begonnen. Mijn eerste reactie is positief: ik was erg benieuwd hoe het verhaal verder zou gaan. Ik heb er dan ook niet zo lang over gedaan om het boek uit te lezen. B: Samenvatting en analyse Samenvatting: De twee hoofdpersonen van het boek zijn Walter Vedder, een vioolbouwer in Amsterdam en zijn neef Christof Anijs, een apotheker die in Hoogeveen woont. Vedder woont tegenover het Centraal Station, dat in het boek nog gebouwd wordt. Hij is van meubelmaker opgeklommen tot vioolbouwer en schrijft tevens onder een pseudoniem stukjes in de krant. Op een dag leest hij in de krant dat zijn huis plaats moet maken voor het Victoria Hotel. Hij ziet in dat hij een goede onderhandelingspositie heeft tegenover het Victoria Hotel. De hotelonderneming zal hem immers moeten uitkopen. Hij krijgt van zijn buurman de volmacht om ook namens hem te onderhandelen. Tegelijkertijd krijgt de apotheker in Hoogeveen concurrentie. Hij had al problemen met de plaatselijke dokter, omdat hij ook medische diagnoses stelt, maar nu heeft hij een nog groter probleem, omdat de concurrerende apotheker een universitaire graad in de farmacie heeft en Anijs zelf slechts een diploma heeft gehaald van de Provinciale Commissie van Geneeskundig Toeverzicht, dat zeven jaar nadat hij het gehaald had niet meer geldig was om een nieuwe apotheek te beginnen. Hierdoor besluit hij allerlei liefdadige activiteiten te gaan doen voor de bewoners van het naburig turfstekergehucht. Anijs wil de mensen in het turfstekergehucht ander werk en daarmee een beetje hoop voor de toekomst geven, maar geen enkele fabriek ziet zijn plannen zitten. Dan komt Anijs via een andere neef op het idee om de mensen naar Amerika te verhuizen. Om alle mensen te kunnen verhuizen, hebben ze vijftigduizend gulden nodig: precies het bedrag dat Vedder voor zijn huis denkt te kunnen krijgen. Het plan wordt uitgewerkt. De turfstekers ondertekenen de contracten, en er wordt een vertrekdatum vastgesteld. Ondertussen blijft Vedder onderhandelen met Ebert. Vedder kan nu niet meer terug. NV Victoria Hotel begint met de bouw. Vedder zit de hele dag in het lawaai en is langzaam

krankzinnig aan het worden. Als Anijs in Hoogeveen de turfstekers op het perron uitzwaait, zijn de onderhandelingen nog steeds niet rond. Ook als de turfstekers vanuit de haven van Amsterdam met de boot naar Amerika zijn vertrokken, hebben Vedder en NV Victoria Hotel nog steeds geen overeenkomst. Vedder kijkt angstig uit naar het moment dat uitkomt dat hij nog niet heeft betaald en dat de turfstekers teruggestuurd worden. Dan gebeurt het onvermijdelijke: Ebert meldt Vedder dat het NV Victoria Hotel stopt met de onderhandelingen. Ze bouwen om hem heen en Vedder krijgt geen cent. Bij de opening van het hotel springt Vedder in een vlaag van waanzin van het dak af, en is op slag dood. Ook met Anijs loopt het niet goed af. Hij is na het vertrek van de turfstekers in het ziekenhuis beland doordat hij door een zwerm bijen is gestoken. Ook heeft zijn vrouw Martha hem verlaten. Met de turfstekers loopt het wel goed af. Als zij in Amerika aankomen blijkt dat de maatschappij die de emigratie heeft geregeld is beschuldigd van fraude, en de maatschappij verdwijnt plotseling. De turfstekers worden Amerika dan toch maar binnengelaten en kunnen hier een nieuw leven beginnen, zonder dat zij nog iemand iets hoeven terug te betalen. Titelverklaring: De titel verwijst naar de afdeling van de Amsterdamse gemeente die gaat over de ruimtelijke ordening van de stad. Dit is ook het onderwerp waar Vedder over schrijft onder zijn pseudoniem. Personages: De hoofdpersonen zijn Chris Anijs en Walter Vedder, ze zijn elkaars neven. Chris Anijs is de belangrijkste apotheker in Hoogeveen, nog eentje van de oude stempel. Hij heeft geen universitaire graad in de farmacie en is boven zijn stand getrouwd, maar hij werkt hard voor de kost en voor de inwoners van Hoogeveen. Vooral voor de zeer arme bewoners van het turfstekergehucht betekent hij erg veel. Verder is hij de drijvende kracht achter het verenigingsleven in Hoogeveen. Walter Vedder is ooit begonnen als meubelmaker, maar hij is inmiddels opgeklommen tot vioolbouwer, al mag hij zich niet bij de groten rekenen. Hij heeft en gedreven karakter en één van de dingen waar hij zijn energie en inspiratie in kwijt kan is het schrijven van stukken voor de krant, onder het pseudoniem Veritas. Hij heeft, met name vanuit deze positie, veel kritiek op de samenleving en het stadsbestuur, vooral op de afdeling Publieke Werken van de gemeente Amsterdam. Anijs en Vedder zijn allebei rond de zestig jaar oud. Enkele andere, minder belangrijke personages uit het boek: de familie Bennemin, een turfstekergezin; Martha, de vrouw van Anijs; Ebert, de onderhandelaar van N.V. Victoria Hotel met wie vedder de onderhandelingen voert; Amshoff, de dokter met wie Anijs een conflict heeft en zo zijn er nog vele anderen, die allemaal een kleine, maar toch zeker niet onbelangrijke rol spelen in het verhaal. Structuur: Het boek begint met een epiloog, waarin de lezer door de ogen van het kleine jongetje Pet Bennemin de verhuizing naar het turfstekergehucht bekijkt, het zogenaamde ‘vuur en rook houden’. Na de proloog volgen er 23 hoofdstukken, die beurtelings over Anijs en Vedder gaan. Het boek eindigt met een epiloog; een brief van Bennemin uit Amerika, waarin hij vertelt hoe uiteindelijk alles goed is gekomen in Amerika. Verteller: In het hele boek is er sprake van een alwetende verteller, met uitzondering van de proloog en de brieven: die staan in de ikpersoon. Tijd: Het verhaal wordt in chronologische volgorde verteld, op enkele flashbacks na. De vertelde tijd is ongeveer 2 jaar. Plaats: De plaatsen waar het grootste gedeelte van het verhaal zich afspeelt zijn het huis en atelier van Vedder in Amsterdam, de apotheek en het bijbehorende laboratorium van Anijs en de wijk Elim van het turfstekergehucht, en dan met name het huisje van de familie Bennemin. Overigens zijn deze plaatsen niet zo heel erg van belang in het verhaal. Genre: Dit boek is een historische roman. Het verhaal is geschreven op een goed gedocumenteerde basis. Wat betreft de schrijfstijl schijnt het boek wel kenmerkend voor Rosenboom te zijn, omdat hij veel niet zo alledaagse woorden gebruikt. Ik gebruik hier bewust het woord ‘schijnt’, want omdat ik zelf verder niks van Rosenboom heb gelezen, kan ik dit niet beoordelen. Ik heb dit slechts gelezen in secundaire literatuur.
D: Eindoordeel en evaluatie Ik heb dit boek met veel plezier gelezen. Maar het komt ook niet vaak voor dat ik een boek zonder plezier lees… Het onderwerp sprak me erg aan (ik houd wel van degelijke, historische romans) en op een gegeven moment hield het verhaal me als het ware gevangen: ik moest het gewoon diezelfde avond nog uitlezen, sterker nog, ik moest het binnen een half uur weten hoe het afliep. Toen heb ik dus iets gedaan wat ik normaal nooit doe: ik heb een stukje overgeslagen en de rest echt doorgevlogen, tot ik wist hoe het afliep. Op de achterflap wordt er van een ‘bevrijdende finale’ gesproken, en dat is het ook echt! Overigens moet ik zeggen dat ik het laatste stuk, toen ik het eenmaal uit had, een dag later wel nog goed en op m’n gemak heb gelezen. Ik vond het taalgebruik mooi: Rosenboom gebruikt niet echt alledaagse taal en maakt af en toe vrij ingewikkelde zinsconstructies. Dat spreekt me wel aan. Zo nu en dan moest ik een zin echt drie keer lezen voor ik wist wat er nou eigenlijk stond!