Publieke werken door Thomas Rosenboom

Auteur
Het boek publieke werken is geschreven door Thomas Rosenboom. Hij werd geboren in 1956 en studeerde Nederlands. In 1983 debuteerde hij met het boek De mensen thuis. Voor deze verzameling korte verhalen ontving hij de C.W. van der Hoogt prijs. Twee jaar later verscheen het boek vriend van verdiensten. Hierna bleef het een tijd stil rondom de schrijver. Uiteindelijk verscheen het boek gewassen vlees, dat werd bekroond met de Libris Literatuur Prijs 1994 en de Dirk Marten Prijs. Ook zijn laatste boek Publieke werken werd goed ontvangen. Het boek kreeg de Libris Literatuur Prijs 2000. Titel
Publieke werken. Elfde druk 2000 (1e druk 1999) Het boek speelt zich af in Amsterdam in een tijd dat er ongelofelijk veel stadsvernieuwing plaatsvond. Publieke werken is een deel van de gemeenteraad dat zich bezig houdt met veranderingen in de stad. Ze beslissen bijvoorbeeld over de bouw van wegen, bruggen en in het geval van het boek over de bouw van het Victoria hotel. Een van de hoofdpersonen uit het boek is zeer betrokken bij de stadsvernieuwing. Hij geeft onder pseudoniem in de krant commentaar op al de beslissingen die publieke werken neemt. Toch laat het boek ook zien dat dit uiteindelijk geen zin heeft, want alles draait om het grote geld. De hotelbazen hebben alle macht. Ze beheersen zelfs de pers. Je kan de titel Publieke werken ook betrekken op het leven van de tweede hoofdpersoon, maar niet zo direct. De tweede hoofdpersoon ontfermt zich over een groep turfstekers in een gehucht vlak bij zijn woonplaats. De turfstekers leven onder erbarmelijke omstandigheden. De hoofdpersoon besluit zich voor de mensen in te zetten. Hij wil ze weg krijgen uit het veen, waarin toch geen toekomst meer zit. Zo creëert hij zijn eigen publieke werken. Publiek betekent immers voor de mensen. Fabel

Het boek vertelt eigenlijk twee verhalen over de twee neven in 1888. De ene woont in Amsterdam, de ander in Hoogeveen. Pas ver in het boek kruisen de twee elkanders pad. Het is 1888. Walter Vedder woont op de Prins Hendrikkade tegen over het nieuwe centraal station, dat bijna af is. Vedder is vioolbouwer, hoewel hij goede violen bouwt kan hij niet concurreren met grote vioolbouwers zoals Syde-violen. Hij is ooit getrouwd geweest, maar toen bleek dat Vedder onvruchtbaar was heeft zijn vrouw hem verlaten voor een andere vrouw. Vedder schrijft onder zijn pseudoniem Veritas brieven naar de kranten waarin hij commentaar geeft op het beleid van publieke werken. Op een dag leest Vedder in de krant, dat op de Prins Hendrik kade een enorm hotel gebouwd gaat worden. Het Victoria hotel. De hotelonderneming wil een aantal huizen opkopen, waaronder het huis van Walter Vedder. Onmiddellijk beseft Vedder hoeveel macht zijn onderhandelingspositie hem geeft. Ook al is hij maar iemand uit de lage middenstand. Hij heeft iets wat het Victoria hotel moet hebben en wat zij nergens anders kunnen krijgen. Hij heeft meteen al zin in het onderhandelingsspel, dat hij straks zal mogen spelen. De NV Victoria Hotel biedt twintigduizend gulden voor Vedders huis. Het is veel meer dan hij had verwacht, maar omdat Vedder het gevoel heeft dat hij oppermachtig is en elk bedrag voor zijn huis kan krijgen, vraagt hij vijftigduizend. In dezelfde tijd, maar dan in Hoogeveen, krijgt Vedders neef, de oudere apotheker Anijs, een concurrent. Anijs is een bekend man in zijn woonplaats en hij vindt het in eerste instantie niet erg dat er nog een jongere apotheker bij komt. Hij wordt immers al oud en wanneer hij ermee ophoudt is het goed dat er iemand is die het kan overnemen. Wanneer hij ontdekt dat de nieuweling, anders dan hijzelf, een universitaire graad in de farmacie heeft, wordt het hem heet onder de voeten. Hij voelt zich voorbijgestreefd. De jonge apotheker kan het ook meteen goed vinden met de burgemeester en dokter Amshof, twee figuren waarvoor Anijs altijd te min is geweest. In plaats van zijn op werk in de apotheek, stort hij zich op zijn werk voor de medemens. Vlakbij Hoogeveen is een klein turfstekers gehucht. De omstandigheden zijn er slecht en de armoede is groot. Anijs belooft de mensen daar zijn hulp, maar hij weet eigenlijk niet hoe hij ze zou kunnen helpen. Ze moeten weg uit het veen, maar voor zo’n verhuizing is veel geld nodig. Dit is het moment dat de twee verhalen met elkaar in verband komen. Anijs moet voor een bewoner van het veen gehucht, de heer Bennemin, een viool verkopen via zijn neef Vedder. Als de twee heren elkaar spreken, besluit Vedder zijn vijftigduizend gulden te investeren in de verhuizing van de veenbewoners. De hele kan groep van zijn geld naar Amerika worden overgevaren waar werk zat is. Eenmaal daar kunnen de families hem met rente terugbetalen. Het enige probleem is dat de hotelonderneming nog steeds niet aan zijn vraagprijs wil voldoen. Alles wordt geregeld, de turfstekers ondertekenen de contracten en er wordt een vertrek datum vastgesteld. Ondertussen is de bouw van het Victoria Hotel begonnen. Vedder zit de hele dag in het oorverdovende lawaai van de bouwmachines. Het werkt op zijn zenuwen, maar hij blijft ervan overtuigd dat de NV Victoria aan zijn eisen zal voldoen. Hij kan nu ook niet meer zakken met zijn vraagprijs, want voor de oversteek naar Amerika is vijftigduizend gulden nodig. De datum van vertrek breekt aan. Anijs begeleidt de groep turfstekers naar het station. Met pijn in zijn hart neemt hij afscheid. Nu betekent hij niets meer. Hij gaat nog een maal naar het verlaten turfstekers gehucht, waar hij tegen een bijenkorf aanloopt en zo verschrikkelijk vaak gestoken wordt dat hij in het ziekenhuis terecht komt. In Amsterdam kunnen de families zonder problemen naar Amerika vertrekken. Het geld hoeft pas betaald als zij daar aankomen. Vedder heeft nog even de tijd, maar al snel wordt duidelijk dat hij zijn geld niet zal krijgen. Het Victoria hotel bouwt om hem heen. Tijdens de feestelijke opening van het nieuwe hotel springt Vedder vab het dak. Vedder heeft de opening van het hotel meegemaakt, maar hierna is zijn toestand weer zo verslechterd dat hij weer in het ziekenhuis ligt. Hier ontvangt hij een telegram uit Amerika. Toen de turfstekers aankwamen hoorden ze dat er niet was betaald en mochten ze het land niet in. Maar het factors bedrijf dat zou zorgen voor de afbetaling van de schulden was door de politie beschuldigd van uitbuiting. Hierna was het bedrijf spoorloos verdwenen. Heel het kantoor was ontruimd en hierdoor kon de overheid niet meer uitzoeken wie er verantwoordelijk was voor de oversteek van de families. De turfstekers waren niet teruggestuurd maar volkomen vrij. Structuur
Het verhaal is geschreven in de derde persoon enkelvoud. Het heeft een proloog, waarin het verhaal wordt verteld van hoe Bennemin als jongen met zijn familie uit hun veengebied wegtrekt wegens gebrek aan werk en zich vestigt in het veengebied bij Hoogeveen. Ook bevat het boek een epiloog, waarin Anijs de brief ontvangt van Bennemin, die vertelt dat ze Amerika zijn binnengelaten en dat het heel erg goed met ze gaat. Daartussen bevinden zich drieëntwintig hoofdstukken die om en om over Vedder of Anijs gaan. Het hele verhaal beslaat een tijdsperiode van ongeveer anderhalf jaar. Thema
Een belangrijk thema uit het boek is ouder worden. De twee heren uit het boek zijn op leeftijd en hebben allebei het gevoel dat ze niets betekenen hebben. Ze zijn beiden kinderloos gebleven en laten dus niets achter als ze er niet meer zijn. Ze zien de wereld veranderen en hebben er geen invloed op. Doordat het Victoria Hotel, Vedders huis wil hebben heeft de vioolbouwer plotseling het gevoel van macht en belangrijk zijn. Anijs was eerst een belangrijk man in zijn woonplaats, maar door de komst van de universitair opgeleide apotheker, raakt hij in paniek en heeft hij weer het gevoel onbelangrijk te zijn. Door zich te wijden aan de arme turfstekers krijgt Anijs weer het gevoel dat hij iets betekent. Het boek laat ook zien hoe bevlogenheid kan omslaan in totale waanzin. Vedders onderhandelingslust , slaat om in een obsessie die hem blind maakt voor het feit dat het Victoria Hotel wel zonder zijn huis kan. Anijs’ betrokkenheid bij de arme turfstekerfamilies maakt hem eerst een sociale persoonlijkheid. Later in het boek gaat hij zelfs zonder enige kennis operaties uitvoeren om de mensen daar te helpen. Hij slaat door. Waardering
Ik vind Publieke werken een ontzettend mooie, goed geschreven roman. Het boek zit erg goed in elkaar. Mijn samenvatting vertelt nog niet de helft van wat er in het boek gebeurt. Publieke werken is een dik boek, maar van mij had het ook geen bladzijde dunner hoeven zijn. Elk detail is interessant en belangrijk voor het verhaal
Terwijl ik het boek las werd ik gepakt door de beklemmende sfeer. Je ziet de twee neven langzaam doorslaan. Ik wilde graag dat ze het zouden inzien, omdat ze in hun blindheid anderen meesleuren. Neem bijvoorbeeld Vedder die ook voor zijn oude buurman onderhandelt. De oude kleermaker heeft, vertrouwend op het zakelijk inzicht van zijn buurman, een volmacht getekend. Ook deze man krijgt uiteindelijk geen rooie cent. Ik woon dichtbij het Victoria hotel en ben het naar aanleiding van het boek nog eens goed gaan bekijken. De twee kleine huisjes die door de gevel van het hotel worden ingesloten waren me nog nooit eerder opgevallen. Het boek geeft er een prachtige verklaring voor. Ik was blij dat het boek zo’n bevrijdend einde had. De turfstekers zijn vrij. Zo hebben de levens van de twee neven toch nog betekenis gekregen.