Van den vos Reynaerde is geschreven door ene Willem. Dit weten we omdat hij een acrostichon heeft gebruikt. De eerste letters van de zinnen maken Willen die Madocke maekte. Helaas is van Madocke niets overgebleven. De schrijver was een fabeldichter. Het verhaal is losjes gebaseerd op een Franse vertelling. Daarom is het geen origineel te noemen, toch is het een van de hoogtepunten van de Nederlandse literatuur! Het verhaal gaat over een vos die de draak steekt met de vazallen van de koning en zelfs de koning zelf! De vos is sluw en lokt de vazallen genadeloos in de val. Omdat de vazallen en de koning worden geleid door hun gulzigheid en hebzucht.
Het verhaal is een satire op de middeleeuwse maatschappij. De geestelijkheid en de adel, maar ook de beginnende burgerij moeten het flink ontgelden. Hoewel de standenmaatschappij inmiddels is verdwenen, zijn de (slechte) menselijke karaktereigenschappen hetzelfde gebleven. Nog steeds laten mensen zich leiden door hun hebzucht. Denk aan stokoude, maar stinkend rijke mannen die zijn getrouwd met ‘bimbo’s’. Zulke vrouwen laten zich leiden door hun hebzucht. Ze hopen dat hun man snel doodgaat en erven op deze manier miljoenen. Koning Nobel, die de schat wil hebben kun je vergelijken met dergelijke vrouwen.
Dat is een verschil, in de Middeleeuwen was schaamte het ergste wat je kon gebeuren. Inmiddels is die schaamte minder centraal komen te staan en is schuld belangrijker geworden. Dat komt in het boek duidelijk naar voren, men vindt het vreselijk als er schande over hen is gebracht. Als Brun, zwaar gehavend, terug moet naar het kasteel schaamt hij zich verschrikkelijk.
In de moderne maatschappij had hij zich niet zo zeer geschaamd, maar vooral schuldig gevoeld. Hij faalt en had zich enorm laten foppen. Omdat wij in een cultruu leven waarin niet meer de schaamte maar schuldgevoel belangrijk is, missen wij een deel van inlevingsvermogen. Wij leven namelijk in een andere cultuur en begrijpen niet (goed) hoe de middeleeuwers dachten. Wij kunnen ons simpelweg niet voorstellen hoe het moet zijn om in een samenleving te leven waar schaamte en groepsgedrag centraal staat.
Maar ook toen Reynaerde een van zijn laatste listen uitvoerde, verzon hij een verhaal over een schat. Wat het verhaal zo geloofwaardig maakte was dat hij een deel van zijn eigen familie in het complot tegen de koning plaatste. Hij zorgde dus voor schande voor zijn familie, dat zou hij nooit doen als het niet waar was, redeneerde men. Ook was het zo dat als je loog vlak voordat je stierf, je regelrecht naar de hel ging en dat was een ramp. Dat is niet meer van toepassing in onze samenleving. We zijn niet meer zo gelovig. Terwijl de Middelnederlandse literatuur theocentrisch was, is de huidige tijd dat veel minder. Een groot deel gelooft niet in god en schrijven ook niet over Gods wonderen.
Van den Vos Reynaerde is een verhaal dat ook nu nog gelezen kan worden. Als je niet thuis bent in de wereld van Middelnederlands literatuur heb je uitleg nodig, maar het is te doen. Het blijft een populaire vertelling, zowel de vertaling van het origineel als de kinderversie. Het is voor iedereen leuk om te zien dat een slimmerik de dombo’s in de maling neemt. Maar heeft iedereen de onderliggende boodschap door? Dat het een satire is op de samenleving en hun domheid door de gulzigheid? Maar durf jij de confrontatie met jouw gulzigheid aan?
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden