Orient express door A. den Doolaard

Titel Orient express Auteur A. den Doolaard Over het boek Uitgegeven in Amsterdam in 1994. Eerste uitgave in 1934. Querido, salamander sinds 1940. De voorkant van het boek is een afbeelding van de Oriënt express. Het boek telt 237 bladzijden. Genre Het boek is een historische, en oorlgsroman. Het oorlogsgedeelte is in een groot deel van het boek iets minder duidelijk te onderscheiden als oorlog in de zin van wederzijds vechten en schieten. Toch is er wel degelijk sprake van verzet en terreur. Titelverklaring De titel slaat op de treinverbinding die aan het eind van het boek opgeblazen wordt, en waar ook al eerder in het boek op gezinspeeld is; de beroemde Oriënt express.
De auteur A. ten Doolaard werd geboren in 1901. Hij behoort sinds de jaren dertig tot neerlands populairste schrijvers, en deze populariteit werd in de jaren '40 - '45 nog vergroot, door zijn hart-onder-de-riem-stekende radiopraatjes vanuit Londen. Enkele andere van zijn werken zijn: De druivenplukkers, De herberg met het Hoefijzer, Wampie en De bruiloft der zeven zigeuners. Samenvatting Drie Macedonische broers, Damian, Korda, en Kroem wonen in een klein bergdorpje in Macedonië. De oudste van hen is getouwd met Milja, die hoog zwanger is. Hij is een vojvoda wat betekent dat hij een belangrijk persoon is in het Macedonische verzet. Macedonië wordt namelijk bezet door de Turken. Samen hebben ze al een dochter Stana. Op Ilinden, Eliasdag (Dit is de dag waarop de opstand begint) wordt Milja geboren. Tijdens de opstand sneuvelen Damian en Kroem. Damian Drangov sterft als een ware held, en Kroem wordt simpelweg neergeschoten. Kosta was bij Kroem, en redt zijn lichaam, zodat het niet zal worden geschonden door de Turken. Als hij ermee in een stal is, vlak bij huis, hoort hij een groep turkse ruiters aankomen, en kan hij het lijk niet meer naar huis slepen. Zodoende hakt hij Kroems hoofd eraf, en neemt dat mee, zodat in elk geval zijn ogen niet uitgestoken kunnen worden. Dit hoofd geeft hij aan hun moeder, die ook de kleine Milja vastheeft. Omdat de Pope (geestelijke) ook dood is, wordt het bloed dat over het kinderhoofdje loopt beschouwd als de doop. Milja vlucht met haar kinderen naar Kratovo, waar Korda hen naartoe begeleidt.Tijdens kleine Milja's jeugd moet zij voor iedereen verzwijgen dat ze Macedonische is. Ze maakt ook mee dat haar zusje in een kerk verbrand wordt. Haar moeder loopt gestoord weg, en komt niet meer terug. Nadat de kleine Milja met het leger is meegereisd, wordt ze door een servisch gezin geaddopteerd. Na een aantal jaren, als Milja onderwijzeres is bij een schooltje in het dorpje Koenovo, komt er een man naaimachines verkopen, maar eigenlijk wil hij haar op de hoogte brengen van wie ze is, en dat ze nog een oom heeft. De man is lid van de V.M.R.O. Dit is de geheime verzetsorganisatie waar haar vader een van de grote leiders van was. Het verschil is, dat ze nu tegen de Serven vechten, die nu heersen over Macedonië. Milja besluit lid te worden. Ze wil ook komitadji zijn. Nadat een servische komitadji Bora Stankovitsj haar vastgebonden heeft en haar 's avonds wil gaan verkrachten, wordt zij gered door zijn zoon Christo. Zij zorgt ervoor dat de serven geen versterking kunnen inroepen bij een aanval door het vuurbaken af te breken, en komt in contact met de huidige leider van de V.M.R.O., Todor Aleksandrov. Milja gaat bij hem inwonen en leert Frans en Duits. Op een dag moet ze een opdracht vervullen, en er volgen er nog een aantal. Op een dag wordt Todor vermoord. Intussen is ook Christo lid geworden van de V.M.R.O., en hij moet dynamiet smokkelen. Hij werkt nu dus tegen zijn eigen vader, maar voor Milja waar hij al sinds hij haar voor het eerst zag, verliefd op is. Milja moet uiteindelijk het dynamiet naar een man brengen bij het dorpje van haar oom Kosta. Hier vlakbij is een spoorwegbrug van de Oriënt express, die opgeblazen zal worden, om zo de aandacht van het Westen te trekken. Er wordt haar verteld dat als ze dat doet, dat ze dan te horen krijgt wie Todor vermoord heeft. De nieuwe leiders van de verzetsorganisatie (die intussen in tweeën gesplitst is) zijn echte bandieten en allen nog enkel uit op macht en geld, ze weten ook dat de moordenaar van Todor al dood is. Na haar laatste opdracht komt ze in de Oriënt express over de brug die met het door haar gesmokkelde dynamiet opgeblazen zou moeten worden, en dat gebeurt dan ook, net als zij eroverheen komt. Ze sterft een pijnloze dood in haar slaap, als haar nek breekt tijdens de aanslag. Het doel van de nieuwe leiders die haar uit de weg wilden is bereikt, en Korda begraaft haar op zijn akkertje, in een kist gemaakt van hout uit de Oriënt express. Plaats De plaats waar het verhaal zich afspeelt is Macedonië. De hoofdpersone Milja reist door het hele land, en daarom is er niet echt een plaats aan te wijzen waar het verhaal zich afspeelt. Enkele plaatsen zijn: Radovo, Kratovo, Koenovo en Sofia. Tijd De tijd waarin het verhaal zich afspeelt begint in 1903, en gaat na een onderbreking van ± 10-15 jaar verder als Milja al in de twintig is. Personages De hoofdpersone in het verhaal is Milja Drangov, en je leest ongeveer haar hele levensloop. Ze is geboren op de dag van de Macedonische opstand, en gedoopt met het bloed van haar oom. Ze is ook de dochter van de grote vojvoda Damian. Andere belangrijke personen in het boek zijn haar moeder Milja en haar oom Kosta. In het begin van het boek lees je nog veel over Damian en Kroem, maar die sterven allebei. Nog een belangrijk figuur in het boek is de zgn. naaimachineverkoper Damianovitsj, die Milja in contact brengt met het verzet. Uiteraard is er dan ook nog de vojvoda Todor Aleksandrov, met wie Milja een relatie krijgt. Hij heeft dezelfde idealen als Milja. Tot slot is er dan ook nog de zoon van de servische komitadji Bora Stankovitsj, Christo, die vanaf het eerste ogenblik verliefd op haar was. Miljas zusje Stana en enkele andere personen zijn van relatief weinig belang voor het verhaal. Thematiek Het thema bestaat uit onderdrukking en verzet. Dit zijn de belangrijkste elementen waarmee het hele verhaal doordrenkt is. De onderdrukking is er in het begin door de Turken, en later door de Serviërs en de komitadji Bora Stankovitsj. Tegen beiden verzet men zich in Macedonië.
Motto In het boek zitten verschillende motto's. Aan het begin van elk deel staat een motto. Het motto van het eerste deel luid: "En des nachts werd aan Paulus een gezicht getoond: er stond een Macedoniër, die hem bad en zeide: "kom over naar Macedonië, en help ons!"". Handelingen, 16:9 Van het tweede deel luidt het motto als volgt: " Waar is Gotse, waar is Damian, Waar zijn de vojvoda's van voorheen?" Macedonisch revolutionair lied Het derde deel wordt ingeleid door een lied, dat tevens motto is van dit deel: "Dromend staar ik- o vergane
lege jeugd- naar een graf, waarover zwart
de takken buigen. Enkel 't kruis wijst- o vergane
lege jeugd- waar een held ligt, en waar schallend
vogels fluiten. 's Morgens zingen ze- o vergane
lege jeugd- van de wees, wiens ganse leven
vol van smart was. 's Avonds zingen ze- o vergane
lege jeugd- van de held, wiens harde dood
een heldendood was. Helder zie ik- o vergane
lege jeugd- wat mij in de toekomst wacht: een graf, een eeuwige nacht." P.K. Javaroff, "Het lied van de opstandeling" Het motto van het vierde, en laatste, deel luidt als volgt: "Want allen die het zwaard nemen, zullen door het zwaard vergaan." Mattheus 26:2 Vertelsituatie Er is sprake van een auctoriäle vertelinstantie, er is geen 'ik'- persoon.
Verhaalopbouw Het verhaal bestaat uit vier gedeelten, ieder weer opverdeeld in enkele hoofdstukken. Het einde is gesloten. Geloofwaardigheid van het verhaal Ik vind het verhaal zeer geloofwaardig, omdat bijna alles wat er gebeurt ook wel in het echt zou kunnen gebeuren. Er is namelijk sprake van onderdrukking, opstand, oorlog, vlucht, etc. Aan het einde van het boek wordt, als schreeuw om aandacht van het westen de Oriënt express dan ook opgeblazen. Als het boek echter niet geloofwaardig zou zijn, dan zou dit een slechte beurt voor de schrijver zijn geweest, omdat het boek op waarheid gebaseerd is. Eigen mening Het boek heeft een gemiddelde dikte, en is daardoor makkelijk te hanteren. Ik was erg onder de indruk van het boek, wat ertoe leidde dat ik niet kon stoppen met lezen. Het verhaal is op waarheid gebaseerd, en is inderdaad geloofwaardig. Ik vind dat er een redelijk goede samenhang in het verhaal zit. Ik vind overigens dat de schrijver de sfeer goed over weet te brengen. Al met al vind ik het een mooi verhaal, dat zeker de moeite waard is om te lezen.