Primaire gegevens
Titel: Proeve over de opvoeding
Auteur: Betje Wolff
Verschenen in: 1779
Editeur: H.C. de Wolf
Uitgeverij: Johannes Allart, Amsterdam/Isaac van Cleef, ’s-Gravenhage
Verschenen in: Boom, Meppel/Amsterdam 1977
Aantal blz: 118
Genre: proza
Subgenre: traktaat
Periode: 18e/19e eeuw
1. Beschrijving
Voor Geschiedenis moet ik lesstof behandelen die de ontwikkeling van het onderwijs in Nederland vanaf de 15e eeuw beschrijft. Een veel genoemde naam in deze stof is Betje Wolff. Haar Proeve over de opvoeding zorgde ten tijde van de verschijning voor een revolutie in de pedagogiek. Bij toeval stuitte ik op dit boek toen ik op zoek was naar een boek uit de 18e eeuw en ik wist meteen dat dit het boek was dat ik zou gaan lezen. Het boek heeft veel betekend voor de vaderlandse geschiedenis en als chauvinist zijnde vind ik dat het boek dan ook niet op mijn literatuurlijst mag ontbreken.
2. Verdieping
Titel
Een proeve is een plan, een voorlopig model. Het boek beschrijft een nieuwe methode van opvoeden.
Thema
Het thema is opvoeding.
Motieven
Literair-historische motieven:
godsdienst;
standenmaatschappij;
moederschap;
plichtsbesef.
Perspectief
Er is sprake van auctoriale vertellers.
Emblemata
Er komt één afbeelding in het boek voor, deze staat hier rechts afgebeeld. Het onderschrift luidt: “Waar vindt men zulke genoegens dan op het huisselijk toneel van geluk?”.
De emblema toont een doorsnee gezin uit de middenklasse.
2a. Opbouw
Inleiding
De inleiding is geschreven door H.C. de Wolf en beslaat de eerste dertig bladzijden van het boek. In de inleiding geeft De Wolf een toelichting op Proeve over de opvoeding van Betje Wolff.
Klassiek
Meteen al bij de inleiding haalt De Wolf het boek van haar voetstuk. Hij zegt dat mensen die dit boek revolutionair het bij het verkeerde eind hebben. Betje Wolff was volgens De Wolf alles behalve progressief. De Wolf eindigt het stuk met: “Het is nog steeds een fris, aardig en origineel werkje”. Waarschijnlijk is het De Wolf’s bedoeling om met dit stuk de lezer te enthousiasmeren Proeve over de opvoeding te gaan lezen maar ik vind het er meer op lijken dat hij de lezer voor een teleurstelling wil behoeden.
De Republiek
Met dit stuk tekst informeert De Wolf de lezer over de indeling en het karakter van de maatschappij zoals die was ten tijde van het ter perse gaan van Proeve over de opvoeding. Het is een nuttig stukje achtergrondinformatie.
De positie van de vrouw
De positie van de vrouw in de Republiek wordt toegelicht; ondergeschikt aan die van de man. Vrouwen van adel bemoeiden zich niet met de kinderen of het huishouden, vrouwen uit de middenstand deden dit juist wel en vrouwen uit de onderlaag zorgden niet alleen voor het huishouden maar werkten ook mee voor het brood op de plank.
De positie van het kind
Van pedagogiek of levensfases van een kind had de gewone burger nog niet gehoord ten tijde van de Republiek. Er werden veel kinderen geboren en het sterftecijfer was hoog.
Buiten de grenzen
Het werk van Jean Jacques Rousseau en John Locke wordt hier door De Wolf aangehaald. Beide heren waren pioniers in de pedagogiek en inspirators voor Betje Wolff.
Levensloop
Zoals de titel al zegt wordt in dit stuk de levensloop van Elisabeth Wolff beschreven. Ze was een vrijzinnige dame uit de gegoede burgerij. Betje Wolff was 41 jaar oud toen ze Proeve over de opvoeding schreef. Ze was inmiddels weduwe en woonde samen met de schrijfster Aagje Deken. Beide dames waren patriotten.
Het aandeel van Aagje
Aagje Deken en Betje Wolff hebben samen veel boeken geschreven maar Proeve over de opvoeding heeft Betje Wolff zelf geschreven. Aagje heeft wel de inleiding Proeve over de opvoeding, aan de Nederlandsche moeders geschreven.
De visie van Betje
Waar Aagje Deken zich in de inleiding richt tot de arme vrouw richt Betje Wolff zich met haar boek tot de vrouw uit de middenstand. Betje Wolff wil de moeders ertoe oproepen aandachtiger te kijken naar het gedrag van hun kind en moeders ervan overtuigen dat zij de opvoeding het beste ter eigen hand kunnen nemen.
De plaats van de vrouw volgens Betje
De Wolff wijkt hier naar mijn mening een beetje van het onderwerp af. Hij schrijft wel dat Betje Wolff zegt dat de vrouw ondergeschikt is aan de man maar gaat vervolgens over in het opsommen van karakteristieken van de vrouw en het kind zoals Betje Wolff die beschreven heeft.
De plaats van het kind volgens Betje
In dit stuk tekst geeft De Wolff een opsomming van de adviezen die Betje Wolff heeft gegeven aan ouders omtrent de benadering van hun kind. Kinderen dienen niet als volwassenen behandeld te worden en de opvoeding moet sober zijn (weinig bestraffingen en weinig beloningen).
Gezag en godsdienst
Rede, respect en de positieve waarde van godsdienst in de opvoeding worden onderstreept.
Verscheidene drukken
De verschenen drukken en wijzigingen worden hier aangehaald.
Aan de Nederlandsche moeders, het nut der proeve
Bladzijde 31 tot en met 46. Berijmd voorwoord geschreven door Agatha Deken op 28 februari 1779 in Rijp, Noord-Holland. Aagje Deken probeert de moeders over te halen de tekst te lezen, tot zich te nemen en de adviezen van Betje Wolff tot uiting te brengen. Ze wijst hierbij vaak op de moederlijke plicht en de gehoorzaamheid aan god. Aagje Deken spreekt veel over Betje Wolff en ze doet dit met zeer veel lof.
blz. 44 “Ziet hoe nuttig gy kunt worden
voor ons dierbaar Vaderland.
Myn vriendin heeft haar vermogen
óók tot uwen troost gewyd,
Zy erkent dat ge allen, Kindren
met haar van één Vader zyt.”
Nederlandsche Moeders!
De auteur spreekt namens zichzelf. Betje Wolff richt zich tot de (christelijke) moeders uit de middenstand omdat zij denkt dat daar de meeste brave en tedere moeders te vinden zijn. Betje Wolff leest de moeders de les over het opvoeden zonder zich daarbij boven hen te verheffen. Uit haar tekst komt meerdere malen naar voren dat zij zich niet als alwetend wil persifleren maar tegelijkertijd spreekt zij ook de overtuiging uit dat haar advies de juiste is.
Met Nederlandsche Moeders probeert Betje Wolff de moeders te stimuleren om hun kinderen op een meer betrokken manier op te voeden. Zij doet dit door de moeders meer inzicht te geven in het denken en handelen van kinderen, door de moeders op hun maatschappelijke plicht te wijzen, door de moeders te wijzen op hun verplichtingen aan god en door te refereren naar gelijkgestemden. Betje Wolff verwijst een aantal keren naar literatuur van andere denkers zoals Aardbeschryving voor kinderen en Geografie für Kinder.
Betje Wolff richt zich direct tot de lezer. Veel van haar zinnen eindigen met een vraagteken. Met deze vragen wil Betje Wolff de legitimiteit van haar veronderstellingen aantonen. Haar stelling dat alle moeders voldoende bekwaam zijn hun eigen kinderen op te voeden vervolgt ze met:
blz. 58 Hebt gy zelf niet eene taamlyk goede opvoeding gehadt? Kunt gy niet lezen? Kunt gy niet schryven? Kunt gy niet zo veel cyfferen als er in eene geregelde huishouding te pas komt? Hebt gy geene oogen om te zien, geene ooren om te hooren? Hebt gy geene redelyke ziel die ge- dachten vormt, die in order plaatst, die wil, die werkt? Denkt gy niet? Kunt gy geen schakel van denkbeelden vormen? Wat meent gy, Dames, is er minder doorzicht nodig, om het berucht Whisk te spelen, dan om een verstandig geschreven Boek te bevatten?
Nederlandsche Moeders is opgebouwd uit drie delen, hoewel zo niet aangemerkt door de auteur. Het eerste deel richt zich op de pedagogiek, het tweede deel richt zich op de verantwoordelijkheid van de vrouw en het derde deel richt zich op de verplichting aan god.
Bronvermelding
Betje Wolff, Proeve over de opvoeding (ed. H.C. de Wolf). Boom, Meppel / Amsterdam 1977
3. Evaluatie
Ik vind de inleiding door De Wolf een afbreuk doen aan het boek. De Wolf wijst erop dat het boek verouderd is en de adviezen van Betje Wolff in deze tijd dus geen hogere waarde meer hebben. Om de lezers een juiste beleving van het boek te geven informeert hij hen vooraf over de omstandigheden zoals die waren ten tijde van het ter perse gaan van het originele boek. Ik vind dit absoluut overbodig omdat ik denk dat iemand die eeuwen later besluit het boek te gaan lezen al op enige wijze geïnformeerd is over de Gouden Eeuw. Proeve over de opvoeding is een historisch boek die alleen liefhebbers aanspreekt, de achtergrondinformatie is dus overbodig. De auteur gaat in haar verhaal ook al voldoende in op de positie van de vrouw in die tijd. Storender nog als deze achtergrondinformatie vind ik de verkondiging van de eigen mening van De Wolf. Als lezer wil ik graag een eigen mening ontwikkelen zonder dat deze vertroebeld wordt door iemand die het boek afdoet als een “fris, aardig en origineel werkje”.
Proeve over de opvoeding heeft aan mijn verwachtingen voldaan. Het is in makkelijk begrijpbare taal geschreven en de afstand tussen de auteur en de lezer is opzettelijk klein gehouden. Ook al heeft de auteur zich niet gericht tot een kinderloze, geëmancipeerde vrouw uit de 21e eeuw zoals ik, ik voelde mij terdege aangesproken. Omdat ik de definitie revolutie niet te nauw neem kom ik niet terug op mijn uitspraak dat het boek revolutionair is. Zover als mijn kennis van geschiedenis reikt heeft dit boek wel zeker een omwenteling in de opvoeding van het Nederlandse kind betekend. Sommige adviezen van Betje Wolff worden vandaag de dag (onbewust) nog nageleefd.
De literaire waarde is duidelijk geringer dan de waarde die het heeft gehad voor de vaderlandse geschiedenis. De zinnen zijn simpel en fantasie ontbreekt. Ik zou dit boek dan ook niet aan iedereen aanraden.
Proeve over de opvoeding door Betje Wolff
7.5
ADVERTENTIE
Zeker slagen in 50 dagen! 🎓
Examenleerlingen opgelet: over 50 dagen is het zo ver! Wil jij ook slim leren, zeker slagen? Ontdek alle tips, tests, trucs en tools van Examenbundel en sleep dat diploma binnen. Wil je zeker weten dat je niks mist? Meld je dan snel aan en ontvang alle tips in je mail!
Ik wil slagen!
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden